Στο άρθρο 49 του Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 4858/2021, Α’ 220), περί των Τοπικών Συμβουλίων Μνημείων, επέρχονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις: α) στο πρώτο εδάφιο της παρ. 1, οι λέξεις «διοικητικής περιφέρειας» αντικαθίστανται από τη λέξη «Περιφέρειας», β) στην περ. ε) του πρώτου εδαφίου της παρ. 1, μετά από τη φράση «τον οποίο ορίζει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας» προστίθεται η φράση «ή, αν δηλωθεί αδυναμία ορισμού αναπληρωματικού μέλους, από έναν (1) αρχιτέκτονα υπάλληλο της οικείας Περιφέρειας, τον οποίο ορίζει ο οικείος Περιφερειάρχης», γ) προστίθεται παρ. 1Α, και το άρθρο 49 διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 49
Τοπικά Συμβούλια Μνημείων
1. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, συγκροτούνται Τοπικά Συμβούλια Μνημείων (Τ.Σ.Μ.) στην έδρα κάθε Περιφέρειας και στις νησιωτικές περιοχές, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο. Τα Τοπικά Συμβούλια Μνημείων αποτελούνται από έντεκα (11) μέλη ως εξής:
α) Έναν (1) Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που αναπληρώνεται από άλλον Πάρεδρο, ως Πρόεδρο.
β) Τρεις (3) αρχαιολόγους υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που αναπληρώνονται από υπαλλήλους της ίδιας ειδικότητας.
γ) Έναν (1) αρχιτέκτονα υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που αναπληρώνεται από υπάλληλο της ίδιας ειδικότητας.
δ) Έναν (1) συντηρητή (ΠΕ ή ΤΕ) υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που αναπληρώνεται από υπάλληλο της ίδιας ειδικότητας.
ε) Έναν (1) αρχιτέκτονα υπάλληλο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που αναπληρώνεται από υπάλληλο της ίδιας ειδικότητας, τον οποίο ορίζει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή, αν δηλωθεί αδυναμία ορισμού αναπληρωματικού μέλους, από έναν (1) αρχιτέκτονα υπάλληλο της οικείας Περιφέρειας, τον οποίο ορίζει ο οικείος Περιφερειάρχης.
στ) Τρία (3) μέλη Δ.Ε.Π. Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ή ερευνητές σε αναγνωρισμένα ερευνητικά κέντρα ή ειδικούς επιστήμονες με πενταετή τουλάχιστον ερευνητική εμπειρία μετά την απόκτηση του διδακτορικού διπλώματος στο πεδίο της αρχαιολογίας, της αρχιτεκτονικής, της εθνολογίας, της λαογραφίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της ιστορίας της τέχνης ή άλλο κλάδο που σχετίζεται με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, που αναπληρώνονται από πρόσωπα με τα ίδια προσόντα.
ζ) Έναν (1) εκπρόσωπο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, που ορίζεται με τον αναπληρωτή του.
Στις περ. β), γ) και δ), ως μέλη των Τοπικών Συμβουλίων Μνημείων, μπορούν να ορίζονται και οι αρμόδιοι για την έκδοση των σχετικών εκτελεστών διοικητικών πράξεων Προϊστάμενοι των Περιφερειακών ή Ειδικών Περιφερειακών Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ή οι νόμιμοι αναπληρωτές τους, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση επιτρέπεται να εισηγούνται και τα σχετικά θέματα.
1Α. Στη σύνθεση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων) μετέχουν επιπλέον ένας (1) αρχιτέκτονας υπάλληλος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που αναπληρώνεται από υπάλληλο της ίδιας ειδικότητας, και ένας (1) υπάλληλος της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, που αναπληρώνεται από υπάλληλο της ίδιας ειδικότητας. Ζητήματα οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος συζητούνται και αποφασίζονται απαραιτήτως με την παρουσία των δύο (2) μελών του πρώτου εδαφίου, σε ιδιαίτερη συνεδρίαση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου που συγκαλείται, επιπλέον των τακτικών συνεδριάσεών του, αποκλειστικά για τα ζητήματα αυτά από τον Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων) άπαξ μηνιαίως.
2. Τα Τ.Σ.Μ. είναι αρμόδια να γνωμοδοτούν για όλα τα ζητήματα που αφορούν σε μνημεία, χώρους και τόπους της περιφέρειάς τους, εκτός από εκείνα που αναφέρονται στην περ. γ) της παρ. 5 του άρθρου 50. Τα Τοπικά Συμβούλια είναι δυνατόν να εξετάζουν εκ νέου, μετά από αίτηση του ενδιαφερομένου, ένα ζήτημα που έχει ήδη κριθεί, μόνο εάν διαπιστώνουν ότι προέκυψαν εκ των υστέρων νέα ουσιώδη στοιχεία.».
Η Αρχαιολογική Υπηρεσία εφαρμόζοντας το Σύνταγμα και τους νόμους δίνει καθημερινές μάχες για την προστασία αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και πολλαπλώς προστατευόμενων ενεργών οικισμών. Εγείρει πολλά ερωτηματικά η κατ’ εξαίρεσιν σύνθεση των μελών του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου, έναντι των άλλων συμβουλίων της χώρας, την στιγμή που στα συμβούλια αυτά δεν εξετάζονται θέματα οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος αλλά ο βαθμός που η προτεινόμενη οικοδομική δραστηριότητα επηρεάζει τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και το περιβάλλον τους.
Το Συμβούλιο αυτό έχει αποκλειστική χωρική αρμοδιότητα τις Κυκλάδες, την περιοχή της χώρας μας που αποτελεί την πιο αναγνωρισμένη στο εξωτερικό εικόνα της, λόγω του πολιτισμού που καλλιεργήθηκε διαχρονικά σε αυτό το μοναδικό φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των νησιών. Αυτή η μοναδικότητα κατέστησε τις Κυκλάδες εδώ και δεκαετίες δημοφιλή τουριστικό προορισμό και δυστυχώς ως εκ τούτου περιοχή όπου η αυξανόμενη οικοδομική δραστηριότητα αποδεδειγμένα αλλοιώνει τα τελευταία χρόνια το πολιτιστικό και φυσικό τοπίο, εγκυμονώντας κινδύνους για την αειφόρο ανάπτυξη, ακόμη και αυτήν του τουρισμού, καθώς πλέον είναι διεθνώς επιστημονικά αποδεκτό ότι η αλλοίωση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος προς όφελος του πρόσκαιρου κέρδους έχουν επιπτώσεις επιβράδυνσης της τουριστικής δραστηριότητας μακροπρόθεσμα.
Στο άρθρο 72Α η προσθήκη μελών από το ΥΠΕΝ και την οικεία Περιφέρεια αποκλειστικά και μόνο στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Νοτίου Αιγαίου (από όλα τα Τοπικά Συμβούλια της ΄χωρας!) είναι προφανές ότι συνδέεται με την πολύ μεγάλη οικοδομική πίεση (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια κ.λπ.) στις ιδιαίτερα τουριστικές περιοχές των Κυκλάδων και αποκλειστικό στόχο έχει το ψαλίδισμα των αρμοδιοτήτων του ΥΠΠΟΑ στους εκτεταμένους αρχαιολογικούς χώρους των Κυκλάδων.
Η διατύπωση «Ζητήματα οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος συζητούνται και αποφασίζονται απαραιτήτως με την παρουσία των δύο (2) μελών του πρώτου εδαφίου, σε ιδιαίτερη συνεδρίαση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου που συγκαλείται, επιπλέον των τακτικών συνεδριάσεών του, αποκλειστικά για τα ζητήματα αυτά από τον Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων) άπαξ μηνιαίως» είναι απολύτως προσχηματική, καθώς το 90% των θεμάτων που εξετάζει το Τοπικό Συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου είναι ζητήματα οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος. Επιπλεον, ο ορισμός των «θεμάτων οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος» είναι ελλιπής διότι, όπως είναι γραμμένο στο σχέδιο νόμου, θα πρέπει να αποφασίζει ο/η πρόεδρος ΤΣΜΝΑ ποια θέματα θα εισάγονται στην ειδική μηνιαία συνεδρίαση. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί να υπάρξει τέτοιος διαχωρισμός, καθώς η προστασία είναι ενιαία και η κάθε οικοδομική δραστηριότητα επηρεάζει το περιβάλλον των μνημείων και των πολλαπλώς προστατευόμενων οικισμών. Επισημαίνεται δε ότι εφόσον υπερψηφισθεί το άρθρο αυτό, ουσιαστικά θα επιφέρει μεγάλες καθυστερήσεις στην εξέταση των αιτήσεων των πολιτών, καθώς αυτή τη στιγμή το αρμόδιο Συμβούλιο συνεδριάζει τουλάχιστον κάθε 15 μέρες (και πιο συχνά), ενώ με το νέο νομοθέτημα θα μπορεί να συνεδριάζει μόνο μια φορά το μήνα.
Αν η πρόθεση των συνακτών του σχεδίου νόμου ήταν όντως η προστασία του ευαίσθητου περιβάλλοντος των Κυκλάδων, και όχι η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, τότε από τους “άλλους φορείς” εκτός ΥΠΠΟΑ δεν θα απουσίαζε η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του Υπ. Ναυτιλίας (πρώην υπουργείο Αιγαίου), που έχει πολύ περισσότερες αρμοδιότητες για την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος των νησιών των Κυκλάδων.
Σε κάθε περίπτωση, θα όφειλε να προβλέπεται ότι όσοι ορίζονται μέλη του ΤΣΜΝΑ δεν αρκεί να είναι μηχανικοί που υπηρετούν σε άλλους φορείς, αλλά με αρχιτέκτονες ή πολιτικούς μηχανικούς αυξημένων προσόντων, που τεκμηριωμένα βάσει σπουδών θα ειναι εξειδικευμενοι σε θέματα προστασίας μνημείων ώστε να υπάρχει κοινό γνωστικό υπόβαθρο στην διεπιστημονική εξέταση των θεμάτων.
Τέλος, επισημαίνεται ότι η αντισυνταγματικότητα της συγκεκριμένης διάταξης, καθώς, εάν ψηφιστεί, δεν θα έχουν όλοι οι πολίτες της χώρας που επιθυμούν να οικοδομήσουν εντός κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων την ίδια αντιμετώπιση από το Κράτος.
Αφενός, η διαφοροποίηση στη σύνθεση και τον τρόπο λειτουργίας ενός εκ του συνόλου των Τοπικών Συμβουλίων Μνημείων της χώρας, στην προκειμένη περίπτωση του ΤΣΜΝΑ (Κυκλάδων), εγείρει ασφαλώς ζητήματα ισονομίας μεταξύ των Ελλήνων πολιτών που επιθυμούν να οικοδομήσουν ή να επισκευάσουν προστατευόμενα ακίνητα ή ακίνητα εντός αρχαιολογικών χώρων ή πλησίον μνημείων ή σε εν γένει προστατευόμενες περιοχές αρμοδιότητας ΥΠΠΟΑ. Πώς είναι δυνατόν να αντιμετωπίζομαι διαφορετικά ως πολίτης στις Κυκλάδες και διαφορετικά στα Δωδεκάνησα, την Αθήνα ή τη Θράκη;
Αφετέρου, όσον αφορά τη διατύπωση «ζητήματα οικοδομικών αδειών και πολεοδομικού ενδιαφέροντος» προκύπτει εμφανώς από λανθασμένη αντίληψη της λειτουργίας των ΤΣΜ που σε καμια περίπτωση δεν αποφαίνονται επί οικοδομικών αδειών και πολεοδομικής νομοθεσίας (γι’ αυτά υπάρχουν αρμόδιες Υπηρεσίες), αλλά για το εάν και κατά πόσον η εξεταζόμενη οικοδομική δραστηριότητα επί μνημείων ή πλησίον αυτών πρόκειται να επηρεάσει τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μνημεία και το περιβάλλον τους και με ποιον τρόπο ή ποιες βελτιώσεις οι κατά περίπτωση προτεινόμενες εργασίες δεν θα αποβούν επιβλαβείς για την προστατευόμενη εθνική πολιτιστική κληρονομιά. Για το λόγο αυτό άλλωστε ονομάζονται «Συμβούλια Μνημείων» και γι’ αυτό οι εμπλεκόμενοι στη λειτουργία των ΤΣΜ θα πρέπει να διαθέτουν αποδεδειγμένα εξειδίκευση στον τομέα της προστασίας των μνημείων, δεδομένου αυτό είναι το ζητούμενο.
Πάνω σε ποια νομοθεσία βασίζεται και για ποιο λόγο γίνεται η διαφοροποίηση των μελών του Τοπικού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας; Και πως γίνεται για την οικοδόμηση εντός αρχαιολογικών χώρων να γνωμοδοτεί ένα Συμβούλιο η πλειοψηφία των μελών του οποίου ΔΕΝ θα γνωρίζουν την αρχαιολογική νομοθεσία; Αυτή η διάταξη εγείρει ζητήματα συνταγματικότητας και πρέπει να αποσυρθεί άμεσα!
Να προβλέπεται και ΠΕ ή ΤΕ Συντηρητής Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης στη σύνθεση του Συμβουλίου Μουσείων όπως προβλέπεται και στα Τοπικά Συμβούλια Μνημείων του αρθρου 71