1. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού συγκροτείται Συμβούλιο Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής, που αποτελείται από δεκατρία (13) μέλη, με τη σχετική ποσόστωση που προβλέπεται στο άρθρο 6 παρ. 1β του ν. 2839/2000 (ΦΕΚ Α’ 196), ως εξής:
α) Τον Ειδικό Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού, ως Πρόεδρο,
β) Τον Προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής Σύγχρονου Πολιτισμού, η οποία συστήνεται με τις διατάξεις του παρόντος,
γ) Τον Προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού,
δ) δύο (2) Προϊσταμένους Περιφερειακών Διευθύνσεων Σύγχρονου Πολιτισμού, οι οποίες συστήνονται με τις διατάξεις του παρόντος, με ειδικότητες που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου, αναπληρούμενους από πρόσωπα με τα ίδια προσόντα,
ε) Τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του ν.π.ι.δ. με την επωνυμία «Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης» ιδρυθέντος με το άρθρο 1 του ν. 4572/2018 (ΦΕΚ Α’ 188),
στ) ένα (1) μέλος του Δ.Σ. του ν.π.ι.δ. «Οργανισμός Βιβλίου και Πολιτισμού», το οποίο ιδρύεται με τις διατάξεις του Κεφαλαίου ΙΙ του παρόντος,
ζ) ένα (1) μέλος του Δ.Σ. του ν.π.ι.δ. «ACROPOLE CREATIVE HUB», το οποίο ιδρύεται με τις διατάξεις του Κεφαλαίου ΙΙΙ του παρόντος,
η) τρεις (3) εγνωσμένου κύρους προσωπικότητες από τον ακαδημαϊκό χώρο και τον χώρο του πολιτισμού,
θ) ένα (1) μέλος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Ε.),
ι) ένα (1) μέλος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝ.Π.Ε.).
2. Αρμοδιότητες του Συμβουλίου Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής είναι οι κάτωθι:
α) η ανάλυση, ο σχεδιασμός και η εισήγηση στον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού για θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης της περιφερειακής πολιτικής για τον σύγχρονο πολιτισμό,
β) η ενίσχυση της δικτύωσης των δραστήριων και επιδραστικών φορέων πολιτισμού στην τοπική κοινωνία και περιφέρεια,
γ) η εξέταση στρατηγικής σημασίας θεμάτων για την πολιτισμική οργάνωση της περιφέρειας,
δ) ο συντονισμός, ο έλεγχος και η αξιολόγηση του έργου των Περιφερειακών Διευθύνσεων Σύγχρονου Πολιτισμού,
ε) η συνεργασία με τους Προϊσταμένους των Περιφερειακών Διευθύνσεων Σύγχρονου Πολιτισμού, οι οποίες συστήνονται με τις διατάξεις του παρόντος,
στ) ο καθορισμός προδιαγραφών, η αξιολόγηση και η έγκριση των περιφερειακών επιχειρησιακών σχεδίων και ετησίων σχεδίων δράσης τα οποία συντάσσουν οι Περιφερειακές Διευθύνσεις Σύγχρονου Πολιτισμού και τα οποία συνοδεύονται από μελέτες εκτίμησης πολιτισμικών επιπτώσεων,
ζ) η εισήγηση για την ανάθεση μελετών και ερευνών σχετικά με ζητήματα περιφερειακής πολιτικής σύγχρονου πολιτισμού,
η) η πιστοποίηση των Χώρων Βιβλίου και Πολιτισμού (ΧΩ.ΒΙ.ΠΟ.) και των Δημιουργικών Κόμβων στην περιφέρεια.
Το Σχέδιο νόμου βγαίνει στη διαβούλευση χωρίς να έχει γίνει καμία συζήτηση με τους ίδιους τους καλλιτέχνες , τους δημιουργούς. Αγνοήθηκαν παντελώς από την προετοιμασία του σχεδίου νόμου οι συλλογικοί φορείς των καλλιτεχνών.
Το νέο σχήμα που δημιουργείται στηρίζεται εν πολλοίς σε Ιδιωτικά συμφέροντα: μετέχουν ΝΠΙΔ, όπως το MOMUS, το ACROPOLE CREATIVE HUBE , ο «Οργανισμός Βιβλίου και Πολιτισμού». Απουσιάζουν οι συλλογικοί φορείς των καλλιτεχνών , των δημιουργών. Ιδιαίτερα για τα Εικαστικά, το σχέδιο νόμου αγνοεί παντελώς το Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου που διοικείται από τη Γενική Συνέλευση των Εικαστικών Καλλιτεχνών, το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος που βάσει του νόμου του (1218/81) είναι σύμβουλος της Πολιτείας και εποπτευόμενος φορέας του Υπουργείου Πολιτισμού.
Είναι φανερό ότι υπαγορεύτηκε από την ανάγκη υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Ατζέντας της Ευρώπης 2017 – 2028 και επιβεβαιώθηκε στη σύνοδο των ηγετών που πραγματοποιήθηκε στο Γκέτεμποργκ τον Νοέμβριο του 2017 καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2017 όπου με σαφήνεια ορίζεται το πολιτικό, κοινωνικό και το πολιτιστικό πλαίσιο το οποίο αναγορεύτηκε σε στρατηγικό εργαλείο της ΕΕ για «να τονώσει το αίσθημα του Ανήκειν στην ΕΕ» και από την άλλη να ενισχύσει την πολιτιστική Βιομηχανία δια μέσου της «έξυπνης οικονομίας» προικοδοτώντας πολιτιστικές δρασεις στα κράτη μέλη με 1,8 δις ευρω για το 2018 – 2019, βάζοντας ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση την επιχειρηματική δράση και την ανταγωνιστικότητα. Με άλλα λόγια θα συμβάλει στη χρηματοδότηση επιχειρηματικών δράσεων στο χώρο της τέχνης και του Πολιτισμού, πράγμα που σημαίνει απαξίωση των καλλιτεχνών , των δημιουργών , οδηγώντας εν τέλει στην αλλοίωση, τη χειραγώγηση και τον έλεγχο του πολιτισμού.
Αξιέπαινη απόφαση, καλύπτει μια χρόνια έλλειψη γι’ αυτό και απαιτείται αυξημένη προσοχή.
Παρατηρήσεις και προτάσεις επί των άρθρων 1, 2 και 6:
• Η λειτουργία δύο Συμβουλίων για τον Σύγχρονο Πολιτισμό, και μάλιστα όταν η σύνθεσή τους διαφέρει ελάχιστα, είναι πιθανόν να δημιουργήσει σύγχυση.
• Υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής και της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής (π.χ. άρθρο 1, παρ. 2δ και άρθρο 06, παρ. 1β) που κάνει ασαφή τον ρόλο του Συμβουλίου.
• Ο σχεδιασμός της στρατηγικής και των προτεραιοτήτων για τον σύγχρονο πολιτισμό στην ελληνική επικράτεια προϋποθέτει γνώση της κατάστασης στην περιφέρεια της χώρας. Για τη χάραξη, επίσης, Περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής είναι αναγκαία η γνώση των ευρύτερων στρατηγικών στόχων στους τομείς του σύγχρονου πολιτισμού. Ένα ενιαίο Συμβούλιο που θα διαμορφώνει από κοινού τους άξονες, με δυνατότητα λειτουργίας κατά ομάδες όταν απαιτείται, μπορεί να είναι μια πιο λειτουργική και αποτελεσματική δομή.
• Η οργάνωση της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής Σύγχρονου Πολιτισμού κεντρικά θα πρέπει να ενισχυθεί ώστε αυτή να ανταποκριθεί στο ρόλο της.
• Σύμφωνα με τους ορισμούς της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα για τις έννοιες των επιθέτων πολιτιστικός και πολιτισμικός, δεν είναι δόκιμη η χρήση του όρου Πολιτισμικός στον τίτλο του Συμβουλίου Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής.
(http://www.greeklanguage.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=πολιτιστικός&dq=)
Το concept του σχεδίου νόμου κινείται σε λανθασμένη κατεύθυνση. Από την υπάρχουσα κατάσταση να θεωρούνται ως πολιτική οι επιδοτήσεις με πελατειακά κριτήρια και ο διορισμός ημετέρων σε κρατικοδίαιτους πολιτιστικούς φορείς, επιδιώκεται να περάσουμε σε μια βαριά δημοσιοϋπαλληλική γραφειοκρατική δομή με πολλές κρατικές υπηρεσίες ανά την επικράτεια σε μια σφιχτή ιεραρχική σχέση με το Υπουργείο Πολιτισμού (στο πρότυπο προφανώς των Εφορειών Αρχαιοτήτων). Ο σύγχρονος πολιτισμός, όμως, εξ ορισμού σημαίνει δημιουργία, ανεξαρτησία σκέψης, εξωστρέφεια, πειραματισμό, φρεσκάδα. Όχι τον ασφυκτικό εναγκαλισμό ενός παντοδύναμου Κράτους με έναν τομέα τον οποίο το κομματικό μας σύστημα πολύ επιθυμεί να ελέγχει (με διάφορους τρόπους), γιατί κατά βάθος φοβάται την πιθανή ανατρεπτική του δύναμη. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι αφενός ένας σωστά επιτελικός ρόλος του κράτους στις υποδομές και στους εθνικού χαρακτήρα θεσμούς και αφετέρου τολμηρές πολιτικές που να προωθούν τη διεύρυνση του εγχώριου δυνητικού κοινού και την υποστήριξη της προβολής του έργου των άξιων Ελλήνων δημιουργών στο εξωτερικό. Το παρόν σχέδιο νόμου είναι μακριά από μια τέτοια λογική και προκαλεί δυσάρεστους συνειρμούς ως προς τη στόχευσή του.
Ερωτήσεις
1. Οι αρμοδιότητες του Ν.Π.Ι.Δ. «Οργανισμός Βιβλίου και πολιτισμού» θα συμπεριλάβει όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας και θα δημιουργήσει δίκτυο βιβλιοθηκών?
1.α.Οι δημοτικές βιβλιοθήκες θα ενταχθούν στους ΧΩ.ΒΙ.ΠΟ. της περιφέριας στην οποία ανήκουν?
2. Το προσωπικό των δημοτικών βιβλιοθηκών θα παραμείνει ως προσωπικό των ΧΩ.ΒΙ.ΠΟ.?
3. Η ίδρυση των ΧΩ.ΒΙ.ΠΟ. θα έχει πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης σε χώρους της τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε χώρους του ΥΠ.ΠΟ.Α.
4. Το δίκτυο συνεργασίας που θα δημιουργηθεί σε περιφερειακό επίπεδο επιβάλεται να αποτελείται από βιβλιοθηκονόμους πε ή τε. Η κάλυψη των θέσεων από ειδικότητες ΠΕ Πολιτισμικών μονάδων ποιες ειδικότητες θα περιλαμβάνει?
5. Το σχέδιο δράσης έτσι όπως προτείνεται
Γενικά σχόλια:
Η ηγεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α. οφείλει (έστω στην αιτιολογική έκθεση του νόμου) να ορίσει τι εστί ‘Σύγχρονος Πολιτισμός’ και να γνωστοποιήσει τους στρατηγικούς άξονες προτεραιότητας. Βλέπουμε στην ιστοσελίδα του ΥΠ.ΠΟ.Α. ότι ‘Σύγχρονος Πολιτισμός’ είναι: Γράμματα, Βιβλίο και Ψηφιακό Περιεχόμενο, Εικαστικές Τέχνες, Αρχιτεκτονική, Φωτογραφία και Σχέδιο, Θέατρο και Χορός, Κινηματογράφος και Οπτικοακουστικά μέσα, Μουσική, Περιφερειακή Πολιτιστική Πολιτική και Φεστιβάλ καθώς και Καλλιτεχνική Εκπαίδευση.
Η περιφερειακή πολιτιστική πολιτική δεν αφορά μόνο τον τομέα του Σύγχρονου Πολιτισμού, αλλά και τον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ας μη ξεχνάμε ότι το σύστημα με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, που εισήχθη ήδη από τον 19ο αιώνα, αποτελεί το πρώτο μοντέλο περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής που λειτούργησε στην Ελλάδα με μάλλον το δεύτερο να είναι ο θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ που ίδρυσε η Μελίνα Μερκούρη το ’80.
Τέλος, η καλλιτεχνική εκπαίδευση μάλλον είναι κι αυτή ένα διατομεακό θέμα που αφορά το σύνολο της πολιτικής για τον Πολιτισμό και όχι αποκλειστικά τον Σύγχρονο Πολιτισμό (ή τις Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες κατά τον αγγλοσαξονικό όρο).
Αναφορικά με το Άρθρο 1,
η διοικητική δομή του Συμβουλίου Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πόσο αποκεντρωμένη είναι πραγματικά. Βλέπουμε ότι θα υπάρχουν μόλις 2 εκπρόσωποι από την περιφέρεια:
θ) ένα (1) μέλος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Ε.),
ι) ένα (1) μέλος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝ.Π.Ε.).
Οι 13 Περιφερειακές Διευθύνσεις Σύγχρονου Πολιτισμού, όμως, που συστήνονται με το άρθρο 9 θα είναι οργανικό μέρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δεν βλέπουμε να υπάρχει ισχυρή εκπροσώπηση των φορέων ΤΑ στο όργανο διοίκησης.
Επίσης, βλέπουμε να υπάρχει ανισομερής κατανομή στις θέσεις που αφορούν τους διάφορους τομείς του Σύγχρονου Πολιτισμού. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στον νεοσύστατο ‘Οργανισμό Βιβλίου και Πολιτισμού’ του οποίου ο εκπρόσωπος καταλαμβάνει μια θέση στο ΔΣ. Από την άλλη, οι υπόλοιποι τομείς (κινηματογράφος, θέατρο, χορός, κ.λπ.) στριμώχνονται μέσα στην εκπροσώπησή τους από τον διευθυντή του Acropole Creative Hub. Τέλος, άλλη μια θέση στο ΔΣ καταλαμβάνει ο Διευθυντής του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης. Δεν είναι σαφές πώς ο Διευθυντής του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσ/νίκης μπορεί να βοηθήσει το Συμβούλιο να αφουγκρασθεί τον παλμό της περιφέρειας. Ας μην ξεχνάμε ότι η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί πάνω από 1 εκ. κατοίκους και ως πόλη χαρακτηρίζεται από μεγάλη προσφορά και κατανάλωση πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών κυρίως λόγω του νεανικού δυναμικού της πόλης, οπότε μάλλον ομοιάζει σε τάσεις με την πρωτεύουσα.
Γενικότερα, το Συμβούλιο φαίνεται να είναι ένα όργανο που αποδίδει έναν επιπρόσθετο θεσμικό ρόλο σε διευθυντές νεοσύστατων φορέων που δεν έχουν λειτουργήσει ακόμη και άρα τίθεται το θέμα του κατά πόσο γρήγορα θα κινηθεί ο όλος μηχανισμός. Επιπλέον, φαίνεται μάλλον ότι έχουμε να κάνουμε με ένα αυτο-αναφορικό σχέδιο νόμου, αφού οι περισσότεροι φορείς ιδρύθηκαν τον τελευταίο χρόνο.
Τέλος, δεν είναι σαφής ποια είναι η σχέση που διαμορφώνεται σε επίπεδο ιεραρχίας μέσα στις ίδιες τις τάξεις του ΥΠ.ΠΟ.Α. :
-Ποια θα είναι πλέον η λειτουργία και οι στόχοι της Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού η οποία βρίσκεται εντός του ΥΠ.ΠΟ.Α. σε σχέση με το Συμβούλιο Σύγχρονου Πολιτισμού;
-Ποια θα είναι η σχέση μεταξύ του Συμβούλιο Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής και της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής Σύγχρονου Πολιτισμού;
-Ο Ειδικός Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού θα τελεί Πρόεδρος και Εκτελεστικός Σύμβουλος στα δύο Συμβούλια των οποίων προίσταται;
Για να κλείσω το μακροσκελές αυτό σχόλιο φαίνεται να υπάρχει αγνή πρόθεση να διορθωθεί ένα χρόνιο πρόβλημα στις πολιτικές του ΥΠ.ΠΟ.Α., αλλά υπάρχει μια γενικότερη σύγχυση ως προς την κατεύθυνση.
Μπερδεύονται δύο μοντέλα διοίκησης, το ένα είναι το γαλλικό μοντέλο που δίνει έμφαση στις κεντρικές υπηρεσίες του κράτους (βλέπε ίδρυση Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής Σύγχρονου Πολιτισμού και διατήρηση της Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού στην κεντρική υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α.) και το άλλο το αγγλοσαξονικό μοντέλο το οποίο λειτουργεί περισσότερο με αποκεντρωμένες δομές (βλέπε Συμβούλιο Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής και Συμβούλιο Σύγχρονου Πολιτισμού).
Η μίξη των δύο είναι ένα πείραμα που έχει πράγματι πετύχει στις Σκανδιναβικές χώρες και την τελευταία 20ετία και στην Μεγάλη Βρετανία, όμως, θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί ο ρόλος των κεντρικών υπηρεσιών καθώς τα Συμβούλια θα αποκτούν ζωή για να αποφευχθεί η σύγκρουση. Η κεντρική υπηρεσία θα πρέπει να προσανατολισθεί μάλλον στην παραγωγή στρατηγικής και τα συμβούλια μάλλον στην ανατροφοδότηση και εκτέλεση. Αλλιώς αντιμετωπίζουμε μια περίπτωση υπερνομοθέτησης.
Τέλος, αλλά μάλλον αυτό αποτελεί και το πιο καίριο σημείο, ως εγκάρσια πολιτική θα πρέπει το ΥΠ.ΠΟ.Α. να στραφεί στη συλλογή και μελέτη πρωτογενών δεδομένων σε όλο το φάσμα του πολιτισμού, ώστε οι αποφάσεις που λαμβάνουν τα όργανα να ευθυγραμμίζονται με τις πραγματικές ανάγκες του πεδίου.