1. Στο Ε.Σ.Ε.Α.Α. υπηρεσίες δύναται να παρέχουν ως φορείς παροχής υπηρεσιών επιτροπείας (Φ.Π.Υ.Ε.):
α) τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ν.π.δ.δ.) της περ. γ’ της παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α’ 143),
β) οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β΄ βαθμού (Ο.Τ.Α.) και τα νομικά πρόσωπα αυτών, κατά την έννοια της περ. δ’ της παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014,
γ) τα κρατικά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που λειτουργούν προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος,
δ) τα σωματεία των άρθρων 78 έως 106 του Αστικού Κώδικα,
ε) τα κοινωφελή ιδρύματα του ν. 4182/2013 (Α’ 185),
στ) οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες,
ζ) οι ενώσεις προσώπων του άρθρου 107 του Αστικού Κώδικα,
η) οι οργανώσεις κοινωνίας πολιτών της περ. α’ της παρ. 1 του άρθρου 4 του ν. 4873/2021 (Α’ 248),
θ) οι μη κυβερνητικές οργανώσεις της αλλοδαπής που έχουν παράρτημα στην ελληνική επικράτεια,
ι) νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχουν συσταθεί με ειδική νομοθετική ρύθμιση,
ια) οι διεθνείς οργανισμοί.
2. Οι Φ.Π.Υ.Ε. της παρ. 1:
α) επιδιώκουν αποδεδειγμένα μη εμπορικό σκοπό,
β) υλοποιούν, βάσει οργανικών διατάξεων ή συστατικής και καταστατικής πράξης, δράσεις και προγράμματα προστασίας της παιδικής ηλικίας και
γ) είναι, πλην των περ. α), β), γ) και ια) της παρ. 1, πιστοποιημένοι φορείς υλοποίησης δράσεων στους τομείς της διεθνούς προστασίας, της μετανάστευσης και της κοινωνικής ένταξης, σύμφωνα με το άρθρο 78 του ν. 4939/2022 (Α’ 111), περί που Μητρώου Ελληνικών και Ξένων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
3. Η επιλογή των Φ.Π.Υ.Ε. δύναται να διενεργείται μέσω:
α) ειδικών διαδικασιών για την κατανομή των δημοσιονομικών πόρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων και χρηματοδοτικών μηχανισμών, όπως είναι ο Χρηματοδοτικός Μηχανισμός Ε.Ο.Χ. και το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης του Κανονισμού (ΕΕ) 2021/1147 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Ιουλίου 2021 για τη θέσπιση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (L 251),
β) διαγωνιστικής διαδικασίας, σύμφωνα με τον ν. 4412/2016 (Α’ 147) περί δημοσίων συμβάσεων,
γ) σύναψης προγραμματικής σύμβασης, κατά τη διαδικασία της παρ. 2 του άρθρου 61 του ν. 4609/2019 (Α’ 67),
δ) επιχορήγησης από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου Φ.Π.Υ.Ε. του ιδιωτικού τομέα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που πληρούν τα κριτήρια του παρόντος και ορίζονται από τον Εισαγγελέα ως επίτροποι ασυνόδευτων ανηλίκων.
4. Όταν ολοκληρώνονται οι διαδικασίες της παρ. 3 με την υπογραφή νομικά δεσμευτικού εγγράφου και παρέρχονται άπρακτες οι προθεσμίες άσκησης των προβλεπόμενων από την οικεία νομοθεσία ενδίκων βοηθημάτων, οι επιλεγόμενοι Φ.Π.Υ.Ε. καταχωρίζονται σε κατάλογο, ο οποίος, με επιμέλεια της Μονάδας Θεσμικής Προστασίας, κοινοποιείται άμεσα στις εισαγγελικές αρχές για την κίνηση της διαδικασίας ορισμού επιτρόπων της παρ. 2 του άρθρου 10.
5. Η Μονάδα Θεσμικής Προστασίας μεριμνά για την τακτική επικαιροποίηση του καταλόγου της παρ. 4.
Η πρόβλεψη για ένα διευρυμένο πλαίσιο φορέων παροχής υπηρεσιών επιτροπείας, ακόμη και από ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματεία, δεν διασφαλίζει στην πράξη τον επιδιωκόμενο σκοπό του νομοθέτη, ο οποίος εν προκειμένω είναι η λειτουργικότητα της διαδικασίας ορισμού επιτρόπου, η οριοθέτηση των λειτουργιών της επιτροπείας, η διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του ασυνόδευτου ανηλίκου και η προάσπιση των δικαιωμάτων του. Η δε υλοποίηση προγραμμάτων προστασίας της παιδικής ηλικίας για τους φορείς δεν συνεπάγεται αυτοδίκαια την ύπαρξη της απαιτούμενης εμπειρίας ως προς τη διαχείριση αυξημένων αναγκών των ασυνόδευτων ανηλίκων.
Πέραν των τυπικών προϋποθέσεων ως μέσου επιλογής των φορέων σύμφωνα με την παράγραφο 3 της προτεινόμενης διάταξης, ειδική μνεία θα πρέπει να υπάρξει σχετικά με την τεχνογνωσία των φορέων στην υλοποίηση προγραμμάτων προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων καθώς με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται στην πράξη ότι οι φορείς που θα αναλάβουν την παροχή των υπηρεσιών αυτών θα ανταποκριθούν με επιτυχία και συνέπεια στο σύνθετο αυτό έργο
Άρθρο 8
Εκφράζουμε την ιδιαίτερη ανησυχία μας για τον ευρύ κατάλογο των φορέων που μπορούν να ασχοληθούν με την Παροχή Υπηρεσιών Επιτροπείας οι οποίοι χωρίς καμία εμπειρία και εξειδίκευση θα αναλάβουν να προστατεύσουν τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Από την εμπειρία μας, έχουμε διαπιστώσει ότι παρά τις συνεχείς καταρτίσεις επιτρόπων, αποτελεί πρόκληση η μεταλαμπάδευση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας στην πράξη: δίπλα στους νέους εντεταλμένους επιτρόπους απαιτείται για αρκετό διάστημα εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό εποπτείας για την πλαισίωσή τους. Επισημαίνουμε ότι σε καμία χώρα της ΕΕ που έχει ανεπτυγμένο και αποτελεσματικό σύστημα επιτροπείας δεν παρέχουν υπηρεσίες επιτροπείας ΜΚΟ της αλλοδαπής ή διεθνείς οργανισμοί. Τα πιο επιτυχημένα μοντέλα Επιτροπείας στην Ευρώπη είναι αυτά όπου ένας μοναδικός φορέας αναλαμβάνει καθ’ ολοκλήρου την άσκηση των καθηκόντων Επιτροπείας και αντίστοιχα λογοδοτεί στις αρμόδιες αρχές. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων και ευθυνών και εξασφαλίζεται η ενιαία και ποιοτική παροχή υπηρεσιών Επιτροπείας σε όλους τους ασυνόδευτους ανηλίκους.
Παρ 2. Προτείνεται η παράγραφος στην περίπτωση β) να αναδιατυπωθεί ως ακολούθως «να έχουν υλοποιήσει δράσεις και προγράμματα προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων με θετική αξιολόγηση και διαχειριστική επάρκεια».
Παρ. 4 Ιδιαίτερη ανησυχία προκύπτει από τη συγκεκριμένη πρόβλεψη γιατί θεωρούμε ιδιαίτερα προβληματικό σημείο την καταχώρηση Φορέων Παροχής Υπηρεσιών Επιτροπείας σε κατάλογο, αφού έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τις διαδικασίες της προηγούμενης παραγράφου. Δεν δύναται ο φορέας παροχής υπηρεσιών επιτροπείας να είναι σε κατάσταση αναμονής σχετικά με το αν θα αναλάβει επιτροπεία ασυνόδευτων ανηλίκων, ειδικά μάλιστα εφόσον στο άρθρο 10 παρ. 2 στο οποίο αναφέρεται η διαδικασία ορισμού επιτρόπου, ο εισαγγελέας κατά την διακριτική του ευχέρεια επιλέγει επίτροπο από τον κατάλογο, χωρίς να υπάρχει κανένα κριτήριο που να καθοδηγεί την επιλογή του. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο κάποιος φορέας Παροχής Υπηρεσιών Επιτροπείας να έχει δεσμεύσει πόρους και προσωπικό το οποίο να παραμένει αναξιοποίητο.
Στους Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Επιτροπείας συμπεριλαμβάνονται αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες εν γένει. Η ανάληψη εκ μέρους τους τέτοιων υπηρεσιών θα πρέπει να περιλαμβάνεται ρητώς στους καταστατικούς τους σκοπούς ώστε κατ’ αυτόν τον τρόπο να διασφαλίζεται η τεχνογνωσία και η επιστημονική επάρκεια του προσωπικού που θα απασχοληθεί με το εξέχον αυτό έργο.
Τα άρθρα 8 και 9 ορίζουν τους Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Επιτροπείας και τους πόρους χρηματοδότησης του συστήματος Επιτροπείας.
Το άρθρο 8 προβλέπει έναν ευρύ κατάλογο φορέων που μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες Eπιτροπείας, μεταξύ άλλων φορείς του Δημοσίου, ΟΤΑ, σωματεία, κοινωφελή ιδρύματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισμούς κτλ και το άρθρο 9 περιλαμβάνει στουw πόρους χρηματοδότησης του συστήματος επιτροπείας, πλέον των πιστώσεων του τακτικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων, ίδιους πόρους των φορέων παροχής υπηρεσιών, δωρεές και κληροδοτήματα, χρηματοδοτήσεις από διεθνείς οργανισμούς κτλ.
Δεδομένου ότι η βιωσιμότητα ενός συστήματος επιτροπείας αποτελεί θεμελιώδης αρχή για τη λειτουργίας ενός δίκαιου και αποτελεσματικού συστήματος και οι εθνικές αρχές δεσμεύονται «να διαθέτουν επαρκείς ανθρώπινους και χρηματοδοτικούς πόρους για τη λειτουργία του συστήματος επιτροπείας», θα πρέπει να διασφαλιστεί η επαρκής και χωρίς διακοπές και χρηματοδοτικά κενά χρηματοδότηση του συστήματος επιτροπείας και ότι η ανάθεση των σχετικών υπηρεσιών σε τρίτους φορείς δεν θα έχει ως αποτέλεσμα την αποσπασματική παροχή υπηρεσιών, οι οποίες διακόπτονται με την ολοκλήρωση χρηματοδοτικών προγραμμάτων, όπως π.χ. παρατηρήθηκε σε σχετικές δράσεις που υλοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, με αποτέλεσμα τη διακοπή των παρεχόμενων υπηρεσιών και χιλιάδες παιδία να βρεθούν εκτός πλαισίου εκπροσώπηση.
Άρθρο 8: να διευκρινιστεί αν ο φίλος ή το οικείο πρόσωπο εν γένει δύναται να είναι και άτομο που δεν έχει νόμιμη διαμονή στη χώρα.
Η πραγματική προστασία των παιδιών από τις ΦΠΥΕ, όπως αυτές επιλέγονται και με τους όρους που δεσμεύονται, δεν διασφαλίζεται.Οι ΦΠΥΕ δεν υποχρεούνται να εμφανίσουν την εμπειρία τους, ούτε το προσωπικό που θα ασχοληθεί με την επιτροπεία προκειμένου να επιλεγούν. Για παράδειγμα, ένα οποιοδήποτε επαγγελματικό σωματείο, εφόσον στο καταστατικό του περιλαμβάνει πρόβλεψη για οποιασδήποτε μορφής υπηρεσίες σε παιδί (π.χ. λειτουργία κατασκήνωσης για τα παιδιά των μελών του) μπορεί να διεκδικήσει να ορισθεί ως επίτροπος. Τα αναγκαία πρόσωπα για παροχή της επιτροπείας στα ασυνόδευτα μπορεί να τα προσλάβει εκ των υστέρων. Δεν υποχρεώνονται επίσης σε τήρηση ασφαλών πρωτοκόλλων και εργαλείων, ή σε προσόντα εξειδικευμένου προσωπικού.
Η επιλογή των ΦΠΥΕ γίνεται με απαράδεκτο τρόπο, ακόμη και μέσα από μια απλή αίτηση χρηματοδότησης από εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα για ασυνόδευτα, ή πόρους του AMIF, για τις υπηρεσίες επιτροπείας που ΘΑ οργανώσουν μετά την επιλογή τους. Η έγκριση της χρηματοδότησης ισοδυναμεί με επιλογή ως ΦΠΥΕ.
Οι επιλεγμένοι φορείς εγγράφονται σε ειδικό δημόσιο βιβλίο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών. Καμία σύνδεση με τη Μονάδα Θεσμικής Υποστήριξης του Υπ. Μετανάστευσης και Ασύλου που υποτίθεται ότι υλοποιεί την όλη διαδικασία ανάθεσης και ελέγχου της επιτροπείας.
Καθώς η προστασία του παιδιού από την κακοποίηση και την παραμέληση είναι ευθύνη όλων των οργανισμών και των φορέων που εμπλέκονται με παιδιά, πρέπει να διασφαλίζεται ότι το προσωπικό, οι λειτουργίες και τα προγράμματά τους δεν βλάπτουν τα παιδιά, δηλαδή δεν εκθέτουν τα παιδιά στον κίνδυνο της βλάβης και της κακοποίησης όπως επίσης ότι τυχόν ανησυχίες που έχει ο οργανισμός/φορέας σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών εντός των κοινοτήτων στις οποίες εργάζονται, πρέπει να αναφέρονται στις αρμόδιες αρχές. Κανένας επίτροπος δεν πρέπει να αναλαμβάνει καθήκοντα προτού υποβληθεί σε διαδικασία ελέγχου (vetting). Θα πρέπει να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα προστασίας για τη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού και ελαχιστοποίησης κάθε κινδύνου κατάχρησης ή εκμετάλλευσης παιδιών ή οποιασδήποτε άλλης παραβίασης των δικαιωμάτων τους.
Προτείνουμε την ακόλουθη προσθήκη:
«Όλοι οι Φ.Π.Υ.Ε. οφείλουν να συνάψουν Πολιτική Διασφάλισης του Παιδιού (Child Safeguarding Policy) που να είναι εναρμονισμένη με Διεθνή Πρότυπα Διασφάλισης του Παιδιού (https://tdh.gr/el/politiki-diasfalisis-toy-paidioy-tis-tdh και https://www.keepingchildrensafe.global/ ). Οι εντεταλμένοι επίτροποι θα πρέπει να καταρτιστούν επαρκώς στις αρχές Παιδικής Διασφάλισης και να υπογράψουν αντίστοιχη δεσμευτική δήλωση δηλώνοντας ότι κατανοούν και συμμορφώνονται πλήρως με όλους τους κανόνες προτού αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Ανά τακτά διαστήματα θα πρέπει να επαναλαμβάνουν εκ νέου την κατάρτιση και να λαμβάνουν συστηματικές υπενθυμίσεις για τις δεσμεύσεις τους. Επίσης, ειδική εκπαίδευση των επιτρόπων θα πρέπει να πραγματοποιείται σε ζητήματα φύλου, έμφυλης ισότητας, αναπηρίας, ψυχικής ασθένειας, αποφυγή στερεοτύπων».