1. Με την επιφύλαξη των άρθρων 134 έως 137 του Αστικού Κώδικα που ισχύουν για την περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα του ανηλίκου, ο επίτροπος εκπροσωπεί τον ασυνόδευτο ανήλικο:
α) σε κάθε νομική πράξη δεκτική άμεσης αντιπροσώπευσης,
β) στις διαδικασίες που ορίζονται στη νομοθεσία για τη διεθνή προστασία, τη μετανάστευση και την κοινωνική ένταξη, καθώς και
γ) σε κάθε άλλη διαδικασία, διοικητική ή δικαστική.
2. Ο επίτροπος προβαίνει, στο όνομα και για λογαριασμό του ασυνόδευτου ανηλίκου, σε κάθε ενέργεια που προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία, ιδίως για ζητήματα:
α) διεθνούς προστασίας και μετανάστευσης, όπως είναι κατά τον ν. 4939/2022 (Α’ 111) οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, η υποβολή αίτησης ασύλου ή προσωρινής προστασίας, η παράσταση κατά τη διαδικασία καταγραφής του σχετικού αιτήματος, η υπογραφή κάθε εγγράφου, ιδίως στην περίπτωση του ασυνόδευτου ανηλίκου κάτω των δεκαπέντε (15) ετών, η παραλαβή του πρωτότυπου δελτίου αιτούντος ασύλου, η παράσταση κατά τη διενέργεια της προσωπικής συνέντευξης του ανηλίκου προς υποστήριξη της αίτησης ασύλου, η επίδοση αποφάσεων ασύλου, η άσκηση των προβλεπόμενων από τους οικείους κανόνες διοικητικών προσφυγών και ενδίκων μέσων στην περίπτωση της απόρριψης της αίτησης ασύλου, η συνδρομή στις διαδικασίες έκδοσης άδειας διαμονής στο πλαίσιο χορήγησης καθεστώτος διεθνούς προστασίας, έκδοσης και παραλαβής ταξιδιωτικών εγγράφων, η κατάθεση αίτησης χορήγησης άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς ή άλλους λόγους, βάσει του ν. 4251/2014 (Α’ 80), και αίτησης έκδοσης αυτής, καθώς και αίτησης για την ανανέωση άδειας διαμονής,
β) διενέργειας εκτίμησης για τον προσδιορισμό της ανηλικότητας, όπως είναι η ενημέρωση του εκπροσωπούμενου ασυνόδευτου ανηλίκου για τη μεθοδολογία των σταδίων και εξετάσεων της υπ’ αρ. 9889/4.8.2020 (Β’ 3390) κοινής απόφασης των Υπουργών Υγείας και Μετανάστευσης και Ασύλου, η παράσταση στη διαδικασία προσδιορισμού της ηλικίας και η ανάληψη ενεργειών για την υποβολή σχετικής προσφυγής,
γ) οικογενειακής επανένωσης, όπως είναι η συνδρομή στις σχετικές διαδικασίες για τον εντοπισμό μελών της οικογένειας του εκπροσωπούμενου ασυνόδευτου ανηλίκου, την αποκατάσταση της επικοινωνίας με μέλη της οικογένειας και τη συλλογή στοιχείων προς τον σκοπό αυτό, η συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες, η συνδρομή στη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων γενετικής ταυτοποίησης (DNA) του ανηλίκου με μέλη της οικογένειάς του και η διενέργεια αξιολόγησης βέλτιστου συμφέροντος,
δ) μετεγκατάστασης, όπως είναι η κατάθεση των απαραίτητων εγγράφων και αιτήσεων και η συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες,
ε) δικαστικών διαδικασιών, όπως είναι η συνεργασία με τις αρμόδιες εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές και την Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων, σε περίπτωση τέλεσης αξιόποινης πράξης, η άσκηση των προβλεπόμενων από τις οικείες δικονομικές και ουσιαστικές διατάξεις ενδίκων μέσων, η παράσταση στο δικαστήριο, με την επιφύλαξη των άρθρων 63, 64, 66 και 742 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας [π.δ. 503/1985, (Α’ 182)] περί ικανότητας παράστασης στα δικαστήρια και η παθητική επίδοση κάθε εγγράφου που απευθύνεται στον ασυνόδευτο ανήλικο,
στ) νομικής προστασίας, όπως είναι η εξασφάλιση δωρεάν νομικής συνδρομής, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 76 του ν. 4939/2022, ενώπιον διοικητικών αρχών ή δικαστηρίων, και νομικής βοήθειας του ν. 3226/2004 (Α’ 24).
Σε συνδυασμό με το άρθρο 15 για τα περιουσιακά θέματα των ασυνόδευτων ανηλίκων προτείνεται να προστεθεί η μέριμνα για παροχή οικονομικού βοηθήματος για την κάλυψη βασικών αναγκών επιβίωσης (π.χ. ρούχα, τρόφιμα, κλπ.) ειδικά όταν ο ασυνόδευτος ανήλικος είναι άστεγος ή διαβιεί σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης, καθώς και σε έκτακτα έξοδα που μπορεί να απαιτηθούν (πχ η διενέργεια τεστ DNA για τη διαδικασίας της οικογενειακής επανένωσης, πληρωμή παραβόλου για την έκδοση διαβατηρίου κ.ά). Ως εκ τούτου προτείνεται να προστεθεί η φράση : «Ο εντεταλμένος επίτροπος δύναται να διαθέτει κάθε μήνα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για τον κάθε ασυνόδευτο ανήλικο για τακτικές ή έκτακτες ανάγκες αυτού, εφόσον αυτό απαιτείται και πάντοτε με τη δικαιολόγηση εκάστοτε εξόδου».
Παρ. 2, Περίπτωση στ’ : Προτείνεται η μέριμνα για παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής, πιθανώς μέσω του Μητρώου Νομικής Συνδρομής του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, προκειμένου να διασφαλίζεται η νομική υποστήριξη από δικηγόρους οι οποίοι θα έχουν διαπιστευμένη και αποδεδειγμένη γνώση, εμπειρία και εξειδίκευση στο αντικείμενο της υποστήριξης ασυνόδευτων ανηλίκων σε ζητήματα ασύλου και οικογενειακής επανένωσης και οι οποίοι θα έχουν λάβει εκπαίδευση σε θέματα παιδικής προστασίας. Καθίσταται υποχρεωτική η συνδρομή δικηγόρου στην διαδικασία της οικογενειακής επανένωσης, της μετεγκατάστασης, της εξέτασης του αιτήματος διεθνούς προστασίας σε πρώτο βαθμό με παράλληλη την προετοιμασία και συνοδεία από κοινού με τον επίτροπο του αιτούντος ασυνόδευτου ανηλίκου στην προγραμματισμένη συνέντευξη Α΄ βαθμού και την κατάθεση συμπληρωματικού υπομνήματος. Το αυτό θα ισχύει και σε περίπτωση απόρριψης με την κατάθεση προσφυγής και ταυτόχρονη υποστήριξη ενώπιον της Αρχής Προσφυγών. Ειδικότερα σε περίπτωση απόρριψης της προσφυγής του, δέον είναι ο ασυνόδευτος ανήλικος να εξαιρείται από την καταβολή των δικαστικών εξόδων και την αμοιβή δικηγόρου κατά την άσκηση αίτησης ακύρωσης και αίτησης αναστολής επί της εκδοθείσας απορριπτικής απόφασης της ασκηθείσας προσφυγής του.
Περαιτέρω θα πρέπει να προβλεφθεί η κάλυψη των εξόδων διερμηνείας του πολιτισμικού διαμεσολαβητή, ο οποίος θα συνδράμει τον δικηγόρο κατά την προετοιμασία της συνέντευξης του αιτήματος διεθνούς προστασίας και καθ’ όλη τη διάρκεια μέχρι και την έκδοση των αποφάσεων, όπως επίσης και κατά τη διαδικασία της οικογενειακής επανένωσης και σε κάθε δικαστική ή διοικητική διαδικασία εάν αυτό απαιτηθεί. Κρίνεται σκόπιμο για τη κατά το δυνατόν μικρότερη βλάβη του ανηλίκου να είναι ο ίδιος πολιτισμικός διαμεσολαβητής σε κάθε συνάντηση.
Προτείνεται να προστεθεί περίπτωση ζ ως εξής : «προβλέπεται όταν κρίνεται απαραίτητο από τον εντεταλμένο επίτροπο η παροχή δωρεάν ψυχολογικής υποστήριξης από εξειδικευμένους ψυχολόγους στην παιδική προστασία, οι οποίοι θα έχουν λάβει εκπαίδευση σχετικά με τη διαχείριση των προσφυγικών πληθυσμών καθώς και τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των ασυνόδευτων ανηλίκων. Περαιτέρω θα πρέπει να προβλεφθεί η κάλυψη των εξόδων διερμηνείας του πολιτισμικού διαμεσολαβητή ο οποίος θα συμμετέχει στις ατομικές συνεδρίες και θα πρέπει για τη κατά το δυνατόν μικρότερη βλάβη του ανηλίκου να είναι ο ίδιος σε κάθε συνεδρία».
Άρθρο 14: Χρειάζεται σαφής διάκριση των αρμοδιοτήτων μεταξύ του/της εξουσιοδοτημένου/ης δικηγόρου και του διορισμένου/ης εντεταλμένου/ης επιτροπείας στην εκπροσώπηση του ασυνόδευτου παιδιού, γιατί είναι εμφανής ο κίνδυνος αλληλοεπικάλυψης της νομικής εκπροσώπησης και εν τέλει σύγχυσης της υπόθεσης και του ίδιου του παιδιού.
Τίθεται ζήτημα αλληλεπικάλυψης αρμοδιοτήτων του εξουσιοδοτημένου δικηγόρου και του επιτρόπου του ανηλίκου σε θέματα νομικής εκπροσώπησης, η οποία μπορεί να αποβεί σε βάρος των συμφερόντων του ανηλίκου.
Στην παρ. 2α: να αποσυνδεθεί η παρουσία του ασυνόδευτου παιδιού με την διαδικασία χορήγησης διεθνούς προστασίας ή να προστεθεί η φράση “άδειας διαμονής υπηκόου τρίτης χώρας” χωρίς άλλη αναφορά σε Ν.4251/14 ή ανθρωπιστικούς λόγους, καθώς με τον τρόπο αυτόν δεσμεύεται υπερβολικά η νόμιμη παραμονή του παιδιού, κατ’ εφαρμογή μόνο των συγκεκριμένων διαδικασιών.
Στην παρ 2 ε) δεν μας είναι σαφής ο όρος “παθητική επίδοση”, ιδίως δεδομένου και ότι δεν απαντάται κάπου στις διατάξεις των αρθ.122-143 ΚΠολΔ, αλλά ούτε και στο αρθ.155 ΚΠΔ.
Στην περ. στ κρίνουμε ότι είναι απαραίτητη η συγκεκριμένη πρόβλεψη και ακόμα περισσότερο η εκ του νόμου δυνατότητα νομιμοποίησης του συνηγόρου από τον Επίτροπο για την ολοκληρωμένη εκπροσώπηση των ανηλίκων ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων κατά την ακυρωτική διαδικασία. Έχει ήδη παρατηρηθεί ότι οι Εισαγγελείς δεν υπογράφουν συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο για τη νομιμοποίηση του δικηγόρου κατά την συζήτηση της υπόθεσης του ασυνόδευτου παιδιού. Αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί από εδώ και πέρα με την δήλωση του Επιτρόπου κατά την συζήτηση της ακυρωτικής υπόθεσης και τη νομιμοποίηση του συνηγόρου.
Άρθρο 14: υπάρχει μια γενικότερη σύγχυση καθηκόντων ανάμεσα στα καθήκοντα του εντεταλμένου επιτροπείας και του νομικού συμβούλου που εκπροσωπεί τον ανήλικο στις νομικές υποθέσεις. Ειδικότερα χρειάζεται αποσαφήνιση των ρόλων για τις καθαρά νομικές ενέργειες όπως η παράσταση κατά τη διενέργεια της συνέντευξης ασύλου, η υποστήριξη της αίτησης ασύλου, η άσκηση ενδίκων μέσων και ενδικοφανών προσφυγών, η συνδρομή στο αίτημα οικογενειακής επανένωσης κ.α., οι οποίες υπάγονται στις αρμοδιότητες του εξουσιοδοτημένου δικηγόρου. Αντίστοιχα, σύγχυση καθηκόντων εντοπίζεται ανάμεσα στις αρμοδιότητες του εντεταλμένου επιτροπείας και του προσωπικού των δομών φιλοξενίας.
Προβληματισμοί ως προς την ενδεχόμενη αλληλοεπικάλυψη της νομικής εκπροσώπησης. Εγείρονται ζητήματα ως προς τη διάκριση των αρμοδιοτήτων του εξουσιοδοτημένου δικηγόρου σε σχέση με τον διοριζόμενο ως εντεταλμένο επιτροπείας στην από κοινού εκπροσώπηση του ανηλίκου.
Στο (2) το γεγονός οτι απαιτείται συνδρομή δικηγόρου για αρκετά ζητήματα διεθνούς προστασίας και οικογενειακής επανένωσης σε συνδυασμό με τις αρμοδιότητες του εντεταλμένου επιτροπείας μπορεί να οδηγήσει σε αλληλοεπικάλυψη και σύγχυση καθηκόντων, που μπορεί να βλάψει τα συμφέροντα του ανηλίκου. Προτείνουμε την προσθήκη διευκρινίσεων αναφορικά με την εξουσιοδότηση σε δικηγόρο και την κατανομή καθηκόντων ανάμεσα στον δικηγόρο και τον εντεταλμένο επιτροπείας
Στο (2) «Η επίδοση αποφάσεων ασύλου» πρέπει να αφαιρεθεί καθώς όταν ο επίτροπος δεν μπορεί να εντοπίσει το παιδί χάνεται πολύτιμος χρόνος. Η απόφαση ασύλου θα πρέπει να επιδίδεται παρουσία και του ίδιου του παιδιού ώστε να μην υπάρχουν πλασματικές επιδόσεις.