Αρχική Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης ΑποβλήτωνΣχόλιο του χρήστη Μαργαρίτα Καραβασίλη | 12 Ιουνίου 2015, 09:54
  • Σχόλιο του χρήστη 'Μαργαρίτα Καραβασίλη' | 12 Ιουνίου 2015, 09:54

    Παρατηρητήριο Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη Citizens’ Inspectorate for Sustainable Development Αθήνα 12 Ιουνίου 2015 ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΘΕΣΕΙΣ CISD Η Ελληνική Πολιτεία, μετά από δεκαετίες συνειδητής αβελτηρίας στο κρίσιμο ζήτημα των αποβλήτων υπερβαίνει τα λάθη και απαξιωμένους σχεδιασμούς, που δεν επέφεραν κανένα ουσιαστικό όφελος σε εθνικό επίπεδο και για πρώτη φορά αντιμετωπίζει σοβαρά το κρίσιμο αυτό ζήτημα με επίγνωση της κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής ευθύνης και προτείνει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που προχωρά αποφασιστικά στην επίτευξη των ευρωπαϊκών και εθνικών στόχων ανακύκλωσης με σοβαρή, συντεταγμένη και τεκμηριωμένη επιχειρησιακή διαχείριση. Το CISD χαιρετίζει το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που έθεσε σε διαβούλευση το ΥΠΑΠΕΝ, γιατί:  προάγει τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία και θέτει τις βάσεις για μια κοινωνία μηδενικών αποβλήτων, με άξονες προτεραιότητας την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε επίπεδο Δήμου, τη διαλογή στην πηγή, την ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της ανακύκλωσης, τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας και ανάκτησης, την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, την αναβάθμιση του ρόλου των Δήμων και πάνω από όλα τη θεσμική κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης των αποβλήτων  δικαιώνει πολύχρονους αγώνες ατόμων και συλλογικοτήτων, μεταξύ των οποίων και του CISD που ασχολήθηκε συστηματικά τα τελευταία χρόνια προκειμένου να προωθηθεί η ιδέα μιας Ολοκληρωμένης Επιχειρησιακά Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων στη χώρα μας,  αποτυπώνει βασικούς στόχους και δεσμεύσεις που έχουν, κατά περιόδους, κατατεθεί από επιστημονικούς, κοινωνικούς φορείς και ΜΚΟ παίρνοντας καθοριστικές αποστάσεις από την αντίληψη που κυριάρχησε σε πολλές περιφέρειες της χώρας για τη δημιουργία συγκεντρωτικών μονάδων διαχείρισης σύμμεικτων αστικών αποβλήτων  εισάγει μια στρατηγική που εμφορείται από τις αρχές της Αειφόρου Ανάπτυξης, στηρίζεται σε πολιτικές και εργαλεία που λαμβάνουν αντικειμενικά υπόψη την ισόρροπη αξιολόγηση των επιπτώσεων στην Οικονομία, την Κοινωνία και το Περιβάλλον οι οποίες αποτελούν τη βάση και το πλαίσιο για την άμεση επιχειρησιακή ανάπτυξη δράσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων  ανατρέπει καταστημένες παρωχημένες νοοτροπίες και πρακτικές που οδήγησαν σε υψηλά ποσοστά ταφής και ανεξέλεγκτης διάθεσης των απορριμμάτων, σε υψηλά πρόστιμα για τους ενεργούς ΧΑΔΑ, σε χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης και σε ακόμη μικρότερα ποσοστά κομποστοποίησης οργανικών αποβλήτων, σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και διακινδύνευση της δημόσιας υγείας, σε σπατάλη και αδιαφάνεια των διατεθέντων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων στον τομέα, αλλά και σε πελατειακές σχέσεις –διαφθορά.  ανατρέπει τη λογική των «εγγυημένων» ποσοτήτων και της υπερδιαστασιολόγησης των μονάδων επεξεργασίας με δίκαιη κατανομή του επιχειρηματικού ρίσκου,  προάγει τη διαφάνεια, τον έλεγχο και τη συστηματική παρακολούθηση της ορθής λειτουργίας των νομίμως υφιστάμενων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων, με την άμεση δημιουργία Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων. Το CISD εκτιμά ότι το νέο ΕΣΔΑ αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την περαιτέρω αποσαφήνιση κρίσιμων ζητημάτων με εισαγωγή κατάλληλων ρυθμίσεων (εργαλεία και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης), ώστε να αποτελέσει επιχειρησιακό οδηγό για την επόμενη δεκαετία, οι οποίες θα κατοχυρώνουν : • την οικονομική στήριξη των Δήμων, μέσω ανακατεύθυνσης δαπανών που αφορούν στην διαχείριση των ΑΣΑ, για την άμεση εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, • την ενίσχυση και ενεργοποίηση του επιχειρησιακού ρόλου των ΦΟΔΣΑ • τη θεσμοθέτηση του επιχειρησιακού ρόλου νομικών σχημάτων των δημοτών, ώστε να αρθεί κάθε παρερμηνεία της νομοθεσίας εκ μέρους της διοίκησης • την μετακύληση του οικονομικού οφέλους της ανακύκλωσης στους Πολίτες ώστε να διαθέτουν ένα ακόμη κίνητρο για να ανακυκλώνουν • τη θεσμοθέτηση Εθνικής Αρχής για τα Απόβλητα, με τα συναρμόδια Υπουργεία να έχουν ρόλο αποκλειστικά νομοθετικό και όχι παρεμβατικό ρόλο • τη θεσμοθέτηση ενός στρατηγικού σχεδίου βραχυ- και μεσοπρόθεσμης αντιμετώπισης του προβλήματος μέχρι την πλήρη εφαρμογή των προτεινομένων, με ολοκληρωμένα τεκμηριωμένη πρόβλεψη και διασφάλιση του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού οφέλους ώστε να καλύπτει τις επιταγές της εθνικής νομοθεσίας και τις δεσμεύσεις προς την ΕΕ • την ανάδειξη και υποστήριξη καλών πρακτικών που ευθυγραμμίζονται με το πνεύμα και το γράμμα της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας • την παροχή της δυνατότητας εμπορικής διάθεσης των υλικών της ανάκτησης, από τις δραστηριότητες της προδιαλογής στα δημοτικά συστήματα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στη λειτουργία δημοτικών επιχειρήσεων, ώστε να μη καταφεύγουν οι δήμοι σε ελεγχόμενης νομιμότητας αυτοσχεδιασμούς • τη νομική κατοχύρωση δυνατότητας μείωσης τελών αποκομιδής προς όφελος των δημοτών, καθώς πλέον το απόβλητό τους είναι προϊόν και τους ανήκει • την άμεση χωροθέτηση δημοτικών σταθμών μεταφόρτωσης και την προώθηση της κομποστοποίησης, • την επιτάχυνση στην κατασκευή ΣΜΑ και ΧΥΤΑ που καθυστερούν αδικαιολόγητα, • την άμεση αντιμετώπιση των κρίσιμων προβλημάτων και των σοβαρών περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της Δυτικής Αττικής από την λειτουργία του ΧΥΤΑ Φυλής, • τη θέσπιση κινήτρων για την περαιτέρω ανάπτυξη δημοτικών, τοπικών ή κοινωνικών πρωτοβουλιών, που εξελίσσονται με επιτυχία στην Σπάρτη, στην Τρίπολη, στην Τήνο, στην Μύκονο, αλλά και στην Χάλκη, στους Λειψούς, στον Άγιο Δημήτριο Αττικής, στην Καλαμάτα και αλλού, • την άρση σειράς εμποδίων στο χώρο της ανακύκλωσης των οικοδομικών και άλλων αποβλήτων • την αντιμετώπιση της δραστηριότητας των ρακοσυλλεκτών, με εργασιακή ένταξή τους σε τοπικές δραστηριότητες ανακύκλωσης και συστηματικό έλεγχο των αποδεκτών της δραστηριότητάς τους • την αντικειμενική εκτίμηση του ολοκληρωμένου κόστους/οφέλους των σχετικών έργων σε εξέλιξη με συγκριτικό υπολογισμό του ποσού που έχει ήδη διατεθεί σε έργα υποδομής και της πηγής προέλευσής του (ενδεχόμενο επιστροφής ή και αποζημιώσεων) και αυτού που απαιτείται για επανασχεδιασμό και διορθωτικά έργα, αλλά και του χρόνου απόσβεσης σε συνάρτηση με το κόστος διαχείρισης , το ρίσκο λειτουργικής απόδοσης, την οικονομική ανταποδοτικότητα στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία, των ενδεχόμενων αρνητικών οικονομικών επιπτώσεων στην (τοπική και ευρύτερη) κοινωνία, των -οικονομικά ανοιγμένων- επιπτώσεων στο περιβάλλον, τον -οικονομικά ανοιγμένο- χαρακτήρα «επείγοντος» • τον τρόπο διαχείρισης του υπολείμματος από ΚΔΑΥ ή από Κεντρικές ή άλλες μονάδες (RDF ή τύπου RDF) με χαρακτηρισμό του υπολείμματος σαν υποπροϊόντος της διαδικασίας των κυρίων ρευμάτων, σύμφωνα με περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια και ενεργειακή αξιοποίησή του, με περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια, σε μικρές, διαχειρίσιμες ποσότητες, ώστε να μην απαιτούνται νέες, εξαιρετικά υψηλού κόστους και, παντοιοτρόπως προβληματικές μονάδες καύσης. • την άρση νομικών εμποδίων, που υπάρχουν στην ΚΥΑ - 114218/97 (ΦΕΚ 1016/Β), για τη δυνατότητα δημιουργίας ανοικτών μονάδων κομποστοποίησης, τουλάχιστον στις δυναμικότητες και το είδος οργανικών υλικών που επιτρέπεται και στην Ε.Ε. και θεσμοθέτηση κινήτρων για την τοποθέτηση μηχανικών κομποστοποιητών σε μεγάλους παραγωγούς οργανικών αποβλήτων (ξενοδοχεία, νοσοκομεία, κατασκηνώσεις, χώρους εστίασης κ.α.) με σημαντικό ποσοστό χρηματοδότησης του εξοπλισμού και μειωμένα δημοτικά τέλη. • την άρση πολεοδομικών και άλλων εμποδίων στην χωροθέτηση μικρών μονάδων κομποστοποίησης σε χώρους των δήμων (σε πάρκα, ανοικτούς χώρους, παλιούς ΧΑΔΑ κ.α.) και γενικότερη θεσμοθέτηση κινήτρων για δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης στους δήμους, με υποχρέωση χρήσης και από γειτονικούς δήμους. • τη θεσμοθέτηση της εθελοντικής εφαρμογής του Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ) για όποιον δήμο το επιθυμεί, διότι σήμερα αυτό απαγορεύεται!!!! Ο νέος ΕΣΔΑ θα πρέπει να θέτει με ακρίβεια τους όρους και τα μέσα για τη διαλογή στην πηγή παρέχοντας κίνητρα για την πρόληψη και μείωση της παραγωγής αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση ή/και επιδιόρθωση και τέλος την ανακύκλωσης και ανάκτηση, σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα χρηματοοικονομικά εργαλεία, ώστε να κατοχυρώνει την ταχύτερη δυνατή εφαρμογή Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων εκ μέρους των ΟΤΑ και να διασφαλίζει: • την καινοτομία στις αγορές ανακυκλωμένων υλών, • νέα επιχειρηματικά μοντέλα με βάση τον οικολογικό σχεδιασμό • τη διατήρηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αποσκοπώντας στην τελική μείωση ή/και εξάλειψη των αποβλήτων • ριζικές αλλαγές σε ολόκληρες τις αλυσίδες αξίας, από τον σχεδιασμό των προϊόντων έως τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα και τα μοντέλα της αγοράς, από νέους τρόπους μετατροπής των αποβλήτων σε πόρο έως νέους τρόπους καταναλωτικής συμπεριφοράς, αλλά και στην οργάνωση, την κοινωνία, τις μεθόδους χρηματοδότησης και την πολιτική • ένα καινοτόμο σχεδιασμό σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας με γνώμονα την μετάβαση στην κυκλική οικονομία, όπου θα λαμβάνεται μέριμνα μεταξύ άλλων για:  μείωση της ποσότητας των υλικών που απαιτούνται για την παροχή συγκεκριμένης υπηρεσίας (lightweighting)·  επιμήκυνση της ωφέλιμης διάρκειας ζωής των προϊόντων (ανθεκτικότητα)·  μείωση της χρήσης ενέργειας και υλικών στις φάσεις παραγωγής και χρήσης (αποδοτικότητα)·  μείωση της χρήσης υλικών που είναι επικίνδυνα ή των οποίων η ανακύκλωση είναι δύσκολη σε προϊόντα και διεργασίες παραγωγής (υποκατάσταση)·  δημιουργία αγορών για τις δευτερογενείς πρώτες ύλες (ανακυκλώσιμα υλικά) (με βάση τα πρότυπα, τις δημόσιες συμβάσεις κ.λπ.)·  σχεδιασμό προϊόντων των οποίων είναι ευκολότερη η συντήρηση, η επισκευή, η αναβάθμιση, η ανακατασκευή ή η ανακύκλωση (οικολογικός σχεδιασμός)·  ανάπτυξη των σχετικών απαραίτητων υπηρεσιών για τους καταναλωτές (υπηρεσίες συντήρησης / επισκευής κ.λπ.)·  παροχή κινήτρων και υποστήριξη για τη μείωση των αποβλήτων και για τον υψηλής ποιότητας διαχωρισμό τους από τους καταναλωτές·  παροχή κινήτρων για συστήματα διαχωρισμού και συλλογής που ελαχιστοποιούν το κόστος της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης·  ομαδοποίηση δραστηριοτήτων, ώστε τα υποπροϊόντα να μη μετατρέπονται σε απόβλητα (βιομηχανική συμβίωση)·  ενθάρρυνση επενδύσεων στην καινοτομία κυκλικής οικονομίας και της ευρύτερης και καλύτερης επιλογής προϊόντων από τους καταναλωτές μέσω υπηρεσιών μίσθωσης, δανεισμού ή κοινής χρήσης υπηρεσιών ως εναλλακτικής λύσης αντί της κατοχής προϊόντων, παράλληλα με τη διαφύλαξη των συμφερόντων των καταναλωτών (όσον αφορά το κόστος, την προστασία, την πληροφόρηση, τους όρους σύμβασης, τα θέματα ασφάλισης κ.λπ.)  προώθηση μεταρρυθμίσεων του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ώστε να αντιμετωπιστούν οι φραγμοί που δυσχεραίνουν την κινητοποίηση μεγαλύτερης ιδιωτικής χρηματοδότησης για την αποδοτική χρήση των πόρων με κοινοποίηση σχετικών περιβαλλοντικών πληροφοριών στους επενδυτές ή εξέτασης επενδυτικών κινδύνων που σχετίζονται με την ανεπάρκεια των πόρων και την κλιματική μεταβολή  ανάπτυξη καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων και συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη μόχλευση ιδιωτικής δράσης και επενδύσεων στην αποδοτική χρήση των πόρων  κατάργηση περιβαλλοντικά επιζήμιων επιδοτήσεων και τη μετατόπιση της φορολόγησης από την εργασία στη ρύπανση και τους πόρους. Ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα είναι η πιο ουσιαστική αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων από ρεύματα αποβλήτων, όπου χρειάζονται εξατομικευμένες προσεγγίσεις οι οποίες σχετίζονται με σημαντική απώλεια πόρων ή με περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως: Πρόληψη των αποβλήτων: Ως πρώτη προτεραιότητα που επηρεάζει όλες τις φάσεις σε μια κυκλική οικονομία, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι παράγονται λιγότερα απόβλητα, όπως απαιτείται από την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, και είναι επί του παρόντος υπό αναθεώρηση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Θαλάσσια απορρίμματα: Τα θαλάσσια απορρίμματα ρυπαίνουν τις παραλίες, είναι επιβλαβή για τη θαλάσσια ζωή και δημιουργούν ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα αποβλήτων, του οποίου η αντιμετώπιση είναι δαπανηρή. Το 7ο ΠΔΠ προβλέπει έναν πρωταρχικό στόχο ποσοτικής μείωσης σε επίπεδο Ένωσης, υποστηριζόμενο από μέτρα που βασίζονται στην πηγή. Απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων: Οι αγορές ανακυκλωμένων υλικών είναι απαραίτητες για την αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων. Σχεδιασμός για καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων, με αύξηση της ανακυκλωσιμότητας και του ανακυκλωμένου περιεχομένου των δομικών υλικών, θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε ένα πλαίσιο για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των κτηρίων, όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής για τις Ευκαιρίες αποδοτικής χρήσης των πόρων στον κατασκευαστικό τομέα. Απορρίμματα τροφίμων: Έχει εκτιμηθεί ότι έως και το 30 % του συνόλου των τροφίμων που παράγονται σε ολόκληρο τον κόσμο σπαταλώνται ή απορρίπτονται. Χρήσιμο είναι να τεθεί ένας ρεαλιστικός στόχος και για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων. Επικίνδυνα απόβλητα: Η ορθή διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση, μεταξύ άλλων, λόγω της έλλειψης στοιχείων για την πραγματική διαδρομή επεξεργασίας για ένα μέρος της εν λόγω ροής αποβλήτων. Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω η τήρηση μητρώου και η ιχνηλασιμότητα (μητρώα επικίνδυνων αποβλήτων) και κυρίως οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι, καθώς είναι το μόνο εχέγγυο για τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης των συστημάτων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων. Πλαστικά απόβλητα: Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την περισσότερο διατηρήσιμη χρήση του πλαστικού και ισχυρή υποστήριξη για την εξάλειψη της υγειονομικής ταφής του και καλύτερο σχεδιασμό των πλαστικών προϊόντων (π.χ. περιορισμός χρήσης των πλαστικών σακουλών) Ανακύκλωση κρίσιμων πρώτων υλών: Αποδοτική χρήση και την ανακύκλωση των κρίσιμων πρώτων υλών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τις πρώτες ύλες και της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας για τις πρώτες ύλες. Παράνομες μεταφορές αποβλήτων: Διασφάλιση της συμμόρφωσης με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ, ιδίως με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1013/2006 για τις μεταφορές αποβλήτων, όπως τροποποιήθηκε πρόσφατα, με ενίσχυση των επιθεωρήσεων των μεταφορών αποβλήτων. Ανακύκλωση φωσφόρου: Ο φωσφόρος αποτελεί πόρο ζωτικής σημασίας για την παραγωγή τροφίμων, αλλά ενέχει σημαντικούς κινδύνους ασφαλείας εφοδιασμού και η τρέχουσα χρήση του συνεπάγεται απόβλητα και απώλειες σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής του. Τέλος ο νέος ΕΣΔΑ θα πρέπει να δώσει απαντήσεις και ρεαλιστικές λύσεις στο μείζον ζήτημα της καύσης καλωδίων από αθίγγανους ΡΟΜΑ, ελέγχοντας αποφασιστικά, αφενός το σύστημα διαχείρισης και διακίνησης του σκραπ, αφετέρου τις πρώτες ύλες που παράγονται από την ανακύκλωση μετάλλων. Με εκτίμηση, Για το ΔΣ του CISD Παρατηρητήριο Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη Η Πρόεδρος Μαργαρίτα Καραβασίλη