Αρχική Αναδιοργάνωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε εφαρμογή της νομοθεσίας για την ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και άλλες διατάξειςΆρθρο 01 – ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΚΕΜΕΧ, ΕΠΕΦΑ | 16 Σεπτεμβρίου 2016, 15:25
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΚΕΜΕΧ, ΕΠΕΦΑ' | 16 Σεπτεμβρίου 2016, 15:25

    ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ «ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ» Με την παρούσα θα θέλαμε καταρχήν να χαιρετίσουμε την εν θέματι θεσμική πρωτοβουλία για αναδιοργάνωση της ελληνικής ενεργειακής αγοράς η οποία αναμφίβολα αποτελεί βήμα προς την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό. Εντοπίζονται σε αυτή τόσο οι σημαντικές συνιστώσες της δημιουργίας προθεσμιακής αγοράς στον ενεργειακό τομέα όσο και της ολοκλήρωσης της χονδρικής αγοράς ενέργειας ως αγοράς επόμενης ημέρας, αλλά και αγοράς εξισορρόπησης που είναι αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία της. Από την άποψη αυτή γνώμη μας είναι ότι το Σχέδιο Νόμου θα αποτελέσει σημείο αναφοράς ευρύτερης αποδοχής για την εθνική μας αγορά και θα ενισχύσει την αξιοπιστία της στο γίγνεσθαι των ευρωπαϊκών αγορών της συμβάλλοντας στον στόχο της ΕΕ για τη σύζευξη αγοράς (market coupling). Για την ομαλή όμως λειτουργία και εφαρμογή του νέου αυτού θεσμικού πλαισίου, νομοθετικού και κανονιστικού, και την αξιόπιστη και αποτελεσματική λειτουργία του απέναντι και στους ξένους θεσμούς, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθούν ορισμένα σημεία του τα οποία θα μπορούσαν να βελτιωθούν. Καταρχήν, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το Σχέδιο Νόμου αν και εκσυγχρονίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο λειτουργίας της εθνικής ενεργειακής αγοράς μας, εισάγοντας νέους και καινοτόμους θεσμούς ως προς τη λειτουργία του ΛΑΓΗΕ (προθεσμιακή αγορά, εκκαθάριση με βάση τους κανόνες και τις πρακτικές της ΕΕ), δεν αναγνωρίζει στον ΛΑΓΗΕ τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και ούτε σκιαγραφεί ειδικότερους κανόνες που εφαρμόζονται στις περιπτώσεις τέτοιων χρηματιστηρίων (όροι διαπραγμάτευσης, εισαγωγής, αναστολής κλπ. ενεργειακών προϊόντων, διαφάνειας, συμμετοχής, συμμόρφωσης συμμετεχόντων κλπ.). Η αναγνώριση του ΛΑΓΗΕ ως Χρηματιστηρίου Ενέργειας, έστω υπό τις υφιστάμενες συνθήκες του εθνικού μονοπωλίου υπό το οποίο τελεί και που φαίνεται ότι είναι ακόμη ανεκτό από την ενωσιακή έννομη τάξη (άρθρο 5 του Κανονισμού 2015/1222), θα ήταν κρίσιμη και χρήσιμη για τη χώρα ώστε η αγορά μας να μπορεί να είναι ανταγωνιστική σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές αγορές αλλά και να ικανοποιεί το αίτημα για συμβατότητα με τους ενωσιακούς κανόνες της σύζευξης αγοράς (market coupling). Είναι γνωστό ότι η πλειονότητα των κρατών μελών στην Ευρώπη σήμερα εξυπηρετείται από χρηματιστηριακές αγορές στον τομέα της ενέργειας καθώς και ότι η σύζευξη αγοράς προϋποθέτει τη δημιουργία χρηματιστηριακού περιβάλλοντος για να φιλοξενήσει την αγορά ενέργειας υπό συνθήκες ενιαίας αγοράς (internal market). Συνεπώς, θα ήταν σημαντική βελτίωση αν το Σχέδιο Νόμου προχωρούσε στην πρόβλεψη χρηματιστηριακών ρυθμίσεων αναγνωρίζοντας στον ΛΑΓΗΕ ρόλο Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Βέβαια δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι το σκέλος της ενεργειακής προθεσμιακής αγοράς είναι ήδη ρυθμισμένο (ν. 3606/2007) στη χώρα και ευρωπαϊκά εναρμονισμένο με τους χρηματοπιστωτικούς κανόνες (MiFID κλπ.). Όπως στις ειδικότερες πιο κάτω παρατηρήσεις μας θα επισημανθεί, η πρωτοβουλία ίδρυσης και λειτουργίας ενεργειακής προθεσμιακής αγοράς υπό κανόνες οργανωμένης διαπραγμάτευσης, προβλέπεται ήδη στο νομοθετικό μας πλαίσιο (ν. 3606/2007) που αποτελεί εναρμόνιση των ευρωπαϊκών κανόνων. Ενόψει αυτού οι ρυθμίσεις του Σχεδίου Νόμου για την ενεργειακή προθεσμιακή αγορά θα ήταν σκόπιμο να επανακαθοριστούν και να προβλεφθεί ότι και ο ΛΑΓΗΕ θα μπορεί να κάνει χρήση των δυνατοτήτων δημιουργίας μιας τέτοιας αγοράς υπό τις προϋποθέσεις βέβαια που το ευρωπαϊκό δίκαιο έχει ήδη ορίσει (MiFID, ν. 3606). Το Σχέδιο Νόμου υιοθετεί μεταξύ άλλων ρυθμίσεις για τη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Με βάση τον ορισμό της εν λόγω Αγοράς, αλλά και τις ειδικότερες διατάξεις που αναφέρονται σε αυτή κατά το Σχέδιο [όπως άρθρο 2 παρ. 1, άρθρο 5 παρ. 1, άρθρο 6 παρ. 3 κλπ.), πρόκειται για αγορά χρηματοπιστωτικών μέσων, καθώς τα προθεσμιακά προϊόντα ηλεκτρικής ενέργειας που τυγχάνουν σε αυτή διαπραγμάτευσης, όπως καθορίζονται στο Σχέδιο, συνιστούν εξ ορισμού χρηματοπιστωτικά μέσα σύμφωνα με το ν. 3606/2007 και επομένως η εφαρμογή των διατάξεων του ν. 3606/2007 δεν μπορεί να παρακαμφθεί. Επισημαίνεται ότι οι αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων αποτελούν αγορές οι οποίες ρυθμίζονται ήδη με ειδικές διατάξεις αναγκαστικού δικαίου σύμφωνα με το ενωσιακό δίκαιο που εν προκειμένω λειτουργεί με αρχές «απόλυτης εναρμόνισης» (maximum harmonisation), (βλ. ενδεικτικά Οδηγία 2004/39/ΕΚ-MiFID, Οδηγία 2003/6/ΕΚ-MAD, Οδηγία 2014/65/ΕΕ-MiFID II, Κανονισμός (ΕΕ) 600/2014-MiFIR, Οδηγία 2014/57/ΕΕ-MAD II, Κανονισμό (ΕΕ) 596/2014-MAR, Κανονισμό (EE) 648/2012-EMIR κλπ.). Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατή η μεταβολή του δικαίου αυτού με θεσμικές πρωτοβουλίες εθνικής προελεύσεως. Εξάλλου και με δεδομένο ότι η ως άνω νομοθεσία (εθνική και λοιπή ενωσιακή) επιτρέπει την ίδρυση και λειτουργία χονδρικής αγοράς προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας ως αγοράς χρηματοπιστωτικών μέσων (π.χ. αγοράς ενεργειακών προθεσμιακών συμβολαίων, ενεργειακών συμβολαίων προαίρεσης κλπ.), εκλείπουν οι λόγοι για εκ νέου ρύθμισή της σε νομοθετικό επίπεδο. Κατόπιν τούτων, προτείνεται όπως απαλειφθούν από το Σχέδιο οι διατάξεις που αναφέρονται στην Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Προς διευκόλυνση της νομοπαρασκευαστικής εργασίας, προτείνεται επίσης όπως οριστεί, στη θέση των ως άνω διατάξεων, ότι ο ΛΑΓΗΕ δύναται να λειτουργεί ως διαχειριστής αγοράς και να διαχειρίζεται αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων με αντικείμενο ενεργειακά προθεσμιακά συμβόλαια ή ενεργειακά συμβόλαια προαίρεσης σύμφωνα με τους σχετικούς όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο ν. 3606/2007. Παράδειγμα τέτοιας λειτουργίας αποτελούν στη συναλλακτική πρακτική των ευρωπαϊκών αγορών μεταξύ άλλων το χρηματιστήριο European Energy Exchange AG (Γερμανίας), το χρηματιστήριο APX/ENDEX (APX Group) (ολλανδικών, βρετανικών και βελγικών συμφερόντων), το χρηματιστήριο ICE Futures Europe (Αγγλίας κ.ά.). Επίσης, σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς που λαμβάνει υπόψη του το Σχέδιο για την αναδιοργάνωση της ελληνικής αγοράς ενέργειας, και ιδίως τον Κανονισμό (ΕΕ) 2015/1222 (market coupling) της Επιτροπής που αποτελεί εκτελεστικό μέτρο του Κανονισμού (ΕΕ) 714/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ορίζεται ως αναγκαία προϋπόθεση για την ενιαία αγορά ενέργειας, η δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τα χρηματιστήρια ενέργειας (βλ. και αιτ. σκ. 19 του προοιμίου του Κανονισμού 2015/1222). Ο εν λόγω Κανονισμός προβλέπει ότι τα χρηματιστήρια ενέργειας που λειτουργούν σε εθνικό επίπεδο, κράτους μέλους, θα μπορούν να ορίζονται ως «ΝΕΜΟ» (Nominated Electricity Market Operators) με βάση τη διαδικασία σχετικού διορισμού τους από τα κράτη μέλη για τις ανάγκες της σύζευξης αγοράς. Η λειτουργία αυτή δεν αναιρείται από το γεγονός ότι γίνεται ανεκτή από την ενωσιακή διάταξη του άρθρου 5 του εν λόγω Κανονισμού, η διατήρηση εθνικού μονοπωλίου αγοράς ενέργειας, υπό τους όρους και χρονικούς περιορισμούς ως προς την ύπαρξη των μονοπωλίων αυτών που θέτει η ως άνω διάταξη. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαίο όπως υιοθετηθεί ο χρηματιστηριακός θεσμός τουλάχιστον από τον ΛΑΓΗΕ (αν όχι και από άλλα νομικά πρόσωπα κατά το πρότυπο της απελευθέρωσης που ο εν λόγω Κανονισμός υπαγορεύει) και όπως προβλεφθούν στο Σχέδιο οι χρηματιστηριακοί κανόνες λειτουργίας του με βάση και τις καλές και παραδεδεγμένες πρακτικές που ισχύουν στις ενεργειακές αγορές στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς. Επίσης, επειδή είναι ιδιαίτερα νευραλγικής σημασίας τόσο για τις ενεργειακές αγορές τοις μετρητοίς όσο και για τις προθεσμιακές (χρηματοπιστωτικών μέσων) η λειτουργία της εκκαθάρισης η οποία για το λόγο αυτό υπάγεται σε αναγκαστικού δικαίου ενωσιακή ρύθμιση, χρήζουν ειδικής προσοχής οι αναφορές σε αυτήν στο Σχέδιο. Πιο συγκεκριμένα, οι διατάξεις του Σχεδίου δε θα πρέπει να αναιρούν την εφαρμογή αυτού του δικαίου με βάση τον Κανονισμό (ΕΕ) 2015/1222 αλλά και τον Κανονισμό (ΕΕ) 648/2012 (EMIR) στον οποίο το Σχέδιο και ρητώς παραπέμπει. Ειδικές ενδεικτικές επισημάνσεις ως προς το θέμα αυτό είναι οι εξής: - Δε θα πρέπει να ορίζεται στο Σχέδιο ως αρμόδιος για την εκκαθάριση υποχρεωτικώς ο Διαχειριστής αγοράς σε σχέση ιδίως με την χονδρική αγορά προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας, διότι τούτο αντίκεται στην ως άνω νομοθεσία (EMIR). Η δυνατότητα ανάληψης της εκκαθάρισης από άλλο αδειοδοτημένο φορέα (CCP) βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας θα πρέπει εξάλλου να είναι επιτρεπτή και για την αγορά ενεργειακών προϊόντων τοις μετρητοίς. Το παράδειγμα αυτό ακολουθεί και ο φορέας ECC (European Commodity AG). - Δε θα πρέπει να ορίζονται διαφορετικά σε σχέση με τον EMIR οι επιμέρους λειτουργίες της εκκαθάρισης, υπό τους ειδικότερους στο Σχέδιο ορισμούς της εκκαθάρισης Συναλλαγών, της κάλυψης των Συναλλαγών, για να αποφευχθούν τυχόν νομικά προβλήματα ασυμβατότητας με τον ενωσιακό δίκαιο (Καν. 2105/1222, 648/2012) και τον τρόπο εφαρμογής του. - Θα πρέπει να διαχωριστούν με περισσότερη σαφήνεια οι εποπτικές αρμοδιότητες σε σχέση με την εκκαθάριση που κατά τα ισχύοντα, ως προς τον Κανονισμό (ΕΕ) 648/2012 τουλάχιστον, υπάγεται στην εποπτεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (άρθρ. 100 ν. 4209/2013). Τέλος, θα πρέπει να τεθεί με ειδικότερη σαφήνεια το θέμα της εποπτείας της αγοράς συνεκτιμώντας ότι για τους συμμετέχοντες σε «χονδρική αγορά ενέργειας» που θα συνιστούν χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν αποκλείονται ως τέτοιοι συμμετέχοντες με βάση τον Κανονισμό (ΕΕ) 1227/2011 (REMIT), αλλά και τη γενική διατύπωση επί του θέματος του Σχεδίου (βλ. άρθρο 1, 14ο ορισμό), η εφαρμογή της χρηματοπιστωτικής νομοθεσίας (π.χ. κεφαλαιακές απαιτήσεις κλπ.) κρίνεται επιβεβλημένη. Με εκτίμηση, Οι καθηγητές, Παναγιώτης Αλεξάκης, Νικόλαος Μυλωνας