Αρχική Ρυθμιστικά σχέδια Αθήνας και ΘεσσαλονίκηςΆρθρο 03 – Στρατηγικοί στόχοι του νέου ΡΣΑΣχόλιο του χρήστη Ε. Ηλιοπούλου, Μ. Μαντουβάλου, Λ.Πάλλα, Γ. Πολύζος | 2 Απριλίου 2014, 13:31
  • Σχόλιο του χρήστη 'Ε. Ηλιοπούλου, Μ. Μαντουβάλου, Λ.Πάλλα, Γ. Πολύζος' | 2 Απριλίου 2014, 13:31

    Το Ρ.Σ.Α. που κατατίθεται, αποτελεί συνέχεια σειράς σχετικών επεξεργασιών και ειδικότερα του Σχ. Νόμου που είχει δημοσιοποιηθεί το 2011, όπως αναφέρεται και στην ανακοίνωση του Υπουργού ΠΕΚΑ, για το παρόν Σχ. Νόμου. Πιστεύοντας ότι τα Ρυθμιστικά Σχέδια έχουν μεγάλη σημασία ειδικότερα στην σημερινή συγκυρία της κρίσης, θεωρούμε καθήκον μας να συμμετέχουμε στη διαβούλευση με μία πιό συνολική άποψη, που δεν μπορεί να κατατμηθεί στα επι μέρους άρθρα του Σχ. Νόμου, και υποβάλλονται στο Αρθρο 3 για υποστήριξη των στρατηγικών στόχων του. Σ’ αυτό το πλαίσιο θεωρούμε χρήσιμο να στηρίξουμε τις παρατηρήσεις μας στην επισήμανση των σημαντικών διαφοροποιήσεων των δύο Σχ. Νόμου Ρ.Σ.Α 2011 και Ρ.Σ.Α. 2013. Σχόλια για τις διαφοροποιήσεις στις πολιτικές των δύο Ρ.Σ. «Αθήνα -Αττική 2021» Το Ρ.Σ.Α. 2011 διαπερνάται απο την προβληματική για την κρίση. Η επεξεργασία του υποστηρίχτηκε απο διεργασίες (τομεακές αναλύσεις, εξειδικευμένες έρευνες, διαδικασίες διαβούλευσης, κ.ο.κ. με αξιοποίηση και της εμπειρίας του Οργανισμού Αθήνας), που ανίχνευαν τα ρήγματα και προβλήματα που συναρτώνται με την αστική ανάπτυξη και την παραγωγή του χώρου. Εντοπίζονταν οι παράγοντες που συνδέονται με την υποβάθμιση τμημάτων του αστικού ιστού , ιδιαίτερα στις κεντρικές περιοχές και τις δυσκολίες στην ανανέωση του οικοδομικού πλούτου, με την υπερβολική παραγωγή και τον μεγάλο όγκο κενού κτηριακού αποθέματος, με την κατασπατάληση περιαστικής γης, την αυθαίρετη δόμηση, τις ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων, τον καταλυτικό, για τα πιό πάνω , ρόλο του τρόπου που αντιμετωπίζεται η κυκλοφοριακή υποδομή κ.ο.κ. Οι στρατηγικές, που διαπερνούσαν και συνέδεαν οριζόντια όλες τις πολιτικές και μέτρα του Ρ.Σ.Α. 2011 στηρίζονταν σε πέντε «κλειδιά» ή πυλώνες: •Περιβάλλον , ως σημαντικός πόρος για το σύνολο και το μέλλον της κοινωνίας και ως άξονας για τη βιώσιμη ανάπτυξη. •Παραγωγή , ως προϋπόθεση και βασικός μοχλός οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας. • Πολιτισμός , ως έννοια που διαπερνά και εμπεριέχει όλες τις επιμέρους εκφράσεις και συνιστώσες της κοινωνίας. •Κοινωνική συνοχή , ως κατεξοχήν ζητούμενο σε περιόδους μετάβασης / κρίσης. •Αστική Αναζωογόνηση , με ολοκληρωμένες παρεμβάσεις και αστικές αναπλάσεις, ως μέσο για την εξασφάλιση συνεκτικής αστικής δομής, την αναβάθμιση της πόλης, τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος, αλλά και την ενεργοποίηση της οικοδομικής δραστηριότητας, με στροφή προς περιβαλλοντικά φιλικές και ενεργειακά αποδοτικές κατευθύνσεις. Τα μέτρα που βάζουν στο μάτι του κυκλώνα τον τομέα παραγωγής του χώρου, επιβάλλονται ουσιαστικά απο τα τέλη του 2011. Αναφέρονται αποκλειστικά σε δημοσιονομικά μεγέθη, σε συνάρτηση με τις πολιτικές του χρέους, και δεν έχουν καμμία σχέση με τις μεταρρυθμίσεις που επιδιώκονταν στο Ρ.Σ.Α. 2011. Το Ρ.Σ.Α. δεν προωθήθηκε και η Ε.Ε. του Οργανισμού Αθήνας , που είχε εως τότε την ευθύνη της διαχείρισης της σύνταξής του, παραιτήθηκε. Στη διάδοχη κατάσταση, το Ρ.Σ.Α. έπρεπε να συνδιαλλαγεί όχι μόνο με τα ρήγματα και προβλήματα που ήδη υπήρχαν, αλλά και με μία νέα πραγματικότητα, στον τομέα της έγγειας ιδιοκτησίας και της αστικής ανάπτυξης, αχαρτογράφητη και σε συνεχείς ταχύτατες μεταλλαγές, χωρίς καταγεγραμμένους στόχους , πέραν των δημοσιονομικών. Με τη ρευστή συγκυρία στην οποία γίνεται η επεξεργασία του Ρ.Σ.Α. 2013, θεωρούμε ότι συνδέεται μία σημαντική διαφοροποίηση του: η απομείωση του θεσμικού του ρόλου, όχι μόνο σε σχέση με το Ρ.Σ.Α. 2011 , αλλά και με αυτό που ισχύει σήμερα (ΡΣΑ 1985). Μεγάλο μέρος δηλ. των πολιτικών και μέτρων που προβλέπει έχουν ενταχθεί όχι στο σώμα του Νόμου, αλλά στο Παράρτημά του, που προβλέπει όμως ότι δύναται να τροποποιείται με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις και όχι με Π.Δ., όπως προβλεπόταν έως τώρα. Η μεταρρύθμιση αυτή αυξάνει μεν την ευελιξία και προσαρμόζεται στην όλη συγκυρία, αλλά κάνει το νομοθέτημα ευάλωτο σε ανατροπές , γεγονός που δεν συμβιβάζεται με τον στόχο της «ασφάλειας δικαίου», ούτε με την « χάραξη στρατηγικών και πολιτικών για την έξοδο από τη κρίση», που υποτίθεται αποτελούν τον μεγάλο στόχο όλων των σημερινών μεταρρυθμίσεων και εμπεριέχονται στο ρόλο που πρέπει να εκπληρώνει ένα Ρ.Σ. Το ΡΣΑ 2013, βασιζόμενο σε αυτό του 2011, με συνοψίσεις , παραλείψεις στόχων και ρυθμίσεων ή και προσθήκες νέων , μεταβάλλει την όλη στρατηγική του, μειώνοντας τον έλεγχο και τους περιορισμούς χωροθέτησης δραστηριοτήτων. Επικαλείται μεν στην εισηγητική έκθεση και σε διάφορα σημεία του τα «πέντε κλειδιά» που αναφέρθηκαν πριν. Αλλά η επίκληση είναι προσχηματική διότι δεν υποστηρίζονται με κατάλληλα μέτρα πολιτικής και έχουν πάψει να διαπερνούν οριζόντια τις στρατηγικές και πολιτικές του. Αντίθετα οι «μεταρρυθμίσεις» που εισάγονται σ’ αυτό, σε σχέση με το προηγούμενο, οδηγούν σε υπονόμευση των στρατηγικών απο άλλα μέτρα ή ελλείψεις. Μία επι μέρους παρατήρηση που θα μπορούσε να είναι σημαντική ιδιαίτερα στην εποχή της κρίσης, είναι ότι απο τους στόχους και τα μέτρα έχουν απαληφθεί οι αναφορές στα θέματα κοινωνικής συνοχής που επικαλείται στα «κλειδιά» η Αιτιολογική Έκθεση του Σχ. Νόμου. Θα υποστηρίξουμε αυτή τη θέση παραθέτοντας ενδεικτικά πιό κάτω, τις διαφορές των δύο ΡΣΑ σε τρεις βασικές ενότητες πολιτικών. 1. Χωρική οργάνωση Στο Ρ.Σ.Α.2013 η αρχή της συμπαγούς πόλης, βασική στρατηγική χωρικής οργάνωσης για το ΡΣΑ 2011, αν και αναφέρεται, καταστρατηγείται από μία σειρά ρυθμίσεων (ή μη ρυθμίσεων) που ευνούν την αστική διάχυση, υπονομεύοντας την πολιτική της αστικής αναζωογόνησης και την τόνωση της κεντρικότητας . 1.1. Στο Ρ.Σ.Α 2011 προβλεπόταν η Οργάνωση του χώρου της Αττικής στη βάση ενός ολοκληρωμένου δικτύου περιοχών στρατηγικής σημασίας που καλούνται να προωθήσουν την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της όλης ανάπτυξης. Στο δίκτυο αυτό εστίαζαν οι δράσεις και τα μέσα για την υλοποίηση των στόχων του περιφερειακού σχεδιασμού, και εντάσσονταν σε τρείς (3) κατηγορίες, που αντιστοιχούν στους τρείς στρατηγικούς στόχους του ΡΣΑ: Αναπτυξιακοί Πόλοι, Κέντρα / Περιοχές Εξισορρόπησης και Συνοχής , Περιοχές Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας». Στο Ρ.Σ.Α 2013 απαλείφεται η στρατηγική των «Περιοχών Στρατηγικής Σημασίας» ,αναφέρονται μόνο οι «αναπτυξιακοί πόλοι» και προστίθενται οι «αναπτυξιακοί άξονες». Η προσθήκη αναπτυξιακών αξόνων, που εν πολλοίς ταυτίζονται με υφιστάμενους ή μελλοντικούς οδικούς άξονες (και οι οποίοι συνεχίζουν το προγενέστερο συγκυριακό γραμμικό μοντέλο «ανάπτυξης» της πρωτεύουσας) αποδυναμώνει την λειτουργία των αναπτυξιακών πόλων ως μοχλών ανάπτυξης και επι πλέον ευνοεί την αστική διάχυση λόγω της γραμμικής ανάπτυξης. 1.2. Στο Ρ.Σ.Α 2011 ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, υποστηριζόταν από σταδιακή κατάργηση των παρεκκλίσεων, (τόσο σε διάσπαρτες χωροθετήσεις κατοικίας και παραγωγικών χρήσεων, όσο και σε οριοθετημένους Υποδοχείς). Επίσης στο υπόβαθρο των χαρτών υπήρχε ένδειξη – σήμανση της γεωργικής γης, για την οποία στο κείμενο είχαν προταθεί μέτρα προστασίας από την κατάληψη απο άλλες χρήσεις και τη δόμηση καθώς και κίνητρα που θα είχαν άμεση εφαρμογή. Στη πρόταση 2013 ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης παραμένει ευχή, αφού απαλείφονται τα μέτρα με άμεση εφαρμογή (π.χ. απαλείφεται η κατάργηση των παρεκκλίσεων κάτω των 4.000 τ.μ., η ρητή απαγόρευση εγκατάστασης μεταποιητικών μονάδων, επαγγελματικών μονάδων και αποθηκών στις εκτός σχεδίου περιοχές, η σήμανση της γεωργικής γης και των περιοριστικών μέτρων δόμησης σ’ αυτήν) και τα αντικίνητρα (ενσωμάτωση στο κόστος της εκτός σχεδίου οικοδόμησης της επιβάρυνσης που επιφέρει σε αστικές υποδομές και περιβάλλον, μέσω θέσπισης αντισταθμιστικών οφελών, κ.λ.π.). Επίσης στη νέα πρόταση απαλήφθηκε η απαγόρευση επέκτασης των ρυμοτομικών σχεδίων αν δεν έχει ολοκληρωθεί η εφαρμογή του σχεδίου των ήδη θεσμοθετημένων επεκτάσεων στον ίδιο οικισμό, που προβλεπόταν στο ΡΣΑ 2011, κατεύθυνση που περιόριζει τη σπατάλη γης για νέες επεκτάσεις του σχεδίου πόλης. 1.3 Έχει αφαιρεθεί η απαγόρευση εγκατάστασης σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών μικτής χρήσης (τουριστική – παραθεριστική κατοικία) που συνεπάγεται διάχυση και απαιτεί νέα κατάληψη γης, παρά τις υπάρχουσες εκτεταμένες ανοργάνωτες περιοχές παραθεριστικής κατοικίας . 1.4 Στο Ρ.Σ.Α 2013 υπάρχουν προτάσεις που αντιστρατεύονται την τόνωση του Λεκανοπέδιου της Αθήνας και μάλιστα των κεντρικών περιοχών. Έτσι έχει έχει αφαιρεθεί αφ’ ενός απο τους γενικούς στόχους του Ρ.Σ.Α 2011 η διατήρηση των κέντρων Αθήνας και Πειραιά ως κέντρων επιτελικών διοικητικών υπηρεσιών καθώς και οι σχετικές κατευθύνσεις εξειδίκευσης , που είχαν προβλεφθεί , δεδομένης της ουσιαστικής συμβολής αυτών των λειτουργιών στην τόνωση της κεντρικότητας. Επίσης στην προτεινόμενη «Χωροταξική Οργάνωση» , η Χωρική Υποενότητα Μεγαρίδας προβλέπεται (μεσο-μακροπρόθεσμα ) να «αποτελέσει απόθεμα γης για εσωτερική αποκέντρωση της Αττικής», χωρίς ο όρος αυτός να αποσαφηνίζεται, αλλά σίγουρα δημιουργεί τις συνθήκες νέας διάχυσης. 1.5 Στο Ρ.Σ.Α. 2011 η πολεοδομική ανασυγκρότηση και οι αναπλάσεις είχαν αποκτήσει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία , σαν κύριο εργαλείο για την εξυπηρέτηση της συνεκτικής πόλης, με εξειδικευμένες επεξεργασίες στις κατευθύνσεις και τα εργαλεία ανά τύπο περιοχής και είχαν συσχετιστεί με την στροφή του κατασκευαστικού κεφαλαίου σε έργα ανακύκλωσης – επανάχρησης της ήδη πολεοδομημένης γης. Στο Ρ.Σ.Α. 2013 ο στόχος αυτός έχει εκλείψει και η «αστική αναζωογόνηση» δεν υποστηρίζεται επαρκώς, όπως θα αναφέρθεί στο επόμενο κείμενο παρατηρήσεων, στο σημείο 3.1 1.6 Σε ό,τι αφορά το «Σύστημα Μεταφορών» , η προσθήκη της υποθαλάσσιας ζεύξης Πέραμα – Σαλαμίνα, καθώς και η δυνατότητα σύνδεσης του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού με τον Αερολιμένα «Ελ. Βενιζέλος» (κατόπιν αξιολόγησης εναλλακτικών λύσεων) θα ευνοήσει επίσης την αστική διάχυση. Για τα σημεία "2.Οργάνωση Παραγωγικών Δραστηριοτήτων" και "3.Πολεοδομική Οργάνωση και Αστική Ανασυγκρότηση" θα υποβληθεί επομενο κείμενο παρατηρήσεων, στο Αρθρο 3, για υποστήριξη των γενικών στόχων συνθετικά.