1. Η παρ. 1 του άρθρου 104 του ν. 4636/2019 τροποποιείται ως εξής: «1. Κατά τη διάρκεια της προθεσμίας για την άσκηση της προσφυγής και έως την έκδοση απόφασης επί αυτής, ο αιτών επιτρέπεται να παραμείνει στο έδαφος της χώρας. Στην περίπτωση αυτή, αναστέλλεται κάθε μέτρο απέλασης, επανεισδοχής ή επιστροφής του προσφεύγοντος.»
2. Η παρ. 2 του άρθρου 104 του ν. 4636/2019 τροποποιείται ως εξής:
«2. Κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στην προηγούμενη παράγραφο, στις περιπτώσεις που η προσβαλλόμενη απόφαση έχει απορρίψει την αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας με την αιτιολογία ότι: α) άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. έχει χορηγήσει στον αιτούντα καθεστώς διεθνούς προστασίας ή β) άλλο κράτος που δεσμεύεται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου έχει αναλάβει την ευθύνη εξέτασης της σχετικής αίτησης, κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού αυτού ή γ) ο αιτών απολαμβάνει επαρκούς προστασίας από χώρα που θεωρείται ως πρώτη χώρα ασύλου για αυτόν ή δ) η εξέταση της μεταγενέστερης αιτήσεως δεν κατέδειξε την ύπαρξη νέων ουσιωδών στοιχείων ή είναι προδήλως αβάσιμη, καθώς και ε) στις περιπτώσεις που η αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας έχει απορριφθεί κατά την ταχύρρυθμη διαδικασία πλην των περιπτώσεων α΄ και η΄ της παραγράφου 9 και της παραγράφου 10 του άρθρου 83, η παραμονή διατάσσεται με απόφαση που φέρει συνοπτική αιτιολογία της Ανεξάρτητης Επιτροπής Προσφυγών, ενώπιον της οποίας εκκρεμεί η προσφυγή ή του δικαστή, σε περίπτωση μονομελούς σύνθεσης, ενώπιον του οποίου εκκρεμεί η προσφυγή, κατόπιν ειδικού αιτήματος του προσφεύγοντος. Μέτρο απέλασης, επανεισδοχής ή επιστροφής δεν μπορεί να εκτελεστεί σε βάρος του προσφεύγοντος πριν την έκδοση αποφάσεως επί της κατά το προηγούμενο εδάφιο αιτήσεώς του. Η εξέταση του αιτήματος αυτού γίνεται σε συνεδρίαση της Επιτροπής, εν συμβουλίω, ή από τον δικαστή, σε περίπτωση μονομελούς σύνθεσης χωρίς να απαιτείται κλήση του αιτούντος να παρασταθεί. Οι αποφάσεις επί των αιτήσεων αυτών υπολογίζονται καθ’ υπέρβαση του συνολικού κατά την παράγραφο 7 του άρθρου 95, αριθμού ανατιθέμενων ανά μήνα και ανά εισηγητή υποθέσεων.»
Με την προτεινόμενη τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 104 του ν. 4636/2019 αναδιατυπώνεται με ξεκάθαρο τρόπο η ανασταλτική δύναμη της προσφυγής. Η τροποποίηση, ωστόσο, της παρ. 2 του άρθρου 104 του ν. 4636/2019 διατηρεί τις ίδιες ουσιαστικές προϋποθέσεις ως προς την παραμονή των αιτούντων. Η ΕλΕΔΑ επαναδιατυπώνει τη θέση της ως προς τη συγκεκριμένη διάταξη σχετικά με τον κίνδυνο επιστροφής στον οποίο θα τεθεί μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο, πριν κριθεί τελεσίδικα κατ’ ουσία η αίτησή τους, με αποτέλεσμα να πλήττεται ανεπανόρθωτα το θεμελιώδες δικαίωμά τους για παροχή έννομης προστασίας.
Σχετικά με την τροποποίηση στην παράγραφο 2 (για το άρθρο 104 του ν. 4636/2019):
Η πρόβλεψη περί συμπληρωματικού, ειδικού αιτήματος από πλευράς του αιτούντος περί μη απέλασης έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα την επιβολή επιπλέον νομικού φόρτου και παραλείψεις οι οποίες δύνανται από αβλεψία να διαρρήξουν τις δικαιοκρατικές εγγυήσεις οι οποίες κατά τα λοιπά προβλέπονται. Περαιτέρω, δεν προβλέπεται καν η ενημέρωση του προσφεύγοντος, ο οποίος το πιθανότερο είναι να έχει αποκλειστεί από νομική συνδρομή, για το δικαίωμά του αυτό, σε γλώσσα που κατανοεί.
Η RSA επαναλαμβάνει τις σοβαρές επιφυλάξεις της ως προς τις εξαιρέσεις από τον ανασταλτικό χαρακτήρα των προσφυγών κατά απορριπτικών αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου, λαμβάνοντας υπόψη την προβληματική ερμηνεία και εφαρμογή τους από την έναρξη ισχύος του νόμου.
Πρώτον, τόσο η ισχύουσα διάταξη όσο και η προτεινόμενη τροποποίησή της χαρακτηρίζονται από σημαντική ασάφεια όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή του αρ. 104, παρ. 2 σε περιπτώσεις που καλύπτονται από το αρ. 104, παρ. 3, στο οποίο διασφαλίζεται δικαιώμα παραμονής σε περίπτωση που ο αιτών δεν απολαμβάνει νομική συνδρομή. Προστίθεται δε μεγαλύτερη ασάφεια με την προαναφερθείσα τροποποίηση του αρ. 71, παρ. 3 – εφόσον η αίτηση νομικής συνδρομής ενδέχεται να απορριφθεί εάν κριθεί ότι δεν πιθανολογείται η ευδοκίμηση της προσφυγής. Δεύτερον, κρίνεται ως περιττό προστιθέμενο διαδικαστικό στάδιο στη δευτεροβάθμια εξέταση των αιτήσεων ασύλου, το οποίο βαραίνει δυσανάλογα τις Επιτροπές Προσφυγών, δεδομένου του σύντομου των προθεσμιών που τους επιβάλλονται από το νόμο για τη συζήτηση των προσφυγών. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η πρακτική έκδοσης απόρριψης της αίτησης παραμονής λόγω έλλειψης αντικειμένου, κατόπιν της έκδοσης απορριπτικής απόφασης επί της προσφυγής.
Για τους λόγους αυτούς, η RSA συνιστά την πλήρη κατάργηση των εξαιρέσεων στο δικαίωμα παραμονής των αιτούντων κατά τη διαδικασία προσφυγής. Προτείνεται συνεπώς η τροποποίηση του αρ. 28, παρ. 2 ως εξής:
2. Οι Η παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 104 του ν. 4636/2019 καταργούνται.