7.5.1. Προκλήσεις
Τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού (αύξηση παραγωγικότητας, μείωση κόστους, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, πρόσβαση σε νέες αγορές, ταχύτερη υιοθέτηση της καινοτομίας κ.λπ.) είναι ευρέως γνωστά και έχουν αναδειχθεί από πληθώρα ερευνών ως κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Ωστόσο, η αποκόμιση των ωφελειών αυτών δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αυτονόητη, καθώς ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι εταιρείες εμφανίζουν δυσκολίες στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, με το πρόβλημα να είναι εμφανέστερο στις μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Και τούτο διότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν εξαντλείται στην απλή υιοθέτηση της τεχνολογίας, αλλά απαιτεί, μεταξύ άλλων, την αλλαγή της ψηφιακής κουλτούρας, των διαδικασιών και επιχειρηματικών μοντέλων των επιχειρήσεων, ενώ προϋποθέτει την ύπαρξη ευνοϊκού ρυθμιστικού, χρηματοδοτικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος με τη συνεργασία κράτους και αγοράς. Σημαντική προϋπόθεση είναι επίσης η επαρκής σύνδεση και η σύμπραξη των φορέων καινοτομίας (ερευνητικά ιδρύματα, νεοφυείς επιχειρήσεις, θερμοκοιτίδες και επιταχυντές, κ.λπ.) με τις επιχειρήσεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει ως έναν από τους πλέον κρίσιμους πυλώνες για την ψηφιακή οικονομία τη δημιουργία των Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας (Digital Innovation Hubs – DIHs), οι οποίοι αποτελούν«υπηρεσίες μιας στάσης» για την υποστήριξη των επιχειρήσεων στον ψηφιακό μετασχηματισμό των παραγωγικών διαδικασιών τους και την προαγωγή της καινοτομίας τους με χρήση ψηφιακών τεχνολογιών[1] [1]. Οι κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας αποτελούν οργανισμούς ή συμπράξεις οργανισμών που υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές σε σχέση με τα προϊόντα, τις υπηρεσίες ή/και τις παραγωγικές τους διαδικασίες, με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Ταυτόχρονα οι κόμβοι ψηφιακής καινοτομίας συμβάλλουν στην ανάπτυξη του οικοσυστήματος με τη συμμετοχή σε κοινές δράσεις μικρομεσαίων, μεγάλων και νεοφυών επιχειρήσεων, ερευνητικών ιδρυμάτων και δημόσιων οργανισμών
Τα DIH παρέχουν υπηρεσίες που εντάσσονται κυρίως στις κάτωθι κατηγορίες:[2] [2]
- Δράσεις Καινοτομίας που αφορούν τον εντοπισμό ευκαιριών για ψηφιοποίηση, ανάπτυξη και επικύρωση καινοτόμων λύσεων βασισμένων σε τεχνολογίες αιχμής (π.χ. «test before invest»)
- Επιχειρησιακή ανάπτυξη, με στόχο να βοηθηθούν οι εταιρείες να εφαρμόσουν τις λύσεις τους, να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις και να διαχειριστούν τις αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα (ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, δικτύωση, εξεύρεση συνεργατών, κ.λπ.)
- Ψηφιακές δεξιότητες, που αφορούν την ανάπτυξη της ικανότητας καινοτομίας μέσω ενδυνάμωσης του ανθρώπινου δυναμικού
- Υποστήριξη στην εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης
Περαιτέρω, ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη 2021-2027[3] [3], αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο των DIH προδιαγράφοντας ένα νέο πλαίσιο ανάπτυξης δικτύου τους με την ενεργό συμμετοχή των κρατών-μελών στην επιλογή των DIHs, στη χρηματοδότησή τους και στην παρακολούθηση του παραγόμενου έργου τους σύμφωνα με δείκτες αποδοτικότητας (KPIs) που θα οριστούν.
Στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ε.Ε.[4] [4], έχουν συσταθεί και λειτουργούν 9 DIHs με επίκεντρο κυρίως ερευνητικά ιδρύματα, ωστόσο απουσιάζει ένα πλαίσιο οργάνωσης, συστηματικής παρακολούθησης, στήριξης και συντονισμού των κόμβων αυτών. Επιπρόσθετα, δεν υφίσταται ομοιογενής γεωγραφική διασπορά και –κυρίως– οι επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν ούτε την ύπαρξη των DIHs ούτε και τις προσφερόμενες υπηρεσίες τους.
Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί η προσπάθεια της ΓΓΨΔΑΔ σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, την Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας και την Γενική Γραμματεία Εργασίας να αναδείξει τους ελληνικούς Κόμβους Ψηφιακής Καινοτομίας που θα επιλεγούν για να συμμετάσχουν στην πρόσκληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας (European Digital Innovation Hubs). Στόχος των ΕDIHs είναι, μέσω της εξειδίκευσης και των μεταξύ τους συνεργιών, να αποτελέσουν τους κόμβους που θα στηρίξουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα διαδώσουν τις τελευταίες εξελίξεις κατά κύριο λόγο στους προαναφερόμενους τομείς (υπολογιστική υψηλών επιδόσεων (HPC), τεχνητή νοημοσύνη (AI), κυβερνοασφάλεια (cyber security)), τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στη δημόσια διοίκηση. Οι κόμβοι αυτοί θα αποτελέσουν «καταστήματα μίας στάσης» και θα παρέχουν υπηρεσίες όπως:
- Δοκιμή πριν από την επένδυση (Test before invest): αυτή η ομάδα των παρεχόμενων υπηρεσιών θα επιτρέπει στους υποστηριζόμενους οργανισμούς (ΜμΕ ή/και δημόσιος τομέας) τη δοκιμή και πειραματισμό των υπηρεσιών και προϊόντων που σχεδιάζουν να αναπτύξουν, πριν από την επένδυση σε αυτά. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ενέργειες ευαισθητοποίησης του κοινού, αξιολόγησης ψηφιακής ωριμότητας, δραστηριότητες επίδειξης, σχέδια ψηφιακού μετασχηματισμού, προώθηση της ολοκλήρωσης, υιοθέτησης και προσαρμογής των διαφόρων τεχνολογιών, δοκιμές και πειραματισμούς με ψηφιακές τεχνολογίες (λογισμικό και υλικό / εξοπλισμό), μεταφορά γνώσης και τεχνογνωσίας με ιδιαίτερη έμφαση στις βασικές τεχνολογίες που προωθούνται στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη 2021-2027», δηλαδή της υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων (HPC), της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της κυβερνοασφάλειας (cyber security).
- Δεξιότητες και κατάρτιση (Skills and training): το ανθρώπινο δυναμικό καταγράφεται στην ερευνητική βιβλιογραφία ως η σημαντικότερη μορφή άϋλου κεφαλαίου. Ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί τον σημαντικότερο πολλαπλασιαστή της παραγωγικότητας, λόγω της μη ακόμη αντιγράψιμης από μηχανές ανθρώπινης δυνατότητας καινοτομίας και δημιουργίας. Προκειμένου, λοιπόν, να διασφαλιστεί το κατάλληλο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων στους υποστηριζόμενους οργανισμούς, ώστε να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι καινοτόμες ψηφιακές τεχνολογίες, τα ΕDIHs θα πρέπει να παρέχουν υπηρεσίες, όπως φιλοξενία εκπαιδεύσεων ή/και παροχή εκπαίδευσης, boot-camps, πρακτική άσκηση, καθώς και την υποστήριξη της υλοποίησης βραχυπρόθεσμων επιμορφωτικών προγραμμάτων σε προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες, απασχόληση φοιτητών και αποφοίτων σε εταιρείες και ερευνητικά κέντρα για απόκτηση προηγμένων ψηφιακών δεξιοτήτων.
- Υποστήριξη στην εύρεση επενδύσεων (Support to find investments): τα EDIHs θα υποστηρίζουν τις εταιρείες, τους οργανισμούς και τις δημόσιες διοικήσεις στην εξασφάλιση επενδύσεων ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και να βελτιώσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών. Η κατηγορία αυτή των υπηρεσιών μπορεί να περιλαμβάνει την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επενδυτές, την υποστήριξη στην αξιοποίηση του προγράμματος InvestEU και άλλων σχετικών χρηματοδοτικών μηχανισμών σε στενή συνεργασία με το InvestEU Advisory Hub και το δίκτυο Enterprise Europe Network (EEN) κ.α..
- Οικοσύστημα Καινοτομίας και δυνατότητες δικτύωσης (Innovation ecosystem and networking opportunities): τα ΕDIHs καλούνται να διαδραματίσουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή και να φέρουν σε επαφή τη βιομηχανία, τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, οι οποίοι χρειάζονται νέες τεχνολογικές λύσεις, με εταιρείες, ιδίως νεοσύστατες και ΜΜΕ, που έχουν λύσεις έτοιμες για την αγορά. Τα EDIH θα πρέπει να προωθούν συνέργειες σε τοπικό επίπεδο αλλά και να συνεργάζονται με άλλα EDIHs για να βρουν τους αντίστοιχους συνεργάτες αλλού στην Ευρώπη, όταν δεν μπορούν να βρεθούν κατάλληλοι τοπικοί συνεργάτες. Οι δομημένες σχέσεις με τις περιφερειακές αρχές, τις ενώσεις βιομηχανιών, τις ενώσεις ΜΜΕ, τους οργανισμούς ανάπτυξης επιχειρήσεων, τις θερμοκοιτίδες, τους επιταχυντές, το EEN, τα εμπορικά επιμελητήρια κ.λπ. θα βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό στη λειτουργία τους ως διαμεσολαβητές.
7.5.2.Κατευθύνσεις και Στόχοι
Με δεδομένα τα ανωτέρω, αποτελεί κύρια στρατηγική επιδίωξη η δημιουργία ενός οργανωμένου, αξιόπιστου, βιώσιμου και συντονισμένου δικτύου κόμβων υποστήριξης ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών επιχειρήσεων με την ενδυνάμωση και αξιοποίηση κόμβων ψηφιακής καινοτομίας σε εθνικό επίπεδο. Σε εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή στρατηγική, η δημιουργία του δικτύου DIHs θα καλύψει ένα σημαντικό μέρος των αναγκών υποστήριξης των επιχειρήσεων στην ψηφιακή τους ενδυνάμωση, αποτελώντας το πρώτο και κύριο σημείο επαφής με αυτές. Η ανάπτυξη και λειτουργία του δικτύου θα πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία των κύριων εμπλεκόμενων φορέων τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα (αρμόδια υπουργεία, επιμελητήρια, κοινωνικοί εταίροι, συλλογικά όργανα, ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, μεγάλες επιχειρήσεις) και θα καλύπτει εστιασμένα τους υψηλής προτεραιότητας τομείς οικονομικής δραστηριότητας, τόσο σε θέματα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών αιχμής όσο και σε θέματα υιοθέτησης Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων αποτελώντας τον κύριο μοχλό του ψηφιακού μετασχηματισμού τους.
Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκεται η ενδυνάμωση των διασυνδέσεων των DIHs τόσο με τους μηχανισμούς χρηματοδότησης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και με μεγάλες καινοτόμες επιχειρήσεις και επενδυτές.
7.5.3. Έργα
Οι στρατηγικοί στόχοι επιδιώκεται να επιτευχθούν μέσα από τις κάτωθι δράσεις:
Δημιουργία εθνικού δικτύου κόμβων ψηφιακής καινοτομίας
Δημιουργία ενός οργανωμένου, αξιόπιστου, βιώσιμου και συντονισμένου δικτύου κόμβων ψηφιακής καινοτομίας σε εθνικό επίπεδο, σε εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή στρατηγική. Η ανάπτυξη και λειτουργία του δικτύου πραγματοποιείται με τη συνεργασία των κύριων εμπλεκόμενων φορέων τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα (αρμόδια υπουργεία, επιμελητήρια, κοινωνικοί εταίροι, συλλογικά όργανα, ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα, μεγάλες επιχειρήσεις) και θα καλύπτει θέματα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών αιχμής και θέματα υιοθέτησης Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων, αποτελώντας τον κύριο μοχλό του ψηφιακού μετασχηματισμού τους.
Ανάπτυξη κεντρικού μηχανισμού υποστήριξης της Ψηφιακής Καινοτομίας
Αποτελεί τον κεντρικό μηχανισμό συντονισμού των δράσεων υποστήριξης της ψηφιακής καινοτομίας. Ο κεντρικός μηχανισμός παρέχει κατευθύνσεις σε όλους τους φορείς που συμμετέχουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, συντονίζει κοινές δράσεις μεταξύ των φορέων, αναπτύσσει το οικοσύστημα, αναγνωρίζει και καλύπτει κενά με στοχευμένες δράσεις εκπαίδευσης, ενημέρωσης και μεταφοράς τεχνογνωσίας. Ταυτόχρονα δρα ως κέντρο αναφοράς του δικτύου των DIHs, θέτει το πλαίσιο λειτουργίας και ανάπτυξής του, προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των επί μέρους κόμβων και παρακολουθεί την απόδοσή τους μέσω δεικτών (KPIs).
Οι ενέργειες που αναλαμβάνει περιλαμβάνουν:
- Χαρτογράφηση των φορέων (δημόσιων και ιδιωτικών) που υποστηρίζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την καινοτομία.
- Κατάρτιση μοντέλου λειτουργίας και παρακολούθησης απόδοσης.
- Σχέδιο δράσης για τη σύνδεση με χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και επιχειρήσεις.
ICT4Growth 2
Η Δράση ενισχύει ώριμα επενδυτικά σχέδια για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εμπορική διάθεση καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, που αφορούν ή βασίζονται σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που θα αναπτυχθούν μέσω των επενδυτικών σχεδίων μπορούν να απευθύνονται τόσο σε μεμονωμένους καταναλωτές, όσο και σε άλλες επιχειρήσεις. Μπορούν επίσης να αφορούν το τελικό προϊόν/ υπηρεσία ή μέρος ενός πιο σύνθετου συστήματος.
Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά τα προτεινόμενα έργα σχετικά με τη στήριξη και προώθηση της ψηφιακής καινοτομίας.
Πίνακας 8: Έργα σχετικά με την ψηφιακή καινοτομία
Πηγή: Ιδία επεξεργασία
[1] [5] https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-innovation-hubs
[2] [6] https://www [7].eib.org/en/publications/financing-the-digitalisation-of-smes-executive-summary [7]
[3] [8]https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/commission-welcomes-agreement-digital- europe-programme-2021-2027
[4] [9] Η πρωτοβουλία αυτή προωθείται από το 2016 – https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/european-digital-innovation-hubs-digital-europe-programme-0