Αρχική Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης ΑποβλήτωνΣχόλιο του χρήστη ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΟΡΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΠΔΔ (Φο.Δ.Σ.Α.) ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ | 12 Ιουνίου 2015, 20:36
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΟΡΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΠΔΔ (Φο.Δ.Σ.Α.) ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ' | 12 Ιουνίου 2015, 20:36

    Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ από «κακούς», «μετρίους» η «καλούς» ΕΣΔΑ, που δεν κατάφεραν να εφαρμοστούν στην πράξη. Άρα, θα πρέπει να αξιοποιηθεί η μέχρι σήμερα αρνητική εμπειρία και να δοθεί μεγάλη έμφαση στην ρεαλιστικότατα και αποτελεσματικότητα των στόχων και των μέτρων που θέτονται, ώστε να ανατραπούν γρήγορα τα μέχρι σήμερα αρνητικά δεδομένα στην Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Ο νέος ΕΣΔΑ, όπως και όλοι οι παλαιότεροι, δεν θα κριθεί στα λόγια και τις διακηρύξεις, αλλά στο κατά πόσο έχει τη δυνατότητα να επιλύσει στην πράξη τα σημαντικά προβλήματα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στη χώρα μας και κατ’ ελάχιστον να αποκλείσει πληρωμές προστίμων για χωματερές όπως αυτά που πρόσφατα επιβλήθηκαν. Από αυτή την άποψη, στο υπό διαβούλευση κείμενο: • Υπάρχουν σημαντικά κενά τεκμηρίωσης (όπως π.χ. πώς τεκμηριώνονται οι προτεινόμενοι στόχοι, τι επιπλέον κόστος θα έχουν, πως θα καλυφθούν οι αναγκαίες επενδύσεις) • Υπάρχουν ασάφειες και «γκρίζες» ζώνες (όπως π.χ. ο ρόλος των Δήμων σε σχέση με τους ΠΕΣΔΑ, το μέλλον των ΦοΔΣΑ) και • Υπάρχουν ελεγχόμενες ή και παντελώς αβάσιμες ποσοτικές εκτιμήσεις (όπως π.χ. η εκτίμηση ότι η Ελλάδα θα αυξήσει τα απορρίμματα της κατά 25% τα επόμενα πέντε έτη, την ώρα που υπάρχει διαρκής μείωση λόγω κρίσης). Το ίδιο ισχύει και για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ήτοι τη σύσταση, των αποβλήτων. Επιπλέον η έλλειψη διαχρονικών στοιχείων παραγωγής και σύστασης αποβλήτων όλων των κατηγοριών (αλλά και επεξεργασίας) δυσχεραίνει την ανάλυση και τη διερεύνηση ενδεχόμενων διαφαινόμενων τάσεων και συνεπακόλουθα τη διαμόρφωση πολιτικής και στόχων για τη διαχείριση. • Το μείζων θέμα της δημιουργίας αγορών για τα δευτερογενή προϊόντα, ήτοι η επανεισαγωγή τους στον οικονομικό κύκλο, που αποτελεί κρίσιμη παράμετρο επιτυχίας για οποιοδήποτε πρόγραμμα ανάκτησης, δεν αναδεικνύεται και δεν αντιμετωπίζεται με σαφήνεια. • Δε γίνεται αναφορά στα κριτήρια End-of-waste (υποπροϊόντα) της οδηγίας 2008/98 και του Ν. 4042/2012. • Οι ποσότητες των βιομηχανικών μη επικινδύνων αποβλήτων είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο να απορροφηθούν από τους υφιστάμενους ΧΥΤΑ ΑΣΑ, ιδιαίτερα επιβαρυμένους από τη εισέτι μη-υλοποίηση των υπόλοιπων υποδομών διαχείρισης. • Στους δείκτες παρακολούθησης μπορούν να προστεθούν και οικονομικοί – κοινωνικοί, όπως π.χ. κόστος/τονο , κόστος /κάτοικο και άλλων, εντός του ευρέως αποδεκτού πλαισίου DPSIR. Επιπλέον η αποσύνδεση της παραγωγής αποβλήτων από την οικονομική ανάπτυξη (decoupling) είναι ένας από τους στόχους της πολιτικής της ΕΕ. Δέον και στο ΕΣΔΑ (πλην του Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης) να αναφέρονται στόχοι και να γίνει χρήση αντίστοιχων δεικτών (π.χ. MSW/PFC) Οφείλουμε εδώ να σταθούμε στο κρίσιμο σημείο του ρόλου των Περιφερειακών ΦοΔΣΑ. Ο ρόλος των ΦοΔΣΑ μπορεί και πρέπει να εμφανιστεί ενισχυμένος, καθώς οι φορείς αυτοί μέσα από εμπόδια έμαθαν, εξέλιξαν και βελτίωσαν την προ εικοσαετίας υφιστάμενη κατάσταση (ΧΑΔΑ παντού, απουσία εθνικών στόχων, επιβολή προστίμων), απέκτησαν εμπειρία και τεχνογνωσία πλέον ικανή ώστε να μπορούν πια να εντοπίζουν τις αδυναμίες του συστήματος, να μαθαίνουν από λάθη του παρελθόντος και να προσπαθούν να εφαρμόζουν λύσεις βιώσιμες. Είναι λογικό και αποδοτικό να υπάρχει ένας φορέας ανά Περιφέρεια ο οποίος θα έχει αρμοδιότητα για την διαχείριση (πλην της ΔσΠ, συλλογής – μεταφοράς) όλων των κατηγοριών στερεών αποβλήτων. Η αρμοδιότητα αυτή μπορεί να συνίσταται στην μελέτη, κατασκευή και λειτουργία υποδομών και εγκαταστάσεων (τουλάχιστον για τα ΑΣΑ και εν δυνάμει για τα βιομηχανικά μη επικίνδυνα), ή στην επίβλεψη - παρακολούθηση για κάποιες κατηγορίες (π.χ. επικίνδυνα), εξαιρουμένης της αδειοδότησης και της συλλογής (κατά περίπτωση), λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη την αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Η ύπαρξη περιφερειακού ΦοΔΣΑ είναι ο μόνος τρόπος για την επίτευξη των βέλτιστων περιβαλλοντικά και οικονομοτεχνικά λύσεων, αξιοποιώντας και τις δημιουργούμενες οικονομίες κλίμακος. Δυστυχώς, στο υπό διαβούλευση κείμενο, φαίνεται να αποδυναμώνονται οι ΦοΔΣΑ (φορέων που κατάφεραν ξεπερνώντας τεράστια προβλήματα να συγκροτηθούν ως περιφερειακοί Φορείς) και να περιορίζονται στο να ασκούν ένα γνωμοδοτικό ρόλο στο όλο θέμα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, ενώ παράλληλα οδηγείται ο σχεδιασμός σε χαμηλότερα γεωγραφικά και πληθυσμιακά επίπεδα. Επισημαίνεται εδώ ότι η προτεινόμενη αλλαγή στις αρμοδιότητες δύναται να επιφέρει απώλεια χρηματοδοτήσεων σε τρέχοντα ή ήδη υλοποιημένα έργα, καθώς υπάρχουν ειδικοί όροι σχετικά με τους φορείς λειτουργίας των συγχρηματοδοτούμενων έργων. Αντίθετα, όπως προβλέπεται για τους Δήμους, επιβάλλεται η ενίσχυση των ΦοΔΣΑ με το απαραίτητο έμψυχο δυναμικό υψηλού επιπέδου τεχνογνωσίας και την κατάλληλη χρηματοδότηση. Προτείνεται το εξής: • Η ύπαρξη περιφερειακών ΦοΔΣΑ, υπό τη μορφή της ένωσης-συνδέσμου Δήμων, όπως στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. • Οι Περιφερειακοί Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) να έχουν την ευθύνη επίτευξης των στόχων που τίθενται από το ΕΣΔΑ, πέραν της εκπόνησης και υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ. • Το ΥΠΕΚΑ θα ελέγχει τους ΦοΔΣΑ για την επίτευξη των καθορισμένων στόχων. Ταυτόχρονα, στο παρόν κείμενο δεν υπάρχουν πρακτικές προβλέψεις, σχεδιασμός και οικονομικά εργαλεία που θα τεκμηριώνουν πώς θα καλυφθούν οι στόχοι για: • Καθιέρωση χωριστής συλλογής αποβλήτων, τουλάχιστον για το γυαλί, το χαρτί, το μέταλλο και το πλαστικό, ώστε να εξασφαλισθεί η ανακύκλωση του 65% του συνολικού τους βάρους από το στάδιο της προδιαλογής, ως το 2020. (Σήμερα στην Ελλάδα ανακυκλώνεται μόνο το 17% του συνολικού βάρους. Στη Γερμανία - την πιο ανεπτυγμένη χώρα στην ΕΕ στον τομέα - ανακυκλώνεται το 62%. Η πρόβλεψη του νέου ΕΣΔΑ είναι συνεπώς ανέφικτη στα χρονικά πλαίσια που θέτει) • Καθιέρωση της χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων, με στόχο να επιτευχθεί η χωριστή συλλογή του 40% του συνολικού βάρους των βιοαποβλήτων, ως το 2020. (Σήμερα στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι μόλις 1,5%. Η πρόβλεψη του νέου ΕΣΔΑ είναι συνεπώς ανέφικτη στα χρονικά πλαίσια που θέτει). Φοβόμαστε ότι η αναθεωρημένοι στόχοι του ΕΣΔΑ, για τα δεδομένα χρονικά όρια, δεν βασίστηκαν σε επιστημονικά δεδομένα (αντίστοιχη νέα μελέτη στην οποία θα έπρεπε να συμμετέχουν όλοι οι ΦοΔΣΑ παρέχοντας την εμπειρία τους) αλλά σε πολιτική και μόνο εκτίμηση. Η προσέγγιση αυτή εμπεριέχει ένα προβληματισμό σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις που θα έχουν στους Δήμους και τους ΦΟΔΣΑ οι νέοι αυξημένοι στόχοι (χρηματοδότηση αναγκαίου επενδυτικού κόστους, εξοπλισμός, προσωπικό, κόστος λειτουργίας κτλ) και δυστυχώς στο υπό διαβούλευση κείμενο δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο όπου να αναφέρονται δεδομένα λειτουργικού κόστους, για τις αλλαγές που προτείνονται. Ο νέος ΕΣΔΑ και η απαραίτητη επικαιροποίηση των ΠΕΣΔΑ δε θα πρέπει να σταματήσει την υλοποίηση έργων επεξεργασίας που είναι ώριμα, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη κατά τη διαστασιολόγηση των μονάδων οι στόχοι της νομοθεσίας. Επιπλέον, δημιουργούνται σοβαρά ερωτηματικά σε σχέση με τα ακόλουθα ζητήματα: Πώς ακριβώς θα καλυφθεί το κόστος του νέου ΕΣΔΑ (1.7 δις ευρώ κατά τους συντάκτες), όταν οι διαθέσιμοι πόροι από το νέο ΕΣΠΑ δεν ξεπερνούν τα 900 εκ. ευρώ; Πόσος χρόνος εκτιμά η κυβέρνηση ότι απαιτείται για την εκπόνηση νέων τοπικών σχεδίων διαχείρισης, την αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ την εκ νέου ωρίμανση έργων για μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο -αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο- για τις υπολειπόμενες ποσότητες μετά την τοπική διαχείριση; Υπάρχει χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση των απαιτούμενων νέων έργων; Γνωρίζει η κυβέρνηση ότι η προτεινόμενη αναθεώρηση του ΕΣΔΑ θα οδηγήσει με βεβαιότητα στην επιβολή Κοινοτικών προστίμων ή σε απεντάξεις κοινοτικών έργων δεδομένου ότι οι ανέφικτοι προτεινόμενοι στόχοι θα αποτελούν νομική δέσμευση της χώρας; Ποια είναι η πολιτική του νέου ΕΣΔΑ σε σχέση με ζητήματα όπως τεχνολογίες διαχείρισης υπολειμμάτων, αξιοποίηση ενέργειας από τα στερεά απόβλητα, καθαρότητα προϊόντων επεξεργασίας και σύνθεση των προς διάθεση υπολειμμάτων; Είναι τεχνολογικά εφικτή η τοποθέτηση 4,5 ή και 6 κάδων χωριστής συλλογής των ανακυκλώσιμων και των υπολειμμάτων σε πανελλαδική κλίμακα; Που αλλού στην Ευρώπη αποφασίζεται σε κεντρικό επίπεδο πόσοι κάδοι μπαίνουν στους δρόμους; Με ποια συγκεκριμένα μέτρα θα προωθηθεί η επαναχρησιμοποίηση; Τέλος, θεωρούμε απαράδεκτο το γεγονός ότι η διαβούλευση για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα διαρκεί ελάχιστο χρόνο – πιστεύουμε ότι ο πολύ σύντομος χρόνος που τίθεται το σχέδιο σε Δημόσια Διαβούλευση αναιρεί την ίδια τη φιλοσοφία του που ενισχύει τη κοινωνική συμμετοχή και διαβούλευση σε επιμέρους μάλιστα σχεδιασμούς και πρωτοβουλίες. Ως εθνικό σχέδιο που δεσμεύει τη χώρα θα πρέπει να έχει τον ανάλογο και επαρκή χρόνο για εξαντλητικό κοινωνικό διάλογο σε όλα τα επίπεδα, (πολίτες, τοπικούς φορείς, κεντρικούς – θεσμικούς φορείς, επιστημονική κοινότητα κτλ).