Κεφάλαιο 3 – Άξονας Πολιτικής 1 – Μέτρο Πολιτικής 1.4
Μέτρο Πολιτικής 1.4: Υποδοχή και Ένταξη σε Τοπικό Επίπεδο
1.4.1 Πιλοτικό πρόγραμμα ολοκληρωμένων παρεμβάσεων ένταξης δικαιούχων διεθνούς προστασίας
Η εν λόγω δράση πρόκειται να υλοποιηθεί στους Δήμους Θήβας και Λειβαδιάς σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Το πρόγραμμα αποτελεί ένα πιλοτικό μοντέλο με βάση το οποίο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να διαχειριστεί την ένταξη, υποστηριζόμενη από εθνικά προγράμματα (π.χ. γλωσσομάθεια) και, παράλληλα, επεκτείνοντας τις κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχει ήδη στα άτομα που διαβιούν εντός της χωρικής αρμοδιότητάς της.
Η δράση επιδιώκει να δημιουργήσει τη βάση για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις ένταξης (παροχή στέγασης, υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, συμβουλευτικής εργασίας, υποστήριξης και ενίσχυση της τεχνικής κατάρτισης, γλωσσομάθειας, διευκόλυνση της πρόσβασης στις τοπικές υπηρεσίες και την κοινωνία υποδοχής, νομική υποστήριξη κ.λπ.) σε τριάντα (30) οικογένειες δικαιούχων διεθνούς προστασίας, με στόχο οι ωφελούμενοι και οι ωφελούμενες να αποκτήσουν σταδιακά την αυτονομία τους και να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό των πόλεων της Θήβας και της Λειβαδιάς.
Παράλληλα, το πρόγραμμα στοχεύει στη συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους και την ανίχνευση του απαιτούμενου κόστους για την εξασφάλιση της επιτυχίας του εν λόγω συστήματος.
1.4.2 Γεωγραφική επέκταση του προγράμματος ολοκληρωμένων παρεμβάσεων ένταξης σε όλη την επικράτεια
Η δράση αυτή στοχεύει να επεκτείνει το ως άνω αναφερόμενο πιλοτικό πρόγραμμα σε όλη την ελληνική επικράτεια δικαιούχοι διεθνούς προστασίας (στον ίδιο τον Δήμο ή/και σε κοντινές περιοχές) ή/και συμπληρωματικά στους οποίους υπάρχει σε κοντινή απόσταση Ανοιχτή Δομή Φιλοξενίας, προκειμένου η προτεινόμενη ολιστική παρέμβαση να έχει μεγαλύτερο αριθμό ωφελούμενων και, ως εκ τούτου, ουσιαστικότερα αποτελέσματα ένταξης.
1.4.3 Υπαγωγή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης στέγασης
Η συγκεκριμένη δράση λειτουργεί υποστηρικτικά προς τη γεωγραφική επέκταση του προγράμματος HELIOS σε όλη την επικράτεια της χώρας. Συγκεκριμένα, η δράση προβλέπει την υπαγωγή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης στέγασης σε διαμερίσματα (με μέγιστη διάρκεια έως και 6 μήνες). Στο πλαίσιο της εν λόγω δράσης, θα δημιουργηθούν 5.000 θέσεις φιλοξενίας σε διαμερίσματα σε όλη την ελληνική επικράτεια με σκοπό αφενός την εξασφάλιση της προστασίας τους μετά την αναγνώριση του καθεστώτος του και, έπειτα, την αποπομπή τους από το σύστημα υποδοχής και, αφετέρου, την ομαλή μετάβασή και ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία και πολιτεία.
1.4.4 Υπαγωγή δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε πρόγραμμα παροχής οικονομικού βοηθήματος
Η συγκεκριμένη δράση λειτουργεί επίσης υποστηρικτικά προς τη γεωγραφική επέκταση του προγράμματος HELIOS σε όλη την επικράτεια της χώρας. Η δράση προβλέπει την υπαγωγή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας παροχής οικονομικού βοηθήματος για ένα διάστημα προσαρμογής (6 έως 12 μήνες) μετά τη χορήγηση του καθεστώτος. Ο σκοπός της δράσης είναι η αξιοπρεπής αυτόνομη διαβίωση για το μεταβατικό διάστημα από τη χορήγηση του καθεστώτος ώστε οι ωφελούμενοι και οι ωφελούμενες να λαμβάνουν υποστήριξη μέχρι να βρουν εργασία και να μπορούν να αναλάβουν εξολοκλήρου τις υποχρεώσεις της διαβίωσής τους. Η δράση δύναται να λάβει υπόψη και την υπαγωγή στο πρόγραμμα οικονομικού βοηθήματος και θύματα ή εν δυνάμει θύματα βίας και μετά την παραπομπή τους σε κατάλληλες δομές.
Το ανωτέρω σχόλιό μας υπό 1.3 αντιστοιχεί και στο παρόν μέτρο πολιτικής που αφορά δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
Επιπλέον, ειδικά στην περίπτωση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, η πρόβλεψη ειδικών πολιτικών ένταξης αποτελεί υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας, έτσι ώστε να υλοποιηθεί η ένταξή τους στην Ελληνική κοινωνία. Ως προς δε το πρόγραμμα HELIOS, που προαναγγέλλεται με το παρόν σχέδιο, παρότι είναι βήμα προς τη θετική κατεύθυνση, θα πρέπει να συσχετισθεί και με πρόσθετα άλλα μέτρα ένταξης, έτσι ώστε να επιτευχθεί η ομαλότερη ένταξη των δικαιούχων διεθνούς προστασίας. Θα πρέπει δε στο τελικά υιοθετηθέν κείμενο να αποφευχθεί η χρήση του όρου «αποπομπή από το σύστημα υποδοχής», καθώς η ένταξη αποτελεί συνέχεια της υποδοχής και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται από ένα σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για την Ενταξη.
Όσον αφορά το πιλοτικό πρόγραμμα ολοκληρωμένης παρέμβασης ένταξης δικαιούχων διεθνούς προστασίας είναι σημαντικό να αναφερθούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας των δικαιούχων, το χρονικό πλαίσιο υλοποίησης των δράσεων, οι μετρήσιμοι δείκτες και το κόστος υλοποίησης.
Η δράση 1.4.3 Υπαγωγή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης στέγασης, που προβλέπει 5.000 θέσεις φιλοξενίας για μέγιστη διάρκεια έως και 6 μήνες, έχει πολύ μικρή χρονική διάρκεια ενώ δεν πληρούνται πολλές από τις προϋποθέσεις (παραδείγματα κατάλληλων δράσεων όπως αναφέρονται στο σχόλιο στο μέτρο 1.3.) που θα επέτρεπαν την μετάβαση των δικαιούχων σε αυτόνομη διαβίωση. Προτείνουμε παράταση της διάρκειάς της.
Ενίσχυση των πολιτικών στέγασης και υποστήριξης αποφυλακισμένων μέσω της υποστήριξης του φορέα ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΝΠΙΔ.
1.4.3 Υπαγωγή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε πρόγραμμα βραχυπρόθεσμης στέγασης:
Απαραίτητο θα πρέπει να είναι σε κάθε πρόγραμμα στέγασης ένα exit plan για τη διακοπή της παροχής στέγασης μετά το πέρας του διαστήματος που προβλέπεται.
Για τους εξής λόγους: Λαμβάνοντας υπόψιν το ελληνικό ποσοστό ανεργίας στο 20% και το σημαντικό γλωσσικό εμπόδιο που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι πρόσφυγες, μέχρι στιγμής, περίπου μόνο ένα 15-20% των συμμετεχόντων στα προγράμματα ένταξης κατόρθωσαν να βρουν δουλειά μέσα σε λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων αυτών.
Επομένως, μέχρι σήμερα η συλλογική εμπειρία των οργανώσεων που έτρεξαν αυτά τα προγράμματα δείχνει σαφώς ότι:
• Τουλάχιστον το 80% των συμμετεχόντων στα προγράμματά δεν ήταν σε θέση να βρει απασχόληση μέσα σε λίγους μήνες από το τέλος του προγράμματος.
• Ενδεχομένως, το ήμισυ όσων βρήκαν δουλειά απασχολήθηκε σε εποχιακή εργασία, δηλαδή σε βραχυπρόθεσμη ανασφαλή απασχόληση.
Διαπιστώσαμε επίσης ότι υπάρχουν ελάχιστα κίνητρα για τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν πρόσφυγες και ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, όσο περισσότερο οι πρόσφυγες παραμένουν στην Ελλάδα χωρίς να είναι ενταγμένοι, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να κινητοποιηθούν για να μάθουν ελληνικά και να αναζητήσουν εργασία. Ταυτόχρονα, κάποιοι πρόσφυγες είναι εξαιρετικά ευάλωτοι και χρειάζονται περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για να ενδυναμωθούν και να ενταχθούν, καθώς πρέπει να ξεπεραστούν και πολιτιστικά, και όχι μόνο γλωσσικά, εμπόδια.
Με βάση τα παραπάνω, συνεχίζουμε να βλέπουμε την επείγουσα ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εξόδου από τα στεγαστικά προγράμματα που να λαμβάνει υπ’ όψιν τη δυνατότητα ένταξης στην εργασιακή ζωή.
Φυσικά θα πρέπει να υπάρχει ένα σαφώς καθορισμένο σημείο διακοπής, μετά το οποίο οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες θα σταματούν να λαμβάνουν βοήθεια, πέρα από αυτήν που είναι διαθέσιμη στους ευάλωτους Έλληνες. Αλλά είναι απαραίτητο πρώτα να έχει εδραιωθεί ένα επαρκές και αποτελεσματικό κοινωνικό προστατευτικό δίχτυ που θα μπορούσε να έχει τη μορφή ένταξης των προσφύγων σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας που παρέχονται στον ελληνικούς πληθυσμό, όπως η κοινωνική ασφάλιση, η κοινωνική στέγαση κλπ. Πιστεύουμε ότι εξετάζετε τρόπους για την άρση των φραγμών στην πρόσβαση προσφύγων στην κοινωνική ασφάλιση και για την εκτίμηση του πρόσθετου κόστους σε περίπτωση ένταξης των προσφύγων σε αυτήν.