Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία' | 15 Ιανουαρίου 2010, 17:04

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μαζί με άλλους 171 περιβαλλοντικούς και επιστημονικούς φορείς κατέθεσε στον Πρωθυπουργό και την Υπουργό Περιβάλλοντος πρόταση για τις περιοχές αποκλεισμού από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων. Οι θέσεις και οι πρότασεις είναι αναρτημένες εδώ: http://ornithologiki.gr/gr/politiki/show_article.php?artID=391&locale=gr Ακολουθούν σχόλια επί του σχεδίου νόμου, τα οποία έχουν αναρτηθεί και ανά άρθρο στην δημόσια διαβούλευση. Εισαγωγή Το παρόν κείμενο αποτελεί τη συμβολή της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας στη δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο νόμου «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, ως Περιβαλλοντική ΜΚΟ, που εδώ και 28 έτη αγωνίζεται για την προστασία της ελληνικής φύσης, αλλά και ως εθνικός εταίρος του BirdLife International υποστηρίζει σθεναρά τον στόχο της ΕΕ για αύξηση του ποσοστού παραγόμενης ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές. Η ουσιαστική εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από την Οδηγία 2001/77/ΕΚ είναι ο πιο κατάλληλος τρόπος για την επίτευξη του στόχου αυτού. Στα πλαίσια αυτά η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία χαιρετίζει τους εθνικούς φιλόδοξους στόχους που θέτει το σχέδιο νόμου. Θεωρεί επίσης θετικά την επίσπευση της γραφειοκρατικής διαδικασίας, όπως και τα μέτρα για την μείωση της ενεργειακής κάλυψης των κτηρίων. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές διατάξεις στο σχέδιο νόμου που εγείρουν προβλήματα. Το πιο σημαντικό πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι ο στόχος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν πρέπει να ανταγωνίζεται τον στόχο που έχει θέσει η ΕΕ για την ανάσχεση της μείωσης της βιοποικιλότητας. Είναι πάνω σε αυτόν τον άξονα που αξιολογείται το σχέδιο νόμου. Το πολιτικό βάρος αυτής της προσέγγισης είναι ιδιαιτερα μεγάλο καθώς ο στόχος που έθεσε η ΕΕ στο Γκότενμποργκ με ορίζοντα το 2010 δεν θα εκπληρωθεί , ενώ παράλληλα διανύουμε το 2010, έτος ορόσημο για την βιοποικιλότητα. Έτσι οι προσπάθειες για την ανάσχεση της μείωσης της βιοποικιλότητας πρέπει να ενταθούν παγκοσμίως, όπως υποστήριξε και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Γενικά σχόλια Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η ανάσχεση της μείωσης της βιοποικιλότητας αποτελούν παγκόσμια τους πυλώνες της περιβαλλοντικής πολιτικής. Αυτή η διπολική περιβαλλοντική πολιτική είναι θεσμοθετημένη με βάση τις σχετικές οδηγίες και από πουθενά δεν προκύπτει προτεραιοποίηση μεταξύ των δύο αυτών πυλώνων. Αντίθετα, η προσπάθεια συνεργειών και σύνδεσης μεταξύ τους είναι προτεραιότητα. Όσο περισσότερο κατανοούμε τον τρόπο με τον οποίο η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την φύση, γίνεται ξεκάθαρο ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις δύο αυτές περιβαλλοντικές κρίσεις ξεχωριστά. Η αλληλεξάρτησή τους επιβάλει να πάρουμε μέτρα και για τα δύο συγχρόνως. Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ πρόκειται να αποτύχει περιβαλλοντικά, αν δεν σχεδιαστεί με γνώμονα την προστασία της φύσης και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της χώρας σε σχέση με το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο. Στόχος της Ελληνικής Πολιτείας θα πρέπει να είναι η εναρμόνιση των πολιτικών και παρεμβάσεων, για τη μεγιστοποίηση των αναμενόμενων περιβαλλοντικών ωφελειών από τις Α.Π.Ε. σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, με ταυτόχρονη όμως ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στη φύση. Οποιαδήποτε μονοδιάστατη προσέγγιση υποθηκεύει το φυσικό περιβάλλον σημαντικών για τη βιοποικιλότητα περιοχών και έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική της ΕΕ. Με βάση τα παραπάνω, ακόμη κι αν έπρεπε να υπάρχει μια εθνική προτεραιότητα για την Ελλάδα μεταξύ των δύο στόχων αυτή θα έπρεπε να είναι η προστασία της βιοποικιλότητας. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μια τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα χώρες. Παράλληλα, αν και αντικειμενικά ενεργειακά σπάταλη, ως χώρα αρκετά αραιοκατοικημένη για επίπεδα Ευρωπαϊκής Ένωσης, διατηρεί αναλογικά πολύ χαμηλότερα επίπεδα κατανάλωσης ενέργειας από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ. Το ίδιο ισχύει για τη χώρα μας και σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι αναγκαίο λοιπόν να αποφευχθεί η σύγχυση μεταξύ του οικολογικού σκοπού των αιολικών πάρκων (παραγωγή ανανεώσιμης ενεργείας) και της βλάβης την οποία προκαλούν στο φυσικό περιβάλλον, όταν χωροθετούνται λανθασμένα. Η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος από την ανάπτυξη των ΑΠΕ και ιδίως των αιολικών πάρκων θα είναι πρωτοφανής σε έκταση, μάλιστα σε μικρό διάστημα. Ποτέ στα ελληνικά δεδομένα δεν έχει δρομολογηθεί τόσο ευρεία και μεγάλη ανάπτυξη βιομηχανικών μονάδων σε όλη την ύπαιθρο και μάλιστα σε διάστημα λίγων ετών. Για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα της χώρας μας από την εγκατάσταση αιολικών Πάρκων, ο χωροταξικός σχεδιασμός θα πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως στα εξής ζητήματα: α) στην λήψη μέτρων για την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας, β) στην σχεδιασμό μια οικιακής και αποκεντρωμένης παραγωγής ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, γ) στον αποκλεισμό των ιδιαίτερα ευαίσθητων περιοχών, θεσμοθετημένων ή μη, η κατάσταση διατήρησης των οποίων θα μπορούσε να υποβαθμιστεί ανεπανόρθωτα από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, δ) στην χωροθέτηση των αιολικών πάρκων κατά προτεραιότητα κοντά στον άνθρωπο: γύρω από οικισμούς, βιομηχανικές ζώνες, καθώς και περιοχές με χαμηλή αξία για την βιοποικιλότητα, ε) στην υιοθέτηση και τήρηση των κατάλληλων, διεθνώς παραδεκτών μεθόδων και τεχνικών εκτίμησης και ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων των αιολικών πάρκων, όπως για παράδειγμα την Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη. Με βάση τις παραπάνω κατευθύνσεις εκτιμούμε ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου δημιουργεί τα παρακάτω σημαντικά προβλήματα: • Θυσιάζει την προστασία της βιοποικιλότητας για την επίλυση της κλιματικής αλλαγής, ενώ τα δύο είναι αλληλένδετα. • Δεν θεσμοθετεί μια σωστή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων. • Δεν λαμβάνει υπόψη τις Κοινοτικές Οδηγίες για την προστασία της φύσης και την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. • Δεν εκπονεί Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τον νόμο αυτό, ο οποίος χωροθετεί μία βιομηχανική δραστηριότητα σε εθνικό επίπεδο. Ως προς το ίδιο το κείμενο του νομοσχεδίου, οι τροποποιήσεις ισχυόντων νόμων και ιδιαίτερα του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ κάνουν δύσκολη την κατανόηση του νομικού καθεστώτος που διέπει τις ΑΠΕ τελικά. Προτείνουμε να κωδικοποιηθεί η νομοθεσία για τις ΑΠΕ. Άρθρο 1 Εθνικός Στόχος Α.Π.Ε. Οι εθνικοί νόμοι δεν επιτρέπεται να αγνοούν ή να παραβιάζουν τις σχετικές με το θέμα που ρυθμίζουν Διεθνείς Συνθήκες, Κοινοτικές Οδηγίες και κατευθυντήριες αρχές του διεθνούς δικαίου. Η σημασία των ΑΠΕ για την προστασία από την κλιματική αλλαγή πρέπει να αναδεικνύεται με γνώμονα και τους άλλους τομείς περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής, σε διεθνές και κοινοτικό επίπεδο. Ωστόσο, το Άρθρο 1 του σχεδίου νόμου σταθμίζει την προώθηση των ΑΠΕ υψηλότερα από άλλες περιβαλλοντικές παραμέτρους. Η προτεραιότητα αυτή, χωρίς να λαμβάνονται οι απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας, δύναται να λειτουργήσει εις βάρος της προστασίας της βιοποικιλότητας, η οποία συνιστά εξίσου σημαντική προτεραιότητα της χώρας. Οι Συνθήκες για την Βιοποικιλότητα (CBD), της Βέρνης, της Βόννης και η Συνθήκη Ραμσάρ, έχουν θέσει τη βιοποικιλότητα σε θέση προτεραιότητας παγκοσμίως. Δεν είναι σύμφωνο με τις εν λόγω Συνθήκες να διευκολύνεται η προώθηση των ΑΠΕ χωρίς δικλείδες ασφαλείας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Η «αρχή της πρόληψης» παραβιάζεται καθώς καταργούνται κομβικές διαδικασίες αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ. Έτσι, εγκατάσταση έργων ΑΠΕ επιτρέπεται παντού κατά προτεραιότητα, χωρίς να εξασφαλίζεται η προστασία περιβαλλοντικά ευάλωτων περιοχών. Το άρθρο 1 παραβλέπει το γεγονός ότι η προστασία του κλίματος, στην οποία σωστά αποβλέπει, εξασφαλίζεται από τη σωστή λειτουργία των οικοσυστημάτων με τις κομβικές επιδράσεις τους στον κύκλο του άνθρακα. Η διατήρηση των δασών και των οικοτόπων, οι οποίοι απορροφούν και το μεγαλύτερο μέρος του διοξειδίου το άνθρακα, είναι η σημαντικότερη δικλείδα ασφαλείας της Ελλάδας απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Είναι τέλος ευρέως γνωστό ότι οι ΑΠΕ αποτελούν μέρος της λύσης της κλιματικής αλλαγής. Καθοριστικό παράγοντα παίζει η πολιτική που θα ακολουθήσει η χώρα για τη μείωση των εκπομπών της. Σύμφωνα λοιπόν με την αρχή της πρόληψης, η εξοικονόμηση ενέργειας και η αύξηση ενεργειακής αποδοτικότητας θα έπρεπε να είναι ο απώτερος στόχος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Προτείνουμε να προστεθεί παράγραφος στο άρθρο 1 η οποία θα θέτει ως εθνικό στόχο την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Άρθρο 2 Άδεια Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. 1.ε) Η διάταξη είναι ασαφής δεδομένου ότι δεν υπάρχει υποχρέωση εκπόνησης μελέτης πριν από την αίτηση άδειας παραγωγής. Πρέπει να διευκρινιστεί σε ποιές μελέτες αναφέρεται το άρθρο αυτό και με ποιό σκοπό και μέσα σε ποιά πλαίσια εκπονούνται αυτές. 1.θ) Η διάταξη αυτή δίνει έμφαση στα κριτήρια του Χωροταξικού Πλαισίου το οποίο, εκτός από το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό αποδυναμώνεται από τις τροποποιήσεις του εν λόγω σχεδίου νόμου, δεν υπερέχει επίσης των Κοινοτικών Οδηγιών. Στο Άρθρο 2 πρέπει να ενσωματωθούν οι κατευθύνσεις και οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τους Οικότοπους, την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ για τα Άγρια Πτηνά και την Οδηγία 97/11/ΕΚ για την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Αποτελούν κομβικές Οδηγίες για την προστασία της φύσης και την εφαρμογή της αρχής της πρόληψης. Να προστεθεί το εδάφιο: «Της προστασίας του περιβάλλοντος, σύμφωνα με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ για τα Άγρια Πουλιά και 92/43/ΕΕ για τους Οικότοπους, όπως και το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Α.Π.Ε..» 2. Το δίκτυο γραμμών σύνδεσης των εγκαταστάσεων μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στα δάση και σε ορισμένα είδη που εξαρτώνται από τους σχετικούς οικοτόπους όσο και σε συγκεκριμένα είδη πουλιών. Η σύντομη προκαταρκτική μελέτη που προβλέπεται από το σχέδιο νόμου δεν συμβάλλει στην επαρκή εκτίμηση των επιπτώσεων αυτών, καθώς: i) Το περιεχόμενο μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθορίζεται ήδη από την Οδηγία 97/11/ΕΚ , όπως έχει ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία . Το Άρθρο ορίζει σαφώς ένα ελαστικότερο περιεχόμενο για τη «σύντομη προκαταρκτική μελέτη», την οποία ο επενδυτής οφείλει να εκπονήσει, παραβιάζοντας έτσι την Οδηγία. Το περιεχόμενο των ΜΠΕ δεν είναι δυνατόν να επανακαθορίζεται κατ’ εξαίρεση για τις ΑΠΕ. ii) Δεν προβλέπεται η εξέταση εναλλακτικών λύσεων για τις γραμμές σύνδεσης και τους υποσταθμούς. Η εξέταση εναλλακτικών λύσεων επιβάλλεται από το Άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43 και την εθνική νομοθεσία ιδίως όταν πρόκειται για έργα που δύναται να επηρεάσουν περιοχές Natura 2000. iii) Η κατάργηση των διαδικασιών εκπόνησης ΜΠΕ καταλύει εντέλει την αρχή της πρόληψης. Η εκπόνηση ΜΠΕ αποβλέπει ουσιαστικά στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του έργου με γνώμονα το υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και ο επανακαθορισμός των διαδικασιών ως «συνοπτικών» δεν μπορεί να εγγυηθεί το υψηλό αυτό επίπεδο. iv) Η «σύντομη προκαταρκτική μελέτη» δεν είναι δυνατόν να εκπληρώσει την υποχρέωση της «δέουσας εκτίμησης» των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός έργου ή των συνοδών του έργων, και ειδικά εντός των περιοχών Natura 2000. Η «δέουσα εκτίμηση» προβλέπεται από την παράγραφο 3 α) του άρθρου 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ . Η έννοια της «δέουσας εκτίμησης» που προβλέπει η διάταξη αυτή της Οδηγίας, δεν προσδιορίζεται μεν στην Οδηγία, έχει εξειδικευθεί όμως από τη νομολογία του Δικαστηρίου. Πιο συγκεκριμένα, η εκτίμηση αυτή πρέπει να διενεργείται κατά τρόπο ώστε οι αρμόδιες αρχές να μπορούν να βεβαιωθούν ότι ένα σχέδιο δεν πρόκειται να έχει επιβλαβείς συνέπειες για την ακεραιότητα του οικείου τόπου. Πρέπει δε να αποκλεισθεί η διατήρηση, από επιστημονική άποψη, οποιασδήποτε εύλογης αμφιβολίας . Είναι σαφές ότι οι διαδικασίες που θεσπίζει η παράγραφος αυτή δεν εξυπηρετούν ανάλογο στόχο. 5. α) Η διάταξη αυτή επιτρέπει την αύξηση της πυκνότητας των ανεμογεννητριών στο γήπεδο εγκατάστασης μέχρι και 10%, χωρίς την προηγούμενη εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η ρύθμιση στηρίζεται στην παραδοχή ότι η μόνη επίπτωση στο περιβάλλον προκύπτει από την έκταση του γηπέδου. Όμως, και η πυκνότητα των ανεμογεννητριών παίζει καθοριστικό ρόλο στις δυσμενείς επιδράσεις που θα υποστούν τα άγρια πουλιά. Επομένως, η αύξηση της πυκνότητας ενέχει για την ορνιθοπανίδα κίνδυνο, ο οποίος πρέπει και να εκτιμάται επαρκώς σε ευάλωτες περιοχές και για συγκεκριμένα ευάλωτα είδη. 5. δ) Η διάταξη αυτή ουσιαστικά επιτρέπει οποιαδήποτε αλλαγή στο μέγεθος του έργου και μπορεί να οδηγήσει σε καταστρατήγηση των προηγούμενων διατάξεων, οι οποίες ήδη δεν προβλέπουν επαρκείς δικλείδες ασφαλείας για την προστασία της βιοποικιλότητας. Οποιαδήποτε αλλαγή του έργου που αφορά το μέγεθος και κατ’ επέκταση τη θέση τους πρέπει να επιτρέπεται μόνο μετά από σχετική μελέτη. Επίσης, πρέπει να εισαχθεί διάταξη για την άσκηση ειδικής διοικητικής προσφυγής κατά των αποφάσεων της διοίκησης η οποία δύναται να εκτιμήσει μη νόμιμα ότι δεν επηρεάζονται τα κριτήρια της παραγράφου 1 του άρθρου 2. 7. Η διάταξη αυτή δεν εναρμονίζεται με την Οδηγία 97/11/ΕΚ . Ουσία της οδηγίας αποτελεί η διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του έργου, στο σύνολό τους, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Με την αποσύνδεση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης από την άδεια παραγωγής, η οποία εγκρίνει και τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου που δύναται να επηρεάσουν το περιβάλλον (μέγεθος, θέση κ.λπ.), οι βασικές παράμετροι του έργου έχουν καθοριστεί και δεν τίθενται υπό διαμόρφωση. Κατ’ επέκταση η λειτουργικότητα της εκπόνησης ΜΠΕ σχετικοποιείται. 9. Η διάταξη αυτή εξαιρεί από τις διαδικασίες αδειοδότησης τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ όταν: α) ο αιτών είναι κάτοχος γης, και β) η εγκατάσταση ανήκει στην κατηγορία μη οχλούσας ή χαμηλής όχλησης δραστηριότητα. Ως προς τους αιολικούς σταθμούς, χαμηλής όχλησης θεωρούνται τα έργα ισχύος από 20 έως 700kW, ενώ μη οχλούσες θεωρούνται οι εγκαταστάσεις με ισχύ λιγότερη από 20Mw . Η διάταξη αυτή κρίνεται εξ’ αρχής θετική, καθώς αποσυμφορίζει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και επιταχύνει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων προωθεί τις ανεμογεννήτριες μικρής και τοπικής κλίμακας. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να οριστεί ένα ανώτατο όριο πυκνότητας των ανεμογεννητριών ανά km2. Άρθρο 3 Διατάξεις για την άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας Η κατάργηση της προκαταρκτικής μελέτης θα μπορούσε να συνιστά θετικό βήμα προς τη μείωση του χρόνου αδειοδότησης των έργων. Παρόλα αυτά, επειδή το σχέδιο νόμου αποσυνδέει εντελώς την άδεια παραγωγής από την περιβαλλοντική αδειοδότηση η συντόμευση των διαδικασιών Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, είναι χρήσιμο να μην συνδυασθεί και με την κατάργηση της προκαταρκτικής μελέτης. Αυτό θα εξασφαλίσει επαρκή χρόνο για την έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών, αλλά και θα δώσει ευκαιρίες για έγκαιρο ανασχεδιασμό του έργου σε περίπτωση που απειλείται η βιοποικιλότητα. Προτείνουμε η εκπόνηση και κατάθεση ΜΠΕ να μεταφερθεί νωρίτερα στην διαδικασία αδειοδότησης του έργου, είτε πριν, είτε παράλληλα της διαδικασίας έκδοσης άδειας παραγωγής. Επίσης, κατά τη διαδικασία ΕΠΟ η προτεινόμενη διάταξη θέτει νέα ελάχιστα κριτήρια για την έγκριση, παραβιάζοντας την Οδηγία 97/11/ΕΚ. Η Οδηγία ορίζει το ελάχιστο περιεχόμενο των ΜΠΕ το οποίο η χώρα οφείλει να προβλέπει στην εθνική της νομοθεσία. Ο προσδιορισμός πρόσθετων στοιχείων για τις εγκρίσεις ΜΠΕ μειώνει το επίπεδο προστασίας της βιοποικιλότητας κατά παραβίαση της Κοινοτικής Νομοθεσίας. 2. Η τροποποίηση αυτή καταργεί τη ρύθμιση του ν. 3468/2006, η οποία επιβάλλει την αδειοδότηση των έργων ΑΠΕ εντός των προστατευόμενων περιοχών. Έτσι δεν προβλέπεται περιβαλλοντική εκτίμηση των επιπτώσεων η οποία οφείλει να είναι αυστηρή για τις περιοχές αυτές. 4.α) Η διάταξη αυτή παραβιάζει την Οδηγία 97/11/ΕΚ, αφού εισάγει τεκμήριο πληρότητας του φακέλου της ΜΠΕ, εάν έχουν παρέλθει 20 μέρες από την υποβολή του. Πλήρης είναι όμως ο φάκελος όταν η ΜΠΕ περιέχει όλα τα στοιχεία που αποτελούν το περιεχόμενό της με βάση το άρθρο 5 της παραπάνω Οδηγίας. Σημειώνεται επίσης ότι η προθεσμία 20 ημερών για αναζήτηση συμπληρωματικών στοιχείων από την αρμόδια αρχή, μία μόνο φορά, αποτελεί ιδιαίτερα μικρή προθεσμία. 4. β) Η διάταξη αυτή θεωρούμε ότι θα οδηγήσει σε αποθάρρυνση των αρμόδιων υπηρεσιών να γνωμοδοτούν. Επειδή το ζήτημα της χωροθέτησης των ΑΠΕ είναι περιβαλλοντικά και κοινωνικά ευαίσθητο, πρέπει να δίνεται και η ανάλογη δυνατότητα στις υπηρεσίες να αξιολογούν τα χαρακτηριστικά του έργου. Η ουσία των διαδικασιών γνωμοδότησης είναι η εισαγωγή ειδικής τεχνογνωσίας για τις διαφορετικές πτυχές του έργου. Ως εκ τούτου, η διαδικασία «επιστροφής»της γνωμοδότησης σε μία υπηρεσία για αλλαγή του περιεχομένου αντιβαίνει στο νόημα των διαδικασιών εσωτερικής «διαβούλευσης» μεταξύ των συναρμόδιων αρχών. 5. β) Η παράγραφος αυτή εμπεριέχει δύο διαφορετικές διαδικασίες για τον προσδιορισμό του δασικού ή μη χαρακτήρα της έκτασης όπου πρόκειται να γίνει η εγκατάσταση. Πρώτον, αναφέρεται ότι η μορφή της έκτασης προκύπτει από παλαιότερες αεροφωτογραφίες της Δασικής Υπηρεσίας. Δεύτερον, αναφέρεται ότι προκύπτει από το άρθρο 14 του ν. 998/1979, ο οποίος προβλέπει πάντως ότι όλες οι αεροφωτογραφίες πρέπει να αξιοποιούνται για να κριθεί η μορφή της έκτασης. Επομένως, πρέπει να αποσαφηνισθεί ότι η διαδικασία που ακολουθείται σε αυτή την περίπτωση είναι η δεύτερη, καθώς αυτή ισχύει για τον χαρακτηρισμό ή μη όλων των εκτάσεεων από τις αρμόδιες Δασικές Αρχές, εφόσον δεν έχει καταρτισθεί δασολόγιο. Άρθρο 8 Τροποποίηση διατάξεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής 1. Η προσθήκη της παραγράφου αυτής στον ν. 1650/86 είναι κατ’ αρχήν θετική. Παρόλα αυτά αποδίδει αδικαιολόγητα στην προώθηση των ΑΠΕ «προτεραιότητα» σε σχέση με τις τοπικές συνέπειες. Τούτο αποτελεί λανθασμένη αντίληψη για το πώς η φύση επηρεάζεται τοπικά και πώς οι συναφείς επιδράσεις σωρεύονται σε εθνικό επίπεδο. Η εντατική και λανθασμένα χωροθετημένη εγκατάσταση ΑΠΕ σε όλη την Ελλάδα δύναται να έχει πολύ σοβαρές σωρευτικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Με βάση το άρθρο 2 της ΚΥΑ ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ ως «σχέδια και προγράμματα» νοούνται αυτά «[…]που εκπονούνται από μια δημόσια αρχή προκειμένου να εγκριθούν, μέσω νομοθετικής διαδικασίας, από το Κοινοβούλιο ή την Κυβέρνηση », ενώ τα σχέδια που εφαρμόζονται εν μέρει εντός του δικτύου Natura 2000 επίσης ανήκουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας. Ως εκ τούτου για το προτεινόμενο σχέδιο νόμου του οποίου η εφαρμογή ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές τοπικές και εν τέλει σωρευτικές επιπτώσεις στα ενδιαιτήματα των άγριων πουλιών σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να εκπονηθεί Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Αυτό προβλέπεται άλλωστε και από τον σκοπό τη σχετικής Οδηγίας: «στο πλαίσιο μιας ισόρροπης ανάπτυξης, να ενσωματώνεται η περιβαλλοντική διάσταση πριν την υιοθέτηση σχεδίων και προγραμμάτων, με την θέσπιση των αναγκαίων μέτρων, όρων και διαδικασιών για την αξιολόγηση και εκτίμηση των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχουν στο περιβάλλον και να προωθείται έτσι η αειφόρος ανάπτυξη και μία υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος.» Θεωρούμε απαραίτητη την εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το νόμο αυτό ο οποίος χωροθετεί μία βιομηχανική δραστηριότητα σε εθνικό επίπεδο. 2. Αντικαθίσταται το άρθρο 19 του ν. 1650/1986, προβλέποντας την εγκατάσταση ΑΠΕ σε: Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης, Περιοχές προστασίας της φύσης, Εθνικά Πάρκα, Προστατευόμενους φυσικούς σχηματισμούς, προστατευόμενα τοπία και στοιχεία του τοπίου και Περιοχές οικοανάπτυξης (παράγραφος 3 του άρθρου 18). Η τροποποίηση αυτή συνιστά σημαντική εξαίρεση από το άρθρο 19 του ν. 1650/1986, σε βαθμό που να καθιστά το σχέδιο νόμου αντισυνταγματικό, αλλά και αντίθετο στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τους εξής λόγους: i) Επιτρέπει την χωροθέτηση ΑΠΕ σε περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης όπου και «απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα. Κατ' εξαίρεση μπορεί να επιτρέπονται σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις του οικείου κανονισμού η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους, εφόσον εξασφαλίζεται υψηλός βαθμός προστασίας». Είναι σαφές ότι με την εγκατάσταση ΑΠΕ εντός των ευαίσθητων αυτών περιοχών δεν εξασφαλίζεται υψηλός βαθμός προστασίας και το κράτος δεν εκπληρώνει την υποχρέωσή του να προστατέψει το φυσικό περιβάλλον όπως προβλέπει το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος. ii) Η λήψη προληπτικών μέτρων για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος συνιστά συνταγματική υποχρέωση του Κράτους με βάση το άρθρο 24 παρ. 1 Συντ. Το σχέδιο νόμου καταργεί οποιεσδήποτε διαδικασίες πρόληψης βλάβης. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν πλήθος περιοχών για τις οποίες δεν έχει εκπονηθεί ΕΠΜ, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των ΕΠΜ που εκκρεμούν για έγκριση δεν είναι επικαιροποιημένες με στοιχεία για την «ανεπιστρεπτή επίπτωση» των ΑΠΕ στο προστατευτέο αντικείμενο. Ως εκ τούτου, όλες οι ΕΠΜ της χώρας πρέπει να εκπονηθούν από την αρχή, πράγμα γραφειοκρατικά αδύνατο και το οποίο θα καθυστερήσει τη θεσμοθέτηση των προστατευόμενων περιοχών της χώρας μετά το 2012. Δηλαδή το έτος κατά το οποίο η Ελλάδα οφείλει να έχει ορίσει μέτρα για όλες τις περιοχές Natura 2000. Δεδομένου ότι η εκ νέου εκπόνηση των υπάρχοντων ΕΠΜ είναι ανέφικτη, το σχέδιο νόμου ουσιαστικά επιτρέπει την χωροθέτηση ΑΠΕ σε όλες τις περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης της Ελλάδας. iii) Παραβλέπει τις υποχρεώσεις και τις διαδικασίες του απορρέουν από το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Όσον αφορά τις υποχρεώσεις, από τον ερμηνευτικό οδηγό της Επιτροπής και την νομολογία του Δ.Ε.Κ., , προκύπτει η υποχρέωση να γίνεται η εκτίμηση της σημασίας των επιπτώσεων σε σχέση με τους στόχους διατήρησης μιας περιοχής . Συναφώς, και το άρθρο 3§2 περ. (β) της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ προβλέπει την «β) συντήρηση και διευθέτηση σύμφωνα με τις οικολογικές απαιτήσεις των οικοτόπων που βρίσκονται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό των ζωνών προστασίας...». Στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι λαμβάνονται υπόψη οι στόχοι διατήρησης των υφιστάμενων θεσμοθετημένων περιοχών Natura 2000. Όσον αφορά τις διαδικασίες που προβλέπει το άρθρο 6, εάν οι επιπτώσεις του έργου είναι αρνητικές, πρέπει να εξεταστούν πρώτα εναλλακτικές λύσεις. Ελλείψει λύσεων μόνο εάν «ένα σχέδιο πρέπει να πραγματοποιηθεί για άλλους επιτακτικούς λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος, […] το κράτος μέλος λαμβάνει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο». Το σχέδιο νόμου παρακάμπτει την διαδικασία αυτή, καθώς παραπέμπει απευθείας στη λήψη αντισταθμιστικών μέτρων. Άρθρο 9 Θέματα χωροθέτησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ 2. α) Ισχύουν τα σχόλια για την παράγραφο 2 του άρθρου 8. Άρθρο 10 Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων Το άρθρο αυτό θεωρείται «θετικό». Παρόλα αυτά πρέπει να δοθεί πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας συνολικά στο σχέδιο νόμου. Άρθρο 13 Μεταβατικές διατάξεις Στο άρθρο αυτό πρέπει να περιληφθούν ρυθμίσεις για τα ακόλουθα θέματα: α) Τι ισχύει για την πλειονότητα των θεσμοθετημένων προστατευόμενων περιοχών των οποίων οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες ή τα Προεδρικά Διατάγματα ή Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις δεν περιλαμβάνουν καμία πρόβλεψη για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στους πυρήνες τους. Θα πρέπει επίσης να οριστεί ο τρόπος με τον οποίο θα επηρεαστούν τα νέα ΠΔ που πρόκειται να εκδοθούν για τη θεσμοθέτηση των προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας, μετά από την πρόσφατη νομολογία του ΣτΕ. Οι ακυρωμένες ΚΥΑ δεν προέβλεπαν την εγκατάσταση ΑΠΕ στις περιοχές τις οποίες θεσμοθετούσαν. β) Τι ισχύει για τις αιτήσεις οι οποίες εκκρεμούν για αξιολόγηση από την ΡΑΕ, οι οποίες αποτελούν μεγάλο μέρος των αιτήσεων. Προτείνουμε οι αιτήσεις αυτές να προχωρήσουν με γ) Το σχέδιο νόμου πρέπει να προβλέπει διοικητική διαδικασία (ιεραρχικού) ελέγχου ως προς όλες τις αποφάσεις που εκδίδει η ΡΑΕ, ως αποφασιστικό πλέον όργανο, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της και όχι μόνο ως προς την άδεια παραγωγής (άρθρο 2 παρ. 2 εδ. β΄ του σχεδίου νόμου). δ) Είναι απαραίτητο να καθοριστούν οι προδιαγραφές για τις Ειδικές Ορνιθολογικές Μελέτες, καθώς σήμερα οι περισσότεροι μελετητές δεν τις εκπονούν με επιστημονικά ορθό τρόπο. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει συντάξει έκθεση με «Οδηγίες για την εκπόνηση Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης», την οποία και κοινοποίησε στις αρμόδιες υπηρεσίες το 2009. Προτείνουμε να υιοθετηθούν οι οδηγίες αυτές και να προστεθεί στο άρθρο 13 η εξής παράγραφος: «Για την ορθή εκπόνηση ειδικών ορνιθολογικών μελετών, σχετικά με την εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις περιπτώσεις που προβλέπει το Ειδικό Χωροταξικό Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΦΕΚ Β΄2464/2008), και για την κατάλληλη παρακολούθηση των τυχόν επιπτώσεων που ενδέχεται να προκληθούν στην ορνιθοπανίδα από την λειτουργία αιολικών πάρκων, θα αποσαφηνιστούν με Υπουργική Απόφαση οι προδιαγραφές σύνταξης των ειδικών ορνιθολογικών μελετών. Η Υπουργική Απόφαση θα εκδοθεί εντός τριών μηνών από την δημοσίευση του παρόντος Νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και θα τεθεί σε καθεστώς διαβούλευσης για τουλάχιστον ένα μήνα.» Άλλες σημαντικές παραλείψεις στο σχέδιο νόμου α) Απουσιάζει από το σχέδιο νόμου οποιαδήποτε διαδικασία παρακολούθησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Με βάση το άρθρο 9 της Οδηγίας 2001/42//ΕΚ οι αρχές «[…] παρακολουθούν […]τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του [σχεδίου], προκειμένου, μεταξύ άλλων, να εντοπισθούν εγκαίρως απρόβλεπτες δυσμενείς επιπτώσεις και να ληφθούν τα κατάλληλα επανορθωτικά μέτρα». β) Απουσιάζει εντελώς από το σχέδιο νόμου η υποχρέωση των επενδυτών για την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων μετά την λήξη της λειτουργίας του Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας. γ) Απουσιάζει εντελώς από το σχέδιο νόμου η υποχρέωση των επενδυτών για αποκατάσταση της φύσης εντός περιοχών Natura 2000, όπως αυτή προκύπτει από το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/EOK. Προτείνουμε το ποσοστό του ειδικού τέλους ΑΠΕ που αποδίδεται στο Πράσινο Ταμείο (το οποίο οφείλει να είναι μεγαλύτερο του προτεινόμενου 0,5%) να δίνεται για την αντιστάθμιση των επιπτώσεων στις περιοχές αυτές από τα αιολικά πάρκα, όπως και την αποκατάστασή τους. δ) Τέλος, το προτεινόμενο νομοσχέδιο δεν παίρνει καμία επιπλέον μέριμνα για τους περιβαλλοντικούς όρους κατασκευής και λειτουργίας των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), παρά το γεγονός ότι το προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο ήταν ελλιπές. Ως κυριότερο παράδειγμα αναφέρουμε τον ανεπαρκή ορισμό της «Οικολογικής Παροχής», παρά το γεγονός ότι η κείμενη εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία απαιτεί τον προσδιορισμό της οικολογικής παροχής ανά λεκάνη απορροής, με σκοπό την εξασφάλιση της επιβίωσης των οικοσυστημάτων. Επίσης, απαιτείται ο ορθολογικός υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας κάθε λεκάνης απορροής σε ΜΥΗΕ, ώστε να αποφύγουμε την υπερφόρτωσή τους, όπως δυστυχώς φαίνεται να συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Σημείωση Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει δημοσιεύσει εκθέσεις και γνωμοδοτήσεις οι οποίες μπορεί να φανούν χρήσιμες στη διαδικασία επανεξέτασης του σχεδίου νόμου: 1. Αναγνωστοπούλου Μ. & Μπούσμπουρας Δ. 2008. Επιπτώσεις των αιολικών πάρκων στα πουλιά. σελ 26. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: http://www.ornithologiki.gr/gr/politiki/wind_effects.php 2. Θέσεις και Σχόλια της ΕΟΕ στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των Α.Π.Ε., Μάρτιος 2007: http://ornithologiki.gr/gr/politiki/wind_hos_comments.php 3. Οδηγίες για την εκπόνηση Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης σχετικά με τα αιολικά πάρκα http://ornithologiki.gr/docs/politiki/aiolika/aiolika_odigies.pdf 4. BirdLife International Position Statement on Wind Farms and Birds: Adopted by the BirdLife Birds and Habitats Directive Task Force on 9 December 2005: http://ornithologiki.gr/gr/politiki/wind_birdlife.php 5. Χανδρινός Γ., (1992) Πουλιά στο Καρανδεινός Μ., Λεγάκις Α. Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας, Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.