Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία' | 1 Οκτωβρίου 2013, 12:19

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Προς Yπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής Υπουργό κ. Γιάννη Μανιάτη Αναπληρωτή Υπουργό κ. Σταύρο Καλαφάτη Ειδικό Γραμματέα Δασών κ. Γιώργο Αμοργιανιώτη Αθήνα, 27/9/2013 Αρ. Πρωτ. 13/211 Θέμα: Σχόλια στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης αναφορικά με το σχέδιο νόμου «Δασικά οικοσυστήματα: Ορισμοί, μέτρα προστασίας, ανάπτυξης και διαχείρισης» Αγαπητέ κ. Μανιάτη Αγαπητέ κ. Καλαφάτη Αγαπητέ κ. Αμοργιανιώτη Όπως γνωρίζετε, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία δραστηριοποιείται στον τομέα της δασικής πολιτικής από την ίδρυσή της, με βασικό στόχο την προστασία των δασικών ενδιαιτημάτων της ορνιθοπανίδας της Ελλάδας. Παρότι η ελληνική πολιτεία προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να αναμορφώσει την παλαιωμένη δασική νομοθεσία έχοντας ξεκινήσει τη διαδικασία Κωδικοποίησης της Δασικής Νομοθεσίας, με μεγάλη μας έκπληξη είδαμε να εισάγεται ένα σχέδιο νόμου-πλήγμα στην προστασία τόσο των δασικών όσο και των υπόλοιπων χερσαίων οικοσυστημάτων. Εκτός του απαράδεκτου και επιστημονικά ατεκμηρίωτου περιεχομένου του σχέδιο νόμου, το ΥΠΕΚΑ παρακάμπτει την ουσία της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης και επιτρέπει μόνο 15 μέρες διαβούλευσης για ένα σχέδιο νόμου που αφορά σημαντικότατα ζητήματα της πολιτικής γαιών στην Ελλάδα. Η βασικότερη νομική ατοπία του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου αφορά τον ορισμό του «δάσους» και της «δασικής έκτασης». Όπως σίγουρα γνωρίζετε, οι ορισμοί αυτοί περιλαμβάνονται στο άρθρο 24 του Συντάγματος επομένως οποιαδήποτε τροποποίηση δεν μπορεί να γίνει από τον κοινό νομοθέτη. Πιο αναλυτικά τα σχόλιά μας επί του σχεδίου νόμου: 1) Το σχέδιο νόμου εισάγει ένα νέο ορισμό στη δασική νομοθεσία, αυτών των «δημόσιων γαιών». Από όσο γνωρίζουμε ο όρος «δημόσιες γαίες» (public lands) δεν έχει χρησιμοποιηθεί από άλλη χώρα της Ε.Ε.. Ο ορισμός που εισάγει το σχέδιο νόμου χρησιμοποιεί την ιδιοκτησιακή κατάσταση για να ορίσει μια μεγάλη κατηγορία γαιών, οι οποίες όμως έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά και δε μπορούν να αναγνωριστούν μόνο από το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Στην Ε.Ε. χρησιμοποιούνται οι όροι «χρήση γης» ή «κάλυψη γης» για να οριστούν γαίες με ίδια ή παρόμοια φυσιογνωμία που εξαρτάται από τη βλάστηση ή τις κυρίαρχες ανθρώπινες δραστηριότητες. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μόνο με τέτοιες ταξινομήσεις είναι δυνατή η αειφορική τους χρήση. Επιπλέον, ο ορισμός αυτός θα δημιουργήσει πρόσθετα και σοβαρά προβλήματα στη χρηματοδότηση από πληθώρας ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών πηγών (πχ. ΚΑΠ, Πυλώνας ΙΙ). Αναμένεται επίσης να προκαλέσει και περαιτέρω δυσκολίες αναφορικά με τις Ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας , αφού θα δημιουργεί ασάφειες και διπλές καταχωρήσεις (πχ. αναφορές στο πλαίσιο των Birds and Habitats Directives, Indirect land Use Changes Directive, EU Forest Information, EU Forest Strategy, EFFIS, κλπ.). Ένας ορισμός που αποδίδει την πρόθεση του σχεδίου νόμου θα μπορούσε να ήταν «χερσαία φυσικά οικοσυστήματα», όρος που μπορεί να περιγραφεί με σαφήνεια τόσο νομικά, όσο και οικολογικά με βάση τα συστήματα ταξινόμησης που χρησιμοποιούνται στην Ε.Ε. Επιπλέον, ο ορισμός που αποδίδεται στις «δασικές γαίες» περιλαμβάνει χαρακτηριστικά που έχουν κριθεί ως αντισυνταγματικά από το ΣτΕ (32, 33 και 34/08-01-2013) και αυτό από μόνο του αποτελεί σοβαρό τροχοπέδη για την εφαρμογή του νόμου, εφόσον τελικά ψηφισθεί από τη Βουλή. Τέλος, η νέα αυτή κατηγορία έκτασης δεν απολαμβάνει καμίας προστασίας καθώς επιτρέπονται σε αυτές διάφορες δραστηριότητες (ανοικοδόμηση, βόσκηση κ.α.), ενώ δεν μπορούν να κηρυχτούν αναδασωτέες. Επομένως, η κατηγορία αυτή, εφόσον εμπεριέχει και δασικές εκτάσεις, είναι αμφίβολης νομιμότητας σε σχέση με τον συνταγματικό ορισμό των δασών. 2) Σημαντικότατο ατόπημα του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου αποτελεί και το ότι στις «δημόσιες γαίες» ουσιαστικά εντάσει και τα φρυγανικά οικοσυστήματα. Δηλαδή, τη θαμνώδη και ποώδη, αμμοθινική και υγροτοπική βλάστηση που χαρακτηρίζει τα νησιωτικά και παράκτια τοπία της χώρας μας και φιλοξενεί πληθώρα προστατευόμενων και απειλούμενων ειδών της χλωρίδας και της πανίδας, κατατάσοντάς τα στα πλέον σημαντικά διεθνώς για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δεδομένου ότι ήδη οι εκτάσεις αυτές προστατεύονται πλημμελώς, θεωρούμε ότι το ν/σ ουσιαστικά καλεί σε αλλοίωση, κατακερματισμό και ενίοτε καταστροφή αυτών των πολύ σπουδαίων οικοσυστημάτων. Επισημαίνουμε δε ιδιαίτερα, τους κινδύνους που δημιουργούν αυτές οι ρυθμίσεις για τους μικρούς παράκτιους υγρότοπους, ιδίως των νησιών, που μόλις πρόσφατα αναγνωρίσθηκαν ως ιδιαίτερης σημασίας από το υπουργείο σας! 3) Ενώ το σχέδιο νόμου και το συνοδευτικό δελτίο τύπου του Υπουργείου αναφέρουν ότι στοχεύουν στην αειφορική ανάπτυξη και στην ενίσχυση της δραστηριοτήτων μέσα στα δάση, το παρόν σχέδιο νόμου αγνοεί επιδεικτικά τη διαβούλευση (δημόσια και μη δημόσια) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε σχέση με το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020. 4) Επιπρόσθετα, το σχέδιο νόμου κάθε άλλο παρά είναι μία αφετηρία για την υλοποίηση μιας Εθνικής Στρατηγικής για τα Δάση. Για την ακρίβεια, η Εθνική Στρατηγική για τα Δάση δεν υπάρχει επειδή η χώρα μας δεν έχει ενδιαφερθεί να σχεδιάσει και να προγραμματίσει την αειφορική αξιοποίηση των δασικών της πόρων. Και αυτό είναι πιο κρίσιμο σημείο σήμερα, μιας που η ΕΕ έχει μόλις συντάξει τη δική της Στρατηγική για τα Δάση (2013-2020) και τα κράτη μέλη καλούνται σήμερα να την υλοποιήσουν. Να σημειωθεί εδώ ότι η Στρατηγική για τα Δάση αναπτύχτηκε προκειμένου να ενισχύσει την αειφορική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών δασών αλλά και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που προκύπτουν από την έλλειψη συντονισμού και συνοχής ανάμεσα στις πολιτικές της ΕΕ που σχετίζονται με τα δάση, πχ. Πράσινη Βίβλος για τα Δάση, Στόχοι της στρατηγικής "Ευρώπη 2020", Αγροτική Ανάπτυξη, 2020 Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα, 2020 Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, Οδηγία για το Νερό, κλπ. 5) Επιπρόσθετα, το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου δε λαμβάνει καθόλου υπόψη τις προστατευόμενες περιοχές και τη νομοθεσία που τις διέπει, δημιουργώντας έτσι νέα προβλήματα και νομικά κενά. Δεν είναι δυνατόν να έχουν την ίδια βαρύτητα όλα τα δάση, οι δασικές εκτάσεις και οι δημόσιες γαίες. Αρκετές εξ αυτών έχουν πολύ ιδιαίτερη σπουδαιότητα, όχι μόνο για τη τεράστια βιοποικιλότητα που φιλοξενούν, αλλά και για τις οικοσυστημικές τους λειτουργίες (π.χ. περιορισμός διάβρωσης, παραγωγή νερού, κλπ.). Αυτή τους η αξία δε φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη, ούτε στις επιτρεπτές χρήσεις, αλλά ούτε και στην οικονομική αποτίμηση αυτών. Σημειώνουμε ενδεικτικά ότι σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση μας περίπου το 21% των περιοχών του Ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 στην χώρα μας (εκ των οποίων περίπου το 80% αφορά περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας, δηλαδή περιοχές που εφαρμόζονται ειδικά μέτρα για την προστασία της απειλούμενης ορνιθοπανίδας της ΕΕ σε άμεση υλοποίηση της Οδηγίας 147/2009 «για τα άγρια πουλιά»), εμπίπτουν στην κατηγορία των «δημόσιων γαιών» (αφορά κυρίως βραχώδεις και χορτολιβαδικές εκτάσεις). Το σχέδιο νόμου επιτρέπει την αλλαγής χρήσης σε αυτές τις εκτάσεις, ενώ αντίθετα θα έπρεπε να προβλέπει την αυξημένη προστασία τους καθώς και των παραδοσιακών χρήσεων γης σε αυτές (πχ. εκτατική κτηνοτροφία). Επιπλέον, ακολουθώντας την Οδηγία 147/2009, το 44% των απειλούμενων ειδών πουλιών χρησιμοποιούν αυτές τις εκτάσεις σε ένα κρίσιμο στάδιο του βιολογικού τους κύκλου και το 25% των παγκόσμια απειλούμενων ειδών πουλιών σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο. Με το παρόν σχέδιο νόμου υπονομεύεται κάθε προσπάθεια διατήρησης και προστασίας της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα που απειλείται σήμερα με αφανισμό, καθώς και τις πολύχρονες προσπάθειες σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο για την ανάσχεση της απώλειας της παγκόσμιας βιοποικιλότητας που αναγνωρίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του αιώνα μας. 6) Το σχέδιο νόμου εισάγει ρυθμίσεις, σύμφωνα με τις οποίες όποιος καταστρέφει, οφείλει στη συνέχεια να αναδασώνει την ίδια έκταση σύμφωνα με κάποια προσέγγιση οικολογικού ισοζυγίου. Αν και αυτό επικοινωνιακά ακούγεται ευχάριστο, στην πραγματικότητα έχει περιορισμένη αξία, γιατί αν καταστραφεί μια μικρή, αλλά σημαντική έκταση για κάποιο είδος άγριας ζωής, αυτή δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί από μια αναδάσωση, όσο μεγάλη κι αν είναι. Αν για παράδειγμα αν καταστραφεί η βραχώδης θέση φωλεοποίησης ενός αρπακτικού πουλιού για να γίνει ένα λατομείο ή να διανοιχθεί δρόμος που οδηγεί σε ορεινή τουριστική εγκατάσταση (στην οποία θα πηγαίνουν οι τουρίστες για να έρθουν σε επαφή με τη φύση!) και σε αντιστάθμισμα αναδασώνεται ίση (ή πολλαπλάσια) έκταση, τότε η αναδάσωση αυτή δεν έχει κανένα όφελος για το αρπακτικό πουλί. Ο βιότοπος έχει πια καταστραφεί. 7) Μεγάλη απογοήτευση αποτελεί η επέκταση της τακτικής της νομιμοποίησης αυθαιρέτων και σε άλλες εγκαταστάσεις και δραστηριότητες εντός των δασικών εκτάσεων. Λανθασμένα κατά την άποψή μας, δίνονται νέες προθεσμίες για τη αυθαίρετων δραστηριοτήτων που αφορούν τα λατομεία [άρθρο 18], τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις [άρθρο 20 παρ. 5], τις κατασκηνώσεις [άρθρο 20 παρ. 8], τα ορειβατικά καταφύγια [άρθρο 20 παρ. 8], τα χιονοδρομικά κέντρα [άρθρο 20 παρ. 6]. 8) Με το σχέδιο νόμου νομιμοποιούνται όλες οι εκχερσώσεις και οι παράνομες επεμβάσεις τόσο στα δάση όσο και στα πάρκα και τα άλση, καλύψεις γης που είναι επιτακτικής ανάγκη για τις πυκνοδομημένες ελληνικές πόλεις. Επιπρόσθετα, επιτρέπονται κάθε είδους χρήσεις και εκμεταλλεύσεις, απολύτως ασύμβατες με τον οικολογικό και παραγωγικό ρόλο των δασικών οικοσυστημάτων (ξενοδοχεία με γήπεδα γκολφ, πίστες μοτοκρός, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών είναι λίγες μόνο απ’ όσες θεωρούνται πλέον «επιτρεπτές επεμβάσεις εξαιρετικού χαρακτήρα»). Ακόμα όμως και η πραγματικά αναγκαίες επεμβάσεις, συνεχίζουν να γίνονται με τρόπο αποσπασματικό, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστικός χωροταξικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο. Από τον συνδυασμό ελαχιστοποίησης της προστασίας και διευκόλυνσης απόδοσης δημόσιας γης σε ιδιώτες, ευνοούνται ιδιαίτερα:  Η ενεργειακή βιομηχανία, ιδιαίτερα οι ΑΠΕ, που απαιτεί την ανεξέλεγκτη διάνοιξη οδικού δικτύου (σε μια χώρα που η πυκνότητα του οδικού δικτύου στα δάση είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη).  Οι τουριστικές επιχειρήσεις κάθε είδους που εκτός της ανεξέλεγκτης διάνοιξης και δημιουργίας κάθε είδους μεταφορικών υποδομών, επιθυμούν και να εγκαθίστανται οπουδήποτε εκτιμούν ότι έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα, ακόμα κι αν πρόκειται για σημαντικές θέσεις για τη βιοποικιλότητα, ανέγγιχτες παράκτιες ζώνες και κορυφές βουνών. Επισημαίνεται, ότι μόλις πριν λίγες μέρες υπογράφηκε ΚΥΑ που εξαιρεί πληθώρα έργων μεταφορικών εγκαταστάσεων από την υποχρέωση περιβαλλοντικής αδειοδοτήσεις, επαναφέροντας τη χώρα δεκαετίες πίσω, τότε που οποιοσδήποτε μπορούσε να διανοίξει π.χ. οδικό δίκτυο όπου επιθυμούσε. 9) Το σχέδιο νόμου ορίζει, ότι η βόσκηση πρέπει να ασκείται σύμφωνα με διαχειριστικά σχέδια και αυτό είναι μια θετική εξέλιξη. Ωστόσο, το να συντάσσονται με τη μερίμνα των οικείων κτηνοτροφικών οργανώσεων, αποτελεί ουσιαστικά μια ακόμα εκχώρηση της δημόσιας εξουσίας σε ιδιώτες. Ποιες είναι οι «οικείες ενώσεις κτηνοτρόφων»; Αυτές που υφίστανται σήμερα (όπου υφίστανται) είναι σε θέση να επιληφθούν ένα τόσο σημαντικό ζήτημα ή θα δημιουργηθούν νέες; Πότε; Από ποιους; Πως εξασφαλίζεται ότι η σύνταξη των μελετών δε θα γίνεται μεροληπτικά σε βάρος της αειφορικής διαχείρισης των λιβαδικών οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας; Πως θα καλύπτεται το κόστος εκπόνησης των μελετών και με βάση ποιες προδιαγραφές θα εκπονούνται αυτές; Η αειφορικά ασχολούμενη λιβαδοπονία προϋποθέτει πολυετή και υπό αυστηρούς όρους σύνδεση κάθε κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης με συγκεκριμένες διακριτές λιβαδικές εκτάσεις και φυσικά εποπτεία εφαρμογής. Η εποπτεία αφενός λειτουργεί συμβουλευτικά προς τους κτηνοτρόφους αφετέρου αποτρέπει την υπερβόσκηση ή άλλες μη περιβαλλοντικά συμβατές πρακτικές. Ποιος θα τα εφαρμόζει αυτά; Η πρόβλεψη ότι τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης θα «εγκρίνονται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας αποκεντρωμένης Διοίκησης, μετά από εισήγηση του αρμοδίου Δασάρχη» είναι προσχηματική εφόσον δεν αναφέρεται ποιος θα ασκεί τον έλεγχο εφαρμογής των συγκεκριμένων διαχειριστικών σχεδίων. Έχει εισαχθεί μόνο για να υπάρχει η τυπική έγκριση και να καλύπτονται τα ελάχιστα απαιτούμενα από την κοινοτική νομοθεσία για τη χρηματοδότηση της κτηνοτροφίας. Πιθανότατα θα οδηγήσει σε βιομηχανία τυπικών μελετών και συνέχιση της ίδιας χαώδους κατάστασης στη διαχείριση των λιβαδικών πόρων, που αποβαίνει μακροπρόθεσμα σε βάρος τόσο της φύσης όσο και της κτηνοτροφίας. 10) Τέλος, από τη μια το σχέδιο νόμου επιτρέπει στα δάση και στις δασικές εκτάσεις αλλαγή χρήσης (από χρήση δάσους σε χρήση βιομηχανική) επειδή η περιοχή έχει πληγεί από δασική πυρκαγιά, η οποία σχεδόν πάντα προέρχεται από ανθρώπινη υπαιτιότητα. Και από την άλλη, τιμωρεί σοβαρά την αλλαγή χρήσης αν προκύπτει από άλλες αιτίες (πχ. παράνομες υλοτομίες). Μια νομοθεσία οφείλει να είναι αντικειμενική και να προσφέρει ισονομία. Η αλλαγή χρήσης μιας φυσικής περιοχής με ανθρώπινη υπαιτιότητα σε κάθε περίπτωση οφείλει να τεκμηριώνεται και να διασφαλίζει ότι είναι προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος. Για όλους τους παραπάνω λόγους, θεωρούμε το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου σοβαρό πλήγμα για την προστασία των ελληνικών δασών. Καλούμε το ΥΠΕΚΑ να αποσύρει το σχέδιο νόμου, και να κινήσει άμεσα νέα και ουσιαστική δημόσια διαβούλευση, να ολοκληρώσει τη διαδικασία Κωδικοποίησης της Δασικής Νομοθεσίας, και να συντάξει άμεσα μια Εθνική Στρατηγική για τα Δάση. Για περισσότερες πληροφορίες: Δρ. Πέρη Κουράκλη, Συντονίστρια Ομάδας Εργασίας για τα Δάση της Ορνιθολογικής (email: pkourakli@ornithologiki.gr)