Επί του παρόντος, τα δεδομένα που συγκεντρώνει η Δημόσια Διοίκηση δεν είναι πάντοτε εύκολα προσβάσιμα και σε πολλές περιπτώσεις, η ποιότητά τους δεν επιτρέπει την αποτελεσματική τους χρήση. Αυτό επιβάλλεται να αλλάξει με την εισαγωγή και την υιοθέτηση από το σύνολο των φορέων της κυβέρνησης μιας αναπτυξιακής εθνικής στρατηγικής για τα δεδομένα, η οποία θα είναι στοιχισμένη με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα δεδομένα[1] [1].
Η ανοικτή διάθεση, η επαναχρησιμοποίηση και η μέγιστη αξιοποίηση των δεδομένων του Δημόσιου Τομέα αφενός θα ενισχύσει τη συμμετοχή, τη διαφάνεια και το δημόσιο έλεγχο και αφετέρου θα προωθήσει την επιχειρηματικότητα, καθώς θα εξασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις, ιδίως οι νεοφυείς και όσες δραστηριοποιούνται στον τομέα των νέων τεχνολογιών, θα έχουν την απαραίτητη πρώτη ύλη, ώστε να αναπτύξουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.
Η στρατηγική στόχευση επικεντρώνεται στην ανάπτυξη δράσεων για τη σταδιακή αξιοποίηση των δεδομένων ως θεμελιώδους υποδομής και αναπτυξιακού πόρου. Η εκκίνηση δίνεται από τα δεδομένα υψηλής αξίας (high-value data) ή αλλιώς Δεδομένα Δημόσιου Σκοπού, στη συνέχεια ακολουθούν τα δεδομένα σε επιλεγμένα θεματικά πεδία (π.χ. οικονομία και επιχειρήσεις) και ολοκληρώνεται με την αποτελεσματική αξιοποίηση δημόσιων, επιχειρηματικών και επιστημονικών δεδομένων σε μαζική κλίμακα. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση και η διευκόλυνση της κλιμάκωσης βασίζεται στους κύκλους ζωής των δεδομένων (data life cycles) ανά θεματικό πεδίο (π.χ. υγεία, μετακινήσεις, πολιτισμός, περιβάλλον).
Σε τεχνολογικό επίπεδο, προκρίνεται η αναβάθμιση της εθνικής πύλης ανοικτών δεδομένων και η διασύνδεσή της με την ευρωπαϊκή πύλη. Σημαντική παρέμβαση αποτελεί επίσης, η υλοποίηση του ελληνικού Μητρώου Μεταδεδομένων (όπως ορίζεται στο Μητρώο Διαλειτουργικότητας) και μιας κεντρικής Πύλης Εξυπηρέτησης των Βασικών Μητρώων, η οποία θα αποτελεί κεντρικό σημείο πρόσβασης στα βασικά μητρώα της χώρας, θα παρέχει πληροφορίες γι’ αυτά και θα διευκολύνει την αναζήτηση και τη διασύνδεσή τους. Παράλληλα, όπως περιγράφεται στην ενότητα 6.7 «Θεματικά Αποθετήρια Δεδομένων», σημαντικά σύνολα δεδομένων που προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως συστήματα αισθητήρων από έξυπνες πόλεις και έξυπνα κτίρια, συστήματα συγκοινωνιών και δημόσιων μεταφορών, αισθητήρες και μετρητές παρόχων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, και ψηφιακούς πόρους πολιτισμικής κληρονομιάς, θα παρέχονται μέσω θεματικών αποθετηρίων, με στόχο την υποστήριξη των επιχειρήσεων για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και προϊόντων προστιθέμενης αξίας.
Οι στρατηγικοί στόχοι της πολιτικής αξιοποίησης των δεδομένων είναι οι ακόλουθοι τρεις:
- Η διακυβέρνηση των δεδομένων
- Η αξιοποίηση των δεδομένων μέσω της στατιστικής επεξεργασίας, της συνδυαστικής επεξεργασίας και των εφαρμογών big data analytics και της τεχνητής νοημοσύνης.
- Η ασφάλεια και προστασία των προσωπικών δεδομένων σύμφωνα και με το GDPR και τις λοιπές ισχύουσες διατάξεις.
Οι ανωτέρω στόχοι θα εξυπηρετηθούν από την στρατηγική δεδομένων η οποία θα στηριχθεί στους πέντε βασικούς άξονες ενός Μοντέλου Διακυβέρνησης των Δεδομένων, ήτοι: Διοίκηση, Νομοθεσία, Πολιτική, Τεχνολογία & Πρότυπα και Ικανότητες. Ο άξονας δράσεων για τη διοίκηση των δεδομένων στοχεύει αρχικά στη δημιουργία κρίσιμης μάζας και στη συνέχεια, στη μαζική διάθεση κυβερνητικών δεδομένων, στη θεματική εμβάθυνση σε επιμέρους κλάδους και στην αξιοποίηση ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών και έργων. Όσον αφορά στην εξασφάλιση του απαιτούμενου νομοθετικού υπόβαθρου, οι νομοθετικές παρεμβάσεις θα εστιάσουν στη θεσμοθέτηση των Δεδομένων Δημόσιου Σκοπού που θα έχουν προσδιοριστεί και στον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου με βάση τη σχετική οδηγία. Παράλληλα, θα αναπτυχθεί η εθνική πολιτική δεδομένων με άμεση προτεραιότητα τη δημοσίευση και την αξιοποίηση των Δεδομένων Δημόσιου Σκοπού. Όσον αφορά την ανάπτυξη απαιτούμενων Προτύπων και Τεχνολογικών Λύσεων, η στόχευση εστιάζει στην αξιοποίηση διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων για τα δεδομένα, στον προσδιορισμό αυστηρών κανόνων για τη συγκέντρωση και διαχείριση των δεδομένων από κάθε φορέα του Δημόσιου Τομέα και στην εξασφάλιση σημασιολογικής και τεχνικής διαλειτουργικότητας συστημάτων του Δημοσίου μέσα από την ανταλλαγή δεδομένων. Σημαντική είναι επίσης, η υλοποίηση εφαρμογής συνδυασμού, σύγκρισης και οπτικοποίησης των δεδομένων (visualization layer) που θα τα καθιστά πιο εύχρηστα. Στην κατεύθυνση ανάπτυξης ικανοτήτων στο πεδίο των ψηφιακών δεδομένων, ο σχεδιασμός περιλαμβάνει την υλοποίηση εθνικών δράσεων εκπαίδευσης και διάδοσης των ανοιχτών δεδομένων και την ένταξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη ικανοτήτων στα δεδομένα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται μια ενδεικτική καταγραφή προτεινόμενων έργων για την υλοποίηση της στρατηγικής δεδομένων ανοικτού χαρακτήρα στο δημόσιο τομέα η οποία δεν έχει εξαντλητικό χαρακτήρα.
6.6.1. Έργα
Διαμόρφωση του Μοντέλου Διακυβέρνησης των Δεδομένων σε εθνικό επίπεδο
Το μοντέλο θα καθορίσει τις ακολουθούμενες πολιτικές για τη διαχείριση και ανοικτή διάθεση των δεδομένων του δημόσιου τομέα. Το μοντέλο θα αποτελεί την πυξίδα για τις ακολουθούμενες πολιτικές και θα συνεισφέρει στην καλύτερη αξιολόγησή τους τόσο από την κυβέρνηση και τους πολίτες όσο και από τους διεθνείς οργανισμούς. Ο προσδιορισμός του Μοντέλου Διακυβέρνησης των Δεδομένων θα υποστηρίζεται από μελέτες για τη διαχείριση και τη διάθεση δεδομένων σε θεματικούς τομείς. Μεσοπρόθεσμα, θα επιδιωχθεί η αξιοποίηση των δεδομένων σε μαζική κλίμακα.
Σχεδίαση και υλοποίηση της Εθνικής Πύλης Ανοικτών Δεδομένων
Σχεδίαση και υλοποίηση της Εθνικής Πύλης Ανοικτών Δεδομένων, η οποία θα αποτελέσει τη μετεξέλιξη του κεντρικού αποθετηρίου δημόσιων δεδομένων data.gov.gr, το οποίο θα βελτιωθεί ακολουθώντας συστάσεις και βέλτιστες πρακτικές από αντίστοιχα συστήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως για παράδειγμα την ευρωπαϊκή πύλη για τα ανοικτά δεδομένα (European Data Portal). Η παρέμβαση θα περιλαμβάνει επίσης, σύστημα δημοσιοποίησης και οπτικοποίηση συνόλων δεδομένων και θα συμπληρωθεί από την ανάπτυξη πιλοτικών εφαρμογών προστιθέμενης αξίας που αξιοποιούν σημαντικά σύνολα δεδομένων (Δεδομένα Δημόσιου Σκοπού).
Διαμεσολαβητής Περιεχομένου
O Διαμεσολαβητής Περιεχομένου (Content Mediator) είναι μια αρχιτεκτονική αφαίρεση (architectural abstraction) και μπορεί να υλοποιηθεί είτε μέσω ανοικτών προτύπων (open standards) ανταλλαγής δεδομένων ή ως ένα πραγματικό πληροφοριακό σύστημα, υποστηριζόμενο από ένα επίπεδο επιχειρησιακής λογικής (π.χ. σε μορφή κανόνων ή διαδικασιών). Η ανταλλαγή δεδομένων μέσω του Διαμεσολαβητή Περιεχομένου επιτρέπει στους οργανισμούς να ανταλλάσσουν πληροφορίες μέσω μιας αρθρωτής λύσης, η οποία είναι ασφαλής και εύκολη στη χρήση. Αποτελεί ένα τυποποιημένο, συνεκτικό, συνεργατικό, διαλειτουργικό και ασφαλές επίπεδο ανταλλαγής δεδομένων που παρέχει στους φορείς της δημόσιας διοίκησης την ευκαιρία να αναπτύξουν υπηρεσίες που απευθύνονται σε πολίτες, επιχειρήσεις και δημόσιους υπαλλήλους. Η δημιουργία οντοτήτων που συνδυάζουν πολλές διαφορετικές υπηρεσίες και πηγές δεδομένων είναι εύκολη και οικονομικά αποδοτική.
Ο Διαμεσολαβητής Περιεχομένου βελτιώνει την ποιότητα των υφιστάμενων υπηρεσιών, ενεργοποιεί νέους τύπους καινοτόμων υπηρεσιών, εξοικονομεί κόστη σε υποδομές, αρχειοθέτηση, κ.ά., ενισχύει την ασφάλεια δεδομένων και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, υποστηρίζει εύκολη πρόσβαση δεδομένων μέσω διεπαφών – μετά τη σύνδεση όλων των υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες και εξασφαλίζει την εμπιστευτικότητα, την ακεραιότητα και τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των φορέων που ανταλλάσσουν δεδομένα.
Για την υποστήριξη και τη διευκόλυνση της ανταλλαγής δεδομένων, ο Διαμεσολαβητής Περιεχομένου υλοποιεί μια σειρά από κοινά χαρακτηριστικά, όπως είναι η διαχείριση διευθύνσεων (φορέων), η δρομολόγηση μηνυμάτων, η διαχείριση δικαιωμάτων πρόσβασης, η πιστοποίηση σε επίπεδο οργανισμού, η πιστοποίηση σε επίπεδο μητρώου και πληροφοριακού συστήματος, η κρυπτογράφηση των δεδομένων, η χρονοσφραγίδα, η ψηφιακή υπογραφή μηνυμάτων, κ.ά..
Αυτή η υλοποίηση αποτελεί βασική συνιστώσα ψηφιακών υποδομών στην Ελλάδα και επιτρέπει τη μετάβαση από τη διαλειτουργικότητα μεταξύ δύο φορέων στην ενημέρωση των αντίστοιχων Μητρώων ύστερα από κάθε αλλαγή στα δεδομένα των πολιτών/ επιχειρήσεων.
Σύστημα πρόσβασης χρηστών και διαχείρισης των προσωπικών τους στοιχείων μέσω του gov.gr [2]
Σχεδιασμός και υλοποίηση συστήματος για πρόσβαση πιστοποιημένων χρηστών στα προσωπικά τους δεδομένα μέσω του gov.gr αλλά και του συστήματος διαχείρισης των σχέσεων με τους πολίτες (Citizen Relationship Management), όπου ο πολίτης θα έχει πλήρη εικόνα των προσβάσεων δημοσίων οργάνων στα προσωπικά του δεδομένα και τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων του σύμφωνα με τον GDPR και τις λοιπές ισχύουσες διατάξεις.
Δημιουργία του Ελληνικού Μητρώου Μεταδεδομένων (ΕΜΜΔ)
Ανάπτυξη κεντρικού ΕΜΜΔ, το οποίο θα παρέχει πρόσβαση σε ένα κοινά αποδεκτό αποθετήριο. Η υλοποίηση του ελληνικού Μητρώου Μεταδεδομένων και μιας κεντρικής Πύλης Εξυπηρέτησης των Βασικών Μητρώων, η οποία θα αποτελεί κεντρικό σημείο πρόσβασης στα βασικά μητρώα της χώρας, θα παρέχει πληροφορίες γι’ αυτά και θα διευκολύνει την αναζήτηση και τη διασύνδεσή τους.
Πίνακας 3: Έργα σχετικά με την Ανοικτή Διάθεση Δεδομένων του Δημοσίου Τομέα
Πηγή: Ιδία επεξεργασία
[1] [3]https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN