Αρχική Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης ΑποβλήτωνΣχόλιο του χρήστη Ευάγγελος Τερζής | 12 Ιουνίου 2015, 22:42
  • Σχόλιο του χρήστη 'Ευάγγελος Τερζής' | 12 Ιουνίου 2015, 22:42

    Παρατηρήσεις επί του σχεδίου Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.) ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΣΔΑ Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σοβαρότητα για τον καθορισμό ενός στόχου όπως για παράδειγμα της χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων ή της ανακύκλωσης υλικών. Υπερβολικοί και εξωπραγματικοί στόχοι γελοιοποιούνται και χαμηλοί στόχοι υποτιμούν το βαθμό συμμετοχής των πολιτών και τις δυνατότητες που παρέχονται. Κατά το καθορισμό ενός στόχου, όπως στην περίπτωση της χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων, συνιστάται να γίνει μία εκτίμηση των ποσοτήτων που αναμένεται να συλλέγονται χωριστά και να μεταφέρονται σε μονάδα επεξεργασίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Athens Biowaste (πρόγραμμα χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων στην Αττική), προέκυψε ότι οι συλλεγόμενες ποσότητες ανέρχονται περίπου σε 4,0 kg/εβδομάδα για κάθε νοικοκυριό που συμμετέχει στο πρόγραμμα ΔσΠ, ενώ η συμμετοχή μετά από 1 έτος μπορεί να κυμαίνεται από 25%-50% των συνολικών νοικοκυριών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα νοικοκυριό στην Ελλάδα παράγει περίπου 10 kg βιοαποβλήτων ανά εβδομάδα, καταλήγουμε ότι αναμένεται να συλλέγεται με ΔσΠ το περίπου 40% των παραγόμενων βιοαποβλήτων κάθε νοικοκυριού. Θεωρώντας δε ότι θα συμμετέχει το 50% των νοικοκυριών, που θεωρείται αρκετή υψηλή συμμετοχή, τότε σε πανελλαδικό επίπεδο, μη λαμβάνοντας υπόψη πιθανώς χαμηλότερη συμμετοχή σε κάποιες Περιφέρειες, δεν θα συλλέγονται χωριστά περισσότερα από το 20% των παραγόμενων βιοαποβλήτων και άρα ο στόχος της χωριστής συλλογής και επεξεργασίας των βιοαποβλήτων δεν θα επιτευχθεί. Η συλλογιστική αυτή είναι σύμφωνη με την εμπειρία και άλλων ευρωπαϊκών χωρών που εφαρμόζουν τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων εδώ και αρκετά χρόνια. Αναρωτήθηκαν άραγε οι συντάκτες του ΕΣΔΑ τι ποσοστά προδιαλογής έχουν επιτευχθεί σε περιβαλλοντικά αναπτυγμένες χώρες μετά από δεκαετίες εκπαίδευσης και επιβολής του νόμου στους πολίτες τους. Στη Γερμανία για παράδειγμα το ποσοστό αυτό είναι της τάξης του 25% με σοβαρές αποκλίσεις προς τα κάτω στις μεγάλες πόλεις. Τα ίδια ισχύουν και για τους στόχους ανάκτησης των ανακυκλώσιμων υλικών. Οι στόχοι αυτοί είναι δυστυχώς μη επιτεύξιμοι και ελέγχονται αν στηρίζονται σε κάποιες ρεαλιστικές υποθέσεις. Τι συνέβη μεταξύ του προηγούμενου τελικού παραδοτέου του ΕΣΔΑ με το στόχο του 50% ανακύκλωση και του τελευταίου τελικού σχεδίου ΕΣΔΑ και αυξήθηκε σε 65%; Προέκυψαν κάποια νέα στοιχεία μετά από κάποια μελέτη; Γιατί για παράδειγμα 65% και όχι 75% ή 80%; Η ποιοτική σύνθεση των απορριμμάτων στις Περιφέρειες δεν είναι ακριβείς και δεν έχουν προκύψει όλες από μετρήσεις, αλλά από εκτιμήσεις. Είναι δυνατόν λοιπόν, θέτοντας πολύ υψηλούς στόχους ανακύκλωσης, βασισμένους σε μια γενική μέση σύνθεση χώρας, σε πολλές περιπτώσεις να καταλήγουν σε καταγέλαστα αποτελέσματα. Όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του χαρτιού, να πρέπει να ανακυκλωθεί, βάσει του στόχου, χαρτί που δεν υπάρχει ή να ανακυκλώσουμε το μεγαλύτερο ποσοστό χρησιμοποιημένου χαρτιού υγείας (σε σημαντικό ποσοστό στα απορρίμματα). Ποιο είναι όμως το νόημα καθορισμού ενός μη επιτεύξιμου στόχου; Εκτός από μια δήλωση καλών προθέσεων δεν είναι σχεδιασμός και δεν βοηθάει καν την ίδια την ανακύκλωση. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Η εμπειρία μέχρι σήμερα έχει αποδείξει ότι υπάρχουν πολλά μίγματα που μπορούν να πετύχουν τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα, διαφέρουν όμως δραστικά μεταξύ τους στις παραπάνω παραμέτρους. Ο πιο χαρακτηριστικός ίσως διαχωρισμός μιγμάτων είναι μεταξύ των συστημάτων που απαντώνται κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη και βασίζονται στην μαζική θερμική επεξεργασία των αποβλήτων σε συνδυασμό με δράσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών και στα συστήματα που απαντώνται κυρίως στη Νότια Ευρώπη και βασίζονται σε διακριτή διαχείριση του οργανικού κλάσματος, βιολογικές επεξεργασίες και δράσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών. Το ποιο μίγμα δράσεων ακολουθείται κάθε φορά έχει να κάνει με παραμέτρους όπως το ανεκτό κόστος διαχείρισης, τα συστήματα χρηματοδότησης έργων που είναι διαθέσιμα, οι τοπικές κοινωνικές συνθήκες, ο χρονικός ορίζοντας για την επίτευξη των στόχων, το διοικητικό σύστημα, η τοπική κουλτούρα και η ιστορία της διαχείρισης των αποβλήτων. Και βέβαια, κάθε σχέδιο διαχείρισης έχει και την οικονομική διάσταση, που αφορά το κόστος διαχείρισης με το οποίο επιβαρύνονται οι πολίτες. Το κόστος αυτό οφείλει να περιλαμβάνει τόσο το άμεσο χρηματοοικονομικό κόστος (κατασκευής, λειτουργίας, αποσβέσεις κ.λπ.) όσο και τα λεγόμενα εξωτερικά κόστη που σχετίζονται με την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε δραστηριότητας. Τα επιθυμητά αποτελέσματα (ποσοστά ανάκτησης, ανακύκλωσης και εκτροπής) μπορούν να επιτευχθούν με μίγμα δράσεων που περιλαμβάνει: - Προγράμματα Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) - Συλλογικά Συστήματα Διαχείρισης με συμμετοχή των παραγωγών και των καταναλωτών - Μονάδες Επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων που ανακτούν συγκεκριμένα υλικά - Μονάδες Διαχείρισης συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων που συλλέγονται διακριτά και μεγιστοποιούν την επαναχρησιμοποίηση και ανάκτηση υλικών. Χρειάζεται λοιπόν μεγαλύτερη ευελιξία του ΕΣΔΑ ως προς τους τρόπους την επίτευξη των στόχων. Το κριτήριο δεν μπορεί παρά να είναι αποτελεσματική υπηρεσία στον πολίτη με το χαμηλότερο κόστος. ΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων (αστικά απόβλητα) αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του α’ βαθμού αυτοδιοίκησης. Η διαχείριση των αστικών αποβλήτων στο εθνικό δίκαιο αποτελεί ευθύνη και αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Με βάση τους νόμους 3852/2010 και 4071/2012, η αρμοδιότητα συλλογής και μεταφοράς (δηλαδή αποκομιδής, συμπεριλαμβανομένης της διαλογής στην πηγή) ανήκει στους Δήμους, ενώ η αρμοδιότητα μεταφόρτωσης, ανάκτησης και διάθεσης ανήκει στους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ). Οι ΦοΔΣΑ συγκροτούνται ως Σύνδεσμοι ή Ανώνυμες Εταιρείες των Δήμων σε κλίμακα Περιφέρειας. Μόνο στην Αττική ο Σύνδεσμος είναι Διαβαθμιδικός, δηλαδή συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο και η Περιφέρεια. Οι φορείς αυτοί, δηλαδή η τοπική αυτοδιοίκηση μέσω των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), είναι επίσης αρμόδιοι και για την εκπόνηση των Περιφερειακών Σχεδιασμών Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) που αποτελούν τα εξειδικευμένα επιχειρησιακά σχέδια διαχείρισης για τα απόβλητα κάθε Περιφέρειας, προς υλοποίηση των στόχων και κατευθύνσεων της νομοθεσίας και του εθνικού σχεδιασμού. Αν δεν υφίσταται ή δεν λειτουργεί περιφερειακός ΦοΔΣΑ, το ΠΕΣΔΑ εκπονείται και υλοποιείται από την οικεία Περιφέρεια. Ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης εκδίδει σχετική διαπιστωτική πράξη. Συνεπώς, ο σχεδιασμός και η διαχείριση των αστικών αποβλήτων αποτελεί το κατ’ εξοχήν πεδίο ευθύνης και δραστηριοποίησης της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία και εισπράττει από τους πολίτες ανταποδοτικά τέλη για τις υπηρεσίες διαχείρισης που παρέχει. Ο δημόσιος χαρακτήρας της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένος και προφανώς δεν συναρτάται από τον τρόπο υλοποίησης και λειτουργίας των επιμέρους εγκαταστάσεων και δράσεων που προβλέπονται στους οικείους περιφερειακούς σχεδιασμούς. Είτε πρόκειται για πρόγραμμα διαλογής στην πηγή είτε για δημοτική κομποστοποίηση είτε για πράσινο σημείο είτε για κεντρική μονάδα επεξεργασίας, φορέας σχεδιασμού, υλοποίησης και λειτουργίας παραμένει ο κατά περίπτωση αρμόδιος δημόσιος φορέας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Και αυτό παραμένει ως θεμελιώδης αρχή. Κατόπιν των παραπάνω, που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, προκαλεί εντύπωση η διατύπωση του σχεδίου ΕΣΔΑ ότι τα έργα που έχουν δρομολογηθεί, βάσει των εγκεκριμένων ΠΕΣΔΑ, για την επίτευξη των στόχων εκτροπής βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων (ΒΑΑ) και ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών από την επεξεργασία σύμμεικτων αστικών αποβλήτων, εκτός αυτών που έχουν υπογραφεί συμβάσεις, θα πρέπει να ανασταλούν. Συγκεκριμένα θα παρατηρούσαμε τα εξής. Ποια είναι εκείνη η αναιτιολόγητη και απροσδιόριστη διαχειριστική, νομική ή όποια άλλη διαφορά μεταξύ ενός έργου, που η σύμβαση υπεγράφη μία ημέρα πριν την έγκριση του ΕΣΔΑ και ενός άλλου έργου, που η σύμβαση υπεγράφη μια ημέρα μετά; Η συγκεκριμένη πρόταση στερείται οποιασδήποτε νομικής βάσης. Οι συντάκτες του ΕΣΔΑ θα έπρεπε να αναρωτηθούν και να αξιολογήσουν γιατί τα τελευταία 20-25 χρόνια, ελάχιστα έχουν γίνει προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής διαχείρισης των αστικών αποβλήτων. Συντρέχουν πολλοί λόγοι, αλλά ένας σημαντικός λόγος κατά τη γνώμη μας είναι η διαχρονική αναβλητικότητα εφαρμογής του οποιουδήποτε ΕΣΔΑ ή ΠΕΣΔΑ με αστήρικτες αιτιολογίες όπως η συγκεκριμένη πρόταση του ΕΣΔΑ για τα δρομολογημένα έργα υποδομών διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Τα έργα αυτά συμμορφώνονται απόλυτα με το νέο εθνικό σχεδιασμό και την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Επιπροσθέτως, το σχέδιο του ΕΣΔΑ θέτει ως στόχο εκτροπής των ΒΑΑ από την επεξεργασία των σύμμεικτων στο 40% των ΒΑΑ που θα πρέπει να εκτραπούν μέχρι το 2020. Πως θα επιτευχθεί αυτό αν δεν υλοποιηθούν τα δρομολογημένα έργα; Η προηγούμενη ανάλυση αποδεικνύει ότι δεν είναι δουλειά του ΕΣΔΑ να διατυπώνει τέτοιες προτάσεις. Ο ΕΣΔΑ «καθορίζει τη στρατηγική, τις πολιτικές και τους στόχους για τη διαχείριση των αποβλήτων σε εθνικό επίπεδο. Αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των αποβλήτων, το οποίο προσδιορίζει τις γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείρισή τους και υποδεικνύει τα κατάλληλα μέτρα». Δεν υποδεικνύει σ’ αυτούς που έχουν την ευθύνη της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, δηλαδή, την αυτοδιοίκηση Α’ βαθμού, πως θα το κάνει. Συμπερασματικά το σχέδιο του ΕΣΔΑ περιλαμβάνει αρκετές καλές προθέσεις αλλά είναι λιγότερο σχεδιασμός και περισσότερο δήλωση πολιτικής, προσπαθεί όμως να δείχνει κάτι σαν σχεδιασμός. Αν θεσμοθετηθεί ως έχει, πιθανόν να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσπαθεί να λύσει και θα πισωγυρίσει την ελάχιστη πρόοδο που έχει επιτευχθεί, καθυστερώντας τις όποιες λύσεις 4-5 χρόνια. Θα ήταν τραγικό για το ΥΠΑΠΕΝ στην προσπάθεια του να αυξήσει τους ρυθμούς ανακύκλωσης, όπως επιθυμεί, να αυξήσει τελικά τους ΧΑΔΑ. Και αυτό δεν είναι κάτι είναι αδύνατον.