Αρχική Δημόσια διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)Σχόλιο του χρήστη Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) | 16 Δεκεμβρίου 2019, 10:58
  • Σχόλιο του χρήστη 'Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ)' | 16 Δεκεμβρίου 2019, 10:58

    1. Γενικές Παρατηρήσεις 1. Αναφέρεται σε κυβερνητικούς στόχους, η Ελληνική κυβέρνηση, κυβερνητική στρατηγική, όραμα της κυβέρνησης, κλπ. (σελίδες 29, 32, 33, 84, κλπ.), ενώ αποτελεί εθνικό σχέδιο και εθνική στρατηγική (όπως οι νόμοι), με έγκριση της βουλής, οπότε πρέπει να αντικατασταθούν. Πρόταση: Στο τελικό ΕΣΕΚ είναι σκόπιμο να γίνουν εθνικοί στόχοι, εθνική στρατηγική, κλπ. Συμμετέχουν όλοι και συμβάλλουν όλοι στην επίτευξη των εθνικών στόχων! 2. Η παρουσίαση και οι συγκρίσεις με τους στόχους του προηγούμενου ΕΣΕΚ (Εισαγωγή, Κεφάλαιο 2) με έκταση και έμφαση ίσως να μην είναι τόσο αναγκαία. Πρόταση: Στο τελικό ΕΣΕΚ είναι σκόπιμο να περιορισθεί η αναφορά μόνο σε έναν πίνακα με τους στόχους και τίποτε περισσότερο. 3. Είναι θεμιτό ένα Εθνικό Σχέδιο να έχει φιλόδοξους στόχους και να οραματίζεται το μέλλον διαφορετικά από το παρόν. Όμως, ταυτόχρονα, πρέπει να είναι μελετημένο ως προς την ισορροπία του πάνω στους άξονες της βιωσιμότητας, δηλαδή περιβάλλον, οικονομία και κοινωνία. Η υπερβολική βαρύτητα σε έναν από τους άξονες, δηλ. ΑΠΕ, επιφέρει επιβάρυνση στους υπόλοιπους. Η επιβολή μέτρων για τη προστασία του περιβάλλοντος πλέον αυτών που επιβάλλει το εσωτερικό (εθνικό) αλλά και το εξωτερικό (ευρωπαϊκό) περιβάλλον, πρέπει να συνεκτιμηθεί με την επίδρασή τους στο κόστος της kWh των προϊόντων, κλπ, και κατ’ επέκταση στην βιωσιμότητα της εθνικής οικονομίας και στη διαβίωση των πολιτών. Το παρόν σχέδιο περιλαμβάνει υπερφιλόδοξους στόχους, τους οποίους δεν έχουν συμπεριλάβει Κράτη με πιο εύρωστες οικονομίες και ωριμότερες αγορές σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο στόχος αυτός είναι ο μόνος που η μη επίτευξή του επιβάλει κυρώσεις για το Κράτος Μέλος. Είναι απαραίτητο να παρουσιαστεί με λεπτομερή ανάλυση ο τρόπος επίτευξής του. Μέσω αυτής της διαδικασίας θα πειστούν και οι επενδυτές ότι το σχέδιο είναι επιτεύξιμο. Η ανακοίνωση ότι τα σχέδια υλοποίησης θα εκπονηθούν κατόπιν της εγκρίσεως του ΕΣΕΚ, μεγαλώνει τον κίνδυνο να μην έχουν ληφθεί υπόψη σημαντικοί περιορισμοί κατά την εκπόνηση. Ειδικότερα ο νέος στόχος ΑΠΕ για την ηλεκτροπαραγωγή δεν αναφέρει αν οι επενδύσεις αφορούν μονάδες που συνδέονται στην Υψηλή Τάση (αρμοδιότητας ΑΔΜΗΕ) ή στη ΜΤ και ΧΤ (αρμοδιότητας ΔΕΔΔΗΕ) ή ποιο το ποσοστό μεταξύ αυτών. Ο διαχωρισμός αυτός είναι απαραίτητος. Αν το βάρος δίνεται σε ανάπτυξη μικρών συστημάτων ΑΠΕ στη Μέση και Χαμηλή Τάση, η πιθανότητα μη επιτυχίας είναι μεγάλη. Είναι γνωστά σε όλους τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΔΕΔΔΗΕ στη παρούσα φάση και σχετίζονται τόσο με τη σύνδεση των παραγωγών ΑΠΕ, όσο και με την καθυστέρηση των Στρατηγικών έργων με τα οποία θα επιβλέπει και θα διαχειρίζεται ένα έξυπνο δίκτυο, όπως είναι απαραίτητο για μια τόσο μεγάλη διείσδυση. Ακόμα και με την όποια ιδιωτικοποίησή του, με στρατηγικό επενδυτή, ο οποίος θα κατέχει και το management, θα χρειαστεί χρονικό διάστημα πάνω από 3 με 4 έτη από σήμερα, για να υπάρχουν ορατά αποτελέσματα για την αναγκαία ανάπτυξη του έξυπνου δικτύου, απαραίτητη προϋπόθεση για την ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ στο δίκτυο. Πρόταση: Για την πιστοποίηση της υλοποίησης των στόχων για τις ΑΠΕ, θα πρέπει να παρουσιάζονται οι επιδράσεις απτά και όχι μέσω γενικών κατευθύνσεων. 5. Παρά το γεγονός ότι τα υγρά καύσιμα και το φυσικό αέριο αποτελούν σήμερα το 65% του ενεργειακού μίγματος και το 2030 σε οποιοδήποτε σενάριο θα εξακολουθούν να καλύπτουν το 58-60%, το ΕΣΕΚ αποφεύγει επιμελώς να αναφερθεί στον ρόλο τους και πως θα επηρεάσουν τον επιχειρούμενο σήμερα ενεργειακό μετασχηματισμό. Με το να μην αναφέρεται και να μην αναλύεται το μεγαλύτερο τμήμα του ενεργειακού ισοζυγίου δεν σημαίνει ότι οι υδρογονάνθρακες θα σταματήσουν να υπάρχουν. Πρόταση: Τόσο τα υγρά καύσιμα όσο και το φυσικό αέριο θα πρέπει να συμπεριληφθούν στους Εθνικούς Στόχους και Επιδιώξεις μέσω ξεχωριστών υποκεφαλαίων (π.χ. 2.5, 2.6 με την Ενεργειακή Ασφάλεια ως 2.6 να ακολουθεί). 6. Γενικά, το ΕΣΕΚ είναι εκτενές με πολλές αναλύσεις και σενάρια με υψηλούς στόχους, χρήσιμα στοιχεία και άλλα όχι απαραίτητα, αλλά και συχνές επαναλήψεις, «ούκ εν τώ πολλώ το εύ». Περιλαμβάνει και συζητάει ώριμες και ανώριμες τεχνολογίες, ακριβές εφαρμογές, με όλους τους δρόμους ανοικτούς, όπως και στα θέματα έρευνας σαν έκθεση ιδεών με όλες τις σχετικές τεχνολογίες, ενώ θα έπρεπε να εστιάσει σε ώριμες και αποδοτικές τεχνικά και οικονομικά τεχνολογίες για τις εφαρμογές. Για την έρευνα, πρέπει να ξεχωρίσει μόνο αυτές με προσδοκίες για επιτυχή αποτελέσματα στον ορατό ορίζοντα. Δεν πείθει, επίσης, ότι τα προβλήματα και τα εμπόδια αντιμετωπίζονται με τις γενικές πολιτικές που αναφέρονται στην επίτευξη των στόχων. Όπως είναι διατυπωμένα κάποια σημεία, υπάρχει ο κίνδυνος ότι ενδεχομένως ο δρόμος για την επίτευξη των στόχων να ανεβάσει ακόμη ψηλότερα το ήδη υψηλό κόστος της ενέργειας. Πρόταση: Αναγκαίος ο περιορισμός των 307 σελίδων στο 1/3 και για ό,τι άλλο χρειάζεται σε Παραρτήματα. Θα ήταν χρήσιμο να γίνει ευθύς αμέσως επιχειρησιακή έρευνα (operations research) και σχέδια εφαρμογής (implementation plans), που θα ενσωματώνουν τις πολιτικές για κάθε επιμέρους τομέα για να ελέγχεται και να επιδιώκεται το οικονομικό όφελος για την κοινωνία και για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Θα επιφέρει αξιόπιστες και αναγκαίες διορθώσεις και συμπληρώσεις που θα οδηγήσουν στην επιτυχή επίτευξη των στόχων. 2. Ειδικές Παρατηρήσεις 1. Γίνεται κατά κόρον αναφορά στα ΜΔΝ όπου θα «λειτουργούν καινοτόμα υβριδικά συστήματα» (σελίδες 31, 40, 53, 63) ή «εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης στα ΜΔΝ για αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ πέραν του 20%» (σελίδα 67) ή «η Ελλάδα προωθεί την εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης με σταθμούς ΑΠΕ σε μικρότερα νησιά με την εφαρμογή πιλοτικών τρόπων λειτουργίας και διαχείρισης προς επίτευξη διείσδυσης ΑΠΕ πάνω από 60%.....» Σελίδες 160, 161: για τα ΜΔΝ Σχόλιο: Στην διεθνή βιβλιογραφία, ουδαμού αναφέρονται καινοτόμα υβριδικά συστήματα. Είναι μια ελληνική πατέντα για κάθε περίπτωση. Αντιθέτως, σε πολλές χώρες για τα νησιά τίθενται στόχοι υψηλής διείσδυσης ΑΠΕ, ακόμη και 100%, με εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών και αποθήκευσης. Πρόταση: Στα ΜΔΝ εφαρμόζονται καινοτόμες τεχνολογίες και με τις ιδέες των Microgrids με ψηφιακό μετασχηματισμό του δικτύου, με ΑΠΕ και συστήματα αποθήκευσης για μεγάλη διείσδυση (70%-90%), έχοντας σε εφεδρεία ή ως συμπληρωματική πηγή το πετρέλαιο, δημιουργώντας ευέλικτα και ανθεκτικά συστήματα με χαμηλό κόστος και έναν διαχειριστή, είτε ακόμη και εάν κάποια από αυτά θα διασυνδεθούν στο μέλλον. Χρειάζεται ξεκάθαρα η υιοθέτηση της ολοκληρωμένης λύσης, όπως η μελέτη του ΙΕΝΕ για το Καστελλόριζο. 2. Σελίδα 55: «Προκλήσεις συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας λόγω μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ», με άμεση λύση την αποθήκευση! Σχόλιο: Δεν αναφέρεται ο ρόλος των μεγάλων ΥΗΣ με ταμιευτήρες (3.410 MW με 699 MW αντλησιοταμίευση) στην διαχείριση του συστήματος με υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ προσφέροντας μεγάλη ευελιξία, αυξάνοντας την διείσδυση. Δεν γίνεται (δεν αναφέρεται) ακόμη η αξιοποίηση των καινοτόμων τεχνολογιών μαζί με αυτές που έχουν τα σύγχρονα συστήματα ΑΠΕ για την διαχείριση του όλου συστήματος προσφέροντας και επικουρικές υπηρεσίες στο δίκτυο. Δεν προστρέχουμε αμέσως στην αποθήκευση. Πρόταση: Αξιοποίηση των μεγάλων υδροηλεκτρικών με ταμιευτήρες και των σύγχρονων τεχνολογιών των ΑΠΕ για υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ. Η αποθήκευση θα καταστεί αναγκαία όταν υπάρχει περίσσεια παραγωγής και με πολύ χαμηλό κόστος, αφού προηγουμένως εξαντληθούν όλες οι διαθέσιμες λύσεις στην διαχείριση του συστήματος με υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ. 3. Σελίδα 56: Επιπλέον, τίθεται στόχος ετήσιας ενεργειακής ανακαίνισης του συνολικού εμβαδού της θερμικής ζώνης των κτιρίων της κεντρικής δημόσιας διοίκησης ίσος με 5.400 τ.μ., που αποτελεί το 3% του συνολικού εμβαδού, όπως φαίνεται και στον Πίνακα 12. Σχόλιο: Το 3% ετησίως κρίνεται πολύ χαμηλό! Θα περιμένουν το 2050 για το 100%!! Πρόταση: Προτείνεται ετήσιος στόχος 5%, ώστε τα μισά τουλάχιστον δημόσια κτήρια να ανακαινισθούν μέχρι το 2030 και με τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη. 4. Σελίδα 59: Ενεργειακή ασφάλεια, 2.5.1 Στόχοι, Σελίδα 69 Ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος, Σελίδα 70, Σχόλιο: Αναφέρεται ο στόχος για ψηφιοποίηση, αλλά παραλείφθηκε η αναφορά στην ανάγκη προστασιών έναντι κυβερνοεπιθέσεων, αλλά και άλλων δυνατοτήτων. Πρόταση: Να συμπληρωθεί ότι παράλληλα με την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας θα αναπτυχθούν και τα κατάλληλα μέτρα και λογισμικά προστασίας έναντι κυβερνοεπιθέσεων. Επίσης, ότι η ψηφιοποίηση θα εξασφαλίσει την αμφίδρομη επικοινωνία των καταναλωτών με τον διαχειριστή για την συμμετοχή των καταναλωτών στην διαχείριση ή ακόμη και στην παραγωγή-αποθήκευση για την βέλτιστη και οικονομική λειτουργία του ενεργειακού συστήματος με αμοιβαία οφέλη. 5. Σελ. 83-84 Ενώ οι περισσότεροι διεθνείς οργανισμοί και think tanks αναγνωρίζουν πλέον ότι τα συστήματα παγίδευσης και ενταφιασμού CO2, γνωστά και ως CCS, θα αποτελέσουν από το εξής βασική τεχνολογία για τον περιορισμό των εκπομπών στο τμήμα της έκθεσης που αναφέρεται στην απολιγνιτοποίηση ουδεμία αναφορά γίνεται στο θέμα αυτό. Πρόταση: Ο στόχος για πλήρη απολιγνιτοποίηση θα πρέπει να συνοδεύεται με εμπεριστατωμένες έρευνες και λεπτομερή μελέτη για την αξιοποίηση συστημάτων CCS/CCU στις λιγνιτοπαραγωγικές περιοχές με εξέταση δυνατότητας εφαρμογής σε συγκεκριμένες μονάδες της ΔΕΗ έτσι ώστε η χώρα να μην αποξενωθεί τελείως από ένα στρατηγικό καύσιμο που είναι ο λιγνίτης. 6. Σελίδες 105-106: καθορισμός των μέτρων πολιτικής για την προώθηση των ΑΠΕ, Σχόλιο: Η χωροθέτηση ως αναμόρφωση (ΠΠ2.2) δεν θα συμβάλλει και δεν θα λύσει τα προβλήματα για τον μεγάλο όγκο των εφαρμογών ΑΠΕ. Πρόταση: Η χωροθέτηση των ΑΠΕ πρέπει να είναι ουσιαστική και να γίνει για συγκεκριμένες περιοχές με συντεταγμένες, όπου δεν θα χρειασθούν άδειες περιβαλλοντικές, αρχαιολογίας, κλπ. Θα ακολουθήσει ο σχεδιασμός για την επέκταση δικτύων και οι σχετικές μελέτες για την επέκταση και λειτουργία του συστήματος, η αξιοποίηση των καινοτόμων τεχνολογιών των ΑΠΕ και άλλων για την ενσωμάτωσή τους στην λειτουργία και διαχείριση του δικτύου, και μετά έρχεται η αποθήκευση. 7. Σελίδες 113, 116: Συνδυασμός ΑΠΕ με αποθήκευση, Σελίδα 117, Σύζευξη τομέων Σχόλιο: Εμφανίζεται η αναφορά στην αποθήκευση σαν θολό και ανώριμο θέμα, όπως και για το υδρογόνο. Πρόταση: Θα είναι χρήσιμη και η διεθνής εμπειρία και πρακτική για τις απαραίτητες κανονιστικές ρυθμίσεις/πράξεις! Αναφέρεται και το υδρογόνο, που κρίνεται πολύ πρόωρο, καθώς πρώτα χρειάζονται άφθονες και φθηνές ΑΠΕ που να πλεονάζουν για την παραγωγή του. 8. Σελίδες 132, 133: Πίνακας 16: Προβλεπόμενα μέτρα πολιτικής για την προώθηση των ΑΠΕ Σχόλιο: Στα μέτρα πολιτικής λείπει ο στόχος για την μείωση του σημερινού υψηλού κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αναφέρεται μόνο σε αύξηση παραγωγής ΑΠΕ, ενώ στον Μ14 λείπουν οι καινοτόμες τεχνολογίες διαχείρισης για υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ, διαγράφοντας τον προσφιλή «κορεσμό». Πρόταση: Βασικός στόχος της πολιτικής πρέπει να αποτελέσει το χαμηλό ή ανταγωνιστικό κόστος των ΑΠΕ και η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, ενώ για την μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ πρέπει να εισέλθουν οι καινοτόμες τεχνολογίες και νέες ιδέες που λείπουν σήμερα. 9. Ενώ στη σελ. 161 υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στο φυσικό αέριο και πως αυτό «θα αποτελέσει το κύριο μεταβατικό καύσιμο μέχρι να καταστεί η Ευρωπαϊκή οικονομία κλιματικά ουδέτερη», δεν υπάρχει ανάλογη με της ΑΠΕ, λεπτομερής εξέταση για την διείσδυση του φ. αερίου στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα, την μεγάλη γκάμα εφαρμογών του, το σχεδιασμό και την χρηματοδότηση για την εξάπλωση της χρήσης του και ασφαλώς τον στρατηγικό ρόλο που ήδη διαδραματίζει, και αναμένεται να αυξηθεί τα αμέσως επόμενα χρόνια, στον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας Πρόταση: Θα πρέπει να αφιερωθεί ένα ολόκληρο υποκεφάλαιο στο πλαίσιο του Κεφαλαίου 2, (είτε ως 2.4 ή 2.5) που θα αναφέρεται στο φυσικό αέριο καθώς έχει την ίδια βαρύτητα, όπως οι ΑΠΕ και η Ενεργειακή Αποδοτικότητα για τα επόμενα 10 χρόνια, ως εναλλακτικό καύσιμο στην μείωση του CO2. Καθώς η χώρα θα επιχειρεί μεγάλης κλίμακας απολιγνιτοποίηση αναπόφευκτα το βάρος της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής για φορτία βάσης θα πέσει στο φ. αέριο με νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες καύσης φ. αερίου ήδη υπό κατασκευή ή σε προγραμματισμό. Για αυτό θα πρέπει να υπάρξει μια ισοβαρής αναφορά και συζήτηση για το φ. αέριο με την διατύπωση συγκεκριμένων στόχων και προκλήσεων. 9. Σελίδα 211: Δράσεις Έρευνας και Καινοτομίας Σχόλιο: Μέγα πλήθος δράσεων, έκθεση ιδεών, με τι προϋπολογισμό και ποια αναμενόμενα αποτελέσματα στον ορατό ορίζοντα. Πρόταση: Να περιορισθούν οι δράσεις και να επικεντρωθούν με τους διαθέσιμους πόρους μόνο σε εκείνες με ελπιδοφόρο μέλλον στον ορατό χρονικό ορίζοντα, που χρειάζονται και με τα αναμενόμενα οφέλη. 10. Παρόλο που ο ρόλος της αποθήκευσης αναγνωρίζεται στο ΕΣΕΚ, εν τούτοις οι στόχοι που θέτει το ΕΣΕΚ μπορούν να χαρακτηριστούν ως πολύ μετριοπαθείς. Στο κείμενο αυτό, ο στόχος παραμένει 700 MW μονάδων αποθήκευσης για το 2030 με την ανάπτυξη να περιορίζεται κυρίως σε αντλησιοταμιευτήρες και να πραγματοποιείται όλη την περίοδο 2025-2030. Θεωρώ ότι η αντλησιοταμίευση θα παίξει καίριο ρόλο λόγω της στοχαστικότητας των ΑΠΕ και θα πρέπει να επανεξεταστεί. Επίσης, το ΕΣΕΚ υποτιμά τη δυναμική της αποθήκευσης με συσσωρευτές, ειδικά όταν αυτοί συνδυάζονται με ΑΠΕ. Θα πρέπει να επανεξεταστεί, καθώς προβλέπεται ραγδαία πτώση των τιμών των συσσωρευτών σε διάφορες μελέτες. Επίσης, η Γεωθερμία δεν αναπτύσσεται όσο θα έπρεπε (παραμένει σχεδόν στάσιμη), σε μια χώρα που έχει αρκετό γεωθερμικό δυναμικό και πολλές ενεργειακές χρήσεις. Η ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης θεωρούμε ότι θα είναι πολύ πιο μεγάλη τα επόμενα δέκα χρόνια από ό,τι υπολογίζεται από πολλούς, σε συνδυασμό με την αυτόνομη οδήγηση. Οι μελέτες διαφόρων οργανισμών πάντα υποτιμούν τους ρυθμούς ανάπτυξης διαφόρων τεχνολογιών γενικά, γιατί όταν ωριμάσουν αυτές αναπτύσσονται με εκθετικό ρυθμό, ενώ στο παρελθόν γραμμικά (που με βάση αυτό πολλές φορές γίνεται η εκτίμηση στο μέλλον). Πρόταση: Θα πρέπει να υπάρξει πιο εκτενής αναφορά στα θέματα ηλεκτρικής αποθήκευσης, με συγκεκριμένους στόχους ενσωμάτωσης συστημάτων στο δίκτυο, ενώ για την γεωθερμία θα πρέπει να υπάρξουν πιο φιλόδοξοι στόχοι, όχι μικρότεροι 500 MW μέχρι το 2030. 3. Άλλες Προτάσεις 1. Ενημέρωση: Ο ενεργειακός μετασχηματισμός θα επιφέρει και τον μετασχηματισμό της οικονομίας, αλλά και της κοινωνίας προς την αειφόρο ανάπτυξη. Πρόταση: Προτείνεται η μεθοδευμένη και η διαρκής ενημέρωση της κοινωνίας γενικά και των τοπικών κοινωνιών, για τους στόχους, τα μέσα και τους τρόπους για μια μακρόχρονη πορεία επιτυχούς ενεργειακού μετασχηματισμού για την παρούσα και τις μελλοντικές γενιές. 2. Εκπαίδευση: Κρίνεται αναγκαία η εκπαίδευση των μαθητών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στα θέματα της Κλιματικής Αλλαγής και του ενεργειακού μετασχηματισμού. Πρόταση: Καθώς υπάρχει μια συνεχής και μακρά πορεία προς το 2050 με μεγάλες αλλαγές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη των στόχων με την συμπαράσταση της κοινωνίας, αρχίζει η πρωτοβουλία κατ’ αρχήν από την εκπαίδευση των δασκάλων για να ακολουθήσει η εκπαίδευση των μαθητών, που θα είναι τα αυριανά ενεργά μέλη της κοινωνίας, επηρεάζοντας και το οικογενειακό και συγγενικό τους περιβάλλον. 3. Απολιγνιτοποίηση: Το προσωπικό που ήδη απασχολείται με τον λιγνίτη και θα είναι διαθέσιμο μπορεί να μεταπηδήσει στις εφαρμογές ΑΠΕ. Πρόταση: Οι υψηλοί στόχοι για τις ΑΠΕ θα απαιτήσουν ικανό αριθμό προσωπικού καλά καταρτισμένου για μελέτες, κατασκευαστικές δραστηριότητες και ανέγερση, λειτουργία-συντήρηση. Προτείνεται η οργανωμένη και άρτια εκπαίδευση στις ΑΠΕ, όπως και άλλων κρίσιμων τομέων, του προσωπικού που απελευθερώνεται από τον λιγνίτη, αλλά και άλλου, που θα καλύψει τις μεγάλες ανάγκες ανεβάζοντας την παραγωγικότητα και την τεχνική αρτιότητα. 4. Αναθεώρηση λόγω εξελίξεων: Το ΕΣΕΚ, στην δεκαετία που έρχεται, παραμένει σταθερό με τους στόχους του, αλλά οι πολιτικές και τα μέσα μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις εξελίξεις. Πρόταση: Προτείνεται η ενδελεχής αξιολόγηση της πορείας και των επιτευγμάτων στην εφαρμογή του ΕΣΕΚ ανά διετία και η επεξεργασία πολιτικών και μέσων, καθώς και νέων πρωτοβουλιών ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι οδηγώντας σε έναν ανταγωνιστικό ενεργειακό τομέα μεγιστοποιώντας τα οφέλη. 5. Ο ρόλος των υγρών καυσίμων στην ενεργειακή μετάβαση Η ενεργειακή μετάβαση της χώρας θα απαιτήσει τη συστράτευση και το μετασχηματισμό όλων των κλάδων της οικονομίας. Διαπιστώνουμε, ωστόσο, ότι ενώ το νέο ΕΣΕΚ δίνει μεγάλη βαρύτητα στον ενεργειακό μετασχηματισμό ορισμένων τομέων με την προώθηση συγκεκριμένων τεχνολογιών, υπάρχουν μεγάλα κομμάτια της οικονομίας για τα οποία δεν υπάρχουν αντίστοιχες πολιτικές και μέτρα. Πιο συγκεκριμένα, απουσιάζει από το Σχέδιο μια ολιστική προσέγγιση για τη μείωση εκπομπών από τον τομέα των Μεταφορών, ενώ δεν υπάρχει σχεδιασμός για τον μετασχηματισμό των υγρών καυσίμων που, όπως σωστά αναφέρεται στο ΕΣΕΚ, θα συνεχίσουν στα επόμενα χρόνια να κατέχουν το κυρίαρχο μερίδιο του ενεργειακού μίγματος. Τα υγρά καύσιμα θα πρέπει να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών CO2 για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ και της χώρας, με καινοτόμες τεχνολογίες καυσίμων χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος, που θα μπορέσουν να εφαρμοσθούν όχι μόνο στο σύνολο των Μεταφορών, αλλά και σε κρίσιμα κομμάτια της βιομηχανικής αλυσίδας, ως πρώτες ύλες σε βιομηχανικούς κλάδους (πχ. Χημική Βιομηχανία), με ορίζοντα όχι μόνο το 2030 αλλά και το 2050, καλύπτοντας οικονομικά και αξιόπιστα τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας. Ο μετασχηματισμός των βαρέων οδικών μεταφορών, των αεροπορικών και των ναυτιλιακών μεταφορών, όπως και η βιομηχανική αλυσίδα αξίας, θα πρέπει να βασισθεί και να επενδύσει στα νέα αυτά καύσιμα. Η ανάπτυξή τους θα συμβάλλει σε μία εύκολη, άμεση, δίκαια και χωρίς κόστος υποδομών μετάβαση. Σχετικά με τα παραπάνω, επισημαίνεται ότι στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ:  Έχει υποβαθμισθεί ο ρόλος των βιοκαυσίμων και των λοιπών καυσίμων χαμηλού άνθρακα, με κατάργηση μέτρων που υπήρχαν στο αρχικό Σχέδιο (μέτρα Μ8.1, Μ8.2 και Μ8.3 αντίστοιχα του αρχικού ΕΣΕΚ, τα οποία δεν περιλαμβάνονται πλέον στον Πίνακα 16, σελ. 132), αναγνωρίζοντάς τα μόνο ως καινοτόμες τεχνολογίες στο κεφάλαιο «Έρευνα, Καινοτομία και Ανταγωνιστικότητα» και ως τεχνολογία για τη μείωση των εκπομπών από τον αγροτικό τομέα, κάτι που αντιβαίνει στην ευρωπαϊκή τάση για τα προηγμένα βιοκαύσιμα που δεν προέρχονται από τον αγροτικό τομέα. Για τις νέες αυτές τεχνολογίες, έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα στον τομέα της Έρευνας και της Καινοτομίας, ωστόσο εκείνο που πρέπει να σχεδιασθεί είναι η στήριξη των τεχνολογιών αυτών σε πολιτικό και νομοθετικό επίπεδο, ώστε να αναπτυχθούν σε πιλοτική και εμπορική κλίμακα, φέρνοντας άμεσα μεγάλα οφέλη μείωσης εκπομπών σε τομείς που δεν έχουν άλλο τρόπο για την ενεργειακή τους μετάβαση, όπως προαναφέρθηκε.  Διαπιστώνουμε μεγάλη στήριξη στη τεχνολογία της ηλεκτροκίνησης που μπορεί να έχει, υπό προϋποθέσεις, οφέλη μείωσης εκπομπών στις οδικές μεταφορές, στα επιβατικά οχήματα και στα ελαφρά φορτηγά. Δεν φαίνεται στο ΕΣΕΚ αν έχει γίνει τεχνικοοικονομική ανάλυση του κόστους-οφέλους των πολλών μέτρων και κινήτρων που δίνονται, κυρίως σε ό,τι αφορά την πραγματική μείωση εκπομπών CO2 μέχρι το 2028, την απώλεια των κρατικών ταμείων από φορολογικά έσοδα, αλλά και του κόστους υποδομών που θα απαιτηθούν.  Τέτοιες τεχνικο-οικονομικές μελέτες θεωρούμε ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιολόγηση όλων των τεχνολογιών χαμηλού άνθρακα, και την επιλογή των πλέον κατάλληλων για στήριξη από δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες.  Σε αντιστοιχία με τα σημαντικά αυτά κίνητρα για τη διείσδυση της ηλεκτροκίνησης στα επιβατικά οχήματα και τα ελαφρά φορτηγά, θα πρέπει να περιληφθούν και μέτρα για την προώθηση των καυσίμων χαμηλού άνθρακα, με τα παραπάνω κριτήρια. Η ανάπτυξη των νέων αυτών καυσίμων είναι η μόνη οδός που μπορεί να επιφέρει όφελος σε όλο το εύρος των μεταφορών, σε ξηρά, αέρα και θάλασσα. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να περιληφθούν μέτρα ευνοϊκής φορολόγησης, στόχοι διείσδυσης σε όλες τις Μεταφορές, ενημέρωσης του κοινού για τα οφέλη και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των νέων καυσίμων. Αντίστοιχα, τα μέτρα ανανέωσης του στόλου των οχημάτων δεν πρέπει να προωθούν τα οχήματα μίας τεχνολογίας και να μην εξαιρεί τα οχήματα εσωτερικής καύσης, καθώς με τη χρήση βιοκαυσίμων και καυσίμων χαμηλού άνθρακα συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών CO2. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρισθεί η συμβολή των καυσίμων χαμηλού άνθρακα στη μείωση των εκπομπών CO2, στη ευρωπαϊκή νομοθεσία και τους κανονισμούς εκπομπών των αυτοκινήτων, κάτι που σήμερα δεν ισχύει.  Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε εξέχουσας σημασίας την τήρηση της αρχής της τεχνολογικής ουδετερότητας, με βάση την οποία, πρέπει να δίνεται στήριξη για την ανάπτυξη όλων των διαθέσιμων τεχνολογιών, χωρίς αποκλεισμούς. Επίσης, όλες οι τεχνολογίες θα πρέπει να αξιολογούνται με τεχνικά στοιχεία, στο σύνολο του κύκλου ζωής τους και με βάση αυτή την ανάλυση να προκρίνονται οι πολιτικές και τα μέτρα ενίσχυσης και προώθησης. Η παράθεση των τεχνολογιών στο ΕΣΕΚ πρέπει να είναι ενδεικτική και όχι περιοριστική, ενώ εφάμιλλα μέτρα προώθησης πρέπει να καθορίζονται για όλες τις υποσχόμενες τεχνολογίες.  Για τη μείωση εκπομπών από τη ναυτιλία, το ΕΣΕΚ αναφέρει τη χρήση LNG, χωρίς πρόβλεψη του συνολικού οφέλους μείωσης CO2 από τη χρήση LNG και χωρίς καμία αναφορά στη συμβολή που μπορεί να έχουν στο μέλλον τα καύσιμα χαμηλού άνθρακα, παραβιάζοντας και εδώ την αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας.  Για τη μείωση των εκπομπών και της ενεργειακής κατανάλωσης από τις αεροπορικές μεταφορές και την ανάπτυξη καυσίμων χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα (Sustainable Aviation Fuels-SAFs) δεν υπάρχει καμία αναφορά στο ΕΣΕΚ, παρά μόνο στο κεφάλαιο για την Έρευνα και την Καινοτομία. Με δεδομένο το σχεδιασμό των αεροπορικών εταιρειών (ΙΑΤΑ) για ανάπτυξη SAFs σε μεγάλη κλίμακα στο αμέσως επόμενο διάστημα, το ΕΣΕΚ πρέπει να περιλάβει αντίστοιχη πρόβλεψη. Ανταγωνιστικότητα Για την επιτυχή, βιώσιμη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση της οικονομίας, το ΕΣΕΚ σωστά θέτει ως προτεραιότητα την προστασία της ανταγωνιστικότητας, της οικονομίας και της ελληνικής βιομηχανίας, ωστόσο είναι απαραίτητο να προσδιορισθούν συγκεκριμένα μέτρα (τα οποία απουσιάζουν από το ΕΣΕΚ), λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό κόστος ενέργειας, έτσι ώστε να προστατευθεί η βιομηχανία από τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα. Ενεργειακή Ασφάλεια Σε ό,τι αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, παρόλο που το ΕΣΕΚ αναγνωρίζει τη σημασία της έρευνας και εκμετάλλευσης εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη στην πιθανότητα βελτίωσης των δεικτών της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας στα επόμενα χρόνια (η προβλεπόμενη βελτίωση συνδέεται μόνο με την ανάπτυξη των εγχώριων ΑΠΕ). Επίσης, οι πόροι που ενδεχομένως να προκύψουν από τυχόν ελληνικά κοιτάσματα Υ/Α μπορούν να αξιοποιηθούν για μέτρα και δράσεις ενεργειακής μετάβασης (ανάπτυξη ΑΠΕ, ηλεκτροκίνησης, καυσίμων χαμηλού άνθρακα). Επενδύσεις Σε ό,τι αφορά τις επενδυτικές ανάγκες που καταγράφει το ΕΣΕΚ, είναι θετική η αναγνώριση του ρόλου που μπορούν να παίξουν τα ιδιωτικά κεφάλαια και ο χρηματοπιστωτικός τομέας στην επίτευξη των στόχων της ενεργειακής μετάβασης. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας θα πρέπει να τηρηθεί και στον προσδιορισμό του συστήματος ταξινόμησης των πράσινων επενδύσεων, έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε όλες τις τεχνολογίες που οδηγούν σε μείωση των εκπομπών CO2 και στην επίτευξη των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού, να αναπτύξουν το δυναμικό τους και να ανταγωνισθούν επί ίσοις όροις.