Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ' | 14 Ιανουαρίου 2010, 21:10

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Περιβαλλοντική Εταιρεία Πρέβεζας perivallonpreveza@gmail.com Γεωργική Γη και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Για το κείμενο αυτό συνεργάστηκαν οι: Ντάλλας Κώστας, Δασολόγος, Ντερμάρης Βασίλης, Γεωπόνος και Παπανίκος Διονύσης, Γεωλόγος). Η παρέμβαση γίνεται με αφορμή την πρόθεση της χωροθέτησης μονάδων Α.Π.Ε. σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας (Γ.Γ.Υ.Π.). Εισαγωγή Η γεωργική γη (Γ.Γ.Υ.Π. ή μη) αποτελεί γενικά σε γεωγραφικούς, τεχνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς όρους, μαζί με τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, ένα συνεχές και ένα φυσικό και παραγωγικό απόθεμα. Το Σ.τ.Ε. θεωρεί τη γεωργική γη ως φυσικό περιβάλλον και ότι η ανάγκη για διατήρηση και ορθή διαχείρισή της πηγάζει από το Σύνταγμα. Έτσι λοιπόν μείζονες αλλαγές του γεωργικού χαρακτήρα εκτάσεων, δεν φαίνεται ότι συνάδουν με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και κατά τη γνώμη του φορέα μας, δεν θα πρέπει να είναι ανεκτές. Τέτοιες αλλαγές μπορεί να προκαλέσουν ζημία στον παραγωγικό ιστό και τις υποδομές του πρωτογενούς τομέα (π.χ. εγγειοβελτιωτικά έργα κλπ), να διαταράξουν τις υδρολογικές συνθήκες ευρύτερων περιοχών, τον κύκλο του άνθρακα, τη βιοποικιλότητα, την τοπική κοινωνία κλπ. Ο φορέας μας θεωρεί ότι πέραν των ανωτέρω, η όποια αγροτική πολιτική, η όποια προοπτική του αγροτικού κόσμου θεμελιώνεται πάνω στην πολιτική γης και έτσι η διαφύλαξη της γεωργικής της θα έπρεπε να είναι βασικό μέλημα της πολιτείας. Δυστυχώς όμως, ιστορικά, η γεωργική γη ήταν πεδίο κερδοσκοπίας και χώρος “parking” ενός πλήθους εξω-γεωργικών δραστηριοτήτων, από τη στιγμή που η χωροταξία ήταν ανύπαρκτη και οι πιέσεις από πλευράς συμφερόντων μεγάλες. Σήμερα, στην εποχή των Χωροταξικών Σχεδίων, που στοχεύουν στη ρύθμιση των συγκρούσεων χρήσεων γης και στην ανακούφιση του παραγωγικού ιστού της χώρας, αλλά και του περιβάλλοντος από την ανεξέλεγκτη διάχυση δραστηριοτήτων στην ενδοχώρα, είναι λυπηρό να επιχειρείται το άρον – άρον στρίμωγμα και των Α.Π.Ε. (ενός νέου παράγοντα πίεσης) μέσα στις υπόλοιπες χρήσεις γης, αλλά και σε δασικές εκτάσεις, εκτάσεις Natura και Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας! Πάνω στο ζήτημα της Γ.Γ.Υ.Π., επισημαίνεται ότι το Αρ. Πρωτ. 242452/22-12-2009 έγγραφο του Υπ. Α.Α. & Τ., μέσω τεκμηριωμένου σκεπτικού, αποκλείει την εγκατάσταση Α.Π.Ε εντός των ορίων της. Αναμένεται λοιπόν, «εξω-γεωργικοί» επενδυτές (σε φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες κλπ) να δημιουργήσουν μια επιπρόσθετη πίεση τόσο προς στην αγροτική γη, όσο και προς τις υπόλοιπες περιοχές, που όλες, ήδη πιέζονται έντονα. Αν μεσοπρόθεσμα αναπτυχθεί και ο κλάδος των βιοκαυσίμων, τότε οι πιέσεις για την αγροτική γη και συνολικά προς τον παραγωγικό ιστό του πρωτογενούς τομέα, αλλά και το περιβάλλον, μπορεί να είναι δραματικές. Ας μην ξεχνάμε το «οικολογικό συνεχές» μεταξύ αγρο-οικοσυστημάτων και φυσικών οικοσυστημάτων, δεδομένης και της σημαντικής έκτασης που καταλαμβάνει στη χώρα μας η αγροτική γη, πράγμα που σημαίνει ότι η κατάσταση των περιοχών αυτών, μεταφράζεται μερικώς σε κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Επιγραμματικά λοιπόν η γεωργική γη:  Είναι σημαντικότατο παραγωγικό και περιβαλλοντικό απόθεμα.  Επηρεάζει τη βιοποικιλότητα.  Επηρεάζει το υδατικό ισοζύγιο μιας περιοχής και το μικροκλίμα.  Επηρεάζει τη λειτουργία του εδαφικού συστήματος ως «δεξαμενής άνθρακα» (η σωστή διαχείρισή της βοηθά στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών).  Έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις, στρεβλώσεις κατά τη θεσμοθέτησή της ως Γ.Γ.Υ.Π., αλλά και δέχεται ισχυρές, διαχρονικές πιέσεις από εξω-γεωργικές χρήσεις. Σε συγκεκριμένες περιοχές τείνει να εκλείψει.  Προστατεύεται από τα Σύνταγμα και αυτό τεκμηριώνεται από τις αποφάσεις του ΣτΕ. Πρωτογενής τομέας και ΑΠΕ Η πρόκληση για τον πρωτογενή τομέα είναι η αρμονική ενσωμάτωση των ΑΠΕ στον κύκλο των δραστηριοτήτων του, με πολλαπλά οφέλη. Οι ΑΠΕ μπορούν να συνεισφέρουν στη μείωση του κόστους παραγωγής των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και στον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία τους. Έτσι λ.χ. μέσω κατάλληλων συνεταιριστικών σχημάτων οι αγρότες, με τη βοήθεια του κράτους θα μπορούσαν να επενδύσουν στην ιδιοπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για τις ανάγκες των μονάδων τους (κτηνοτροφικές μονάδες, θερμοκήπια, άρδευση κλπ). Σημαντική θα ήταν και η συνδυασμένη προσπάθεια παραγωγής βιοαερίου και διαχείρισης των αποβλήτων κτηνοτροφικών μονάδων, σε περιοχές με ιδιαίτερα προβλήματα, όπως η πεδιάδα Άρτας – Πρέβεζας κλπ. Όμως πρόκειται γενικά για δαπανηρές επενδύσεις, που δύσκολα θα μπορούσαν να γίνουν από μεμονωμένους αγρότες. Θα μπορούσαν να γίνουν όμως από ομάδες παραγωγών ή συνεταιρισμούς. Θα μπορούσαν να ιδρυθούν Ν.Π.Ι.Δ., συνεταιριστικής μορφής, που θα αξιοποιήσουν προς όφελος της τοπικής κοινωνίας τις ΑΠΕ, με στόχο να μην αποκλειστούν εκ των πραγμάτων οι αγρότες από τις επενδύσεις και τα εισοδήματα των ΑΠΕ, να αμβλυνθεί η «εξω-γεωργική» πίεση προς την αγροτική γη και να μειωθεί το κόστος παραγωγής του πρωτογενούς τομέα. Επίσης το κράτος θα μπορούσε αντί να παραδίδει την αγροτική γη στο έλεος της αγοράς, να ενοικιάζει ή να παραχωρεί κατάλληλες δημόσιες εκτάσεις για επενδύσεις σε ΑΠΕ, υπό αυστηρούς όρους. Η εγκατάσταση ΑΠΕ σε γεωργική, δασική γη και περιοχές Natura, θα πρέπει να αποτελέσουν ζητήματα προς εξέταση και επιστημονική μελέτη. Βασική αρχή θα πρέπει να είναι η βέλτιστη χωροθέτηση, η βέλτιστη τεχνολογία, ο υπολογισμός της «φέρουσας ικανότητας» μιας περιοχής και η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων, που όπως είδαμε δεν είναι μόνο περιβαλλοντικές! Προτάσεις Πιο ειδικά, σε σχέση με την εγκατάσταση Α.Π.Ε. σε γεωργική γη, επισημαίνουμε τα εξής: 1. Είναι ανάγκη να προστατευτούν σε κάθε περίπτωση, από κάθε χρήση τα δίκτυα υποδομών, όπως τα δίκτυα αποστράγγισης, νέα ή παλαιά. Οι όποιες αλλαγές στη χρήση γης, λ.χ. του 5% μιας ευρύτερης περιοχής, με δρόμους, τσιμεντοστρώσεις, ασφαλτοστρώσεις, συμπιέσεις του εδάφους, ώστε να γίνουν έργα Α.Π.Ε. ή άλλα, δεν θα πρέπει να επιβαρύνουν την υπόλοιπη γεωργική γη, με πλεονάζοντα νερά και οπωσδήποτε να μην παρεμποδίζουν ή μεταβάλλουν τη λειτουργικότητα των υφιστάμενων δικτύων υποδομών. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητες ειδικές μελέτες όπως υδρολογική μελέτη. 2. Οπωσδήποτε μια αλλαγή του χαρακτήρα λ.χ. στο 5-10% μιας αγροτικής περιοχής, αναμένεται να έχει επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, τόσο εντός του αγρο-οικοσυστήματος, όσο και στα γειτνιάζοντα οικοσυστήματα. Έτσι οι ειδικές μελέτες (π.χ. ορνιθολογική κλπ) κρίνονται απολύτως απαραίτητες. 3. Προσδιορισμός (από κατάλληλης σύνθεσης ομάδα επιστημόνων και αρμόδιων φορέων π.χ. Πανεπιστήμια, Επιμελητήρια, Φορείς οικολογικών οργανώσεων) περιεχομένου ειδικών μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη τα πορίσματα όλων των άλλων μελετών (απαραίτητα προαπαιτούμενων). Ο καθορισμός και η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων να γίνεται από κοινού από το Υ.ΠΕ.Κ.Α και το Υπ.Α.Α.& Τ. 4. Ορισμένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις πάνω στην αγροτική παραγωγή (προστασία της βιοποικιλότητας, προστασία των νερών, προστασία από τη διάβρωση, τη συμπίεση, διατήρηση φυτοφρακτών κλπ), θα πρέπει να ισχύουν και όταν η γεωργική γη αλλάξει χρήση και φιλοξενεί πλέον λ.χ. φωτοβολταϊκά. 5. Με την επιφύλαξη της τήρησης της νομοθεσίας, θα μπορούσε να είναι ανεκτή η χωροθέτηση Α.Π.Ε. εντός της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας (Γ.Γ.Υ.Π.) υπό τον ΑΥΣΤΗΡΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ότι η γεωργική γη δεν θα υποστεί μόνιμη αλλοίωση του χαρακτήρα της. Το ζήτημα θα πρέπει να εξειδικευτεί με τη συνεργασία του Υπ.Α.Α.&Τ., του ΓΕΩΤΕΕ και της Κοινωνίας των Πολιτών. Βασικές προϋποθέσεις θα πρέπει να είναι:  Να μην υπάρχει βιασύνη, που φαίνεται πως υπάρχει!  Αυστηρά μερική μόνο κάλυψη της έκτασης (π.χ. 20% - 30%) μιας αγροτικής εκμετάλλευσης, με στόχο την εξυπηρέτησή της (κατά προτεραιότητα) και τη λήψη συμπληρωματικού εισοδήματος. Αυτό θα εξασφαλίσει ικανοποιητικά αποθέματα γης και βιοποικιλότητας.  Απαγόρευση τσιμεντόστρωσης, ασφαλτόστρωσης, χαλικόστρωσης, συμπίεσης του εδάφους. Αξιοποίηση μόνο συγκεκριμένου τύπου υποστύλωσης, που καταλαμβάνει την ελάχιστη επιφάνεια εδάφους. Το υπόλοιπο (μεταξύ των στηριγμάτων) έδαφος, θα προσφέρει την περιβαλλοντική του λειτουργία ως αγρανάπαυση ή και βοσκότοπος ή σανοδοτική καλλιέργεια.  Περιβαλλοντικά αποδεκτή διαχείριση της αυτοφυούς βλάστησης (μεγάλη σημασία για τις περιοχές Natura).  Επιστημονικά, σταθερά, μετρήσιμα κριτήρια (λ.χ. μοριοδότηση), βάσει των οποίων θα μπορεί να εξαιρεθεί μια έκταση από το χαρακτηρισμό (Γ.Γ.Υ.Π.) και εξασφάλιση του ελέγχου τήρησης των όρων, καθ΄ όλη τη διάρκεια της παραγωγικής ζωής της επένδυσης Α.Π.Ε. Αποχαρακτηρισμός «έπειτα από σύμφωνη γνώμη υπηρεσιών ή επιτροπών» σε μια διοίκηση με τέτοια χάλια (βλ. εκθέσεις Συνηγόρου του Πολίτη), πρακτικά σημαίνει υποχώρηση σε πιέσεις και διαπλεκόμενα. Ας μας διδάξει το παράδειγμα των περιβόητων αγροτικών αποθηκών, που μετατρέπονται σε εξοχικά!  Επικύρωση των αποφάσεων για το χαρακτηρισμό εκτάσεων ως Γ.Γ.Υ.Π., με ΚΥΑ και έλεγχος της τήρησής των, αλλιώς οι αποφάσεις αυτές θα γίνονται «λάστιχο», κατά περίπτωση.