Αρχική Αναδιάρθρωση Πολιτικής Προστασίας - Εθνικός Μηχανισμός Εναέριας Διάσωσης και ΑεροδιακομιδώνΆρθρο 19 Μεταφορά Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής ΠροστασίαςΣχόλιο του χρήστη ΤΣΙΓΚΑΝΟΥ | 28 Νοεμβρίου 2023, 15:48
Γενική παρατήρηση: Ανατρέχοντας στο θεσμικό πλαίσιο επί του οποίου βασίζεται η προτεινόμενη μεταφορά εποπτείας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) από τη Γενική Γραμματεία ΄Ερευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) μέσω του άρθρου 19 του προς διαβούλευση νομοσχεδίου καταλήγουμε στα εξής: Ουσιαστική απουσία στρατηγικού σχεδιασμού εκ μέρους της πολιτείας όσον αφορά στα θέματα της παρακολούθησης, της καταγραφής των φυσικών/ ανθρωπογενών φαινομένων που συντείνουν στην υποβάθμιση και την καταστροφή του περιβάλλοντος, της μέριμνας/ πρόληψης για την προστασία των τοπικών κοινωνιών, της χλωρίδας της πανίδας και της ελαχιστοποίησης των πιθανών επιπτώσεων των καταστροφών, της αποκατάστασης, ανακούφισης πληγέντων κ.λπ., κ.λπ. Για τη θεραπεία αυτού του ελλείματος εκπόνησης ενός τέτοιου ολικού σχεδιασμού η πολιτεία υιοθετεί τη μεταφορά μέσω κινητικότητας. Την ίδια στιγμή συνιστά στην Ακαδημία Αθηνών νέα σχετική δομή, το «Κέντρο Ερευνας Φυσικών Καταστροφών και Διαχείρισης Κρίσεων» ( ν. 5039/2023). Η Σύσταση του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (πδ 70/2021) έγινε με μεταφορά Γενικών Γραμματειών, Υπηρεσιών, μεταφορά εποπτείας φορέων κ.λπ., από άλλα Υπουργεία και σε ελάχιστες εξαιρέσεις δημιουργήθηκαν νέες δομές όπως η Γενική Γραμματεία Αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών και Κρατικής Αρωγής, η οποία και αυτή συνεστήθη εκ μεταφοράς (άρθρο 7 πδ 77/2023). Σήμερα το Υπουργείο, χωρίς Οργανόγραμμα, ως φαίνεται, σωρεύει υπάρχουσες οντότητες του δημόσιου χώρου που, κατ΄εκτίμηση μόνον έχουν συναφές αντικείμενο με τον τίτλο του Υπουργείου ή με των Γραμματειών του, στο όνομα της «αποτελεσματικότητας, της καλύτερης οργάνωσης/ αναδιοργάνωσης των δημόσιων πολιτικών υπηρεσιών». Μια τέτοια περίπτωση είναι και η περίπτωση του Εθνικού Αστεροσκοπείου με την προτεινόμενη ρύθμιση του άρθρου 19 η οποία δεν βασίζεται σε μελέτη σκοπιμότητας, ούτε και σε συγκροτημένο σκεπτικό αιτιολόγησης του εγχειρήματος. Σχολιασμός του άρθρου 19 σε συνδυασμό με λοιπά συναφή άρθρα του προς διαβούλευση νομοσχεδίου 1. ‘Αρθρο 2: Το νομοσχέδιο έχει ως αντικείμενο τροποποιήσεις και συμπληρώσεις του προηγούμενου νόμου 4662/ 2020 ο οποίος δεν έχει σχέση με την επιστημονική έρευνα, με αποτέλεσμα η τύχη ενός ερευνητικού φορέα να διέπεται από νόμο ο οποίος δεν έχει σχέση με την επιστημονική έρευνα. 2. Άρθρο 4: «Η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης, των πορισμάτων εφαρμοσμένης έρευνας και καινοτομίας» στην οποία αναφέρεται το άρθρο δεν υπηρετείται με την αλλαγή εποπτείας του ΕΑΑ που προβλέπει το άρθρο 19. Αντίθετα αυτή η αλλαγή εποπτείας σαφώς επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή επιστημονικής γνώσης σε όλους τους τομείς έρευνας που υπηρετεί το ΕΑΑ. 3. Άρθρο 7: Εφόσον στο άρθρο αυτό προβλέπεται να συμμετέχει στην Επιτροπή Εκτίμησης Κινδύνου εκπρόσωπος του ΕΑΑ δεν είναι κατανοητός ο λόγος για τον οποίο στην συνέχεια προτείνεται η αλλαγή εποπτεύουσας αρχής για το ΕΑΑ. 4. Άρθρο 9: Στον Εθνικό Μηχανισμό συμμετέχουν αρμόδιες οργανικές μονάδες και φορείς σε εθνικό επίπεδο οι οποίοι δεν εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης. Δεν είναι κατανοητός ο λόγος για τον οποίο προτείνεται η μεταφορά της εποπτείας του ΕΑΑ στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης την στιγμή κατά την οποία οι λοιποί φορείς του Μηχανισμού παραμένουν υπό την εποπτεία άλλων Υπουργείων. 5. Άρθρο 19: 5.1. Η ορθολογική διαχείριση του χώρου της έρευνας ήταν αυτή που οδήγησε στη θέσπιση ειδικού νόμου για την έρευνα και στην υπαγωγή των μεγαλυτέρων και παλαιοτέρων δημόσιων ερευνητικών κέντρων στον νόμο αυτόν και στην εποπτεία της εξειδικευμένης στην διαχείριση της επιστημονικής έρευνας Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας. Η αναμενόμενη συνέχεια μιας τέτοιας ορθολογικής διαχείρισης θα ήταν να υπαχθούν σταδιακά όλα τα ερευνητικά κέντρα της χώρας τα οποία τελούν υπό την εποπτεία Υπουργείων που δεν έχουν ως αρμοδιότητα την έρευνα στην ΓΓΕΚ. Ως εκ τούτου, κάθε πρόθεση απόσπασης Ερευνητικού Κέντρου από την εποπτεία της ΓΓΕΚ όχι μόνον δεν δηλώνει πρόθεση ορθολογικής διαχείρισης της έρευνας, αλλά και τείνει να συμβάλει στην αποδόμηση του χώρου της έρευνας στην Ελλάδα πράγμα το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τα ζητούμενα της ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα. Η απόσπαση ή αποκοπή του ΕΑΑ από τον βασικό ερευνητικό ιστό της χώρας και το παρεπόμενο « ξήλωμα» του ερευνητικού ιστού της χώρας αποτελεί σοβαρή οπισθοδρόμηση στην πρό της δικτατορίας εποχή, τότε που η ελληνική κυβέρνηση ανέθετε σε πιλοτική ομάδα του ΟΟΣΑ να μελετήσει την ελληνική κατάσταση στην έρευνα και τεχνολογία και να προτείνει ένα σχήμα κατάλληλο για το συντονισμό της έρευνας με στόχο την οικονομική ανάπτυξη. 5.2. Η μεταφορά της εποπτείας του ΕΑΑ από την ΓΓΕΚ – Γραμματεία εξειδικευμένη στην εποπτεία ερευνητικών κέντρων και με πολυετή σχετική εμπειρία, ήδη από το 1985 (Ίδρυση ως ΓΓΕΤ) - προτείνεται να συντελεστεί προς τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) - Γραμματεία με επιτελικό ρόλο, υπερκείμενη του Εθνικού Μηχανισμού, εργαλείου του όλου εγχειρήματος της πολιτικής προστασίας κ.λπ. (άρθρα 28 και 29 του ν. 4662/2020), η οποία ΓΓΠΠ δεν έχει καμμία σχέση με εποπτεία ερευνητικών κέντρων και δεν διαθέτει ούτε σχετική εμπειρία, ούτε σχετική υποδομή. Ως εκ τούτου η εποπτεία ενός ερευνητικού φορέα ανατίθεται σε Γενική Γραμματεία η οποία δεν έχει σχέση με την επιστημονική έρευνα. 5.3. Η μεταφορά της εποπτείας του ΕΑΑ από την ΓΓΕΚ προς τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας εξαντλείται σε ένα άρθρο, το συγκεκριμένο άρθρο, χωρίς να αναφέρεται: α) ποιά είναι η πρόθεση του νομοθέτη μέσω αυτής της μεταφοράς εποπτείας και β) πώς αυτή η μεταφορά εποπτείας θα υπηρετήσει την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων κατά τρόπο διαφορετικό από τον ήδη υπάρχοντα στο πλαίσιο της ΓΓΕΚ. Ως εκ τούτου το προτεινόμενο εγχείρημα απόσπασης του ΕΑΑ από τον ερευνητικό ιστό δεν εντάσσεται σε κάποια ολοκληρωμένη νομοθετική σύλληψη και χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα και απλοϊκή πρόσληψη τόσο των ισχυόντων στον χώρο της έρευνας, όσο και της ίδιας της ερευνητικής λειτουργίας. 5.4. Ελλείψει οργανογράμματος του Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής αλλαγής ( πδ 70 Α΄161/9 Σεπτεμβρίου 2021), η προτεινόμενη μεταφορά της εποπτείας του ΕΑΑ εν τοις πράγμασι δεν μπορεί να ασκηθεί στο υπάρχον πλαίσιο. Συνέπειες της προτεινόμενης ρύθμισης που δεν έχουν σταθμιστεί και δεν αναφέρονται στο συνοδευτικό κείμενο « Ανάλυση συνεπειών ρύθμισης» Α. Στο όνομα της ορθολογικής διαχείρισης, της ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας της πολιτικής προστασίας και της αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων αναιρείται η ερευνητική λειτουργία εφόσον η απόσπαση του ΕΑΑ από τον ερευνητικό ιστό έχει ως συνέπεια - να κατακερματίζεται ο ερευνητικός χώρος - να μειώνεται η ισχύς και το πεδίο εφαρμογής του νόμου για την έρευνα - να στερείται το ΕΑΑ στο εξής του ειδικού νομικού και διαχειριστικού καθεστώτος που διέπει την λειτουργία των ερευνητικών κέντρων. - να αποδυναμώνεται η έρευνα που πραγματοποιεί το ΕΑΑ - να καθίσταται μετέωρο το ερευνητικό και λοιπό προσωπικό του ΕΑΑ Β. Στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το σχέδιο νόμου και αναφέρεται στις συνέπειες της ρύθμισης δεν τίθενται και δεν απαντώνται καίρια ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΨΗΦΙΣΗ του άρθρου 19. Ερωτήματα όπως: Τι απώλειες μπορεί να συνεπάγεται για το ΕΑΑ αυτή η αλλαγή; Κατά πόσον η προτεινόμενη αλλαγή εποπτείας μπορεί να οδηγήσει σε συρρίκνωση της ερευνητικής δραστηριότητας του ΕΑΑ; Τι προβλήματα μπορούν να δημιουργηθούν στον συντονισμό έργων; Τι προβλήματα μπορούν να δημιουργηθούν στις διεθνείς συνεργασίες; Τι μπορεί να σημαίνει η προτεινόμενη αυτή αλλαγή εποπτείας του ΕΕΑ, -για την κατανομή ερευνητικών κονδυλίων εντός του προϋπολογισμού της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, -για την κάλυψη της εθνικής συμμετοχής; Μέσω του επαπειλούμενου κατακερματισμού του ερευνητικού χώρου και θρυμματισμού της ερευνητικής δραστηριότητας υπάρχει ο κίνδυνος η επιστημονική γνώση που θα παράγεται πλέον να είναι αποσπασματική και όχι συνεκτική. Υπάρχει ο κίνδυνος στο όνομα της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών, μέσω της προτεινόμενης ρύθμισης, να προκληθεί μια μεγάλη ανθρωπογενής καταστροφή του ερευνητικού φορέα που ερευνά τις φυσικές καταστροφές. Εν κατακλείδι: Παραμένει μη κατανοητός ο λόγος για τον οποίο προτείνεται η απόσπαση του ΕΑΑ από την εποπτεία της ΓΓΕΚ και τον ερευνητικό ιστό των μεγάλων ερευνητικών κέντρων της χώρας. Επιπλέον, εφόσον δεν περιγράφεται η σκοπούμενη διάδοχη κατάσταση μέσω αυτής της απόσπασης του ΕΑΑ από την εποπτεία της ΓΓΕΚ εύλογα μπορεί κανείς να υποθέσει δύο τινά: Α) είτε ότι δεν υπάρχει σχεδιασμός Β) είτε ότι υπάρχει σχετικός σχεδιασμός ο οποίος δεν έχει τεθεί υπόψη των άμεσα ενδιαφερομένων ώστε να αποτελέσει αντικείμενο διαλόγου Η αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου δεν απαντά στο ερώτημα για ποιό λόγο και με ποιά λογική ένα Ερευνητικό Κέντρο με ερευνητική ιστορία και εμπειρία 180 ετών προτείνεται να υπαχθεί στην εποπτεία μιάς νεοσύστατης Γενικής Γραμματείας που άλλο αντικείμενο και ελάχιστη εμπειρία. Η επιχειρούμενη διαχείριση κρίσεων μέσω της προτεινόμενης ρύθμισης είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει κρίση στον χώρο της έρευνας. Η μη αιτιολογημένη προτεινόμενη ρύθμιση κάθε άλλο παρά αποτελεί δείγμα ορθολογικής διαχείρισης Προτεινόμενη λύση: Για την περαιτέρω αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων αρκεί η υπογραφή μνημονίων συνεργασίας μεταξύ του ΕΑΑ και Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Αλλαγής. Ιωάννα Τσίγκανου, Μαρία Θανοπούλου, Ιωάννα Παπαθανασίου, Ελισσάβετ Άλλισον.