Με τις διατάξεις του παρόντος Μέρους επιδιώκεται ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής, μέσω της λειτουργίας των ειδικών περιφερειακών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», «Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης», «Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου», «Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο» και «Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού» ως νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου που χρηματοδοτούνται και εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και εξυπηρετούν το δημόσιο αγαθό του πολιτισμού, στο πλαίσιο της πολιτικής που χαράσσει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Έχουν ήδη γραφτεί πολλά που αμφισβητούν με επιχειρήματα την εγκυρότητα του υπό διαβούλευση νομοθετήματος. Μια κραυγή αγωνίας απο όλους εμάς που υπηρετούμε ευλαβικά τον πολιτισμό. Η Ελλάδα ειναι ήδη ανάμεσα στις προηγμένες, μουσειολογικά, χώρες, γεγονός που πρωτίστως και κυρίως καθορίζεται απο τον πλούτο των μουσειακών συλλόγων και των ευρημάτων των αποθηκών οι οποίες είναι συνδεδεμένες με τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται. Δεν είναι τα Μουσεία γκαλερί τέχνης αλλά ζωντανοί οργανισμοί του ίδιου σώματος, αυτού της αρχαιολογικής υπηρεσίας που υπηρετεί την διαφύλαξη και προβολή της ιστορικής μνήμης της χώρα μας. Και σε αυτό το πεδίο έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες εξαίρετο έργο με σπουδαίες εκθέσεις, εκδόσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Μπορούν να ειπωθούν πολλά απο τους εξειδικευμένους επιστήμονες αρχαιολόγους, μουσειολόγους, να προταθούν πολλές καλές ιδέες και να υπάρξει βελτίωση στον τροπο που υλοποιείται η μουσειακή πολιτική στην χώρα μας. Καλέστε μας να το συνθέσουμε μαζί, χωρίς όμως να διαταράσσεται η φυσιολογική σχέση μεταξύ ευρήματος και χώρου και ανθρώπων που τα υπηρετούν με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Σε τι δεν εξυπηρετεί η ισχύουσα δομή δεν μας είπατε…. Πρόκειται για ένα τεράστιο Πολιτιστικο απόθεμα, η ταυτότητα και ο πλούτος της χώρας μας, που η διαχείριση του οφείλει να σχεδιάζεται απο την κεντρική διοίκηση, τόσο απλά.
Τοποθέτηση Διοικητικού Συμβουλίου Ένωσης Αποφοίτων Ε.Σ.Δ.Δ.Α. σχετικά με το νομοσχέδιο «Εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής και ζητημάτων διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς»
Το ΔΣ της Ένωσης Αποφοίτων Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης εκφράζει τον προβληματισμό και την έντονη ανησυχία του απέναντι στο παρόν νομοσχέδιο για τη μετατροπή των δημόσιων Μουσείων σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Επίσης είναι αντίθετο απέναντι στη διαδικασία που έχει ακολουθηθεί αφενός γιατί δεν πραγματοποιήθηκε προηγούμενη διαβούλευση μεταξύ των φορέων αφετέρου γιατί απουσιάζει χρηματοοικονομική μελέτη για τη δομή και βιωσιμότητα των Μουσείων μετά την εφαρμογή του προτεινόμενου μοντέλου.
Η αποκοπή των πέντε μεγαλύτερων Μουσείων της χώρας από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και κατ’ επέκταση από την Κεντρική Διοίκηση δυστυχώς όχι μόνο εκτοξεύει το κόστος με τον ορισμό Δ.Σ. αλλά επιπλέον ανοίγει ένα νέο πλαίσιο διοικητικής λειτουργίας, ιδιαίτερα ευάλωτο σε εξωγενείς παρεμβάσεις όπου έννοιες όπως αυτές της “Χρηστής διοίκησης” και του “Δημοσίου συμφέροντος” απλώς καταστρατηγούνται. Επιπρόσθετα, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι τα όργανα του ΝΠΔΔ εκδίδουν εκτελεστές διοικητικές πράξεις που δεν υπόκεινται σε ιεραρχικό έλεγχο από τον Υπουργό, ο οποίος περιορίζεται σε άσκηση απλής εποπτείας. Πιο αναλυτικά, το προτεινόμενο σχέδιο Νόμου:
1) Αλλάζει άρδην τη μουσειακή πολιτική της χώρας, χωρίς να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο. Ως εκ τούτου μια τέτοια μεταρρύθμιση θα έπρεπε να υπολογίζει τις συνέπειες τόσο προς τα μουσεία που είναι από τις ιστορικότερες υπηρεσίες του νεότερου ελληνικού κράτους, όσο και προς την ίδια την Αρχαιολογική Υπηρεσία και να αντιμετωπίζει το ζήτημα ολιστικά.
2) Διασπά την ενότητα προστασίας των αρχαιοτήτων, που το επιτάσσει το Σύνταγμα και πάνω σε αυτή τη βάση έχουν επιχειρηματολογήσει έγκριτοι νομικοί. «Υπάρχουν όμως τρεις δημόσιοι σκοποί τους οποίους το ίδιο το Σύνταγμα θεωρεί τόσο θεμελιώδεις, ώστε ρητά τους επιφυλάσσει αποκλειστικά στο νομικό πρόσωπο του Κράτους. Οι σκοποί αυτοί είναι η παιδεία, στοιχειώδης και μέση, η χωροταξία και πολεοδομία και η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς με ιδιαίτερη έμφαση στα μνημεία. Πρόκειται για το άρθρο 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος» επισημαίνει η επίτιμη Αντιπρόεδρος του ΣτΕ κα Καραμανώφ και συνεχίζει σημειώνοντας με έμφαση «Όπως είναι αδιάσπαστη η ενότητα του πολιτισμού αυτού, έτσι είναι αδιάσπαστη και η ενότητα των υλικών έργων, κινητών και ακινήτων, που τον ενσωματώνουν, έτσι είναι αδιάσπαστη και η ενότητα της Δημόσιας Υπηρεσίας που είναι επιφορτισμένη με το βαρύ και απαιτητικό καθήκον της διοίκησης και διαχείρισής τους, δηλ. του Υπουργείου Πολιτισμού».
3) Η διοίκηση και διαχείριση της αρχαιολογικής κληρονομιάς αποτελεί ένα ενιαίο σύστημα που συνίσταται στο πλέγμα των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι αρμοδιότητες αυτές εκτείνονται σε πολλούς τομείς και ασκούνται κατά πολλά στάδια, από την ανασκαφή, αποκάλυψη, διάσωση, μελέτη και ερμηνεία των ευρημάτων μέχρι την ασφαλή φύλαξη, συντήρηση, ανάδειξη και προβολή τους, ώστε να παραδοθούν εν τέλει αναλλοίωτα στις επόμενες γενιές. Η ενιαία διοικητική αντιμετώπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί κρίσιμο παράγοντα της προστασίας και ανάδειξής της.
4) Δεν υπάρχει δημοσιευμένη χρηματοοικονομική μελέτη για τη δομή και βιωσιμότητα των Μουσείων. Με βάση την υφιστάμενη κατάσταση (εισιτήρια, είδη που πωλούνται κ.λπ.) ούτε καν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου (που έχουν την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα μεταξύ των πέντε μουσείων) θα μπορούσαν να επιβιώσουν οικονομικά.
5) Για το παρόν νομοθετικό κείμενο θα μπορούσε να έχει προηγηθεί διαβούλευση των εμπλεκόμενων φορέων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε άλλες χώρες (π.χ. Ολλανδία, Γερμανία) η μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο και η νομοθέτηση διήρκεσαν περί τα πέντε χρόνια. Στην δε εκπόνηση του νομοσχεδίου δεν συμμετείχαν τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως τα Μουσεία δια των φυσικών προϊσταμένων τους, η αρμόδια Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, συνδικαλιστικοί φορείς, φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.
6) Δεν υπάρχει ξεκάθαρος οδικός χάρτης ως προς τη μετάβαση, την τελική λειτουργία και την βιωσιμότητα του όλου εγχειρήματος. Αντ’ αυτού, προωθείται ένα ενιαίο διοικητικό πλαίσιο με 4 διευθύνσεις, χωρίς αξιολόγηση/ εξειδίκευση και προσαρμογή στις ανάγκες εκάστου μουσείου (one size fits all), στη λογική «βλέποντας και κάνοντας».
7) Θα επιφέρει μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση στο Κράτος και άρα στον φορολογούμενο. Συγκεκριμένα:
Θέσεις ΔΣ/ θέσεις ευθύνης που δημιουργούνται και επιβαρύνουν τον Προϋπολογισμό του ΕΑΜ και του Έλληνα φορολογούμενου
Πρόεδρος ΔΣ ,Αντιπρόεδρος ΔΣ, Μέλη ΔΣ, Γραμματέας ΔΣ, Γενικός Διευθυντής, 4 Διευθυντές αντί για έναν, 8 τμηματάρχες (τουλάχιστον) αντί για επτά.
Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν οι δύο δικηγόροι με έμμισθη εντολή για τη στελέχωση του αυτοτελούς γραφείου Νομικής Υποστήριξης. Με μία πρόχειρη εκτίμηση, μόνο τα έξοδα μισθοδοσίας των προσώπων που θα καλύψουν τις νέες θέσεις ευθύνης, όπως του Προέδρου, του Αντιπροέδρου, Γενικού Διευθυντή, Διευθυντών κοκ, συμπεριλαμβανομένων των αποζημιώσεων, εξόδων παραστάσεων. θα αυξηθούν τουλάχιστον κατά 100.000 € για κάθε Μουσείο x 5 = 500.000 €. Στο άρθρο 33 παρ. 4 καταστρατηγείται το ενιαίο μισθολόγιο, καθώς η αποζημίωση – μισθός του Γενικού Διευθυντή θα ορίζεται με ΚΥΑ και όχι κατά τα προβλεπόμενα του ν. 4354/2015. Το ΔΣ της ΕΝΑΠ ΕΣΔΔΑ αντιτίθεται σε κάθε καταστρατήγηση του ενιαίου μισθολογίου και διασπάθιση δημόσιων πόρων, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου οι μισθοί της πλειονότητας των ΔΥ παραμένουν στα ίδια επίπεδα εδώ και 12 χρόνια.
8) Μεταβάλλεται ο χαρακτήρας και οι στρατηγικοί σκοποί των Μουσείων, καθώς στρέφονται στη διοργάνωση πολιτιστικών ή άλλων εκδηλώσεων, για να μπορούν να επιβιώσουν, ενώ σε άλλο άρθρο (άρθρο 5) παρέχεται η δυνατότητα επιβολής επιπλέον του εισιτηρίου κομίστρου για δραστηριότητες του Μουσείου, που μέχρι τώρα παρέχονται δωρεάν (πχ εκπαιδευτικά προγράμματα, περιοδικές εκθέσεις).
9) Δεν διευκρινίζεται το εργασιακό καθεστώς όσων υπαλλήλων επιλέξουν να παραμείνουν στα υπό ίδρυση ΝΠΔΔ. Θα είναι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι; Τί θα γίνει με τους τρεις αποφοίτους της ΕΣΔΔΑ, που υπηρετούν στο ΕΑΜ: ειδικά ο ένας που έχει τοποθετηθεί σε προσωρινή θέση, θα μετατραπεί σε οργανική, η οποία θα μεταφερθεί, όπως οι υπόλοιπες στη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ;
10) Δεν είναι σαφές τί θα γίνει με τους υπαλλήλους, οι οποίοι κατέχουν και θέση ευθύνης. Θα διατηρήσουν τη θέση ευθύνης τους όταν εφαρμοστεί ο νέος Οργανισμός κάθε ΝΠΔΔ;
11) Δεν υπάρχει ουδεμία αναφορά του προσόντος «απόφοιτος της ΕΣΔΔΑ ή μάλιστα απόφοιτος του Τμήματος Πολιτιστικής Διοίκησης της ΕΣΔΔΑ» για την κάλυψη θέσεων είτε στο ΔΣ ή του Γενικού Διευθυντή, μολονότι απαιτούνται δεξιότητες και γνώσεις που η ΕΣΔΔΑ έχει προσφέρει.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΑΡΘΡΟ
Άρθρο 2 Aντικείμενο
Παρατήρηση: Εξετάστηκε η δυνατότητα δημιουργίας δύο ΝΠΔΔ; Στη Θεσσαλονίκη το 2018 συγκροτήθηκε το ΜοΜUS οργανισμός που περιέλαβε το σύνολο (κρατικών και ιδιωτικών) μουσείων σύγχρονου πολιτισμού, το οποίο συνέβαλε θετικά στη λειτουργία τους και στην εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους. Έχει εκπονηθεί κάποια διοικητική/τεχνικοοικονομική σχετική μελέτη; Θα μπορούσε τέλος να εξεταστεί η δυνατότητα σύστασης Γενικής Διεύθυνσης Μουσείων.
Άρθρο 8 Επιλογή Προέδρου, Αντιπροέδρου και μελών Διοικητικού Συμβουλίου
Παρατήρηση: Ο ορισμός των μελών του ΔΣ θα πρέπει να γίνει με αξιοκρατικά κριτήρια, να μην βρίσκεται υπό τον απόλυτο έλεγχο του εκάστοτε Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και να ακολουθήσει τα πρότυπα ορισμού μελών Μουσείων του εξωτερικού όπως παραδείγματος χάρη το Μουσείο Λούβρου, τα Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου κ.α. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε κρίσιμη την παράλειψη συμμετοχής Αποφοίτων της ΕΣΔΔΑ, ως πλέον καταρτισμένων Δ.Υ. με επαυξημένα προσόντα.
Άρθρο 15 Προσόντα διορισμού Γενικού Διευθυντή
Παρατήρηση: Ο Γενικός Διευθυντής οφείλει εκτός από «καταξιωμένος επιστήμονας», να έχει εμπειρία από διαχείριση προσωπικού και πόρων, βασικές αρχές δημοσίου λογιστικού ή πολιτιστικής διαχείρισης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθούν και οι απόφοιτοι της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και μάλιστα αυτοί του Τμήματος Πολιτιστικής Διοίκησης, οι οποίοι ήδη έχουν στελεχώσει πολλές υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α, ενώ έχουν παρακολουθήσει σχετικά μαθήματα, κατά τη φοίτηση τους στη Σχολή.
Συνεπώς τα προσόντα θα μπορούσαν να διαμορφωθούν περαιτέρω ως εξής:
α) Πτυχίο Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή αναγνωρισμένο ως ισότιμο της αλλοδαπής. Επιθυμητό πτυχίο στην προϊστορική, κλασική ή βυζαντινή αρχαιολογία ή εν γένει στις Ανθρωπιστικές Σπουδές
β) Τουλάχιστον μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή αναγνωρισμένου ως ισοτίμου της αλλοδαπής σε αντικείμενο στην αρχαιολογία, μουσειολογία, στην ιστορία της τέχνης, στην πολιτιστική διαχείριση ή άλλη επιστήμη συναφή προς τους σκοπούς, το χαρακτήρα και τη λειτουργία του Μουσείου ή/και αποφοίτηση από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και μάλιστα από τα Τμήματα Πολιτιστικής Διοίκησης ή Διοίκησης Πολιτισμού και Τουρισμού
Δεν χρειάζεται η άριστη ή μη γνώση δύο γλωσσών (πέραν των Ελληνικών) να λειτουργεί επί ποινή αποκλεισμού (κριτήριο on/off), καθώς θα αποκλείσει πολύπειρα στελέχη της Διοίκησης με τις δεξιότητες αλλά και την προσωπικότητα, που απαιτεί η θέση. Το επίπεδο γλωσσομάθειας (πέραν των ελληνικών και αγγλικών) να μοριοδοτείται αναλόγως.
Άρθρο 18 Υπηρεσίες – Κάλυψη οργανικών θέσεων – Καταβολή διαχειριστικού επιδόματος
Παρατηρήσεις:
Α) Γιατί ακολουθείται η ίδια διοικητική δομή σε όλα τα Μουσεία; Δεν υπάρχουν ιδιαιτερότητες; Αριθμός εργαζομένων; Έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη;
Β) Στην αιτιολογική έκθεση αναγράφεται μηδενική επιβάρυνση στον κρατικό προϋπολογισμό για την εφαρμογή της παρούσης ρύθμισης. Ποια η δαπάνη:
Στην αιτιολογική έκθεση αναγράφεται μηδενική επιβάρυνση στον κρατικό προϋπολογισμό για την εφαρμογή της παρούσης ρύθμισης. Ποια η δαπάνη:
i. για την αποζημίωση των μελών ΔΣ (συμπεριλαμβανομένου Προέδρου και Αντιπροέδρου);
ii. για τη μηνιαία μισθοδοσία πέντε Γενικών Διευθυντών ;
iii. για τη μηνιαία μισθοδοσία 20 Διευθυντών;
iv. για τη μηνιαία μισθοδοσία Τουλάχιστον 40 τμηματαρχών;
v. για τη μηνιαία αποζημίωση 10 νομικών με έμμισθη εντολή;
Άρθρα 22-32
Παρατήρηση: Γιατί καταργείται το σύνολο και όχι ένα μέρος των υφιστάμενων κενών οργανικών θέσεων του ΥΠ.ΠΟ.Α;
Ο Οργανισμός των νέων ΝΠΔΔ, ο οποίος θα εκδοθεί εντός 8μηνου από την ψήφιση του νομοσχεδίου, θα μπορεί να αυξομειώσει τις θέσεις, να προσθέσει ή να αφαιρέσει Κλάδους και Ειδικότητες ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε ΝΠΔΔ;
Άρθρο 33 Εξουσιοδοτικές διατάξεις
Παρατήρηση: Ποια ήταν τα έσοδα από τα πωλητήρια και τα αναψυκτήρια του ΟΔΑΠ στα πέντε Μουσεία το 2019; Πόσα από αυτά αποδίδονταν σε μουσεία της περιφερείας – Εφορείες Αρχαιοτήτων; Πώς θα αντικατασταθούν οι πόροι αυτοί; Υπάρχει κάποια σχετική μελέτη; Ή μελέτη αύξησης της επισκεψιμότητας/ των πωλήσεων;
Άρθρο 34 Μεταβατικές διατάξεις
Παρατήρηση: Πάγια θέση της ΕΝΑΠ είναι η επιλογή σε θέσεις ευθύνης δημοσίων υπαλλήλων με αξιοκρατικά κριτήρια και διαφανείς διαδικασίες και πάντως όχι με απευθείας αναθέσεις από τον εκάστοτε Υπουργό. Οι διορισμοί από την πολιτική ηγεσία προάγουν το πελατειακό κράτος και την ευνοιοκρατία, διαιωνίζουν καθεστώτα άλλων εποχών, δημιουργούν σχέσεις μεροληψίας και εξάρτησης μεταξύ πολιτικής και διοικητικής ιεραρχίας.
Επιπλέον, οι τοποθετήσεις των μονίμων υπαλλήλων που σήμερα υπηρετούν στα εν λόγω Μουσεία – μεταξύ των οποίων και Απόφοιτοι της ΕΣΔΔΑ – θα πρέπει να προκύψουν μετά από ανοιχτή διαβούλευση μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Η κάθε άλλη επιλογή χωρίς προηγούμενη διαβούλευση εγείρει εύλογους προβληματισμούς και είναι εξ ορισμού καταδικασμένη να αποτύχει. Προτείνεται να ζητηθούν τρεις προτιμήσεις ανά υπάλληλο δεδομένου ότι υπάρχει προηγούμενο όπως στις αντίστοιχες περιπτώσεις των γραπτών διαγωνισμών για την τοποθέτηση υπαλλήλων σε κενές οργανικές θέσεις.
Τέλος, το εργασιακό τοπίο αναφορικά με τις θέσεις του μόνιμου και ΙΔΑΧ προσωπικού είναι θολό και παρουσιάζει κενά, έναντι της έκθεσης συνεπειών, που θα πρέπει να αποσαφηνιστούν υπέρ των εργαζομένων.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Αποφοίτων Ε.Σ.Δ.Δ.Α.
Ο σκοπός του εκσυγχρονισμού της λειτουργίας των πέντε μεγαλύτερων Μουσείων δεν είναι δυνατόν να θεραπεύεται διά της διάσπασης και αποκοπής τους από το κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που τουλάχιστον τα τελευταία 62 συναπτά έτη από το 1960 όταν αναμορφώθηκε επί Κωνσταντίνου Καραμανλή από τον Ιωάννη Παπαδημητρίου
έχει επιδείξει επιτεύγματα σε όλους τους τομείς της προστασίας, ανάδειξης των αρχαιοτήτων και διαρκούς ανάπτυξης της μουσειακής πολιτικής με επιστημονική τεκμηρίωση και υποδειγματικό τρόπο εντός του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου που πρόσφατα κωδικοποιήθηκε.
Η πρόταση της λειτουργικής τους απομόνωσης και η διοίκησή τους από ένα Διοικητικό Συμβούλιο έμμισθο το οποίο γενικώς περιγράφεται ως «εκ προσωπικοτήτων» χωρίς καμμία διασφάλιση και έλεγχο της επιστημονικής και διοικητικής τους επάρκειας παρά μόνον από το Υπουργείο, αποτελεί πρόταση μή επαρκώς τεκμηριωμένη και αναιτιολόγητη στο όριο της ύβρεως για τους Αρχαιολόγους που πάσχισαν για την επαναλειτουργία τους και την ανάπτυξή τους από την εποχή του Χρήστου και της Σέμνης Καρούζου.
Εν κατακλείδι και δεδομένου ότι δεν προηγήθηκε κανενός είδους διάλογος με τους υπηρετούντες σε αυτά, απαξιώνοντας την προσφορά τους στη σημερινή καθόλα επιτυχημένη λειτουργία τους, όπως δείχνει το πλήθος των εκπαιδευτικών εξωστρεφών δράσεων και των υψηλού επιστημονικού κύρους εκθέσεων που έχουν παρουσιαστεί πάντοτε συνοδευόμενες από επιστημονικούς καταλόγους, η οποία δυστυχώς συνεχώς αποσιωπάται, η πρόταση δίνει εντύπωση προχειρότητας και βιασύνης που δημιουργεί πολλά ερωτήματα σε όλους τους πολίτες.
Η κυβέρνηση κώφευσε τελικά στις διαμαρτυρίες των σωματείων, των εργαζομένων στα δημόσια Μουσεία, της επιστημονικής κοινότητας από την Ελλάδα και το εξωτερικό, στη διατυπωμένη αντίθεση ερευνητών, συλλόγων, σωματείων, αλλά και συναδέλφων που είχαν υπηρετήσει κατά το παρελθόν στα δημόσια μουσεία καθιστώντας τα σημεία αναφοράς για τον πολιτισμό και την προσφορά στην κοινωνία και παρουσιάζει ως «εκσυγχρονισμό της μουσειακής πολιτικής» την αποκοπή των πέντε μεγάλων δημόσιων αρχαιολογικών Μουσείων από τον κορμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Η επιλογή αυτή:
– Υπονομεύει τον ενιαίο χαρακτήρα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και οδηγεί στη διάλυσή της, αποκόπτοντας τα πέντε μεγαλύτερα αρχαιολογικά Μουσεία από την ΓΔΑΠΚ και την Διεύθυνση Μουσείων.
– Μετατρέπει τα δημόσια αρχαιολογικά Μουσεία σε κυβερνητικά υποχείρια: η Υπουργός θα επιλέξει και θα διορίσει τα Διοικητικά Συμβούλια και τους Γενικούς Διευθυντές. Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν τίθενται ούτε οι ελάχιστες προϋποθέσεις για να διοριστεί κάποιος/α μέλος στο Δ.Σ. μεγάλου αρχαιολογικού Μουσείου της χώρας. Τα διορισμένα μέλη του Δ.Σ. θα διαχειρίζονται το μουσειακό απόθεμα της χώρας, την εθνική κληρονομιά, πρακτικά ανέλεγκτοι, και ακολουθώντας τις «οδηγίες» της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας.
– Υπονομεύει τον δημόσιο χαρακτήρα των Μουσείων, ανοίγοντας το δρόμο για την άμεση και έμμεση ιδιωτικοποίηση των λειτουργιών τους: για την ανάθεση κρίσιμων τομέων λειτουργίας τους, που σήμερα εκτελούνται από το προσωπικό των Μουσείων, σε ιδιωτικές εταιρείες, με άμεσα αποτελέσματα τόσο στην ασφάλεια των αρχαιοτήτων όσο και στους εργαζόμενους (λ.χ. τη φύλαξη, την καθαριότητα, την οργάνωση εκθέσεων, την επικοινωνία).
– Εγκλωβίζει τους ήδη εργαζόμενους στα νομικά πρόσωπα, χωρίς δυνατότητα μετακίνησης και με όλα τα εργασιακά και επιστημονικά τους δικαιώματα, αλλά και τον πειθαρχικό έλεγχο να περνάνε στην αρμοδιότητα των διορισμένων Διοικητικών Συμβουλίων. Χαρακτηριστικά όσον αφορά τον πειθαρχικό έλεγχο, αυτός σε α΄ βαθμό θα ασκείται από τον Γενικό Διευθυντή ενώ σε β΄ βαθμό από το Δ.Σ. Την ίδια ώρα εγκυμονεί κινδύνους για τις σχέσεις εργασίας για τους μελλοντικούς εργαζόμενους που θα προσλαμβάνονται με απόφαση του διορισμένου ΔΣ, με «μπλοκάκι» ή μέσω εργολαβικών εταιρειών.
– Όχι μόνο δεν συστήνει νέες θέσεις εργασίας, με βάση τις πραγματικές ανάγκες των Μουσείων, αλλά καταργεί 735 θέσεις μονίμων και ΙΔΑΧ από τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ με τελική ημερομηνία την 1-11-2023. Αντί να καλύψει τις ανάγκες σε προσωπικό, θεσμοθετεί την «εθελοντική εργασία», διαιωνίζοντας την ανεργία για τους πτυχιούχους αρχαιολόγους, μουσειολόγους, μηχανικούς, συντηρητές, γενικά των επαγγελμάτων της πολιτιστικής διαχείρισης και άλλες ειδικότητες.
– Αποδυναμώνει τον επιστημονικό και παιδευτικό ρόλο των Μουσείων και ανοίγει τον δρόμο για την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων και την κατάργηση των δωρεάν παροχών (ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δωρεάν ημέρες, εκδηλώσεις), για να αναγκάσει τους πολίτες να πληρώσουν οι ίδιοι τις δήθεν «μεταρρυθμίσεις» της κυβέρνησης.
– Η υπαγωγή των δημόσιων Μουσείων στην απαράδεκτη διάταξη που επιτρέπει την εξαγωγή αρχαιοτήτων στο εξωτερικό για 25+25 χρόνια, καθώς και η ίδρυση παραρτημάτων στο εξωτερικό, ανοίγει τον δρόμο για νέες επαίσχυντες συμφωνίες τύπου Συλλογής Στερν και ανταλλαγές «ένα προς ένα» εκθεμάτων από τα ελληνικά Μουσεία με αρχαιοκαπηλικά ευρήματα Μουσείων του εξωτερικού.
– Μειώνει τα έσοδα του ΟΔΑΠ, υπονομεύοντας τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα του συστήματος καθώς τα έσοδα των Μουσείων θα τα διαχειρίζεται αποκλειστικά το διορισμένο Δ.Σ. (μέχρι την έκδοση σχετικών ΚΥΑ για την απόδοση ποσοστού υπέρ του ΟΔΑΠ). Η αποκοπή των εσόδων αυτών, που σήμερα στηρίζουν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της χώρας, απειλεί με οριστικό λουκέτο τα μικρότερα μουσεία ανά την επικράτεια.
– Τακτοποιεί «ημέτερους» και πάντως μη σχετικούς με το αντικείμενο σε καλά αμειβόμενες θέσεις με δημόσιο χρήμα. Επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό με αχρείαστα έξοδα (αποζημιώσεις, έξοδα κίνησης, υπηρεσιακά αυτοκίνητα, γραφεία κλπ) των Διοικητικών Συμβουλίων και μισθούς του Γενικού Διευθυντή εκτός ενιαίου μισθολογίου.
Ο σκοπός του νομοσχεδίου, όπως περιγράφεται, δεν επαρκεί για την αιτιολόγησή του. Εφόσον κύριο μέλημα είναι ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής, είναι απαραίτητο να προηγηθούν: πρώτον, ουσιαστικός διάλογος με τους αρμόδιους φορείς και τους εργαζόμενους, και, δεύτερον, συνυπολογισμός όλων των μουσείων στον σχεδιασμό της «νέας» πολιτικής. Ειδικά δε και για τα πέντε μουσεία που σημειώνονται, το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αρχαιολογική Υπηρεσία οφείλουν να προστατεύσουν την άμεση σύνδεσή τους με αυτά, χωρίς τροποποίηση στον κύριο λόγο και τον κοινωνικό χαρακτήρα με τον οποίο δημιουργήθηκαν.
Θεωρώ ότι δεν έχει τεκμηριωθεί το πρόβλημα το οποίο καλείται να λύσει το νέο νομοσχέδιο. Τα μουσεία έχουν- βάσει οργανισμού- τη δυνατότητα εξωστρέφειας και εργάζονται ήδη με τον τρόπο αυτό (περιοδικές εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις κλπ). Θα μπορούσαν αυτές οι λειτουργίες τους να ενισχυθουν με ηπιότερες νομοθετικές ρυθμίσεις (αλλαγή οργανισμού ΥΠΠΟΑ, εξαιρέσεις των μεγάλων μουσείων από ισχύουσες Υ.Α. διαδικασιών και καθορισμός ειδικών διαδικασιών για αυτά. Η αποκοπή του σημαντικότερου αποθέματος κινητών ευρημάτων από τον στενό δημόσιο τομέα εκχωρεί σε διοικητικά συμβούλια τη διαχείριση του πυρήνα των πολιτιστικών αξιών του ελληνικού κράτους και απογυμνώνει την αρχαιολογική υπηρεσία από το ερμηνευτικό περιεχόμενο των αρχαιολογικών χώρων τους οποίους εξακολουθεί να διαχειρίζεται το ΥΠΠΟΑ. Δηλαδή τα ευρήματα ενός αρχαιολογικού χώρου π.χ. της Κνωσσού αντιμετωπίζονται διαφορετικά νομικώς σε σχέση με τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσσού και διασπάται ένα σύνολο νομηματικό την ώρα που παλεύουμε για την ενοποίηση του συνόλου του Παρθενώνα. Περιττό να πουμε ότι στα συγκεκριμένα μουσεία φυλάσσονται οι λεγόμενοι πολιτιστικοι θησαυροί του ελληνικού έθνους. Προκύπτει δε και πλήθος προβλημάτων στην επιστημονική πρόσβαση αλλά και στη στελέχωση των μουσείων αυτών τα οποία αναφέρονται σε πολλές ανακοινώσεις που έχουν ήδη εκδοθεί και είναι σε γνώση του κοινού.
Ας αποδειχθεί πρώτα ότι τα μουσεία αυτά δεν μπορούν να βελτιωθούν με το ισχύον νομοθετικό πλαισιο ή με μικρές αλλαγές του και σε καμία περίπτωση να μην αποκοπεί από το στενό δημόσιο το συνταγματικά προστατευμόμενο αγαθό της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Η αιτιολόγηση στην αιτιολογική έκθεση της απόσπασης των 5 Μουσείων είναι ακριβώς αυτό που στα μαθηματικά ονομάζεται λήψη του ζητουμένου. Η γωνία Α είναι ορθή επειδή εγώ λέω ότι είναι ορθή. Τα σχόλια τα λένε ΟΛΑ.
– Ο Σκοπός του νομοσχεδίου είναι δυνατόν να επιτευχθεί στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομοθεσίας με αναβάθμιση των πέντε μουσείων που τώρα λειτουργούν ως Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ στο διοικητικό επίπεδο των Γενικών Διευθύνσεων ΕΝΤΟΣ του Οργανισμού του ΥΠΠΟΑ. Η διάθεση περισσότερων ανθρώπινων και υλικών πόρων θα εξασφαλίσει την πλήρωση του σκοπού.
Με το παρόν προτείνεται η ίδια διοικητική επιλογή (λειτουργία των μουσείων σε επίπεδο Γενικών Διευθύνσεων), χωρίς να αιτιολογείται γιατί αυτό πρέπει να συμβεί εκτός του Οργανισμού του ΥΠΠΟΑ.
– Ο ισχυρισμός στην Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης ότι το ζήτημα δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομοθεσίας είναι απολύτως ψευδής, εφ’όσον ΔΕΝ εξαντλήθηκαν οι δυνατότητες που δίνει το υπάρχον πλαίσιο, τουναντίον προτιμάται το μοντέλο του ΝΠΔΔ που έχει αποδειχθεί στην πράξη εξαιρετικά δυσλειτουργικό. Περίτρανη απόδειξη το ίδιο το παρόν νομοσχέδιο που περιλαμβάνει για άλλη μία φορά νομοθετικές ρυθμίσεις για τον ΟΔΑΠ και για άλλη μία φορά νομοθετικές ρυθμίσεις για το Μουσείο Ακρόπολης, και τα δύο ΝΠΔΔ.
– Εν προκειμένω επιχειρείται ένα διοικητικό πείραμα στα πέντε μεγαλύτερα μουσεία της χώρας χωρίς να έχουν προηγηθεί μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους συνολικά 17 στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης, σελ. 5-6) το παρόν νομοσχέδιο πληροί μόνον έναν, της ποιοτικής εκπαίδευσης, στόχο που ήδη πληρούν τα μουσεία ως ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες.
– Δεδομένου ότι α) ήδη από την περιγραφή του σκοπού αναφέρεται ότι τα ΝΠΔΔ θα χρηματοδοτούνται από το ΥΠΠΟΑ και β) απουσιάζει η οικονομοτεχνική μελέτη, δεν προκύπτει από πουθενά ότι τα μουσεία είναι ποτέ δυνατόν να εξασφαλίσουν οικονομική αυτοτέλεια και άρα δεν τεκμηριώνεται γιατί προτρέπονται να εξασφαλίσουν ίδιους πόρους πάση θυσία. Εφ’όσον θα χρηματοδοτούνται από το ΥΠΠΟΑ για ποιο λόγο δεν παραμένουν σε αυτό, ώστε να είναι διαφανής η οικονομική διαχείριση και επιλέγεται το μοντέλο που επιτρέπει αδιαφάνεια, έλλειψη ουσιαστικού ελέγχου και περιθώριο για καταχρήσεις κάθε είδους;
Ως σκοπός της προτεινόμενης ρύθμισης προβάλλεται «ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής».
Πού είναι ο σχεδιασμός, οι μελέτες, ο διάλογος με την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία των Πολιτών; Που είναι η οικονομοτεχνική μελέτη, που αποδεικνύει την αντίστοιχη αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος;
Πώς τεκμαίρεται ότι αυτή η «παραχώρηση» θα συμβάλει στον «εκσυγχρονισμό της μουσειακής πολιτικής»;
Ποιά είναι τα «προβλήματα» που καλείται αυτή η νομοθετική δήθεν «πρωτοβουλία» να αντιμετωπίσει; Εφόσον υπήρχαν τέτοια προβλήματα, πως αντιμετωπίστηκαν μέχρι τώρα από το ΥΠΠΟΑ, γιατί δεν επιλύθηκαν και ποιοί οι λόγοι που αποδεικνύουν ότι αυτή η «μετατροπή» είναι η ενδεδειγμένη λύση;
Αναφέρεται ότι: «Προστίθενται κανόνες στον Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 4858/2021, Α’ 220), με τους οποίους προβλέπεται η ανάληψη από το Ελληνικό Δημόσιο της εγγυητικής υποχρέωσης για αποζημίωση, σε περίπτωση απώλειας ή φθοράς, κατά το δανεισμό πολιτιστικών αγαθών για τη διενέργεια περιοδικών εκθέσεων και η απαλλαγή των μουσείων της χώρας από το βάρος ιδιωτικών ασφαλίστρων.»
Δηλαδή, οι διορισμένες «εγνωσμενες προσωπικοτητες» που θα διορίζονται από κόμματα και αποκόμματα, θα αποφασίζουν το «δανεισμό» πολιτιστικών μας αγαθών κατά βούληση -και προφανώς ανεξέλεγκτα-, αλλά θα απαλλάσσονται από κάθε ευθύνη σε περίπτωση «ή φθοράς».
Η μετατροπή των μεγάλων δημόσιων μουσείων της Χώρας, με μοναδικά ευρήματα, το μέγιστο ποσοστό των οποίων είναι γνωστής προέλευσης, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον «εκσυγχρονισμό» της μουσειακής πολιτικής. Η, δε, κρατική επιχορήγηση προς ΝΠΔΔ ή και ΝΠΙΔ αυξάνει σημαντικά καθώς πλέον δεν αναφερόμαστε σε ‘μουσειακή πολιτική’ αλλά απλά ‘πολιτική’. Απαράδεκτο εν τη γενέσει του το νομοσχέδιο.
Με το παρόν νομοσχέδιο τα μεγαλύτερα μουσεία της χώρας αποκόπτονται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, που τόσα χρόνια διασφάλιζε τη στελέχωση τους με έμπειρο και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και την οποία, αμφίδρομα, τα μεγάλα Μουσεία τροφοδοτούσαν με την τεχνογνωσία και την υψηλή εξειδίκευσή τους, πρωτίστως σε θέματα συντήρησης, αρχαιομετρίας και αρχαιολογικής έρευνας. Ιδιαίτερα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, πρωτοστατούσε ανέκαθεν, στα 150 χρόνια της λειτουργίας του, στους τομείς αυτούς και συνέτρεχε πολύπλευρα, με την αποστολή προσωπικού (συντηρητών, εκμαγέων, γλυπτών κτλ.) άλλες Υπηρεσίες ή με την υποδοχή αρχαιοτήτων για εργασίες συντήρησης και αρχαιομετρίας, ενώ έχει παγιωθεί ο προεξάρχων ρόλος του στη συνδιοργάνωση περιοδικών εκθέσεων, στη συμμετοχή σε εκτιμητικές επιτροπές, στην τεκμηρίωση των αρχαιοτήτων κ.ά.
Ενώ επιδιώκεται ο «ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής» σύμφωνα με τον τίτλο και το σκοπό του ν/σ, το υπό διαβούλευση ν/σ ασχολείται μόνο αποσπασματικά με τα 5 Μουσεία χωρίς να επανασχεδιάζει/εκσυγχρονίζει την μουσειακή, αρχαιολογική, πολιτιστική πολιτική του κράτους ολιστικά και με σαφές μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχέδιο.
Ως πολίτης αυτής της χώρας θα ήθελα να ενημερωθώ για τις ενέργειες που έγιναν προκειμένου να ¨εκσυγχρονιστούν» τα πέντε μεγαλύτερα μουσεία της Ελλάδας πριν καταφύγει στο «μοντέλﻨτων ΝΠΔΔ: Η υποστελέχωσή τους με ειδικότητες απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία τους, τα ελάχιστα έως πενιχρά κονδύλια, η απαξίωση του τεράστιου έργου που επιτελούν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ένα μέρος μόνο της συνειδητής προσπάθειας που γίνεται, ειδικά τα τελευταία χρόνια, ώστε να περάσει όσο το δυνατόν πιο ομαλά, η διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στα χέρια «εγνωσμενων προσωπικοτήτων» που θα διορίζονται και θα παύονται κατά βούληση.
Αξίζει να σημειωθεί οτι αυτό επιχειρείται για πρώτη φορά από το 1833, χρονολογία σύστασης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυσή της, ενώ απαξιώνονται πλήρως και οι σκοποί των μεγάλων μουσείων, όπως αυτοί αποσαφηνίστηκαν στη νομοθεσία, με τη συγκρότησή τους ως Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, επιπέδου Διεύθυνσης:
ΥΠΠΟ/ΓΝΟΣ/50304/26-10-1999 απόφαση (ΦΕΚ 2018/Β΄/17-11-1999, εδώ για το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού):
Άρθρο 4, Σκοποί: «Το Μουσείο είναι επιστημονικό καθίδρυμα, ανοικτό στο κοινό με ευρύτερο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, και έχει ως σκοπό τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, προστασία, διατήρηση, έκθεση, ανάδειξη, προβολή και μελέτη έργων και αντικειμένων της παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής, μεσαιωνικής εν γένει και μεταβυζαντινής περιόδου, που προέρχονται κυρίως από τον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας καθώς και από το ανασκαφικό υλικό της χωρικής εμβέλειας της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (ΕΒΑ) με την οποία συνεργάζεται άμεσα. Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού συνεργάζεται επίσης κατά περίπτωση και με τις άλλες ΕΒΑ, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο για τον εμπλουτισμό και την πληρέστερη, αρτιότερη επιστημονικά και πλέον τεκμηριωμένη παρουσίαση των εκθέσεών του. To Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, στο πλαίσιο της πραγματοποίησης των σκοπών του, απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ενθαρρύνει με κατάλληλες δραστηριότητες την αύξηση της προσέλευσης των επισκεπτών στο Μουσείο, ευνοεί την ψυχαγωγική και παιδευτική επαφή του κοινού με τις συλλογές του και εγγυάται τον επιστημονικά τεκμηριωμένο και διεθνώς δόκιμο μουσειολογικά τρόπο παρουσίασής τους».
Θα ήθελα επίσης να θυμίσω εδώ ότι το ίδιο Μουσείο (Βυζαντινού Πολιτισμού) βραβεύτηκε το 2005 ως «Ευρωπαϊκό Μουσείο της χρονιάς» («Βραβείο Μουσείου» του Συμβουλίου της Ευρώπης), τιμή, η οποία αποδόθηκε σε ελληνικό μουσείο για πρώτη φορά. Η κριτική επιτροπή βάσισε την απόφασή της στην «υπεροχή του Μουσείου» και την «ισορροπία μεταξύ συντήρησης, διατήρησης και παρουσίασης» των εκθεμάτων. Το Μουσείο παρουσιάστηκε ως «φιλικό προς τον επισκέπτη», ενώ τονίστηκε ο παιδαγωγικός του χαρακτήρας. Το 2018 έλαβε το πρώτο (χρυσό) βραβείο, στο Διεθνές Φεστιβάλ Οπτικοακουστικών Μέσων για τα Μουσεία και την Πολιτιστική Κληρονομιά της AVICOM, της Διεθνούς Επιτροπής Οπτικοακουστικών Μέσων και Νέων Τεχνολογιών, Εικόνας και Ήχου του ICOM, ανάμεσα σε 33 μουσεία και ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς από όλο τον κόσμο.
Δεν έχω πεισθεί τον λόγο για τον οποίο η «ελληνική Πολιτεία θα εξουδετερώσει μια Υπηρεσία που υφίσταται από το 1834, που χαρακτηρίζεται από μακρά και συνεπή επιστημονική και διοικητική παράδοση και διαμορφώνει στελέχη που διακρίνονται για την εμπειρία, το ζήλο και την αφοσίωση στο αντικείμενό τους.»
Ο μόνος σκοπός που τίθεται για την μετατροπή των πέντε Μουσείων σε ΝΠΔΔ είναι ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής. Η αλλαγή του νομικού καθεστώτος των μουσείων θα επιτύχει τον εκσυγχρονισμό; Πώς ορίζεται ο εκσυγχρονισμός; Τα τέσσερα από τα πέντε Μουσεία π.Χ. έχουν ολοκληρώσει εργασίες κτηριακής και τεχνολογικής αναβάθμισης εντός του πρώτου μισού της δεκαετίας 2010-2020, μέσω ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Το 5ο είναι σε διαδικασία επέκτασης κτηριακών εγκαταστάσεων και επιπλέον ήδη μέσω ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού προγράμματος και κατόπιν ανοιχτού διεθνούς διαγωνισμού υλοποιεί την ψηφιακή του αναβάθμιση με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών πληροφορικής-επικοινωνίας. Η επαφή τους με την κοινωνία και το κοινό είναι σταθερή, υψηλή και συνεχώς βελτιούμενη. Η παρουσία τους με συνεργασίες, ερευνητικά προγράμματα και εκθέσεις στον ευρωπαϊκό και διεθνή επιστημονικό χώρο διαρκής.
Πώς ελήφθη αυτή η απόφαση; Υπήρξε διάλογος με τις ομάδες ενδιαφέροντος; Υπήρξαν μελέτες; Υπάρχει ανάλογο διεθνές παράδειγμα; Γιατί επελέγησαν αυτά τα Μουσεία; Ανάμεσα σε ποια; Με τί κριτήρια έγινε;
Τα παρακάτω σχόλια ΔΕΝ είναι δικά μου. Χρονολογούνται από το 2008 όταν ο κος Άδωνις Γεωργιάδης, νυν Υπουργός ήταν Βουλευτής του ΛΑΟΣ και διαπρύσιος μαχητής κατά του νομοσχεδίου της ΝΔ (της τωρινής πολιτικής στέγης του, δηλαδή, με το οποίο ιδρυόταν το Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου του Μουσείου της Ακρόπολης.
ΑΔΩΝΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ: Εγώ δεν είπα ότι δεν έγινε. Ίσα-ίσα εγώ επεσήμανα ότι αφότου έγινε, επανήλθαμε στη γραβάτα, κύριε Αλευρά.
Επανερχόμαστε στη συζήτηση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου.
Κύριε Υπουργέ, όπως είπαμε και χθες, εμείς καταψηφίζουμε αυτό το νομοσχέδιο. Άρα, δεν θα είχε νόημα να κάτσουμε να εξηγήσουμε στο κάθε άρθρο ειδικά. Όλα τα καταψηφίζουμε. Θέλω όμως να επικεντρωθώ σε ορισμένα από τα άρθρα, τα οποία για εμας έχουν πολύ μεγάλη σημασία.
Μπαίνω ιδιαίτερα στο άρθρο 3, στο οποίο επισημαίνεται -στην παράγραφο 2- ότι στο μουσείο παραχωρούνται κατάχρηση, ιδίως για συντήρηση, φύλαξη και έκθεση, τα κινητά μνημεία του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης κ.λπ.. Σας το είπε χθες και ο ομιλητής μας κ. Πλεύρης, σας το είπε και ο Κοινοβουλευτικός μας Εκπρόσωπος.
Θέλω να καταλάβετε, κύριε Υπουργέ, ένα απλό πράγμα: Εμείς δεν είμαστε Σουμέριοι, εμείς δεν είμαστε Βαβυλώνιοι, εμείς δεν είμαστε Ασσύριοι. Εμείς δεν μπαίνουμε σε μουσείο. Ο ελληνισμός εξακολουθεί να είναι ζωντανός, να έχει ενιαία, διαχρονική, αδιάσπαστη συνέχεια σε αυτόν το χώρο. Και ο στόχος που πρέπει να έχει η εκάστοτε ελληνική πολιτεία δεν είναι να κλείσει σε ένα μουσείο τα ιερά αντικείμενα του παρελθόντος και τα καλλιτεχνήματα που κοσμούν τους χώρους που έφτιαξαν οι πρόγονοί μας. Ο στόχος ενός πραγματικού ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού είναι να αναδείξει αυτούς τους χώρους, να ζωντανέψει αυτούς τους χώρους, να τους κάνει ξανά οργανικό τμήμα της πόλεώς μας. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος κατά τη γνώμη μας ενός ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και όχι να αντιμετωπίζουμε εμείς οι Έλληνες τα αρχιτεκτονικά μας μνημεία όπως τα αντιμετώπισε ο Έλγιν, ο οποίος πήγε και ξήλωσε και πριόνισε και κατέβασε από την Ακρόπολη ό,τι μπορούσε να κλέψει για να τα κλείσει σε ένα μουσείο. Πρέπει λοιπόν να σας πω ότι για λόγους αρχής πιστεύουμε ότι θα πρέπει το Υπουργείο Πολιτισμού να αποφασίσει την ουσιαστική ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και των αρχαιολογικών μνημείων και όχι τη δημιουργία μεγάλων μουσείων, όπως αυτό που φτιάχνετε τώρα.
Οφείλω να σας πω –για να αναφέρω και μια προσωπική εμπειρία- ότι δεν είναι δυνατόν να κάνει το Υπουργείο σας, όπως ακριβώς είναι διαρθρωμένο, μια τόσο μεγάλη κίνηση κι ένα τόσο μεγάλο έργο. Πριν από μερικά χρόνια, όταν έκανα μία δημοσιογραφική έρευνα για την αναστήλωση του Ναού της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη, είχα επισκεφθεί το Διευθυντή του Τμήματος Αναστηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Δημοσθένη Ζίρο. Πρόκειται περί ενός εξαιρετικού επιστήμονος, που λατρεύει τα μνημεία.
Το γραφείο λοιπόν του Διευθυντού του Τμήματος Αναστηλώσεων στο Υπουργείο Πολιτισμού, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ήταν ένα γραφειάκι –και προφανώς παραμένει- τρία επί τρία, όπου δεν χώραγε καρέκλα για να του πάρω συνέντευξη. Μα, περιμένουμε στα σοβαρά ότι μια ελληνική πολιτεία, που θα έπρεπε να έχει το πλέον γιγαντιαίο πρόγραμμα αναστηλώσεων αρχαιολογικών μνημείων στον κόσμο, δίνει ως Διεύθυνση Αναστηλώσεων στο Υπουργείο Πολιτισμού ένα χώρο τρία επί τρία, όπου δεν χωράει ούτε καρέκλα; Αυτά είναι τα μείζονα, αυτά πρέπει να λύσετε, εάν πράγματι σας ενδιαφέρει κάποια στιγμή οι Έλληνες να ενδιαφερθούν για τον πολιτισμό τους, να αγαπήσουν τον πολιτισμό τους και να αναδείξουν τα μνημεία τους . Εάν αυτά δεν τα λύσουμε, δεν θα έχουμε κάνει απολύτως τίποτα.
Οφείλω να πω και το εξής:
Χθες, κύριε Υπουργέ, μιλήσατε –θα μου επιτρέψετε να πω απαξιωτικά- για τους ΄Ελληνες αρχαιολόγους. Όταν συλλήβδην αναφέρεστε στο ότι ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων είναι ένα συντεχνιακό σώμα -όταν αυτό λέγεται από τον Υπουργό Πολιτισμού και δη από εσάς, που όλοι γνωρίζουμε την αξιοπρέπειά σας- νομίζω ότι πραγματικά έχετε κάνει ένα μεγάλο λάθος.
ΜΙΧΑΗΛ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΙΑΠΗΣ (Υπουργός Πολιτισμού): Μιλάτε για το σύλλογο, όχι για τους αρχαιολόγους.
ΑΔΩΝΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ: Για το σύλλογο μιλάω. Δεν είναι ο σύλλογος ξένος από τους Έλληνες αρχαιολόγους. Μέσα στο σύλλογο συμμετέχουν όλοι οι ΄Ελληνες αρχαιολόγοι. Κι επειδή τυγχάνει να έχω σχέση με αυτόν τον κλάδο λόγω σπουδών, πρέπει να σας πω ότι μίλησα με πάρα πολλούς αρχαιολόγους όλο αυτό το διάστημα. Μίλησα και με τους πιο γνωστούς αρχαιολόγους στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει κανένας που να υποστηρίζει αυτή την ιδέα του ξεχωριστού προσώπου δημοσίου δικαίου. Και ξέρετε γιατί; Διότι από τη μία αυτό το ξεχωριστό νομικό πρόσωπο –σας το είπα και χθες- δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό στη διαχείριση, εφόσον παραμένει νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Και όπως σωστά επεσήμανε ο κ. Καζάκος, αυτό σημαίνει ότι παραμένει υπό τον έλεγχο του δημοσίου λογιστικού και άρα όλων των δυσχερειών που έχει το δημόσιο. Άρα, προς την κατεύθυνση της ευελιξίας, όπου θεωρητικά είναι η τομή που κάνετε, δεν προσφέρει τίποτα ουσιαστικό. Ποια είναι η μόνη δυνατότητα που σας δίνει στην ουσία η δημιουργία αυτού του οργανισμού;
Να δώσετε κατά το δοκούν τους μισθούς που θέλετε στο γενικό διευθυντή και τις αποζημιώσεις στο διοικητικό συμβούλιο, όπου δεν θα μπορούσατε να τους δώσετε σ’ αυτό το ύψος, εάν ήταν οργανικά δεμένο με το δημόσιο. Αυτή είναι η μόνη διαφορά, καμμία άλλη. Αντίθετα, η ανάδειξη ξεχωριστού νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου θα δημιουργήσει αναγκαστικά τριβές μεταξύ της οικείας εφορείας και του μουσείου. Ξέρουμε πως λειτουργούν τα πράγματα στην Ελλάδα. Θα μπούμε σε μία διελκυστίνδα ανταγωνισμού του κ. Παντερμαλή ως Γενικού Διευθυντή του Μουσείου Ακροπόλεως και της οικείας Εφορείας Αρχαιοτήτων Ακροπόλεως, όπου θα έχουμε αλλεπάλληλες διαφωνίες και γραφειοκρατικά προβλήματα τα οποία θα τα συναντούμε διαρκώς μπροστά μας.
Νομίζουμε, λοιπόν, ότι αντί να κάνετε πιο απλό το σχήμα, το κάνετε πιο δύσχρηστο, πιο δύσκολο. Και ενώ φαινομενικά ο στόχος είναι η πάταξη της γραφειοκρατίας, θα έχουμε περισσότερη γραφειοκρατία απ’ όλο αυτό τον οργανισμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το καταψηφίζουμε.
Θέλω να επαναλάβω ότι ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, θα μου το επιτρέψετε κύριε Υπουργέ, έχει αποδείξει όλα αυτά τα χρόνια ότι αποτελείται από μέλη εξαιρετικώς εξέχοντα με πολύ μεγάλη συνείδηση. Πρέπει να σας πω ότι οι Έλληνες αρχαιολόγοι δουλεύουν στις πλέον αντίξοες συνθήκες με σαράντα βαθμούς θερμοκρασία το καλοκαίρι, με ελάχιστο προσωπικό να κάνει τις εργασίες, με υποχρηματοδότηση από το ελληνικό δημόσιο. Αλλά τα προβλήματα, τα οποία έχουν, δεν λύνονται. Και θα σας μεταφέρω ένα παράδειγμα απ’ αυτό που έζησα εγώ φέτος το καλοκαίρι, για να δείτε σε τι κατάσταση είναι το Υπουργείο σας.
Έχω επισκεφτεί με μία ομάδα φίλων μου τη Σαντορίνη, τη Θήρα, όπου έλεγα και χθες ότι ο αρχαιολογικός χώρος στο Ακρωτήρι παραμένει κλειστός.
Ακούστε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, τι θα πει ελληνικό κράτος. Αφού έχουμε επισκεφτεί το αρχαιολογικό Μουσείο της Θήρας, το οποίο είναι ένα πολύ παλαιό μουσείο της δεκαετίας του ’30 που δεν ικανοποιεί αυτό το νησί, πήγαμε στο μουσείο Προϊστορικών Αρχαιοτήτων που έχει φτιαχτεί με τα χρήματα του Ιδρύματος «Νομικού», που είναι ένα πραγματικό αριστούργημα. Βγαίνοντας ένας φίλος μου αστυνομικός από το νησί ο κ. Καλύβας, μέλος του κόμματος, μου είπε έλα να σου δείξω κάτι που δεν έχεις ξαναδεί. Και τι έγινε; Με παίρνει από κάτω, στρίβουμε το δρομάκι από το Αρχαιολογικό Μουσείο Προϊστορικών Αρχαιοτήτων της Θήρας, μπαίνουμε κάτω στην αποθήκη του μουσείου, όπου φαντάζομαι ότι ενδεχομένως δεν θα το ξέρετε ούτε και εσείς, και τι βλέπουμε; Μέσα στις αποθήκες, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, του μουσείου υπάρχει η ωραιότερη αρχαϊκή κόρη του κόσμου, δυόμιση μέτρα ύψους σε αρίστη κατάσταση. Μιλάμε για ένα μνημείο που αν εμφανιστεί ποτέ στη δημοσιότητα θα δημιουργήσει κύμα περιηγητών προς τη Σαντορίνη και την Ελλάδα, μόνο και μόνο για να δουν από κοντά αυτό το αριστούργημα. Και ερωτώ: Γιατί το έχετε κλεισμένο εδώ μέσα αυτό που είναι το νούμερο ένα, η ωραιότερη κόρη του κόσμου; Απαντούν, ακούστε, διότι περιμένουμε τα κονδύλια για να εκσυγχρονιστεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας και να υπάρχει κατάλληλη αίθουσα για να εκτεθεί η κόρη.
Μέχρι να βρεθούν, κύριε Υπουργέ, αυτά τα κονδύλια, η κόρη θα παραμένει κλεισμένη στις αποθήκες, θα χάνουμε εκατομμύρια ευρώ από τον τουρισμό που θα εισπράτταμε μόνο από την προβολή που θα είχαμε από αυτό το εύρημα. Χάνουμε τη δυνατότητα να προβάλουμε ένα σπουδαίο εύρημα της πατρίδας μας, ποιος ξέρει για πόσα χρόνια και τα χρήματα που χρειάζονται για να προχωρήσουμε σ’ αυτό το έκθεμα δεν είναι περισσότερα απ’ όσα ξοδεύετε εδώ για το αρχαιολογικό μουσείο και το διοικητικό του συμβούλιο.
Άρα, λοιπόν, είναι θέμα προτεραιοτήτων και ιεράρχησης, τι θέλουμε να κάνουμε. Θέλουμε να προβάλουμε σοβαρά την πολιτιστική μας κληρονομιά; Εάν το θέλετε, εμείς είμαστε εδώ να σας φέρουμε πολλές προτάσεις, γιατί αυτό είναι ένα ζήτημα που μας καίει. Εάν το θέλετε, είμαστε εδώ. Θα φέρουμε πολλές προτάσεις. Αυτές που φέρνετε δεν είναι οι ενδεδειγμένες.
Κλείνω, κύριε Πρόεδρε, λέγοντας για άλλη μια φορά ότι καταψηφίζουμε και την τροπολογία για το ΤΑΠ, διότι θεωρούμε ότι είναι απαράδεκτο να μοιράζουμε τα ελάχιστα κονδύλια του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων απλώς και μόνο για να συντηρήσουμε και άλλους παθογενείς οργανισμούς. Ζητείστε την υποστήριξή μας και θα την έχετε για να αυξηθούν τα κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού προς το Υπουργείο Πολιτισμού και να μπορείτε να χρηματοδοτήσετε σωστά όλους αυτούς τους οργανισμούς. Εάν πάρετε χρήματα από το ήδη ελλειμματικό ταμείο σας για να τα πάτε στα άλλα ταμεία σας, δεν πρόκειται να έχετε πλεόνασμα, αλλά θα έχετε μεγαλύτερο έλλειμμα σε όλα.
Κλείνοντας, θα ήθελα την άποψή σας για την τροπολογία που καταθέσαμε, κύριε Υπουργέ, σε σχέση με χρονίζοντα προβλήματα του προσωπικού της Λυρικής Σκηνής, όπου έχουν δημιουργηθεί κάποιες αδικίες.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα του ΛΑ.Ο.Σ.)
Συμφωνώ με την άποψη της νομικού κ. Μ.Καραμανώφ, Προέδρου του ΔΣ του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, Αντιπροέδρου ΣτΕ ε.τ.,στο από 25.01.2023 σχόλιό της, ότι «το νομοσχέδιο μετατροπής των πέντε κορυφαίων αρχαιολογικών Μουσείων της χώρας σε νπδδ διασπάται η δομική και λειτουργική ενότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και πλήττεται ανεπανόρθωτα η προστασία και διαχείριση της αρχαιολογικής μας κληρονομίας ως ενιαίου συνόλου»και παραθέτω επί λέξει τα καίρια ερωτήματα που διατυπώνει:
«Κατ’ αρχάς η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία δεν τεκμηριώνει την ανάγκη της και προκαλεί τα εξής ερωτήματα:
Ερώτημα πρώτο: Ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα; Τι συγκεκριμένο θέλουν να κάνουν τα αρχαιολογικά Μουσεία και δεν μπορούν γιατί τα εμποδίζει η υπάρχουσα οργανωτική δομή;
Ερώτημα δεύτερο: Αν υποτεθεί ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, ποιες εναλλακτικές λύσεις εξετάστηκαν μέσα στο πλαίσιο της δομής αυτής και γιατί αποκλείστηκαν;
Ερώτημα τρίτο: Με ποιο τρόπο τεκμηριώνεται ότι η επίμαχη μετατροπή είναι και η ενδεδειγμένη λύση για τα προβλήματα αυτά;»
Όλοι οι σκοποί που αναλύονται στις επιμέρους παραγράφους του άρθρου αποτελούν και σήμερα σκοπούς των Δημοσίων Μουσείων, οι οποίοι και υλοποιούνται/επιτυγχάνονται συστηματικά.
Πώς ακριβώς θα εκσυγχρονίσει τη μουσειακή πολιτική η μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων σε ΝΠΔΔ; Τι ακριβώς θα κάνουν τα μουσεία ως ΝΠΔΔ που δεν το έχουν ήδη επιτύχει με το υφιστάμενο καθεστώς λειτουργίας;
Kατά την απόφαση 3902/2012 του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί αίτησης ακυρώσεως κατά του Ν 3711/2008, με τον οποίο το Μουσείο Ακρόπολης ιδρύθηκε ως νπδδ, ομόφωνα κρίθηκε ότι το Σύνταγμα δεν απαγορεύει στον νομοθέτη να θεσπίζει ως μορφή οργάνωσης της κρατικής μέριμνας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς τη σύσταση και λειτουργία μουσείων, υπό τη μορφή νπδδ, και να αναθέτει σε αυτά την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς (απορρίπτει την αίτηση ακύρωσης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων). Κρίθηκε ότι ‘…το αιτούν σωματείο, προς θεμελίωση του εννόμου συμφέροντός του για την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης, επικαλείται ότι, μεταξύ των σκοπών του, περιλαμβάνεται η προάσπιση του κρατικού χαρακτήρα της μέριμνας για τις αρχαιότητες, στην προκείμενη δε περίπτωση, κατά τα προβαλλόμενα, η ίδρυση του Μουσείου της Ακρόπολης με την μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, προσκρούει στις συνταγματικές επιταγές για αποτελεσματική προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, εφόσον ο νομοθέτης μεταφέρει τις αρμοδιότητες για την προστασία και ανάδειξη των μνημείων της Ακρόπολης από το Υπουργείο Πολιτισμού, ήτοι από μια κεντρική κρατική υπηρεσία, στο εν λόγω Μουσείο που αποτελεί ν.π.δ.δ.. Όμως, οι προπαρατεθείσες συνταγματικές διατάξεις δεν απαγορεύουν στο νομοθέτη να θεσπίζει ως μορφή οργάνωσης της κρατικής μέριμνας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας τη σύσταση και λειτουργία μουσείων, υπό την μορφή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, και να αναθέτει σ’ αυτά την προστασία και ανάδειξη της ως άνω πολιτιστικής κληρονομιάς. Κατά συνέπεια, η βλάβη την οποία επικαλείται το αιτούν Σωματείο για τη θεμελίωση του εννόμου συμφέροντος προς άσκηση της υπό κρίση αιτήσεως ακυρώσεως δεν συντρέχει, δεδομένου ότι τα μνημεία της Ακρόπολης παραμένουν υπό κρατική μέριμνα, η οποία οργανώνεται, σύμφωνα με τις παρατεθείσες διατάξεις του ως άνω Ν 3711/2008, με τη σύσταση ενός νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, δηλαδή του Μουσείου Ακρόπολης, το οποίο ασκεί τις σχετικές αρμοδιότητες υπό την εποπτεία του Υπουργού Πολιτισμού που έχει και την ευθύνη χάραξης της δημόσιας πολιτικής ως προς την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας (πρβλ. ΣτΕ 1999/2000). Ως εκ τούτου η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί…’, ΣτΕ 3902/2012, Νόμος. Λογω της απόφασης αυτής του ΣτΕ είναι εύλογο να υποτεθεί ότι σε ενδεχόμενη αίτηση ακύρωσης κατά του νόμου για τους ίδιους λόγους, η αίτηση θα απορριφθεί.
Αυτό το νομοσχέδιο με της αλλαγές που περιγράφει θέλει να υπονομεύσει της παροχές των χώρων διαφύλλαξης πολιτισμικής κληρονομιάς, να εμπιστευτει στα χέρια ανθρώπων ακατάλληλων χώρους τόσο κέραιας σημασίας και να εμπορευματοποιήσει τον πολιτισμό.Τα εκθέματα που φυλλάσσονται στα μουσεία είναι κομμάτι του παρελθόντος και οφείλουμαι να το σεβαστούμε και να το διαφυλλαξουμε στο χώρο μας όσο καλ΄θτερα μπορούμε και να μην τα αντιμετοπίζουμε ως προιόντα προς πώληση .Σταματήστε να καταστρέφςται τον πολιτισμό!
Δεν το αποδέχομαι!
Αυτό το νομοσχέδιο αφήνει πάρα πολλά αναπάντητα ερωτήματα και κενά .Καταρχάς για ποιο λόγο άνθρωποι ειδικοί και υπαγώμενοι ήδη στην Αρχαιολογική Υπηρεσία να αποκόπτονται απο Μουσεία της χώρας τόσο κομβικής σημασίας που έχουν τόσο μεγάλο πολιτισμικό πλόυτο και γνωρίζουν καλύτερα από όλους ως επιστήμονες το πεδίο τους και να μπορουν να μπουν στη θέση τους διοικητικά συμβούλια από ανθρώπους που δεν είναι καν οριοθετημένο το πόσο καταρτησεμένοι είναι.Επιπλέον για ποιο λόγο να προσεγγείζει τόσο μεγαλο αριθμό ετων η έκθεση μουσειακών αντικειμένων σε άλλα Μουσεία του εξωτερικου;Το να δίνονται εκθεματα για διάστημα κοντα 100 χρόνων σε μια άλλη χώρα ισοδυναμει με χαρισμα τους ουσιαστικα πράγμα ανεπίτρεπτο .Αυτές οι επιλογές δε συνιστούν τρόπους ώστε να αποκτηθούν εύκολα πόροι και κονδύλια.Η κατάσταση μπορει να πραγματοποιηθεί χωρίς όλες αυτές τις τραγικές αλλαγές.Τα πολιτισμικα αγαθά υπηρχαν πριν από εμάς και θα υπάρχουν και μετα από εμάς και οφείλουμε να τα διαφυλλάξουμε.Σας παρακαλώ αποσύρεται αυτό το έκτρωμα και δώστε λίγο από την προσοχή σας σε πραγματα που όντως έχουν σημασία και σταματήστε να χαλάτε τα φτιαγμένα.
Θα προτιμούσα σαν πολίτης να έχει προηγηθεί μια οικονομοτεχνική μελέτη που να αποδεικνύει με σαφήνεια τη σκοπιμότητα της μετατροπής σε ΝΠΔΔ. Επίσης βλέπω με μεγάλο σκεπτικισμό την δυνατότητα να δανείζονται μέρη συλλογών για 5ετία και την δυνατότητα επέκτασης του διαστήματος αυτού. Αν δε υπάρχει κώλυμα μεταξύ της αντιστοίχισης των εισπράξεων από εισιτήρια και των κονδυλίων από τα οποία βιοπορίζονται τα μουσεία, είναι θέμα μηχανογράφησης να επιλυθεί.
Γιατί αυτά τα πέντε μουσεία? απ όσο όλοι γνωρίζουμε, είναι από τα καλύτερα της χώρας και με πολύ μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Έχετε αποδείξεις ότι είναι αποτυχημένα? Ή απλά κάνετε πειράματα σε βάρος τους?
Η προσωπική μου παρατήρηση είναι ότι ΔΕΝ προηγήθηκε συζήτηση του θέματος της μετατροπής των 5 μουσείων με τους εργαζόμενους στα Μουσεία και πάνω από όλα δεν παρουσιάστηκε λεπτομερώς το ΓΙΑΤΙ θα πρέπει να γίνει αυτή η μετατροπή. Δηλαδή ΠΟΙΑ θα είναι Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ και το ΚΕΡΔΟΣ για τους πολίτες και την διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς που απορρέουν από αυτήν.
Επειδή τα ερωτήματα αυτά τα εκφράζει πολύ εμπεριστατωμένα και επομένως με πιο κατανοητό τρόπο για τους νομοθέτες, η νομικός κυρία Μαρία Καραμανώφ, Πρόεδρος του ΔΣ του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ., τα παραθέτω εδώ με τα δικά της λόγια:
«Κατ’ αρχάς η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία δεν τεκμηριώνει την ανάγκη της και προκαλεί τα εξής ερωτήματα: Ερώτημα πρώτο: Ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα; Τι συγκεκριμένο θέλουν να κάνουν τα αρχαιολογικά Μουσεία και δεν μπορούν γιατί τα εμποδίζει η υπάρχουσα οργανωτική δομή; Ερώτημα δεύτερο: Αν υποτεθεί ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, ποιες εναλλακτικές λύσεις εξετάστηκαν μέσα στο πλαίσιο της δομής αυτής και γιατί αποκλείστηκαν; Ερώτημα τρίτο: Με ποιο τρόπο τεκμηριώνεται ότι η επίμαχη μετατροπή είναι και η ενδεδειγμένη λύση για τα προβλήματα αυτά;»
Κάτια Μαντέλη
Αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
ΔΕΝ ΑΠΟΔΕΧΟΜΕ ΝΑ ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΥΝ ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ.
ΔΕΝ ΑΠΟΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ.
ΔΕΝ ΑΠΟΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
ΑΝΟΙΚΟΥΝ ΣΕ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ.
Ο «εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής» απαιτεί σχεδιασμό, μελέτες, διάλογο και ειλικρινείς προθέσεις με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της ήδη επιτυχημένης λειτουργίας των ελληνικών κρατικών μουσείων. Το παρόν νομοσχέδιο και η ανάλυση συνεπειών που το συνοδεύει δεν περιλαμβάνουν τίποτα από τα παραπάνω. Δεν έχει γίνει καμία μελέτη σχετικά με:α)την επιλογή των πέντε μουσείων, β)τις επιπτώσεις της ρύθμισης για τα ίδια τα μουσεία, την προστασία των αρχαιοτήτων και το κοινωνικό όφελος, γ) το κόστος που θα επέλθει στον κρατικό προϋπολογισμό.
Μόνος σκοπός του νομοσχεδίου είναι η διάλυση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Ποιος είναι ο είναι ο ειδικός, αυτοτελής και ανεξάρτητος σκοπός που δεν συνδέεται άρρηκτα με το αντικείμενο του αρμόδιου Υπουργείου Πολιτισμού, όπως πολύ ορθώς επισήμανε η κ. Καραμανώφ, και καλούνται να επιδιώξουν τα νπδδ? Ο «εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής»? Τόσα χρόνια τα 5 μουσεία δεν επιδιώκουν τον εκσυγχρονισμό τους με τους παρεχόμενους σε αυτά πόρους? Το 2014 μόλις δεν ολοκληρώθηκε η ανακαίνιση και επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου? Το 2004 του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, για το οποίο έχουν δρομολογηθεί ήδη οι διαδικασίες για την απαραίτητη επέκταση και ανακαίνιση του υπάρχοντος κτηρίου με την προ ολίγων ημερών επιλογή της μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου, με τίτλο «Αναβάθμιση, υπόγεια επέκταση και διασύνδεση με το Ακροπόλ Ακρός του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου…»? Από το 2021 το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο δεν έχει αναλάβει το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ «Εκσυγχρονισμός και Ανάδειξη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με τη χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής – Επικοινωνίας» το οποίο σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί εντός του 2023? Δεν μπορεί λοιπόν ο εκσυγχρονισμός να επιτευχθεί εντός του υφισταμένου πλαισίου και πιθανώς να εξετασθεί η αναβάθμιση των καταργούμενων ειδικών περιφερειακών υπηρεσιών σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης εντός του Οργανογράμματος του ΥΠΠΟΑ?
Ως σκοπός αναφέρεται «ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής».
Δεν μου είναι σαφές τι ακριβώς δεν μπορούν να κάνουν σήμερα τα μουσεία μας και γιατί είναι χρήσιμος ο «εκσυγχρονισμός». Θα περίμενα πρώτα να παρουσιάζονται οι αδυναμίες της υφιστάμενης μουσειακής πολιτικής και στη συνέχεια οι τρόποι βελτίωσης.
Το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας εκφράζει την απόλυτη αντίθεσή του προς το νομοσχέδιο μετατροπής των πέντε κορυφαίων αρχαιολογικών Μουσείων της χώρας σε νπδδ, με το οποίο διασπάται η δομική και λειτουργική ενότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και πλήττεται ανεπανόρθωτα η προστασία και διαχείριση της αρχαιολογικής μας κληρονομίας ως ενιαίου συνόλου.
Κατ’ αρχάς η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία δεν τεκμηριώνει την ανάγκη της και προκαλεί τα εξής ερωτήματα: Ερώτημα πρώτο: Ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα; Τι συγκεκριμένο θέλουν να κάνουν τα αρχαιολογικά Μουσεία και δεν μπορούν γιατί τα εμποδίζει η υπάρχουσα οργανωτική δομή; Ερώτημα δεύτερο: Αν υποτεθεί ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, ποιες εναλλακτικές λύσεις εξετάστηκαν μέσα στο πλαίσιο της δομής αυτής και γιατί αποκλείστηκαν; Ερώτημα τρίτο: Με ποιο τρόπο τεκμηριώνεται ότι η επίμαχη μετατροπή είναι και η ενδεδειγμένη λύση για τα προβλήματα αυτά;
Σε κάθε περίπτωση, η επιχειρούμενη ρήξη δημιουργεί σοβαρά συνταγματικά προβλήματα. Το Σύνταγμα ρητά επιφυλάσσει τρεις δημόσιους σκοπούς, τη στοιχειώδη και μέση παιδεία (άρθ. 16), τη χωροταξία και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομίας (άρθ. 24), αποκλειστικά και μόνο στο νομικό πρόσωπο του ίδιου του Κράτους, δηλ. στα καθ’ ύλην αρμόδια Υπουργεία. Όπως έχει κριθεί από το ΣτΕ, οι τρεις αυτοί δημόσιοι σκοποί δεν μπορούν να ανατίθενται όχι μόνο σε ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, αλλά ούτε σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Ο λόγος είναι ότι τα νπδδ επιδιώκουν μεν και αυτά σκοπούς αναγόμενους στο δημόσιο συμφέρον (π.χ. ΑΕΙ, ΟΤΑ, Εκκλησία, Οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης κ.λπ.), πλην όμως οι σκοποί αυτοί είναι ειδικοί, αυτοτελείς και ανεξάρτητοι και δεν συνδέονται άρρηκτα με το αντικείμενο των αντίστοιχων Υπουργείων. Ειδικότερα, τα νπδδ σχεδιάζουν και υλοποιούν με δικά τους όργανα και δικά τους κριτήρια τη δική τους πολιτική σε σχέση με το αντικείμενό τους και εκτελούν δικό τους προϋπολογισμό, ο οποίος βέβαια κατά κανόνα χρηματοδοτείται από το κράτος. Τα όργανα του νπδδ (Πρόεδρος και ΔΣ) εκδίδουν εκτελεστές διοικητικές πράξεις που δεν υπόκεινται σε ιεραρχικό έλεγχο από τον Υπουργό, ο οποίος περιορίζεται σε άσκηση απλής εποπτείας. Ο σκοπός όμως των αρχαιολογικών Μουσείων της Ελλάδας σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ειδικός, αυτοτελής και αυτόνομος σε σχέση με τη δημόσια πολιτική διοίκησης και διαχείρισης της αρχαιολογικής μας κληρονομιάς, ώστε να μπορεί να αποσπαστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και να ανατεθεί σε αυτοτελές, ανεξάρτητο και αυτοδιοίκητο νομικό πρόσωπο.
Η ιδιαιτερότητα των ελληνικών αρχαιολογικών Μουσείων συνίσταται στο γεγονός ότι δεν στεγάζουν απλώς αρχαιολογικούς θησαυρούς πανταχόθεν προερχόμενους, με ποικίλους τρόπους αποκτηθέντες και παντελώς ξένους προς τη χώρα που βρίσκεται το Mουσείο (λ.χ. το Λούβρο, το Βρετανικό Μουσείο, το Μετροπόλιταν Ν.Υόρκης κ.λπ.). Το σύνολο των αντικειμένων που βρίσκονται στα αρχαιολογικά Μουσεία της Ελλάδας αποτελεί μια αδιάσπαστη λειτουργική ενότητα με τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται, η οποία καθιστά αναγκαία τη λειτουργική ενότητα και της Δημόσιας Υπηρεσίας που είναι επιφορτισμένη με το βαρύ και απαιτητικό καθήκον της διοίκησης και διαχείρισής τους, δηλ. το Υπουργείο Πολιτισμού.
Εξεταζόμενη και από τη σκοπιά της διοικητικής επιστήμης, η διοίκηση και διαχείριση της αρχαιολογικής μας κληρονομιάς αποτελεί ένα ενιαίο σύστημα το οποίο συνίσταται στο άρρηκτα συνδεδεμένο πλέγμα των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι αρμοδιότητες αυτές εκτείνονται σε πολλούς τομείς και ασκούνται κατά διαφορετικά στάδια, από την ανασκαφή, αποκάλυψη, διάσωση, μελέτη και ερμηνεία των ευρημάτων μέχρι την ασφαλή φύλαξη, συντήρηση, ανάδειξη και προβολή τους, ώστε να παραδοθούν εν τέλει αναλλοίωτα στις επόμενες γενιές. Αυτά τα στάδια δεν συνδέονται μεταξύ τους γραμμικά, δεν υπάρχει πρώτο, δεύτερο και τελευταίο, αλλά κυκλικά, βρίσκονται δηλαδή σε συνεχή ανάδραση και αλληλεξάρτηση. Το κάθε στάδιο επανατροφοδοτείται συνεχώς από τα ευρήματα και τα πορίσματα του άλλου και, άρα, δεν μπορεί κάποιο να αποσυνδεθεί από αυτά χωρίς βλάβη και απορρύθμιση των υπόλοιπων. Με απλά λόγια, τα αρχαιολογικά Μουσεία δεν είναι ο τελευταίος κρίκος μιας ανοιχτής αλυσίδας, ο οποίος μπορεί να αποκοπεί χωρίς συνέπειες. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι ένας ζωντανός οργανισμός ο οποίος, αν του αποσπαστεί ένα μέλος, δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ανεπηρέαστος.
Αν οι αρμοδιότητες διαχείρισης της αρχαιολογικής μας κληρονομιάς οι οποίες ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού εδώ και 200 περίπου χρόνια, διασπαστούν και κάποιες από αυτές ανατεθούν στα νπδδ των Μουσείων, ο αναγκαίος συντονισμός μεταξύ Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και Μουσείων θα υποστεί κρίσιμο πλήγμα: Είτε δεν θα υπάρχει καθόλου, πράγμα αδιανόητο, είτε θα χρειαστεί να προβλεφθούν τόσοι νέοι κόμβοι αποφάσεων (λ.χ. προηγούμενες άδειες, συναρμοδιότητες, εγκρίσεις κ.λπ.) ώστε μόνον ευελιξία δεν θα προκύψει. Για να πούμε ένα απλό παράδειγμα, αν π.χ. προκύψει διαφωνία για τη μεταχείριση ενός αντικειμένου ή μιας συλλογής, ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο; Η αρμόδια επαγγελματική Διοίκηση, δηλαδή η Αρχαιολογική Υπηρεσία, ή το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου στο οποίο θα ανήκει πλέον η αποφασιστική αρμοδιότητα για τη διοίκηση και διαχείριση των αντικειμένων αυτών; Είναι προφανές ότι η ασφαλής, επιστημονική και αποτελεσματική διαχείριση της αρχαιολογικής κληρονομίας σύμφωνα με τον προορισμό της απαιτεί ενιαία πολιτική, η οποία σχεδιάζεται με συνολικά κριτήρια, συνεκτιμά και εναρμονίζει ανάγκες και ιδιαιτερότητες, ιεραρχεί προτεραιότητες και κατανέμει ανάλογα τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό.
Αρχαιολογική Υπηρεσία αποστερημένη από τα αρχαιολογικά Μουσεία, θα αποτελεί Υπηρεσία της οποίας οι αρμοδιότητες θα ασκούνται ουσιαστικά επί χάρτου και μοιραία θα οδηγηθεί σε ατροφία και μαρασμό. Η ελληνική Πολιτεία θα εξουδετερώσει (για ποιο λόγο άραγε;) μια Υπηρεσία που υφίσταται από το 1834, χαρακτηρίζεται από μακρά και συνεπή επιστημονική και διοικητική παράδοση και διαμορφώνει στελέχη που διακρίνονται για την εμπειρία, το ζήλο και την αφοσίωση στο αντικείμενό τους.
Για το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας
Μαρία Καραμανώφ
Πρόεδρος ΔΣ
Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ.
Διασπάται η δομική και λειτουργική ενότητα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ως ενιαίο σύστημα διοίκησης και διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνικού κράτους. Δεδομένου ότι πρόκειται για μία σημαντική ρήξη, το ερώτημα που τίθεται είναι εάν έγιναν προσπάθειες εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης εντός του υφισταμένου πλαισίου και με ποιόν τρόπο πριν προκριθεί η λύση της αλλαγής της οργανωτική δομής των 5 κρατικών Μουσείων; Ποια προβλήματα αντιμετώπισαν οι επιδιωκόμενες εντός του πλαισίου λύσεις; Με ποιόν τρόπο τεκμηριώνεται ότι η επίμαχη μετατροπή θα θεραπεύσει τα προβλήματα αυτά;
Δεν βρίσκω τον λόγο γιατί πρέπει να αλλάξει το νομικό καθεστώς των 5 μουσείων δεδομένου ότι ο «εκσυγχρονισμός» της μουσειακής πολιτικής μπορεί να επιτευχθεί και στο καθεστώς που υφίσταται τώρα.
Ως σκοπός της προτεινόμενης ρύθμισης προβάλλεται «ο εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής». Έχει προηγηθεί διάλογος μεταξύ των επαγγελματιών του χώρου; Υπάρχει οικονομοτεχνική μελέτη; Πώς κατέληξε το ΥΠΠΟΑ στην μετατροπή των πέντε αυτών μουσείων; Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής τους;