Αρχική Ανακύκλωση-βελτίωση αποβλήτωνΆρθρο 01: Υποχρεωτική χωριστή συλλογή τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων συσκευασίαςΣχόλιο του χρήστη Μαρία Βιτωράκη | 8 Δεκεμβρίου 2014, 10:56
  • Σχόλιο του χρήστη 'Μαρία Βιτωράκη' | 8 Δεκεμβρίου 2014, 10:56

    (Παραθέτω κείμενο παρατηρήσεων και προτάσεων από τον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων στο Ποτάμι, επί του συνόλου του νομοσχεδίου.) Το Ποτάμι καταθέτει τις παρατηρήσεις και προτάσεις του σχετικά με το νέο σχέδιο νόμου για τη βελτίωση της ανακύκλωσης στην Ελλάδα. Θέλουμε, κατ’ αρχήν, να επισημάνουμε ότι μια χρόνια παθογένεια της δημόσιας διοίκησης στη χώρα μας είναι η πολυνομία – οι διάσπαρτες διατάξεις και ο κατακερματισμός της νομοθεσίας- που αντικειμενικά δημιουργεί σύγχυση και καθυστερήσεις στη σωστή εφαρμογή των νόμων. Έτσι, προτείνουμε όλες οι νέες διατάξεις να ενσωματωθούν πλήρως στον νόμο 2939/01 για την «εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων», ώστε τελικά να ισχύει ένας και μόνο νόμος που θα ρυθμίζει τα θέματα της ανακύκλωσης στην Ελλάδα. Το νομοσχέδιο για τη βελτίωση της ανακύκλωσης που κατατέθηκε από το ΥΠΕΚΑ σε δημόσια διαβούλευση, εισάγει μια σειρά μέτρων που μπορούν να συμβάλουν τόσο στην αύξηση της ποσότητας όσο και στη βελτίωση της ποιότητας της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, χρειάζονται ωστόσο σημαντικές τροποποιήσεις, ιδίως για το θέμα της διαχείρισης των βιοαποβλήτων. Συμφωνούμε με το μέτρο για την υποχρέωση των δήμων - σε συνεργασία με τα ΣΕΔ (ή και με αποκλειστικά δική τους ευθύνη) - να προχωρήσουν σε χωριστή συλλογή τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων συσκευασιών (για χαρτί, γυαλί, μέταλλα και πλαστικά), κάτι που αν υποστηριχθεί και από μέτρα ενημέρωσης των πολιτών, αλλά και από οικονομικά εργαλεία όπως το «πληρώνω όσο πετάω», αναμένεται να βελτιώσει τόσο την ποιότητα της ανακύκλωσης (συλλογή καθαρών υλικών, υψηλότερης αξίας, χωρίς προσμίξεις), όσο και το επίπεδο συμμετοχής και υποστήριξης των πολιτών (που σήμερα αμφιβάλουν - και όχι άδικα – για την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του συστήματος των μπλε κάδων). Η χαμηλή αποδοτικότητα των μπλε κάδων αποδεικνύεται από το –διαχρονικά- υψηλό υπόλειμμα που προκύπτει από τα ΚΔΑΥ (κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών), που κυμαίνεται στο 40% χωρίς τάσεις βελτίωσης από χρόνο σε χρόνο. Επιπλέον, το συνολικό ποσοστό ανακύκλωσης μέσω των ΣΕΔ δεν φαίνεται να ακολουθεί τους ρυθμούς αύξησης που παρατηρούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες – άρα είναι προφανής η ανάγκη βελτίωσης. Για τη σωστή οργάνωση των προγραμμάτων συλλογής των τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων συσκευασιών προτείνουμε να εισαχθεί ένα σαφές και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, τόσο για την κάλυψη των δήμων σε πανελλαδικό επίπεδο όσο και για τους ενδιάμεσους στόχους ανακύκλωσης για κάθε ρεύμα, ώστε να επιτευχθεί ο εθνικός στόχος ανακύκλωσης 50% κ.β για το γυαλί, χαρτί, πλαστικό και μέταλλα έως το 2020. Τα στοιχεία για το χρονοδιάγραμμα και τους ενδιάμεσους στόχους της ανακύκλωσης μπορούν να προκύψουν από πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος ξεχωριστής συλλογής των τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων συσκευασίας σε αντιπροσωπευτικούς δήμους της χώρας, ή από δεδομένα από άλλους δήμους σε χώρες της ΕΕ. Ωστόσο, η χωριστή συλλογή αποβλήτων συσκευασιών δεν είναι αρκετή! Θα πρέπει να συνδυαστεί με την υποχρεωτική εισαγωγή του καφέ κάδου για τη συλλογή των βιοαποβλήτων σε όλους τους δήμους της χώρας, πάνω σε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα (όπως περιγράφεται παραπάνω για τα απόβλητα συσκευασιών) και με ευθύνη των δήμων. Ο εθνικός στόχος για ξεχωριστή συλλογή βιοαποβλήτων πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 30% κ.β ως το 2020. Σε αυτό το επίπεδο είναι απαραίτητη και η κεντρική στήριξη των δήμων από το ΥΠΕΚΑ, τις περιφέρειες και τον ΕΟΑΝ, για παροχή τεχνογνωσίας και συγκεκριμένων οδηγιών για το σχεδιασμό και υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών. Τα βιοαπόβλητα που συλλέγονται στους καφέ κάδους θα οδηγούνται είτε σε τοπικές/δημοτικές μονάδες κομποστοποίησης, ή σε κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης/αναερόβιας επεξεργασίας ή σε κεντρικές μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων στις οποίες θα πρέπει να προβλέπεται χωριστό ρεύμα επεξεργασίας των οργανικών, με μειωμένο τέλος εισόδου. Στους δήμους πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να συνάπτουν συμβάσεις με ιδιώτες για την χωριστή συλλογή και διαχείριση των βιοαποβλήτων ή και των αποβλήτων συσκευασιών και χαρτιού, όταν το κόστος διαχείρισης μέσω των ιδιωτικών συμβάσεων είναι ίσο ή μικρότερο από το κόστος διαχείρισης στις κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης ή στις κεντρικές μονάδες επεξεργασίας, ή όταν τέτοιες μονάδες δεν υφίστανται σε περιφερειακό επίπεδο. Επίσης, θα πρέπει να προβλεφθεί η απλοποίηση και διευκόλυνση της αδειοδότησης είτε δημοτικών, είτε ιδιωτικών, μικρών και μεσαίων μονάδων κομποστοποίησης και η δυνατότητα χωροθέτησης τους στον αστικό ιστό. Το ίδιο πρέπει να προβλέπεται και για τα πράσινα σημεία ή κέντρα ανακύκλωσης σε δημοτικό επίπεδο. Επίσης, κάθε δήμος θα μπορεί να έχει τη δυνατότητα να αναθέσει σε ιδιωτικούς φορείς ή σε κοινωνικές επιχειρήσεις τον σχεδιασμό και κατασκευή των πράσινων σημείων. Σε όσους δήμους δεν συνεργάζονται με τα ΣΕΔ ή με δική τους ευθύνη δεν οργανώσουν προγράμματα ξεχωριστής συλλογής αποβλήτων συσκευασιών και βιοαποβλήτων, το αργότερο ως το 2017 και για κάλυψη τουλάχιστον του 50% του πληθυσμού τους, θα πρέπει να προβλέπονται διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα κατά αναλογία εκείνων που θα πληρώσει η χώρα αν αποτύχει να εκπληρώσει τους εθνικούς στόχους. Τα πρόστιμα θα επιβάλλονται στους δήμους που δεν έχουν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους. Αντίθετα, στους δήμους που έχουν προχωρήσει σε μεγαλύτερο βαθμό από τον προβλεπόμενο, είτε στην κάλυψη του πληθυσμού είτε στο ποσοστό συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, θα αποδίδεται πρόσθετη αναλογική χρηματοδότηση για διαχείριση απορριμμάτων, ως επιβράβευση για την επιτυχία τους. Σχετικά με τη διαχείριση των βιοαποβλήτων, θα πρέπει να εισαχθεί ξεχωριστός στόχος για την οικιακή κομποστοποίηση, ειδικά για αραιοκατοικημένους δήμους και για τα νησιά. Προτείνεται ενδεικτικά ο στόχος κάλυψης 5-10% του πληθυσμού με οικιακούς κομποστοποιητές, έως το 2020. Ειδικά για την ανακύκλωση χαρτιού, θα πρέπει να προβλέπεται και η συμβολή των παραγωγών του έντυπου χαρτιού (εφημερίδες, περιοδικά) είτε μέσω της δημιουργίας ενός νέου ΣΕΔ είτε μέσω συνεργασίας με υπάρχοντα ΣΕΔ. Όλο το παραπάνω μοντέλο για την ενίσχυση της ανακύκλωσης θα πρέπει να συνοδεύεται από υποχρεωτικές δράσεις ενημέρωσης των πολιτών, με ευθύνη του κάθε δήμου για διαρκή και συστηματική υποστήριξη των πολιτών, τόσο μέσω της δημιουργίας ιστοσελίδας για την πρόληψη και την ανακύκλωση (που θα πρέπει άμεσα να δημιουργήσει ο κάθε δήμος), όσο και με στοχευμένες δράσεις σε σχολεία σε συνεργασία με κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και το υπουργείο παιδείας. Απαραίτητο κρίνουμε και το μέτρο της χωριστής χρέωσης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης στα ταμεία των καταστημάτων, ως μέτρο πρόληψης αποβλήτων συσκευασίας. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η ενίσχυση της ανακύκλωσης απαιτεί και την εισαγωγή οικονομικών εργαλείων, ενός μοντέλου κινήτρων στους πολίτες και στους δήμους για την πρόληψη απορριμμάτων και τη συμμετοχή στην ανακύκλωση. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνουμε την εθελοντική εφαρμογή του μοντέλου «πληρώνω όσο πετάω», από όσους δήμους το επιθυμούν. Μέτρα για διαφάνεια και λογοδοσία. Σχετικά με τις υποχρεώσεις των ΣΕΔ και του ΕΟΑΝ για κατάθεση ετήσιων απολογιστικών εκθέσεων καθώς και του προγραμματισμού τους – με τα αντίστοιχα οικονομικά στοιχεία – προτείνουμε οι εκθέσεις αυτές να δημοσιεύονται επίσημα στην ιστοσελίδα τους για ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων. Επίσης, οι εκθέσεις απολογισμού που συντάσσει το ΥΠΕΚΑ για την πρόοδο της ανακύκλωσης και πρόληψης και για την πορεία επίτευξης των εθνικών στόχων πρέπει να δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ. Μέτρα μη συμμόρφωσης των περιφερειών στα εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων. Σχετικά με το άρθρο 17, που προβλέπει ότι σε κάθε αναθεώρηση ΠΕΣΔΑ η γνώμη του ΥΠΕΚΑ έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, προτείνουμε να τροποποιηθεί ως εξής. «οι περιφέρειες σε κάθε αναθεώρηση του σχεδιασμού διαχείρισης απορριμμάτων θα πρέπει τεκμηριωμένα να αποδεικνύουν τη συμμόρφωση τους με τον εθνικό σχεδιασμό. Σε περίπτωση αποτυχίας επίτευξης των εθνικών στόχων, με αποδεδειγμένη ευθύνη συγκεκριμένων περιφερειών, τα πρόστιμα μη συμμόρφωσης θα μεταφέρονται αυτόματα στις περιφέρειες που είναι υπεύθυνες για αυτό» Συμπεράσματα Συνοπτικά αυτά που προτείνουμε είναι 1. Υποχρεωτική εισαγωγή του καφέ κάδου σε όλους τους δήμους της χώρας για την ξεχωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και με τη δυνατότητα υλοποίησης των προγραμμάτων από ιδιώτες. Διακριτός στόχος 5-10% κάλυψης του πληθυσμού με οικιακούς κομποστοποιητές ως το 2020 με προτεραιότητα στα νησιά και στους αραιοκατοικημένους δήμους. Ο εθνικός στόχος για ξεχωριστή συλλογή βιοαποβλήτων πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 30% κ.β ως το 2020. 2. Για τα απόβλητα συσκευασίας συμφωνούμε με το προτεινόμενο μέτρο χωριστής συλλογής τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων (χαρτί, γυαλί, μέταλλα, πλαστικό) σε όλους τους δήμους και προτείνουμε να οριστεί σαφές χρονοδιάγραμμα για το ποσοστό κάλυψης του πληθυσμού μετά από πιλοτικά προγράμματα σε αντιπροσωπευτικούς δήμους της χώρας. Προτείνουμε να δίνεται η δυνατότητα στους δήμους να οργανώσουν αυτά τα προγράμματα με δική τους ευθύνη, και σε συνεργασία με ιδιώτες. Επίσης, προτείνουμε τη συμβολή παραγωγών έντυπου τύπου στην ανακύκλωση χαρτιού, είτε μέσω ξεχωριστού ΣΕΔ, είτε με συνεργασία με υπάρχον ΣΕΔ. Τα σημεία συλλογής των συσκευασιών θα πρέπει να περιλαμβάνουν εκτός από χώρους συνάθροισης – όπως προβλέπει το νομοσχέδιο – και τα super markets. 3. Για τη μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης προτείνουμε την ξεχωριστή χρέωση της στα ταμεία πώλησης. 4. Υποχρεωτικά προγράμματα ενημέρωσης πολιτών και συστηματική υποστήριξη των πολιτών για θέματα πρόληψης απορριμμάτων και ανακύκλωσης μέσα από ειδικά σχεδιασμένη ιστοσελίδα των δήμων. Υποχρεωτικά προγράμματα ενημέρωσης και στοχευμένες δράσεις στα σχολεία, σε συνεργασία με τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. 5. Διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα στους δήμους και περιφέρειες που δεν θα ανταποκριθούν στο σχεδιασμό και οργάνωση προγραμμάτων ξεχωριστής συλλογής για τα ρεύματα συσκευασιών, χαρτιού και βιοαποβλήτων. Επιβράβευση, με πρόσθετη χρηματοδότηση, σε όσους δήμους προχωρήσουν με γρηγορότερα βήματα στα παραπάνω. 6. Μέτρα λογοδοσίας και διαφάνειας για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (ΣΕΔ, δήμοι, περιφέρειες, ΕΟΑΝ, ΥΠΕΚΑ). 7. Διοικητική στήριξη των δήμων από τον ΕΟΑΝ και ΥΠΕΚΑ για το σχεδιασμό και υλοποίηση των προγραμμάτων ανακύκλωσης – με ιδιαίτερη έμφαση στα βιοαπόβλητα. 8. Θεσμοθέτηση του «πληρώνω όσο πετάω» για εθελοντική εφαρμογή από τους δήμους