Η θέσπιση δράσεων και ρυθμίσεων με βάση τις αρχές και τα εργαλεία της Ανοικτής Διακυβέρνησης, ενισχύουν την οικοδόμηση αποτελεσματικών δημοκρατικών θεσμών και την παροχή ποιοτικών και ουσιαστικών υπηρεσιών προς τους πολίτες και το κοινωνικό σύνολο, ενώ παράλληλα αποτελούν παρονομαστή της ψηφιοποίησης της Δημόσιας Διοίκησης. Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η Δημόσια Διοίκηση καλείται να επανακαθορίσει το ρόλο της, να εκσυγχρονίσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και να αναβαθμίσει το είδος αλλά και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει. Βασικοί μοχλοί για την επίτευξη των αρχών αυτών είναι η ενίσχυση της ανοικτής και συμμετοχικής διακυβέρνησης, η συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση δημόσιων πολιτικών και λύσεων αλλά και η υλοποίηση ενός οικοσυστήματος νομικών εγγράφων, το οποίο θα ενισχύσει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια στις αποφάσεις της Διοίκησης.
Οι οριζόντιες παρεμβάσεις για την ανοικτή και συμμετοχική διακυβέρνηση αποσκοπούν στην εγκαθίδρυση καναλιών ουσιαστικής και άμεσης επικοινωνίας με τους πολίτες. Στόχος είναι ο κάθε πολίτης να είναι σε θέση να ενημερώνεται με απλό τρόπο για τις διαδικασίες της Δημόσιας Διοίκησης που τον αφορούν, αλλά και να τις διαμορφώνει σύμφωνα με τις ανάγκες του, στο μέτρο του εφικτού, έτσι ώστε αυτές να πάψουν να είναι χρονοβόρες και εν τέλει αναποτελεσματικές. Στο πλαίσιο αυτό θα αξιολογηθεί η υιοθέτηση διεθνών πρακτικών που μπορούν να αξιοποιηθούν στα πλαίσια του ψηφιακού μετασχηματισμού, όπως για παράδειγμα οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί (π.χ. πρωτοβουλία International Budget Partnership), καλές πρακτικές για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) και πρωτοβουλίες για λύσεις ανοικτότητας στο χώρο της δικαιοσύνης (π.χ. δημιουργία κεντρικής διαδικτυακής πύλης ενημέρωσης για τη Δικαιοσύνη, και αναβάθμιση της διαδικασίας κληρώσεων συνθέσεων δικαστηρίων). Επιπροσθέτως, θα προωθηθούν πρωτοβουλίες ανοικτής εκπαίδευσης (π.χ. SPARK και OpenupEd) καθώς και ενσωμάτωσης πρακτικών συμμετοχικής διακυβέρνησης και ανοικτών τεχνολογιών στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης, σημαντική είναι η υιοθέτηση παρεμβάσεων και τεχνολογικών λύσεων που υποστηρίζουν την υπάρχουσα στρατηγική ενάντια στη διαφθορά. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα υλοποιηθούν λύσεις υποστήριξης των ελεγκτικών δημόσιων φορέων με έμφαση σε μηχανισμούς ανάλυσης και δημοσιοποίησης συνόλων δεδομένων, υλοποιώντας ειδικές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις σε κρίσιμα πεδία πολιτικής (π.χ. πάταξη φοροδιαφυγής και δημόσιες συμβάσεις). Επίσης, δύναται να αξιοποιηθούν τεχνολογίες blockchain, ώστε να θωρακισθούν ευαίσθητες διαδικασίες του Δημοσίου και να αναπτυχθούν λύσεις τεχνητής νοημοσύνης σε τομείς, όπως η αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος και η διερεύνηση περιστατικών απάτης.
H ανοικτή διακυβέρνηση θεωρείται επίσης μια ευκαιρία για να εισαχθούν πιο αυτόνομοι και μακροπρόθεσμοι ανοιχτοί μηχανισμοί διαβούλευσης και συμμετοχής. Με βάση τις στρατηγικές κατευθύνσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού, θα προωθηθούν οριζόντιες δράσεις για την περαιτέρω προώθηση της ανοικτής διακυβέρνησης στην Ελλάδα. Αυτές θα περιλαμβάνουν την ενίσχυση και υποστήριξη εφαρμογής της υπάρχουσας νομοθεσίας για την ανοικτή και συμμετοχική διακυβέρνηση και τη σύνδεση της ανοικτής διακυβέρνησης και των ανοικτών τεχνολογιών με το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Παράλληλα, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την Κοινωνία των Πολιτών αλλά και άλλες κυβερνήσεις για την από κοινού προώθηση παρεμβάσεων για τη διαφάνεια και την ανοικτή διακυβέρνηση μέσα από την ενεργή συμμετοχή της στην παγκόσμια πρωτοβουλία Open Government Partnership (OGP)[1] αλλά και σε άλλους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται σε αυτό το αντικείμενο. Σε αυτό το πλαίσιο, το υφιστάμενο εθνικό σχέδιο δράσης για την ανοικτή διακυβέρνηση θα εμπλουτιστεί με νέες κυβερνητικές δεσμεύσεις καλύπτοντας ευρύτερα αντικείμενα και μέσα από μια συνεργατική διαδικασία στην οποία θα συμμετέχει κάθε εμπλεκόμενος ή ενδιαφερόμενος φορέας. Το επικαιροποιημένο εθνικό σχέδιο δράσης για την ανοικτή διακυβέρνηση θα υποβληθεί στον OGP.
Σε αυτό το πλαίσιο, βασικός στόχος της ανοικτής και συμμετοχικής διοίκησης είναι η ποιοτική αναβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών μέσα από την αξιοποίηση των παρατηρήσεων των κάθε είδους χρηστών τους, για την εμπειρία εξυπηρέτησης που αποκομίζουν από την καθημερινή τους επαφή με αυτές. Η καλύτερη αξιοποίηση επιτυγχάνεται μέσω δομημένης διαδραστικής επικοινωνίας, ώστε να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ευστοχία στις απαιτούμενες ρυθμίσεις και συγκατάθεση στην εφαρμογή τους. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, θα υλοποιηθεί οριζόντια ψηφιακή λύση για τη συμμετοχή των πολιτών στην αξιολόγηση των προσφερόμενων υπηρεσιών του Δημοσίου και στο σχεδιασμό νέων υπηρεσιών. Παράλληλα, θα υιοθετηθεί συμμετοχικό σύστημα παρακολούθησης των κυβερνητικών πρακτικών για την ανοικτή διακυβέρνηση από τους πολίτες.
Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά κάποια ενδεικτικά έργα για την ενίσχυση της διαφάνειας και της συμμετοχικότητας. Σημειώνεται ότι η καταγραφή συγκεντρώνει υποσύνολο των έργων που θα υλοποιηθούν σε αυτή την κατεύθυνση.
Πίνακας 13: Έργα σχετικά με την ενίσχυση της διαφάνειας και συμμετοχικότητας
Πηγή: Ιδία επεξεργασία
Στις προβλέψεις της παρούσας ενότητας είναι καλό να ενσωματωθούν τα ευρήματα της Αναφοράς Σχεδιασμού του Ανεξάρτητου Μηχανισμού Αξιολόγησης για το 4ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση, και ειδικά οι συστάσεις 1 και 2 για την διαδικασία ανοικτής διακυβέρνησης της χώρας, που αναφέρουν ότι
«1. Τήρηση των Προτύπων Συμμετοχής και Συνδημιουργίας της OGP κατά τη συνδημιουργία σχεδίων δράσης.
Η σύσταση αυτή απορρέει από τα συγκεκριμένα ευρήματα για τη διαδικασία ανάπτυξης του τέταρτου σχεδίου δράσης. Οι μη κυβερνητικοί ενδιαφερόμενοι εξέφρασαν ρητά τις ανησυχίες τους για την έλλειψη ενημέρωσης αναφορικά με τη διαδικασία σχεδιασμού του τέταρτου σχεδίου και τη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης, την έλλειψη ενός παραθύρου χρόνου επαρκούς μεγέθους προκειμένου να παράσχουν τις εισόδους τους και την έλλειψη συγκεκριμένης ανατροφοδότησης επί των εισόδων που παρασχέθηκαν.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση της επόμενης διαδικασίας συνδημιουργίας προς τα πρότυπα της OGP, η κυβέρνηση χρειάζεται να εξετάσει την επέκταση της περιόδου ισχύος της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης, ώστε να είναι βέβαιο πως οι πολίτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα έχουν την ευχέρεια να συμμετάσχουν κατά ουσιαστικό τρόπο και να παράσχουν συνεισφορές, τόσο πριν από τη σύλληψη ενός προσχεδίου του σχεδίου δράσης όσο και μετά τη διάχυση ενός πρώτου σχεδίου. Προκειμένου να διασφαλίσει την ευρύτερη ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών και του γενικού κοινού, η κυβέρνηση χρειάζεται να εξετάσει μέτρα που θα εξασφαλίζουν τη μέγιστη ενημέρωση της κοινωνίας πολιτών και του ευρύτερου κοινού για τη διαδικασία του σχεδίου δράσης, συμπεριλαμβανομένης της εκ των προτέρων πρόσβασης σε πληροφορίες για τη διαδικασία. Οι εν λόγω πληροφορίες θα μπορούσαν να καταστούν δημόσια διαθέσιμες σε ένα ενιαίο αποθετήριο. Οι συνεισφέροντες θα μπορούσαν να βοηθηθούν από τη λήψη έγκαιρης και αιτιολογημένης ανατροφοδότησης, η οποία θα απευθύνεται συγκεκριμένα στη συμβολή την οποία κατέθεσαν αντί να λαμβάνουν μόνο ένα γενικό σχόλιο ότι η συμβολή τους θα ληφθεί υπόψη.
2. Εγκαθίδρυση ενός μόνιμου και πλήρως λειτουργικού πολυσυμμετοχικού φόρουμ, το οποίο διασφαλίζει και επιβλέπει τη διαδικασία συνδημιουργίας, καθώς και παρέχει αποτελεσματική παρακολούθηση κατά την υλοποίηση.
Η παρούσα σύσταση στηρίζεται επιπρόσθετα σε μια κύρια σύσταση προηγούμενης αναφοράς του IRM για την αξιολόγηση του τρίτου σχεδίου δράσης η οποία, σύμφωνα με τα ευρήματα του IRM, δεν έχει ενημερώσει τη διαδικασία σχεδιασμού του τέταρτου σχεδίου (περισσότερες λεπτομέρειες παρουσιάζονται παρακάτω). Η έλλειψη ενός πολυσυμμετοχικού φόρουμ το οποίο να ενημερώνει και να επιβλέπει τη διαδικασία συνδημιουργίας περιόρισε το επίπεδο συνεργασίας εντός της διαδικασίας αυτής, όπως και τη φιλοδοξία του σχεδίου δράσης. Τηρώντας τα πρότυπα Συμμετοχής και Συνδημιουργίας της OGP, ένα πολυσυμμετοχικό φόρουμ συγκροτούμενο από μέλη της κοινωνίας πολιτών και της κυβέρνησης θα μπορούσε να επιβλέπει τη διαδικασία, να εξετάζει τις δεσμεύσεις και να διασφαλίζει τη διαφάνεια και την αιτιολογημένη απόκριση στις συνεισφορές. Τα μέλη του φόρουμ χρειάζεται να επιλεγούν μέσω μιας ανοικτής και διαφανούς διαδικασίας επιλογής. Το πολυσυμμετοχικό φόρουμ θα μπορούσε επίσης να διαδραματίζει έναν ρόλο παρακολούθησης της υλοποίησης του σχεδίου δράσης, όταν το στάδιο ανάπτυξης έχει ολοκληρωθεί πλέον και το σχέδιο δράσης έχει υιοθετηθεί. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβάλλει στη διασφάλιση ενός διαρκούς διαλόγου επί της υλοποίησης του σχεδίου και να επιτρέπει την έγκαιρη αναγνώριση, τη συζήτηση και την αντιμετώπιση των προκλήσεων κατά συνεργατικό τρόπο.»
σημείωση : διευκρινίζεται ότι το σχόλιο αυτό προέρχεται από τον υποβάλλοντα (Δ.Γκούσκος, Εθνικός Ερευνητής IRM) και όχι από τον IRM/OGP.
8.2 Ανοικτή και συμμετοχική διακυβέρνηση
Δεν αναφέρεται στο κείμενο η υλοποίηση του ηλεκτρονικού δημοψηφίσματος, το οποίο θα επέτρεπε την άμεση, χωρίς μεγάλο κόστος διενέργεια δημοψηφισμάτων για θέματα της σύγχρονης πολιτείας. Παρ’ ότι, για την υιοθέτηση του ηλεκτρονικού δημοψηφίσματος για κρίσιμα εθνικά θέματα προφανώς απαιτείται νομοθετική ρύθμιση, παρ’ όλα αυτά η διενέργεια ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων είναι πλέον απαραίτητη για την βελτίωση της λειτουργίας του κράτους και της κοινωνίας.
ΕΣΤΑΜΕΔΕ (Συνταξιούχοι Μηχανικοί) ΠΕΤΟΜ-ΤΕΕ (Ομότιμοι ΤΕΕ)
Εξαιρετικής σημασίας αλλά ελλιπές, εντελώς κρατικοκεντρικό σε φιλελεύθερη χώρα. Πρέπει να προστεθούν άξονες για αποκεντρωμένη λήψη αποφάσεων όπως αρμόζει σε Συμμετοχική Δημοκρατία μέσω
1. ΟΤΑ και Η-ψηφοφοριών Δημοψηφισμάτων και αντίστροφα σε υποχρεωτική διακήρυξη Δημοψηφίσματος όταν το απαιτήσει σημαντικός αριθμός πολιτών
2. Αποφάσεων συνδικάτων ενεργών εργαζομένων αλλά και ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ που έχουν εξ ορισμού συσσωρευμένη βιωματική εμπειρία
3. Δημοψηφισμάτων Επικράτειας ως ανωτέρω 1
Έχετε ήδη θεσμοθετήσει, προς τιμή σας, την ισοδυναμία και νομιμοποίηση συνελεύσεων συλλογικών οργάνων φορέων με τηλεδιάσκεψη με το Ν 4712/20, άρθρο 23.8 Καθυστερεί αδικαιολόγητα η ισοδυναμία και νομιμοποίηση εκλογών οργάνων με Η-ψηφοφορία, είτε ακόμα καλύτερα μικτά, δηλ δια φυσικής παρουσίας και την επομένη δια Η-ψηφοφορίας. Ο συνδυασμός των ανωτέρω οδηγεί αβίαστα σε Σύγχρονες Εκκλησίες του Δήμου, προς τέρψη του διαχρονικού Κλεισθένη που ούτε το φανταζόταν τόσο απλό και εκτεταμένο, κατά το σχήμα : «Οι ανοιχτές Συνελεύσεις προτείνουν – το σύνολο των εχόντων δικαίωμα αποφασίζει με Η-ψηφορία – οι ανακλητοί εκπρόσωποι εκτελούν»
Για τα ΔΣ,
Ο Πρόεδρος Κ. Δούκας Ο Γεν Γραμματέας ΕΣΤΑΜΕΔΕ Δ. Κούγκας – ΠΕΤΟΜ-ΤΕΕ Δ. Καραπιστόλης
Για ανοικτή και συμμετοχική διακυβέρνηση είναι αναγκαίο να υπάρχει πρώτα έλγχος. Στα πλαίσια αυτά είναι απαραίτητο να υπάρχουν δημόσια αναρτημένα και σε επεξεργάσιμη μοργφή τα παρακάτω:
1. ηλεκτρονικό πρωτόκολο για κάθε υπηρεσία. Στοιχεία από αυτό θα είναι άμεσα προσβάσιμα. Ενδεικτικά θα πρέπει για κάθε χρονική περίοδο που επιλέγεται να υπάρχουν ο αριθμός των αιτήμάτων που υποβλήθηκαν, το ποσοστό αυτών που ικανοποιήθηκε, ο μέσος χρόνος ικανοποίησης αιτημάτων, αποτελέσματα αξιολόγησης αιτήματος από τον αιτούντα (αυτό θα πρέπει να ζητήται υποχρεωτικά από τον αιτώντα).
2. Θα πρέπει για κάθε υπηρεσία να υπάρχουν στοιχεία για το ανθρώπινο δυναμικό και μάλιστα σε επίπεδο καθηκόντων/αρμοδιωτήτων/τμήμάτων (ενδεικτικά αριθμός υπαλλήλων, αριθμός υπαλλήλων απσμασμένων στην υπηρεσία, αριθμός υπαλλήλων αππσπασμένων από την υπηρεσία, αριθμός υπαλλήλων σε έκτακτη άδεια, σε αναρρωτική άδεια) καθώς και πληροφορίες για outsourcing υπηρεσιών
3. Θα πρέπει να υπάρχουν αναλυτικά οι μέρες και ο λόγος που μια υπηρεσία δεν λειτούργησε ή υπολειτούργησε (πχ. λόγω απεργίας, τεχνικού προβλήματος, φυσικής καταστροφής)
4. Για κάθε υπηρεσία θα πρέπει να υπάχρουν πληροφορίες για τα όποια έξοδα (ποσό, τύπος/κατηγορία, ημερομηνία)
Μερικά σχόλια επί τού κειμένου:
– «..εγκαθίδρυση καναλιών ουσιαστικής και άμεσης επικοινωνίας με τους πολίτες»
Δεν νοείται ουσιαστική επικοινωνία όταν δεν υπάρχει λογοδότηση για το αν και με ποιον τρόπο λήφθηκαν υπόψιν τα σχόλια των πολιτών/φορέων στις ανοικτές διαδικασίες διαβούλευσης και αν όχι, γιατί. Προφανώς δεν λέω ότι πρέπει κάθε σχόλιο να ενσωματώνεται και αυτό δεν είναι φυσικά δυνατό. Όμως για παράδειγμα εαν ένα ζήτημα έχει τεθεί σε πάνω από έναν αριθμό σχολίων από διαφορετικές οργανώσεις ή/και πολίτες θα πρέπει να γίνεται δεσμευτική η ενσωμάτωσή του.
– «International Budget Partnership»
Δεν το γνωρίζω, όμως γνωρίζω το participatory budgeting το οποίο θα έπρεπε να υπάρχει στη λίστα. Εφαρμόζεται από κάποιους δήμους στην Ευρώπη με πολύ θετικά αποτελέσματα μιας και κινητοποιεί ομάδες ενεργών πολιτών και συλλόγων. Φυσικά αναφερόμαστε σε ένα -τουλάχιστον στην αρχή- μικρό ποσοστό του συνολικού budget.
– «ενσωμάτωσης πρακτικών συμμετοχικής διακυβέρνησης και ανοικτών τεχνολογιών στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα».
Εδώ πρέπει να τεθεί ρητά η χρήση ανοικτών τεχνολογιών και η απόρριψη εταιρικών, κλειστών πλατφόρμων και προγραμμάτων. Είναι παράνομο τα σχολεία και τα πανεπιστήμια να ωθούν τους μαθητές/τριες και φοιτητές/τριες να ανοίγουν λογαριασμό και να δίνουν τα δεδομένα τους σε πλατφόρμες οι οποίες είναι εμπορικών ενδιαφερόντων και δεν γνωρίζουμε πως διαχειρίζονται τα δεδομένα των πολιτών (το θέτω «απαλά» γιατί υπάρχουν μυριάδες αποδείξεις ότι καταστατηγούν κάθε έννοια απορρήτου εμπορευόμενες τα δεδομένα ή -περισσότερ- τις δυνατότητες προγνωστικών σε τάσεις κατανάλωσης που τους δίνουν τα δεδομένα.