Αρχική Δημόσια Ηλεκτρονική Διαβούλευση για την «Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη»Εθνική Στρατηγική για την ΈνταξηΣχόλιο του χρήστη Δίκτυο Για τα Δικαιώματα του παιδιού | 20 Ιανουαρίου 2022, 16:01
  • Σχόλιο του χρήστη 'Δίκτυο Για τα Δικαιώματα του παιδιού' | 20 Ιανουαρίου 2022, 16:01

    Α. Επί της αρχής 1. Η νέα εθνική Στρατηγική για την κοινωνική ένταξη των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας κρίνεται αρκετά γενική και αόριστη, με κύριες ελλείψεις της την απουσία σαφών χρονοδιαγραμμάτων και προϋπολογισμού, καθώς και την απουσία απολογισμού της μέχρι σήμερα κατάστασης. Δεδομένου ότι από το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης το 2015 έχουν περάσει περισσότερο από 6 έτη, θα περιμέναμε πιο συγκεκριμένες και διαφανείς προτάσεις και στοχεύσεις, επιδεκτικές ελέγχου και λογοδοσίας, όπως απαιτεί μία σύγχρονη κοινωνία. 2. Οι ως άνω ελλείψεις θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν εν μέρει εάν ληφθούν υπόψη κείμενα που έχουν συνταχθεί ή και τεθεί/πρόκειται να τεθούν σε διαβούλευση την ίδια περίπου περίοδο (τέλη 2021-αρχές 2022) και που αφορούν επίσης ειδικότερους τομείς της κοινωνικής ένταξης (π.χ. Εθνική Στρατηγική για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων, Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2021-2030). Υπό αυτό το πρίσμα φαίνεται ότι η υπό σχολιασμό Στρατηγική έχει ειδική στόχευση τους αιτούντες άσυλο και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, με σκοπό να λάβει ειδική μέριμνα γι’ αυτούς. 3. Παρόλαυτα κατά τη γνώμη μας πρέπει να ληφθεί υπόψη και η απουσία άλλων κειμένων όπως π.χ. μίας ειδικής Στρατηγικής για την Ένταξη μεταναστών και εν γένει πολιτών τρίτων χωρών. Θυμίζουμε ότι οι προηγούμενες δύο Στρατηγικές (του 2013 και του 2019) αφορούσαν το σύνολο των πολιτών τρίτων χωρών. Η εξήγηση ότι υπάρχει μια ειδική μέριμνα για τους αιτούντες άσυλο και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας δεν μοιάζει επαρκής λαμβάνοντας υπόψη την απουσία αντίστοιχης μέριμνας για τους λοιπούς πολίτες τρίτων χωρών που βρίσκονται στον ελλαδικό χώρο, αντίθετα ενισχύει τους διαχωρισμούς μεταξύ του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού τόσο μεταξύ τους όσο και αναφορικά με την ελληνική κοινωνία. 4. Εξάλλου σύμφωνα με το προοίμιο: «Η Νέα Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη βασίζεται στο νέο σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υιοθετεί τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κοινωνική ένταξη, όπως διατυπώθηκαν στο Νέο Σχέδιο Δράσης της (24.11.2020), με έμφαση στην έγκαιρη δράση ( early action) και στην διαδικασία προ-ένταξης για όσους διαθέτουν προσφυγικό προφίλ» (σελ. 10). 4 Σύμφωνα όμως με το σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021–2027 που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Το σχέδιο δράσης προωθεί την ένταξη όλων, αναγνωρίζοντας τη σημαντική συμβολή των μεταναστών στην ΕΕ και αντιμετωπίζοντας τα εμπόδια που μπορούν να παρεμποδίσουν τη συμμετοχή και την ένταξη των ανθρώπων με μεταναστευτικό υπόβαθρο, από νεοεισερχόμενους σε πολίτες, στην ευρωπαϊκή κοινωνία. (…) Το σχέδιο δράσης θα υλοποιηθεί με την κινητοποίηση ενωσιακής χρηματοδότησης και με τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς: μετανάστες, κοινότητες υποδοχής, κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους, κοινωνία των πολιτών, τοπικές και περιφερειακές αρχές και φορείς ιδιωτικού τομέα….Το σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη συμπληρώνει τις υφιστάμενες και επικείμενες στρατηγικές της ΕΕ για την προώθηση της ισότητας και της κοινωνικής συνοχής, προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης ένταξη και η δυνατότητα συμμετοχής όλων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Θα υλοποιηθεί με το επικείμενο σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Θα συνδέεται επίσης στενά με το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά, τη στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020–2025, τη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ 2020–2025, την επικείμενη στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και την έκθεση για την ιθαγένεια της ΕΕ.» (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_20_2178). 5. Προβληματική κρίνεται επίσης η εισαγωγή της Στρατηγικής που θέτει τον λόγο που εκπονήθηκε αυτή: «Η μεταβολή των βασικών παραμέτρων της προσφυγικής κρίσης (επιτυχής φύλαξη χερσαίων και θαλασσίων συνόρων και συνακόλουθη μείωση των ροών, διαχωρισμός προσφύγων και μεταναστών και επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου που οδηγεί σε αύξηση του αριθμού των αναγνωρισμένων δικαιούχων διεθνούς προστασίας) έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους του μεταναστευτικού ζητήματος στην διαδικασία της Ένταξης των αναγνωρισμένων προσφύγων.» (σελ. 9) Η αποτύπωση αυτή αφενός δεν αντικατοπτρίζει την σημερινή πραγματικότητα με χαρακτηριστικότερο όλων ίσως το σοβαρότατο ζήτημα των επαναπροωθήσεων. Αφετέρου ευθύς εξαρχής θέτει τον διαχωρισμό μεταξύ μεταναστών και προσφύγων που δεν συνάδει προς το γενικότερο πνεύμα μιας στρατηγικής για την κοινωνική ένταξη σε μια σύγχρονη πολυπολιτισμική κοινωνία και σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά ιδεώδη. 6. Θα ήταν σημαντικό ευθύς εξαρχής να γινόταν στο προοίμιο της Στρατηγικής μια τοποθέτηση αυτής ως μέρους της γενικότερης Εθνικής Στρατηγικής του ελληνικού κράτους για την κοινωνική ένταξη πολιτών τρίτων χωρών για αποφυγή παρερμηνειών. 7. Επίσης άξιο αναφοράς θα ήταν να υπήρχε μία σύνδεση της νέας Στρατηγικής με τις προηγούμενες του 2013 και του 2019. Η απλή αναφορά στην υπεροχή της νέας στρατηγικής σε σχέση με την προηγούμενη του 2019 δεν κρίνεται επαρκώς αιτιολογημένη: «Με βάση τα ανωτέρω, και με σκοπό την ειρηνική συνύπαρξη, η Νέα Εθνική Στρατηγική διαφέρει σημαντικά από εκείνη του 2019, καθώς εστιάζει πράγματι στην ένταξη των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία και όχι στη δημιουργία παράλληλων κοινωνικών συστημάτων που οδηγούν σε γκέτο και αυξημένη κοινωνική περιθωριοποίηση, φτώχεια, ριζοσπαστικοποίηση και εγκληματικότητα» (σελ. 11). 8. Θα ήταν σημαντική επίσης η αναφορά στα μέλη που αποτέλεσαν την Ομάδα Εργασίας που εκπόνησε την Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη τόσο για λόγους διαφάνειας όσο και για λόγους ενημέρωσης σχετικά με τους συμμετέχοντες φορείς. 9. Προβληματικό κρίνεται επίσης το ότι ήδη από τις πρώτες παραγράφους του προοιμίου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην «οικονομική» διάσταση της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων, υπό την ετεροβαρή ερμηνεία της ανάγκης να μην επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός από τα επιδόματα των προσφύγων αντί της ανάγκης έμπρακτης υποστήριξης αυτών (τη στιγμή μάλιστα που η πλειοψηφία των σχετικών κονδυλίων προέρχεται από ενωσιακή χρηματοδότηση). ([βλ. σχετικό χωρίο «Είναι, όμως, παράλληλα σημαντική η εξασφάλιση της αυτόνομης διαβίωσης των προσφύγων, ώστε αυτοί να μην εξαρτώνται από τα κρατικά επιδόματα, επιβαρύνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό» (σελ. 9).] 10. Προβληματική κρίνεται επίσης η έμφαση ήδη από το προοίμιο στη διευκόλυνση της μετεγκατάστασης και του επαναπατρισμού των προσφύγων (σελ. 9), καθώς εκδηλώνει μία άρνηση της πραγματικότητας ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες βρίσκονται και θα συνεχίζουν να βρίσκονται στο ελληνικό έδαφος για χρόνια και τούτος είναι ο λόγος που είναι πολύτιμη μια εθνική στρατηγική για την ένταξή τους. 11. Θα μπορούσε να αποτελεί θετική τομή η διάκριση μεταξύ προ-ενταξιακού (Ι. ΠΡΟ-ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΙΤΟΥΝΤΩΝ ΑΣΥΛΟ) και ενταξιακού σταδίου (ΙΙ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΟΥΧΩΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ) αν ο στόχος ήταν, πέραν πάσης αμφιβολίας, η έγκαιρη δράση. Εδώ όμως δημιουργείται προβληματισμός όσον αφορά τη διάκριση αυτή, καθώς φαίνεται εν τέλει ως βασική στόχευση η ρητή υποστήριξη μόνο των εχόντων προσφυγικού προφίλ - εν δυνάμει / τελικώς αναγνωρισμένων προσφύγων και συνακόλουθα ο σιωπηρός αποκλεισμός των απορριφθέντων αιτούντων – λοιπών πολιτών τρίτων χωρών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. 12. Άλλα στοιχεία που προβληματίζουν επίσης: α) η γενικόλογη αναφορά στο προοίμιο για τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών καθώς και της κοινωνίας των πολιτών χωρίς αναφορά στους εκάστοτε φορείς υλοποίησης, β) η μηδενική αναφορά στην ανάγκη συμμετοχής μεταναστευτικών συλλόγων και ενώσεων καθώς και στην ανάγκη θεσμικού διαλόγου με τις χώρες προέλευσης των αιτούντων ασύλου/μεταναστών, γ) το ότι δε φαίνεται αν και με ποιο τρόπο έχει ληφθεί υπόψη η γνώμη των άμεσα ενδιαφερόμενων αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας (ενηλίκων και ανηλίκων), δ) η σχεδόν ανύπαρκτη αναφορά στον ιδιαιτέρως σημαντικό θεσμό της διαπολιτισμικής μεσολάβησης (μία μόνο αναφορά στη δράση 3 /επιδίωξη 1 του στόχου 3 - διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών, σελ. 15), ε) η ελλιπής αναφορά στη ανάγκη καμπάνιας στον γηγενή πληθυσμό με συμμετοχή και υποστήριξη από τα ΜΜΕ. Ειδικότερα ως προς το στόχο 3 : ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 1. Αντίστοιχοι προβληματισμοί ανακύπτουν και από την επισκόπηση των επιδιώξεων και των δράσεων αναφορικά με τα παιδιά αιτούντες άσυλο - αναγνωρισμένους πρόσφυγες, ήτοι απουσιάζουν σαφείς αναφορές σε φορείς, χρονοδιαγράμματα και προϋπολογισμούς δράσεων, καθώς και ένας απολογισμός της μέχρι σήμερα κατάστασης. 2. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η παρούσα Στρατηγική φαίνεται να θεωρεί ότι τα προβλήματα των ανηλίκων λήγουν με την χορήγηση του προσφυγικού καθεστώτος. Τι γίνεται όμως με τους απορριφθέντες ανήλικους αιτούντες άσυλο; Το ζήτημα αυτό είναι ανύπαρκτο σύμφωνα με τη Στρατηγική. 3. Εξάλλου καμία πρόβλεψη δεν υπάρχει για κάποιο ειδικό νομιμοποιητικό καθεστώς για τους ανηλίκους που θα είχε πολλαπλές θετικές εξελίξεις με βάση το βέλτιστο συμφέρον τους. Τούτο μάλιστα τη στιγμή που πρόσφατα κόπηκε η μοναδική «γέφυρα επικοινωνίας» μεταξύ προσφυγικού και μεταναστευτικού δικαίου, όταν δηλαδή καταργήθηκε η δυνατότητα παραπομπής αιτούντων άσυλο προς τις αρμόδιες αρχές που εκδίδουν άδειες διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Ως εκ τούτου, παραμένει ο γενικευμένος κίνδυνος άνθρωποι χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα (ανήλικοι και ενήλικες, ευάλωτοι και λιγότερο ευάλωτοι) να τίθενται σε κατάσταση «limbo», χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες και έκθετοι σε κάθε είδους εκμετάλλευση. 4. Καμία αναφορά δεν γίνεται επίσης στα πολύ μεγάλα προβλήματα που αποτελούν τροχοπέδη στην πρόσβαση των παιδιών αιτούντων άσυλο/ αναγνωρισμένων προσφύγων στην τυπική εκπαίδευση. Η γενικόλογη στόχευση περί ενίσχυσης της πρόσβασης στην τυπική και άτυπη εκπαίδευση δεν φαίνεται αρκετή αν λάβει κανείς υπόψη τις τεράστιες προκλήσεις που έχουν αντιμετωπιστεί στον τομέα αυτό μέχρι σήμερα. 5. Ορισμένα πάντως από τα ανωτέρω κενά ελπίζεται ότι θα καλυφθούν αφενός από κάποιο ειδικότερο Σχέδιο Δράσης, αφετέρου, τουλάχιστον ως προς τους ασυνόδευτους ανηλίκους, μέσω της ειδικότερης Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων που επρόκειτο να τεθεί σε διαβούλευση τον Δεκέμβριο του 2021 και πάντως αναμένεται (βλ. σχετικά στον Απολογισμό Δράσεων 2020-2021 της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων). Ως προς τις επιμέρους επιδιώξεις τους Στόχου 3 : Επιδίωξη 2: Διασφάλιση πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας και χωρίς διακρίσεις εκπαίδευση Θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι έχει παρατηρηθεί η ανάγκη για διερμηνεία σχετικά με διαδικαστικά, γραφειοκρατικά ζητήματα, ενημέρωση-δικαιώματα-υποχρεώσεις ως προς του γονείς και τα παιδιά καθώς και για την ενημέρωση γονέων, κ.α. Καθίσταται άξια αναφοράς η πρόβλεψη για επαρκή αριθμό σχολείων και θέσεων σε συγκεκριμένους δήμους όπως της Αθήνας για να μπορούν να καλυφθούν όλες οι ανάγκες και έγκαιρος προγραμματισμός, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι για υπάρχει καθυστέρηση στη δημιουργία και λειτουργία των τμημάτων και των τάξεων υποδοχής με αποτέλεσμα να χάνεται σημαντικό τμήμα του σχολικού έτους. Έχει παρατηρηθεί ότι χρειάζεται καλύτερη ενημέρωση και καθοδήγηση για την διαδικασία εγγραφής τόσο στους γονείς όσο και στους εκπαιδευτικούς/διευθυντές. Περαιτέρω, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται και αξιολόγηση του επιπέδου εκπαίδευσης/γνώσεων/δυνατοτήτων των παιδιών μέσω ανάπτυξης ειδικών εργαλείων. Ως προς τη δράση 2 : Είναι εξαιρετικά σημαντικό ο σχεδιασμός μαθημάτων με γνώμονα τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων και διαχωρισμός σε κατάλληλες τάξεις (ανάλογα με την ηλικία) για την ανάπτυξη γλωσσικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων στα ελληνικά (προπαρασκευαστικά μαθήματα) να γίνει για όλες τις ηλικίες παιδιών (και για το Γυμνάσιο και το Λύκειο) καθώς τα περισσότερα ασυνόδευτα παιδιά είναι άνω των 15-16 ετών και υπάρχει δυσκολία στην παρακολούθηση των μαθημάτων της αντίστοιχης ηλικιακής ομάδας όταν προσφάτως έχουν έρθει στη χώρα και χωρίς να έχουν προϋπάρξει προπαρασκευαστικά μαθήματα. Ως προς τη δράση 3: Καθίσταται σημαντικό να υπάρξει πρόβλεψη για τον εντοπισμό κοινωνικό-οικονομικών προβλημάτων, βίας, παραμέλησης κτλ. και δημιουργία επαφών και δικτύου για υποστήριξη και παρέμβαση στην οικογένεια.