1. Μετά το άρθρο 7 του ν. 4481/2017 (Α΄ 100), περί των τεκμηρίων υπέρ των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης, προστίθεται άρθρο 7Α, ως εξής:
«Άρθρο 7Α
Χορήγηση συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ
1. Αναφορικά με χρήσεις έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας, εξαιρουμένων των οπτικοακουστικών έργων, εντός της ελληνικής επικράτειας οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης και οι οργανισμοί συλλογικής προστασίας μπορούν εναλλακτικώς με δήλωσή τους προς τον χρήστη να εκπροσωπούν και δικαιούχους που δεν τους έχουν εξουσιοδοτήσει προς τούτο. Η κατά το παρόν άρθρο εκπροσώπηση ισχύει, εφόσον συντρέχουν σωρευτικώς οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) Ο δηλών οργανισμός είναι, βάσει των αναθέσεων σε αυτόν, επαρκώς αντιπροσωπευτικός των δικαιούχων στο σχετικό είδος έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας στην Ελλάδα.
β) Διασφαλίζονται τα συμφέροντα των δικαιούχων, όπως αυτά προβλέπονται στον νόμο, και ιδίως η ίση μεταχείριση όλων των δικαιούχων, μεταξύ άλλων σε σχέση με τους όρους της άδειας και η δυνατότητά τους να διαθέτουν ή όχι σε διαφορετικούς οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης ολόκληρη ή εν μέρει τη διαχείριση ορισμένων εξουσιών ή ορισμένων έργων τους ή αντικειμένων προστασίας τους.
γ) Ως εκ της φύσεως των σκοπούμενων χρήσεων, έργων ή αντικειμένων προστασίας, η απόκτηση της άδειας από δικαιούχους σε μεμονωμένη βάση είναι επαχθής και μη πρακτική, ήτοι δεν θα μπορούσε να καλύπτει όλους τους εμπλεκόμενους δικαιούχους.
δ) Τηρήθηκαν οι διατυπώσεις των περ. κ), κα) και κβ) της παρ. 1 του άρθρου 28.
2. Όταν περισσότεροι οργανισμοί πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις, οι έννομες συνέπειες της κατά την παρ. 1 δήλωσης επέρχονται, όταν προβαίνουν σε αυτήν όλοι από κοινού.
3. Οι δικαιούχοι που δεν έχουν εξουσιοδοτήσει τον οργανισμό που χορηγεί τις κατά τις παρ. 1 άδειες χρήσης μπορούν οποτεδήποτε να αποκλείσουν από την δυνάμει της παρ. 1 εκπροσωπευτική εξουσία του οργανισμού οποιαδήποτε από τα έργα τους ή άλλα αντικείμενα προστασίας ή χρήσεις αυτών με έγγραφη ή ηλεκτρονική κατά την περ. κα) της παρ. 1 του άρθρου 28 δήλωσή τους προς αυτόν. Στην περίπτωση αυτή, οποιεσδήποτε τρέχουσες χρήσεις περατώνονται εντός τριών (3) μηνών από τη λήψη της δηλώσεως.
4. Οι παρ. 1 έως 3 δεν επηρεάζουν την εφαρμογή μηχανισμών χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ σύμφωνα με άλλες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που επιτρέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς, ούτε την υποχρεωτική συλλογική διαχείριση.
5. Όταν οργανισμός συλλογικής διαχείρισης χορηγεί άδειες χρήσης κατά τις παρ. 1 και 4, οι δικαιούχοι που δεν τον έχουν εξουσιοδοτήσει προς τούτο έχουν ίση μεταχείριση με αυτούς που τον έχουν εξουσιοδοτήσει.
6. Για τη δικαστική επιδίωξη της προστασίας των έργων και των δικαιούχων που εκπροσωπούνται από τον οργανισμό συλλογικής διαχείρισης ή από οργανισμό συλλογικής προστασίας, εφαρμόζεται η παρ. 2 του άρθρου 7.».
2. Στην παρ. 1 του άρθρου 28 του ν. 4481/2017, ως προς τις ελάχιστες πληροφορίες που αναρτώνται στην ιστοσελίδα του οργανισμού συλλογικής διαχείρισης, προστίθενται περ. κ), κα) και κβ) ως εξής:
«κ) τη δυνατότητα του οργανισμού να χορηγεί άδειες χρήσης έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει της εκπροσωπευτικής εξουσίας, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 7Α,
κα) το δικαίωμα του δικαιούχου που δεν έχει αναθέσει τη διαχείριση στον οργανισμό να αποκλείει από την κατά την περ. κ) εκπροσωπευτική εξουσία του οργανισμού, οποιαδήποτε από τα έργα του ή άλλα αντικείμενα προστασίας ή χρήσεις αυτών με έγγραφη ή ηλεκτρονική δήλωσή του προς αυτόν. Για την εύκολη και αποτελεσματική δήλωση εναντίωσης ο οργανισμός θέτει στη διάθεση των δικαιούχων και τα κατάλληλα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας,
κβ) τις συνέπειες της κατά την περ. κα) εναντίωσης, ήτοι ότι οποιεσδήποτε δυνάμει της κατά της περ. κ) εκπροσώπησης τρέχουσες χρήσεις περατώνονται εντός τριών (3) μηνών από τη λήψη της δήλωσης.».
O θεσμός των διευρυμένων αδειών είναι εξαιρετικά σημαντικός στην κατηγορία των έργων του λόγου και εξυπηρετεί τόσο τα συμφέροντα των δικαιούχων όσο και των χρηστών.
Πρωτίστως παρέχει ασφάλεια στους χρήστες (πανεπιστήμια, σχολεία, φροντιστήρια, επιχειρήσεις κάθε είδους, φωτοτυπικά καταστήματα κλκπ) διότι μέσω των διευρυμένων αδειών αποκτούν δικαίωμα χρήσης του συνόλου των έργων της συγκεκριμένης κατηγορίας. Αφετέρου και οι δικαιούχοι που αδιαφορούν για τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους προστατεύονται και εισπράττουν δικαιώματα από τη χρήση των έργων τους. Επιπλέον ο θεσμός είναι απαραίτητο και στη διαχείριση του νέου δικαιώματος εκδοτών τύπου, όπου οι μεγάλες πλατφόρμες αντιτίθενται στη συλλογική διαχείριση και σε κάθε θεσμό που την ενισχύει, επιδιώκοντας τον κατακερματισμό του χώρου μέσω ατομικών συμφωνιών. Γι΄αυό είναι απολύτως απαραίτητο να εισαχθεί ο θεσμός αυτός τουλάχιστον στην κατηγορία έργων λόγου. Δεν μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε με την παράγραφο 3 της διάταξης σύμφωνα με την οποία όταν οι δικαιούχοι που δεν έχουν εξουσιοδοτήσει τον οργανισμό αποκλείσουν την εκπροσωπευτική εξουσία του, οποιεσδήποτε τρέχουσες χρήσεις που τους αφορούν θα πρέπει να περατώνονται εντός τριών (3) μηνών από την σχετική δήλωση του αποκλεισμού . Θα πρέπει να ισχύσει σε αυτή αναλογικά ότι σχετικά ισχύει στη περίπτωση της καταγγελίας της σύμβασης ανάθεσης σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 12 του ν.4481/2017, όπου τα αποτελέσματα της καταγγελίας επέρχονται μετά την πάροδο 3 μηνών.
Προστίθεται νέο άρθρ. 7α στον ν. 4481/2017, με το οποίο νομοθετούνται στην Ελλάδα οι άδειες διευρυμένης ισχύος. Ο θεσμός αυτός είναι άγνωστος στην Ελλάδα και κατά τη γνώμη μας, δεν πρέπει να εισαχθεί.
Η προτεινόμενη διάταξη φρονούμε ότι δεν βρίσκεται σε αρμονία με τη διάταξη της Οδηγίας 2019/790. Οι άδειες διευρυμένης ισχύος προϋποθέτουν αποτυχία της αγοράς (market failure). Αυτός είναι και ο λόγος που το άρθρο 12 της Οδηγίας τις επιτρέπει μόνον σε ορισμένες χρήσεις.
Ωστόσο, με την προτεινόμενη διάταξη δεν οριοθετούνται οι χρήσεις, αλλά επιτρέπεται κάθε οργανισμός με απλή δήλωσή του να ενεργοποιήσει τις άδειες διευρυμένης χρήσεως, πρακτικά, για κάθε χρήση για την οποία είναι αρμόδιος. Κάτι τέτοιο δεν καλύπτεται όμως, κατά την άποψή μας, από το γράμμα της Οδηγίας.
Εν πάση περιπτώσει, στον χώρο της δισκογραφίας, δεν υφίσταται αποτυχία της αγοράς. Για αυτόν τον λόγο, η πρότασή μας, εάν εισαχθεί τελικά η διάταξη, είναι να εξαιρεθούν οι υλικοί φορείς ήχου από τις άδειες διευρυμένης ισχύος, όπως ακριβώς και τα οπτικοακουστικά έργα και το άρθρ.. 7α παρ. 1 του ν.4481/2017 να έχει ως εξής: «1. Αναφορικά με χρήσεις έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας, εξαιρουμένων των οπτικοακουστικών έργων και των υλικών φορέων ήχου, εντός της ελληνικής επικράτειας οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης και οι οργανισμοί συλλογικής προστασίας………».
‒Με την παρ. 3 αντιμετωπίζεται το ζήτημα του αποκλεισμού της χρήσης των έργων. Προβλέπεται ότι οι τρέχουσες χρήσεις περατώνονται εντός τριών (3) μηνών από τη λήψη της δηλώσεως (περί αποκλεισμού). Νομίζουμε ότι τούτο είναι εσφαλμένο, διότι ο αποκλεισμός δεν επιτρέπεται να οδηγεί στην κατάργηση της άδειας που χορηγήθηκε. Το ζήτημα αντιμετωπίζει το άρθρ. 12 παρ. 2 ν. 4481/2017, που ορίζει ότι οι άδειες ισχύουν μέχρι τη λήξη τους. Εξ αυτού του λόγου, προτείνουμε το δεύτερο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρ. 7α ν. 4481/2017 να έχει ως εξής: «Το άρθρο 12 παράγραφος 2 του παρόντος νόμου εφαρμόζεται αναλόγως». Ομοίως, πρέπει να τροποποιηθεί και η περίπτωση κβ) της παρ. 1 του άρθρ. 28 ν. 4481/2017.
‒Στην παρ. 4 προβλέπονται τα εξής: «Οι παρ. 1 έως 3 δεν επηρεάζουν την εφαρμογή μηχανισμών χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ σύμφωνα με άλλες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που επιτρέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς, ούτε την υποχρεωτική συλλογική διαχείριση». Η οικεία διάταξη της οδηγίας 2019/790 δεν προβλέπει αυτό, αλλά ρητά ορίζει ότι οι παράγραφοι 1 έως και 3 δεν εφαρμόζονται στην υποχρεωτική συλλογική διαχείριση.
Σε αρμονία, συνεπώς, με το γράμμα του άρθρ. 12 της Οδηγίας, η παρ. 4 πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «4. Οι παρ. 1 έως 3 δεν επηρεάζουν την εφαρμογή μηχανισμών χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ σύμφωνα με άλλες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που επιτρέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς, και δεν εφαρμόζονται στην υποχρεωτική συλλογική διαχείριση».
Άρθρο 14 σχεδίου νόμου (άρθρο 12 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790) – Προσθήκη άρθρου 7Α στον ν.4481/2017:
(α) Προτείνουμε να απαλειφθεί η εξαίρεση των οπτικοακουστικών έργων, καθώς μία τέτοια εξαίρεση δεν περιλαμβάνεται στην Ευρωπαϊκή Οδηγία.
(β) Συνιστούμε να τροποποιηθεί η παρ. 2 του άρθρου 7Α ως προς την από κοινού δήλωση από όλους τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης που πληρούν τις προϋποθέσεις της παρ. 1 ότι εκπροσωπούν και δικαιούχους που δεν τους έχουν εξουσιοδοτήσει προς τούτο. Προτεινόμενη διατύπωση: «Όταν περισσότεροι οργανισμοί πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις, οι έννομες συνέπειες της κατά την παρ. 1 δήλωσης επέρχονται, όταν προβαίνουν σε αυτήν όλοι από κοινού. Εάν αυτοί οι περισσότεροι οργανισμοί δεν προβούν στην κατά την παρ. 1 δήλωση από κοινού εντός ευλόγου χρόνου, θεωρείται ότι εκπροσωπεί τους δικαιούχους που δεν τον έχουν εξουσιοδοτήσει προς τούτο αυτός ο οργανισμός συλλογικής διαχείρισης από τους περισσότερους που πληρούν τις προϋποθέσεις της παρ. 1, από τον οποίο ο χρήστης επιλέγει να ζητήσει την λήψη άδειας αναφορικά με χρήσεις έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας».
Η προτεινόμενη διάταξη θα πρέπει να αφαιρεθεί ολοσχερώς διότι παραγνωρίζει τον ίδιο τον πυρήνα του απόλυτου και αποκλειστικού πνευματικού δικαιώματος, ήτοι την εξουσία του δικαιούχου να διαχειρίζεται ο ίδιος ατομικά τα έργα του, είτε μετέχοντας προσωπικά στη διαδικασία οικονομικής εκμετάλλευσης αυτών ή καταρτίζοντας περαιτέρω συμβάσεις εκμεταλλεύσεως με τρίτους, τους οποίους ο ίδιος επιλέγει και υπό όρους που αυτός αποφασίζει. Η δυνατότητα ατομικής διαχείρισης των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων, κατά την ελεύθερη επιλογή του δικαιούχου, αποτελεί την πιο αποτελεσματική έκφραση του αποκλειστικού χαρακτήρα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συνιστά θεμελιώδη αρχή του δικαίου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ως προκύπτει από το σύνολο των διατάξεων του ν. 2121/1993. Σύμφωνα άλλωστε με την πρακτική που ακολουθείται διεθνώς στον τομέα της συλλογικής διαχείρισης, οι δικαιούχοι των δικαιωμάτων εφόσον το επιθυμούν (και μόνον), αναθέτουν την διαχείριση των περιουσιακών δικαιωμάτων τους σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης. Έχουν όμως ελεύθερα και τη δυνατότητα να μην είναι μέλη κάποιου οργανισμού συλλογικής διαχείρισης, περίπτωση κατά την οποία ασκούν και διαχειρίζονται ατομικά τα περιουσιακά δικαιώματά τους, έχοντας παράλληλα και το δικαίωμα/ δυνατότητα να μην προβούν καθόλου στην άσκησή τους.
Με την προτεινόμενη διάταξη, οι οργανισμοί μπορούν να εκπροσωπούν και δικαιούχους που δεν συνδέονται μαζί τους συμβατικά και μάλιστα για όλες τις κατηγορίες έργων (με εξαίρεση τα οπτικοακουστικά έργα) και χρήσεις των έργων αυτών, χωρίς να προβλέπεται καν υποχρέωση των οργανισμών να ενημερώνουν τους εν λόγω δικαιούχους ότι τυχόν προτίθενται να ασκήσουν τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους. Έτσι, η διάταξη παρουσιάζεται ελλιπής καθώς δεν προσδιορίζεται με ποιο τρόπο και εάν οι δικαιούχοι θα ενημερώνονται εκ των προτέρων για την πρόθεση των οργανισμών να τους εκπροσωπήσουν. Αντιθέτως, η διάταξη δημιουργεί ένα βάρος στον δικαιούχο που δεν εκπροσωπείται από τον οργανισμό να μεριμνήσει ο ίδιος για την υποβολή δήλωσης αποκλεισμού προς κάθε οργανισμό, η οποία μάλιστα φαίνεται ότι θα παράγει αποτελέσματα μετά από την πάροδο τριών μηνών από την υποβολή της (!!). Εξάλλου καμία αναφορά δεν γίνεται στη διάταξη εάν τυχόν θα εισαχθεί στον νόμο σύστημα για την απόδοση στους μη εκπροσωπούμενους από τους οργανισμούς δικαιούχους των εισπραττομένων για λογαριασμό τους αμοιβών και με ποιο τρόπο τυχόν θα λειτουργεί αυτό. Διερωτόμαστε (και δεν αντέχει στην κοινή λογική) πώς ο οργανισμός θα εισπράττει αμοιβή από τους χρήστες την οποία στη συνέχεια και θα αποδίδει σε δικαιούχους, την ταυτότητα και τον αριθμό όμως των οποίων δεν γνωρίζει επακριβώς;; (αφού δεν είναι μέλη του οργανισμού ή/ και δεν του έχουν αναθέσει τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους!!)
Τέλος, και η αναφορά στην παράγραφο 4 ότι «οι παρ. 1 έως 3 δεν επηρεάζουν την εφαρμογή μηχανισμών χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύι σύμφωνα με άλλες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που επιτρέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς, ούτε την υποχρεωτική συλλογική διαχείρισης» είναι τελείως ασαφής και δημιουργεί σύγχυση δεδομένου ότι η νεοεισαγόμενη διάταξη δεν μπορεί εξ ορισμού να αφορά περιπτώσεις υποχρεωτικής συλλογικής διαχείρισης αφού σε αυτές ΔΕΝ επιτρέπεται η ατομική άσκηση του δικαιώματος του δικαιούχου/δημιουργού και κατά συνέπεια η διάταξη δεν μπορεί να τυγχάνει εφαρμογής.
ΣΧΟΛΙΑ στην ΠΑΡ. 1 του ΝΕΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 7Α Ν.2121/1993- Προτείνεται η διαγραφή της φράσης «εξαιρουμένων των οπτικοακουστικών έργων» δεδομένου ότι στο άρθρο 12 της Οδηγίας 2019/790/ΕΕ δεν προβλέπεται τέτοιου είδους εξαίρεση. Μάλιστα, η μόνη εξαίρεση που προβλέπεται είναι ότι το άνω άρθρο της Οδηγίας, δεν εφαρμόζεται στην υποχρεωτική συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων.
Να γίνει διαγραφή του άρθρου 14 του σχεδίου νόμου.
Δεν υφίσταται υποχρέωση ενσωμάτωσης του άρθρου 12 της Οδηγίας- δεν είναι υποχρεωτικό για τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν το άρθρο αυτό. Tο άρθρο 12 της Οδηγίας τέθηκε ως τρόπος νομιμοποίησης των παρουσών και προϋφιστάμενων πρακτικών χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ (όπως αυτές που συναντώνται στις Σκανδιναβικές χώρες), πρακτική η οποία δεν εντοπίζεται στην Ελλάδα (όπου δεν υπάρχει παράδοση στη χορήγηση συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ).
‘Αλλως να γίνει τροποποίηση του άρθρου 14 του σχεδίου νόμου ως εξής:
Σε περίπτωση που ενσωματωθεί το άρθρο 12 της Οδηγίας, τότε οποιαδήποτε μορφή χορήγησης συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ θα πρέπει να παραμείνει πιστή στον ορισμό της έννοιας, σύμφωνα με τον οποίο (η χορήγηση συλλογικών αδειών με διευρυμένη ισχύ) εφαρμόζεται (1) πρώτον μόνο στις υπάρχουσες συμφωνίες αδειοδότησης (existing licensing agreements) και (2) δεύτερον με τη συμφωνία του δικαιοδόχου (licensee).