- Τα αρχαιολογικά εν γένει έργα που υλοποιούνται από τα νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου που εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού δύναται να εκτελούνται απευθείας από τις αρμόδιες οργανικές μονάδες των φορέων αυτών, με αυτεπιστασία και απολογιστικά.
- Ως αρχαιολογικό έργο νοείται η μελέτη, η διαχείριση, η διοίκηση και η εκτέλεση αρχαιολογικών, εν γένει, εργασιών, και ιδίως:
α) οι ανασκαφές, αναστηλώσεις, στερεώσεις, αναδείξεις, συντηρήσεις αρχαίων και νεότερων μνημείων, διαμορφώσεις αρχαιολογικών χώρων, μουσειακές εργασίες εν γένει, επισκευές, μετασκευές,
β) ο σχεδιασμός της διαχείρισης, οργάνωσης και λειτουργίας αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και μουσείων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων με πολιτιστικό περιεχόμενο, η τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση, παραγωγή ψηφιακού περιεχομένου και ο σχεδιασμός ηλεκτρονικών εφαρμογών ανάδειξης αρχαιολογικού περιεχομένου στο διαδίκτυο,
γ) η επιστημονική, τεχνική, λειτουργική, διοικητική και διαχειριστική υποστήριξη των ανωτέρω δραστηριοτήτων.
Στην έννοια του αρχαιολογικού έργου εντάσσονται και οι πάσης φύσεως αρχαιολογικές έρευνες, εργασίες και σωστικές ανασκαφές, που εκτελούνται από υπηρεσίες των φορέων της παρ. 1 στο πλαίσιο υλοποίησης δημόσιων τεχνικών έργων τρίτων φορέων.
- Για την εκτέλεση των έργων της παρ. 1, οι προϊστάμενοι των αρμόδιων Υπηρεσιών των φορέων της παρ. 1 μπορούν να προβαίνουν στις προσλήψεις του αναγκαίου και κατάλληλου ωρομίσθιου προσωπικού, μέσα στα όρια των εγκεκριμένων πιστώσεων, για το συγκεκριμένο έργο, με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, η οποία μπορεί να ανανεώνεται ή να παρατείνεται μέχρι το τέλος του έργου και η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει κατ’ έτος τον αριθμό των χιλίων τριακοσίων ενενήντα ωρών (1.390) ωρών για κάθε απασχολούμενο. Το επιστημονικό προσωπικό και οι τεχνίτες υψηλής εξειδίκευσης για έργα έρευνας, αναστήλωσης, αποκατάστασης, συντήρησης και διαμόρφωσης μνημείων και έργων τέχνης, το ανειδίκευτο εργατοτεχνικό προσωπικό και οι σχεδιαστές που απασχολούνται σε συγχρηματοδοτούμενα έργα και χρησιμοποιείται για την εκτέλεση των έργων της παρ. 1 δεν υπάγονται στα Μέρη Β’ και Γ’ του ν. 4765/2021 (Α΄6).
Μετά την Παιδεία και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, την Υγεία και τα ιδιωτικά χειρουργεία, σειρά έχει ο Πολιτισμός και οι ιδιωτικές ανασκαφές.
Ως Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.) καταγγέλλουμε την απόπειρα παράκαμψης του Συντάγματος και του Αρχαιολογικού Νόμου.
Εν προκειμένω, λαθραία, σε ένα νομοσχέδιο για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και το ελληνόφωνο τραγούδι, εισάγονται διατάξεις (άρθρα 27 και 30) που αλλάζουν οβιδιακά τον τρόπο με τον οποίο ως τώρα εκτελούνται οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη χώρα.
Χωρίς να έχει προηγηθεί διάλογος με τις ειδικότητες που εργάζονται στις ανασκαφές, σε αντίθεση με τις κατηγορηματικές διατυπώσεις του Αρχαιολογικού Νόμου 4858/21 για διενέργεια ανασκαφών αποκλειστικά από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, και τις συνταγματικές πρόνοιες για την κρατική υποχρέωση προστασίας των μνημείων και του πολιτιστικού περιβάλλοντος, η διάταξη 27 θεσμοθετεί ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που στο εξής μέσω των «αρμόδιων οργανικών μονάδων τους» θα πραγματοποιούν τις ανασκαφές «με αυτεπιστασία και απολογιστικά». Αυτό μέχρι σήμερα υπηρετείται αποκλειστικά από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, και ζητάμε να παραμείνει έτσι. Ζητάμε την άμεση απόσυρση των άρθρων 27 και 30.
Γιατί το Υπουργείο Πολιτισμού δεν κάνει έναν ειλικρινή και ουσιαστικό διάλογο, αλλά προσπαθεί να περάσει «κρυφά» το παρόν άρθρο 27, εντάσσοντάς το σε ένα σχέδιο νόμου που αφορά στη διαφύλαξη και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς; Μήπως επειδή το Υπουργείο επιχειρεί να αποδυναμώσει περαιτέρω τον ρόλο της εσκεμμένα υποστελεχωμένης Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και να εμβολίσει τον δημόσιο χαρακτήρα της προστασίας των αρχαιοτήτων;
Γιατί το Υπουργείο, αντί να στελεχώσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία, προτιμά να εκχωρήσει τους ρόλους της σε νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου; Ποια είναι άραγε αυτά τα νομικά πρόσωπα, τα οποία θα εκτελούν απευθείας αρχαιολογικά έργα, και μάλιστα τις σωστικές ανασκαφές; Ποιους εξυπηρετεί μια τέτοιου είδους θεσμοθέτηση;
Με αυτόν τον τρόπο δεν ανοίγει η πόρτα για τους εργολάβους;
Ποιες θα είναι οι συνέπειες από αυτή την εργολαβοποίηση του αρχαιολογικού έργου, και μάλιστα για τους εργαζόμενους διαφόρων ειδικοτήτων που δουλεύουν ως συμβασιούχοι στο ΥΠΠΟ;
Είναι προς όφελος των εργαζομένων ότι το σχέδιο νόμου προβλέπει και τον αριθμό ωρών εργασίας στα έργα, που δεν θα ξεπερνά κατ’ έτος τις 1390 ώρες για κάθε απασχολούμενο; Πώς ακριβώς καθορίστηκε ο αριθμός αυτός;
Πόσους ακόμα περιορισμούς θα βάλει το ΥΠΠΟ στην άσκηση της εργασίας μας;
Για τα Μουσεία ΝΠΔΔ του Ν. 5021/2023: Αν η διάταξη αυτή αφορούσε μόνο τα μουσεία του Νόμου 5021, τότε θα μπορούσε απλώς να διατυπωθεί ως εξής:
«Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου του Ν. 5021, που εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, δύνανται να εκτελούν αρχαιολογικά έργα συμβατά με τους σκοπούς αυτών, απευθείας από τις αρμόδιες οργανικές μονάδες των φορέων τους, με αυτεπιστασία και απολογιστικά»
Και σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Ν. 5021/2023, ένα χρόνο μετά, έχει επιφέρει μόνο προβλήματα στη λειτουργία των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών Μουσείων της χώρας, θα έπρεπε να καταργηθεί και τα Μουσεία να παραμείνουν ειδικές περιφερειακές Υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ του ΥΠΠΟ.
Το Υπουργείο Πολιτισμού σχεδιάζει να ανοίξει τον δρόμο σε ανασκαφές ιδιωτών
Το σχέδιο νόμου του ΥΠΠΟ «Μέτρα για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία και ενίσχυση του ελληνόφωνου τραγουδιού και της ορχηστρικής μουσικής απόδοσης του ελληνόφωνου τραγουδιού και την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, στο πλαίσιο της διαφύλαξης και ανάδειξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς -Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής πολιτικής του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού»
που βρίσκεται στη διαβούλευση (ως τις 14/3), δοκιμάζει να ανοίξει τον δρόμο στην ιδιωτικοποίηση κάθε πτυχής και αρμοδιότητας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, παρακάμπτοντας το Σύνταγμα και τον Αρχαιολογικό Νόμο, και μάλιστα χωρίς την βάσανο της έγκρισης της Βουλής!
Πίσω από τις διατάξεις του άρθρου 27 του νομοσχεδίου, σε συνδυασμό με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις του άρθρου 30, το ΥΠΠΟ προσπαθεί να θεσμοθετήσει Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου, με διορισμένες από την κυβέρνηση διοικήσεις, που θα συσταθούν ειδικά για να αναλάβουν το έργο των σωστικών ανασκαφών, και μάλιστα σε έργα τρίτων. Ανοίγει λοιπόν ο δρόμος, ώστε όχι μόνο να φύγει από τα χέρια των κατά τόπους Εφορειών Αρχαιοτήτων το ανασκαφικό έργο και η προστασία των αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο μεγάλων δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, αλλά επιπλέον να «διοικείται» από διορισμένα Διοικητικά Συμβούλια στα οποία θα μπορεί να μετέχει ακόμη και η ενδιαφερόμενη εταιρεία, δημόσια ή ιδιωτική. Επειδή η διάταξη -όπως και η αιτιολογική της έκθεση- είναι επίτηδες γραμμένη με τέτοιον τρόπο που να συσκοτίζει αυτό που πραγματικά θεσμοθετεί, ξεκαθαρίζουμε:
-Δεν υπάρχουν σήμερα ούτε ΝΠΔΔ ούτε ΝΠΙΔ εποπτευόμενα από το ΥΠΠΟ που να έχουν στους σκοπούς ή στις αρμοδιότητές τους τη διεξαγωγή σωστικών ανασκαφών, κάτι που αποκρύπτεται και από την αιτιολογική έκθεση και από το σχέδιο νόμου. Για ποιον νομοθετεί το Υπουργείο Πολιτισμού;
-Το σχέδιο νόμου αφορά ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που θα ιδρυθούν στο μέλλον. Για παράδειγμα, θα μπορούν να δημιουργηθούν νομικά πρόσωπα στο ΔΣ των οποίων να μετέχουν η ΕΥΔΑΠ ή η Αττικό Μετρό ή η ΛΑΜΔΑ development ή μια οποιαδήποτε εταιρεία που πραγματοποιεί μια «στρατηγική» επένδυση, και να αναλαμβάνουν την υλοποίηση των σωστικών ανασκαφών, με ό,τι σημαίνει αυτό για την προστασία των αρχαιοτήτων και για το επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό που θα εργάζεται στα έργα αυτά.
-Μετά την αποκοπή των πέντε μεγάλων Μουσείων και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ, η Υπουργός ανοίγει τον δρόμο στην αποκοπή και μεγάλων αρχαιολογικών χώρων, όπως η Ακρόπολη, η Κνωσός, οι Αιγές, και τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ ή ακόμη και ΝΠΙΔ.
Όλα τα παραπάνω απαγορεύονται από το Σύνταγμα και τον Αρχαιολογικό Νόμο, νυν 4858/2021, που προβλέπει ρητά ότι οι σωστικές ανασκαφές διενεργούνται μόνο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία (ενδεικτικά: άρθρο 7, 37, 40, 43 του Ν. 4858/2021), διασφαλίζοντας την προστασία των αρχαιοτήτων, ιδίως αυτών που έρχονται στο φως σε έργα τρίτων.
Το άρθρο 27 του σχεδίου νόμου του ΥΠΠΟ, με απαράδεκτο τρόπο, αποκρύπτει τις σχετικές διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου, παρότι τις τροποποιεί δολίως. Με το άρθρο 30, δίνεται εξουσιοδοτική διάταξη σε τρεις Υπουργούς να ρυθμίζουν όλα τα παραπάνω με Προεδρικό Διάταγμα: δίνεται δηλαδή η εξουσιοδότηση σε τρεις Υπουργούς να παραβιάσουν το Σύνταγμα!
Κατά τα ειωθότα, η Υπουργός Πολιτισμού φέρνει «κρυφές» και «περίεργες» διατάξεις για να μην υποστεί τη βάσανο της κοινοβουλευτικής συζήτησης, καθώς τόσο η διάταξη για τα 50+50 χρόνια εξαγωγής αρχαιοτήτων στο εξωτερικό, όσο και η Συμφωνία για τη συλλογή Στερν συνάντησαν αντιδράσεις ακόμη και στην τότε κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ.
Μαζί με την ιδιωτικοποίηση των εισιτηρίων και των πωλητηρίων των αρχαιολογικών χώρων (άρθρα 17-18 του ίδιου νομοσχεδίου), την παράκαμψη του ΑΣΕΠ σε προσλήψεις (άρθρο 19), το Υπουργείο Πολιτισμού είναι έτοιμο να εκποιήσει κάθε τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς που φέρνει δημόσια έσοδα και να κατατμήσει μέχρι εξαφάνισης κάθε λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που προστατεύει τις αρχαιότητες και την πολιτιστική κληρονομιά.
Το ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, που συνεδρίασε στις 11/3/2024, θεωρεί το θέμα πάρα πολύ σοβαρό για την ίδια την ύπαρξη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ζητάμε την απόσυρση των άρθρων αυτών ως αντισυνταγματικών.
Μου φαίνεται ότι αφού απέκοψαν τα μεγάλα μουσεία της Χώρας από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τον ΟΔΑΠ τώρα χρειάζονται και έναν νόμο να αναλαμβάνουν έργα αυτεπιστασίας….
για τα μουσεία και την ανάληψη αρχαιολογικών έργων είναι αρμόδια η αρχαιολογική υπηρεσία, η οποία δυστυχώς ακρωτηριάζεται…
Το άρθρο έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα προβλεπόμενα στα άρθρα 37 και 40-43 του Ν.4858/2021 και ανοίγει δολίως την πύλη της καταστροφικής για την πολιτιστική κληρονομιά εμπλοκής φορέων εκτός της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στο ευαίσθητο έργο του χειρισμού των αρχαιοτήτων.
Δεν βλέπω καμία πρόβλεψη για τον έστω τυπικό έλεγχο των προσλήψεων ή των μελετών ή της ποιότητας και της επιστημονικής εγκυρότητας των περιγραφόμενων εργασιών από το Υπουργείο Πολιτισμού. Αρκεί ότι θα εποπτεύει τους φορείς;
Ούτε αναφέρεται κάτι για την τύχη των κινητών και σταθερών ευρημάτων, των ψηφιακών αρχείων που θα δημιουργηθούν κατά την τεκμηρίωση, για τον λογιστικό έλεγχο των έργων ή για την ορθότητα του σχεδιασμού λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων ή για το ενδεχόμενο κόστος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή ή ή ή ή….