Αρχική Δημόσια διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Σχόλιο του χρήστη Αλέξανδρος Οικονομόπουλος | 24 Αυγούστου 2020, 10:03
  • Σχόλιο του χρήστη 'Αλέξανδρος Οικονομόπουλος' | 24 Αυγούστου 2020, 10:03

    Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος, τ. Καθηγητής, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν αφορούν τη διαχείριση των ΑΣΑ με έμφαση στην επεξεργασία ΑΣΑ και των οργανικών μετά από την εφαρμογή των προγραμμάτων διαλογής στην πηγή. Θετική κατ’ αρχάς είναι η πρόβλεψη του ΕΔΣΑ[1], καθώς και η διαφαινόμενη, σοβαρότερη αυτή τη φορά, απόφαση, για διαχωρισμό υλικών στην πηγή, περιλαμβανομένου και του οργανικού κλάσματος. Η ανάκτηση ανακυκλώσιμων από τα εναπομένοντα ΑΣΑ πριν από την επεξεργασία τους αποτελεί σημαντική περεταίρω βελτίωση σε σχέση με την προγενέστερα προωθούμενη μέθοδο της βιοξήρανσης των ΑΣΑ[3],[4], η οποία περιελάμβανε λειοτεμαχισμό και βιοξήρανση των πάντων (δίχως ανάκτηση ανακυκλώσιμων) για παραγωγή SRF. Αμφότερα τα παραπάνω αποτελούν προϋπόθεση για την τήρηση των Οδηγιών της ΕΕ και δίνουν την ευκαιρία για διαμόρφωση ενός ορθολογικού σχεδίου διαχείρισης. Παρά ταύτα, το ΕΔΣΑ κατορθώνει να διατηρήσει το κόστος επεξεργασίας σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και να διαμορφώσει ένα σχέδιο χωρίς λειτουργική ευελιξία και δύσκολα εφαρμόσιμο. Αναλυτικότερα: 1. Ο αριθμός των ΜΕΑ είναι υπερβολικός, μια και προβλέπει 44 (6 υφιστάμενες και 38 νέες) μονάδες, οι 11 τελευταίες προς δημοπράτηση εντός του 2021)[2] . Οι παραπάνω μονάδες, για την εκτιμούμενη επεξεργασία 2,2 εκατ. τόνων ΑΣΑ ετησίως (ΕΔΣΑ[1], διάγραμμα σελ. 89)/έτος, θα λειτουργούν με μέση δυναμικότητα 50.000 τ/έτος, Η δυναμικότητα αυτή είναι πολύ μικρή συγκρινόμενη με μια ορθολογική ελάχιστη δυναμικότητα 250.000 τ/έτος και αυξάνει υπέρμετρα τις απαιτούμενες επενδύσεις, αλλά και το λειτουργικό κόστος, λόγω απώλειας οικονομίας κλίμακας[3],[4],[6]. Σχετική είναι η περίπτωση και για τις 31 προβλεπόμενες προς δημοπράτηση νέες μονάδες ΜΕΒΑ[2]. Τονίζεται ότι το αυξημένο κόστος μεταφοράς των ΑΣΑ και των οργανικών σε μεγαλύτερες μονάδες επεξεργασία αποτελεί μικρό μόνο μέρος της οικονομίας κλίμακας που προκύπτει από τη χρήση των τελευταίων[7]. 2. Η χρήση της αναερόβιας χώνευσης για παραγωγή CLO έναντι της αερόβιας κομποστοποίησης, διπλασιάζει το κόστος επεξεργασίας[6] και δημιουργεί προβλήματα τοξικών υγρών αποβλήτων. Παρά ταύτα, η αερόβια κομποστοποίηση έχει επιλεγεί σε λίγες από τις νεότερες μονάδες, έχει αγνοηθεί παντελώς σε προγενέστερες μελέτες επιλογής μεθόδου επεξεργασίας ΑΣΑ (π.χ. Κρήτης [8], Αττικής[9], Αχαΐας[10]) και δεν υποστηρίζεται έναντι της αναερόβιας χώνευσης από το παρόν ΕΣΔΑ. Απλά, δεν αποκλείεται. Η συνέχιση της χρήσης της αναερόβιας χώνευσης αυξάνει τις απαιτούμενες επενδύσεις κατά εκατοντάδες εκατομμύρια € και ως εκ τούτου, θα ήταν αυτονόητη η περίληψη στο ΕΣΔΑ τεκμηριωμένης σύστασης για το καίριο θέμα της επιλογής τεχνολογίας, δίχως να αποκλείει τη δυνατότητα εναλλακτικών επιλογών από τους ΦοΔΣΑ μετά από επαρκώς τεκμηριωμένη πρότασή τους. 3. Το ΕΣΔΑ δεν απαγορεύει την εδαφική χρήση του CLO, προκρίνει όμως, σε όλα τα σενάρια διαχείρισης, την καθολική θερμική αξιοποίησή του. Παρότι η επιλογή αυτή είναι βασική για τη διαμόρφωση του όλου σχεδίου διαχείρισης, στις 729 σελίδες του ΕΣΔΑ δικαιολογείται με δύο μόνο λέξεις, με το ‘υπέρ ασφαλείας’ σκεπτικό. Θα πρέπει να σημειωθεί σχετικά ότι το CLO αποτελεί πολύτιμο υλικό, όχι μόνο για την ανάπλαση διαταραγμένων εδαφών, βελτίωση της ποιότητας εδάφους πάρκων, δασικών περιοχών κτλ.., αλλά και για τη γεωργία. Πιο συγκεκριμένα: Η ανάπλαση χώρων πρώην λιγνιτωρυχείων και λατομείων αποτελεί ρητή υποχρέωση της πολιτείας. Οι προς ανάπλαση εκτάσεις μόνο των λιγνιτωρυχείων ανέρχονται σε 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα και για τις ανάγκες της ανάπλασής τους μπορεί να αξιοποιηθεί η παραγωγή CLO για δεκαετίες. Για την ανάπλαση των χώρων αυτών (και όχι μόνο) η πολιτεία οφείλει να αναλάβει δράση και να καλύψει τα σχετικά (μικρά σε κάθε περίπτωση) έξοδα, συμπεριλαμβανομένων αυτών της μεταφοράς και χρήσης του CLO. Η συμβολή των ΜΕΑ στην προσπάθεια αυτή είναι καθοριστική με την περιβαλλοντικά και κοινωνικά επωφελή προσφορά από το CLO που παράγουν. Η αξιοποίηση του CLO στη γεωργία έχει μελετηθεί επισταμένως από τη ΔΕΔΙΣΑ Χανίων, η οποία πωλεί την παραγωγή του από τη ΜΕΑ Χανίων για αγροτική χρήση προς 44 € τον τόνο συν ΦΠΑ. Η ΔΕΔΙΣΑ παράγει κομπόστ και CLO στη ΜΕΑ Χανίων με αερόβια κομποστοποίηση, το μεν κομπόστ από διαλεγμένα στην πηγή οργανικά, το δε CLO από οργανικά που ανακτά από την επεξεργασία των ΑΣΑ. Σε αμφότερα, με χημικές αναλύσεις παρακολουθεί την ποιότητα κάθε παρτίδας. Το βασικό συμπέρασμα από την μακρόχρονη αυτή εμπειρία είναι ότι το παραγόμενο CLO πληροί τις διεθνείς προδιαγραφές για αγροτική χρήση και το πλέον ενδιαφέρον είναι ότι η ποιότητά του δεν διαφέρει από αυτή του κομπόστ. Το γενικότερο συμπέρασμα είναι ότι το CLO που προέρχεται από ΑΣΑ δήμων και τουριστικών περιοχών, δίχως επιβλαβείς βιομηχανικές δραστηριότητες (δηλαδή από τις περισσότερες περιοχές της χώρας), είναι κατάλληλο για αγροτική χρήση. Η χρήση αυτή είναι πολύτιμη και αναγκαία δεδομένου ότι τα αγροτικά εδάφη, με την εντατική καλλιέργεια, χάνουν τα οργανικά τους συστατικά με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής και τις αυξημένες ανάγκες τους σε αρδευτικό νερό και λιπάσματα. Η επιτυχής εδαφική χρήση του CLO προάγεται αποφασιστικά με την κατάρτιση και εφαρμογή ενός εθνικού σχεδίου δράσης με θέσπιση ορίων και συστήματος ελέγχων ποιότητας, κατάρτιση και χρηματοδότηση προγραμμάτων ανάπλασης, οργάνωση κανόνων εμπορίας και χρήσης, ενημέρωσης κτλ. Επομένως η παράληψη θεώρησης των παραπάνω σχετικών από το ΕΣΔΑ αποτελεί καίριο μειονέκτημα. 4. Σύμφωνα με το σενάριο 1 του ΕΣΔΑ, το σύνολο των ΑΣΑ που τροφοδοτούν τις ΜΕΑ, εκτός από τα ανακυκλώσιμα που ανακτώνται από αυτές, οδεύει σε μονάδες καύσης (ΕΔΣΑ, σ. 94) . Στο (μάλλον απίθανο) σενάριο 2, δεν τροφοδοτούνται σε μονάδες καύσης και κάποιες ποσότητες δευτερογενών καυσίμων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από την τσιμεντοβιομηχανία (ΕΔΣΑ, σ.95). Το τελευταίο συζητιέται επί δεκαετίες δίχως ουσιαστικά αποτελέσματα λόγω έντονων κοινωνικών αντιδράσεων. Τα παραπάνω σενάρια δημιουργούν το προφανές ερώτημα, εάν όλα τα μη ανακτώμενα ως ανακυκλώσιμα υλικά είναι να καταλήξουν σε καύση (περιλαμβανομένου και του CLO), γιατί τα υλικά αυτά δεν καίγονται απ’ ευθείας, αντί να διαχωριστούν σε υπόλειμμα, RDF και οργανικά και τα τελευταία να υποβληθούν σε βιολογική επεξεργασία; Η ερώτηση αυτή, αξίας 1.3 δισ. € (βλέπε ενότητα 6 παρακάτω), εάν δεν απαντηθεί με πληρότητα και ορθότητα, καθιστά το ΕΣΔΑ αυτονόητα ακατάλληλο. 5. Σύμφωνα με το ΕΣΔΑ και τα ανωτέρω, οι ΜΕΑ εκτρέπουν τα ανακυκλώσιμα και εξάγουν όλα τα υπόλοιπα υλικά σε μονάδες καύσης, εφόσον βέβαια αυτές είναι διαθέσιμες, αλλιώς, αναγκαστικά, σε ΧΥΤΑ. Για την αποφυγή του τελευταίου, η έναρξη λειτουργίας των μονάδων καύσης επιβάλλεται να ταυτιστεί με την έναρξη λειτουργίας των ΜΕΑ, ή ακόμα και να προηγηθεί μια και οι μονάδες καύσης μπορούν να λειτουργήσουν δίχως ΜΕΑ (καίγοντας το ΑΣΑ που προορίζονται για τις ΜΕΑ μετά από απλή ανάκτηση ανακυκλώσιμων), όχι όμως το αντίστροφο. Η λειτουργία των μονάδων καύσης όμως προβλέπεται να ξεκινήσει από το 2030 (ΕΣΔΑ[1], σελ. 93 και Παρουσίαση[2], 5η διαφάνεια) ή να αναπτυχθεί σταδιακά έως το 2030 (ΕΣΔΑ[1], σελ. 104). Σε κάθε περίπτωση, μέχρι το 2030 οι ΜΕΑ θα λειτουργούν, εν όλω ή εν μέρει, όπως επί δεκαετίες ο ΕΜΑΚ στα Α. Λιόσια και οι υφιστάμενες μονάδες παραγωγής RDF, οι οποίες απορρίμματα δέχονται και απορρίμματα εξάγουν προς ταφή, δίχως αποτέλεσμα και με ετήσιο κόστος δεκάδων εκατομμυρίων €. Πρόσθετο σχετικό πρόβλημα είναι η πιθανότητα απ’ ευθείας διάθεσης ΑΣΑ στους ΧΥΤΑ σε περίπτωση καθυστερήσεων στην επίτευξη των στόχων ανάκτησης ανακυκλώσιμων και οργανικών. Σημειώνεται σχετικά ότι οι ΜΕΑ, με προβλεπόμενη δυναμικότητα.2.2 εκατ. τ/έτος (έναντι παραγωγής ΑΣΑ 5.3 εκατ. τ /έτος), δεν παρέχουν καμία ευελιξία για την αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες, σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων (δευτερογενή καύσιμα, CLO, υπολείμματα και ΑΣΑ) θα οδηγούνται σε ΧΥΤΑ μέχρις ότου λειτουργήσουν τα 4 εργοστάσια καύσης και επιτευχθούν οι στόχοι ανάκτησης υλικών στην πηγή. Σημειωτέον, ότι σχετικό πρόβλημα μέχρι το 2030 δημιουργείται ακόμα και εάν τηρηθούν οι προβλέψεις του ΕΣΔΑ. Τα προαναφερθέντα καθιστούν αμφίβολη την τήρηση των Οδηγιών της ΕΕ και επιτείνουν το ήδη εκρηκτικό πρόβλημα έλλειψης ΧΥΤΑ σε πολλές περιοχές. Στην Αττική για παράδειγμα, μέχρι την προβλεπόμενη λειτουργία των ΜΕΑ (το 2025) θα έχουν εξαντληθεί όλοι οι προωθούμενοι χώροι διάθεσης και από εκεί και πέρα, ακόμα και με τις προβλέψεις του ΕΣΔΑ, ανεξέλεγκτες επεκτάσεις σε περιοχές όπως το Γραμματικό καθίστανται, αναπόφευκτες. Τα προβλήματα αυτά ευχερώς παραβλέπονται από το ΕΣΔΑ και η λύση τους δεν εξετάζεται. Η γενική παραπομπή των κάθε είδους προβλημάτων στους ΦοΔΣΑ οδηγεί σε αδιέξοδα και στις γνωστές αδυναμίες εφαρμογής μια και σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στην παρούσα, η λύση απαιτεί θεώρηση σε εθνικό επίπεδο και αυτή ακριβώς την ανάγκη καλείται να καλύψει ο ΕΣΔΑ. 6. Ο συνδυασμός των προαναφερόμενων προβλημάτων οδηγεί σε ιδιαίτερα δαπανηρές λύσεις, παρότι η επεξεργασία σε ΜΕΑ περιορίζεται σε 2.2 εκατ. τ/έτος ΑΣΑ από τα συνολικά παραγόμενα 5.3 εκατ. τ/έτος ΑΣΑ. Το αναφερόμενο (ΕΣΔΑ σελ. 720 και 721) κόστος ανάπτυξης των σχετικών μονάδων επεξεργασίας (ΜΕΑ, ΜΕΒΑ και καύσης) ανέρχεται σε 2.7 δισ. € (1.4 δισ. € για μονάδες ΜΕΑ και ΜΕΒΑ και 1.3 δισ. € για μονάδες καύσης), χωρίς τούτο να περιλαμβάνει τις ήδη πραγματοποιηθείσες σχετικές επενδύσεις. 7. Το ΕΣΔΑ θα μπορούσε, σύμφωνα με το αναφερόμενα στην ενότητα 4 παραπάνω, να βελτιωθεί δραστικά με την κατάργηση των ΜΕΑ και την απ’ ευθείας τροφοδοσία των προς επεξεργασία ΑΣΑ σε μονάδες καύσης, οι οποίες επιλέγονται με δυνατότητα ανάκτησης ανακυκλώσιμων από τα ΑΣΑ πριν από την καύση τους. Παραμένει όμως η δυσκολία δημιουργίας των μονάδων καύσης, η έλλειψη διαχειριστικής ευελιξίας λόγω επεξεργασίας 2,2 εκατ. τόνων ΑΣΑ από τους 5,3 εκατ. τόνους που παράγονται, καθώς και η χαμηλότερη προτεραιότητα που έχει η καύση του CLO έναντι της εδαφικής του αξιοποίησης σύμφωνα με τη Οδηγία 2008/98/EU. Για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω προβλημάτων και τη σημαντική μείωση του κόστους έχει, από το 2009, προταθεί και αναλυθεί ένα βέλτιστο εθνικό σχέδια διαχείρισης [3][4],[5],[8],[9],[10] . Το σχέδιο αυτό προβλέπει την καθολική επεξεργασία των 5.3 εκατ. τ/έτος ΑΣΑ σε κεντρικές (μεγάλες) μονάδες Μηχανικής-Βιολογικής Επεξεργασίας, οι οποίες χρησιμοποιούν Αερόβια Κομποστοποίηση Για την εφαρμογή του σχεδίου αυτού απαιτούνται επενδύσεις 0,8 δισ. € ([3], σ. 127) σε τιμές 2008 ή 1.0 δισ. €, σε τρέχουσες τιμές. Οι μονάδες αυτές παρέχουν πλήρη διαχειριστική ευελιξία έχοντας τη δυνατότητα να επεξεργαστούν ΑΣΑ, για παραγωγή ανακυκλώσιμων και CLO προς εδαφική χρήση, αλλά και να λειτουργήσουν ως ΚΔΑΥ και ΜΕΒΑ για παραγωγή κομπόστ, όσο τα προγράμματα διαχωρισμού στην πηγή αναπτύσσονται μέχρι και την επίτευξη των πλέον φιλόδοξων στόχων ανάκτησης. Οι μονάδες αυτές πληρούν όλες τις απαιτήσεις της ΕΕ, εκτός από την μείωση των προς διάθεση υπολειμμάτων στο 10%. Το τελευταίο όμως απαιτείται μετά το 2035, οπότε θα χρειαστεί η απ’ ευθείας καύση των υπολειμμάτων πριν από την τελική τους διάθεση. Η καύση θα αυξήσει, το 2035, το ύψος της επένδυσης κατά 1.0 δισ. € (ΕΣΔΑ, σελ 721, Πίνακας 532, λαμβανομένου υπόψη ότι το συνολικά παραγόμενο κομπόστ και CLO προορίζεται για εδαφική χρήση και όχι και καύση). Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι συνολικές επενδύσεις για τις ΜΕΑ περιορίζονται σε 1.0 δισ. € μέχρι το 2035 και σε 2.0 δισ. € από εκεί και πέρα. Εκτός από το μικρό κόστος και τη διαχειριστική ευελιξία, η προτεινόμενη τεχνολογία έχει σαφές περιβαλλοντικό προβάδισμα σύμφωνα με την οδηγία 2008/98/EU λόγω εδαφικής αξιοποίησης του CLO. Επιπλέον, δημιουργεί μικρότερα προβλήματα ρύπανσης και ως εκ τούτου είναι, η πλέον κοινωνικά αποδεκτή. Τούτο, σε συνδυασμό με τον περιχρισμένο αριθμό των απαιτούμενων μονάδων και τη χρήση της πλέον δόκιμης και απλής τεχνολογίας, διευκολύνει την πρακτική εφαρμογή. Άξιον απορίας είναι η παρουσίαση του ΕΣΔΑ στη σημερινή του μορφή χωρίς την προφανή τροποποίηση που αναφέρεται στην πρώτη παράγραφο της παρούσας ενότητας. Επίσης, η παντελής έλλειψη θεώρησης και αξιολόγησης του Βέλτιστου Σχεδίου Διαχείρισης Απορριμμάτων που περιγράφεται παραπάνω, δεδομένων των πλεονεκτημάτων που προσφέρει και της ευρύτατης δημοσιότητας που έχει λάβει. Συμπερασματικά, το υπό διαβούλευση ΕΣΔΑ εισάγει βελτιώσεις σε σχέση με τις πρακτικές του παρελθόντος, δεν είναι όμως ώριμο και κατάλληλο για έγκριση για τους ακόλουθους, ανάμεσα στα άλλα, σημαντικούς λόγους: * Οι βασικότερες κατευθύνσεις στο σχεδιασμό, που καθορίζουν τη μορφή του, επιλέγονται δίχως τεκμηρίωση, με μόνο το ‘υπέρ ασφαλείας’ σκεπτικό (ενότητες 3 και 4). * Ο χρονικός προγραμματισμός για δημιουργία μονάδων ΜΕΑ πρώτα και καύσης μετά είναι λανθασμένος διότι δημιουργεί σοβαρά διαχειριστικά προβλήματα, στην καλύτερη περίπτωση μέχρι το 2030 (Ενότητα 5). Η εφαρμογή του ΕΣΔΑ (εάν αυτό ήταν αποδεκτό) θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει με την προώθηση της δημιουργίας μονάδων καύσης και όχι των ΜΕΑ μια και η χωροθέτησή τους αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες και υπόκειται σε ανεξέλεγκτες καθυστερήσεις. Η δημιουργία ΜΕΑ δίχως μονάδες καύσης οδηγεί σε αδιέξοδα και σε ενδεχόμενη χρήση αδόκιμων και άρρητων τεχνολογιών για την αξιοποίηση των προϊόντων των ΜΕΑ. Αναμφίβολα, η δημιουργία του αδιεξόδου δεν αποτελεί στόχο του ΕΣΔΑ, όμως, η εξαιρετικά δαπανηρή χρήση των ΜΕΑ και η προτεραιότητα στην προώθηση των ΜΕΑ έναντι των μονάδων καύσης οδηγεί σε αυτή. * Η έλλειψη διαχειριστικής ευελιξίας αποτελεί σοβαρό μειονέκτημα στις πολύ πιθανές περιπτώσεις αποκλίσεων από τις υποθέσεις του σχεδιασμού. Για παράδειγμα, καθυστερήσεις στην επίτευξη των στόχων ανάκτησης υλικών στην πηγή οδηγούν σε απ’ ευθείας διάθεση ΑΣΑ στους ΧΥΤΑ, (ενότητα 5). * Το ΕΣΔΑ δεν εξετάζει τις περιπτώσεις δημιουργία των προαναφερθέντων σοβαρών και πιθανών προβλημάτων και δεν προτείνει λύσεις. * Η εφαρμογή του ΕΣΔΑ είναι δύσκολη, μια και έχει υπερβολικό κόστος, περιλαμβάνει μονάδες καύσης και μεγάλους αριθμούς ΜΕΑ και ΜΕΒΑ και σχετικά σύνθετες τεχνολογίες (ενότητες 1, 2 και 7). * Το προβλεπόμενο σύστημα επεξεργασίας είναι εξαιρετικά δαπανηρό με απαιτούμενες επενδύσεις 2,7 δισ. € μέχρι το 2025 (ενότητα 6), έναντι 1 δισ. € μέχρι το 2025 και 2 δισ. € μέχρι το 2035 του βέλτιστου σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων, το οποίον έχει από το 2009 προταθεί (ενότητα 7). ΑΚΡΟΝΥΜΙΑ ΑΣΑ Αστικά Στερεά Απόβλητα CLO Compost-Like Output (κομπόστ που παράγεται από οργανικά που ανακτώνται από ΑΣΑ σε εργοστάσια ΜΕΑ) ΕΣΔΑ Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων ΚΔΑΥ Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (υλικά μπλε κάδων) ΕΜΑΚ Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (υφιστάμενο στα Α. Λιόσια) ΜΕΑ Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων ΜΕΒΑ Μονάδα Επεξεργασίας Βιολογικών Αποβλήτων (ανακτώμενων από προγράμματα διαλογής στην πηγή) ΦοΔΣΑ Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΧΥΤΑ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. ΕΔΣΑ 2020-2030 (Πλήρες κείμενο σε μορφή PDF – 729 σελίδες) http://www.opengov.gr/minenv/wp-content/uploads/downloads/2020/08/%CE%95%CE%A3%CE%94%CE%91-%CE%94%CE%99%CE%91%CE%92%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%95%CE%A5%CE%A3%CE%97-6-8-2020.pdf 2. ΕΣΔΑ 2020-2030 (Παρουσίαση σε μορφή Power Point) http://www.ypeka.gr/Portals/0/Files/ypourgeio/Grafeio%20Typou/20200806_Parousiash_ESDA.pdf 3. Οικονομόπουλος Α. (2009). Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων. https://www.researchgate.net/publication/261698720_Formulation_and_comparative_evaluation_of_alternative_municipal_solid_wastes_management_plans_in_Greek_with_extended_summary_in_English 4. Economopoulos A. (2010). Technoeconomic aspects of alternative municipal solid wastes treatment methods. Waste Management, 30, 707-715. https://www.researchgate.net/publication/40695866_Technoeconomic_aspects_of_alternative_municipal_solid_wastes_treatment_methods 5. Economopoulos A. (2010). A methodology for developing strategic municipal solid waste management plans with an application in Greece. Waste Management and Research, 28: 1021. https://www.researchgate.net/publication/46380872_A_methodology_for_developing_strategic_municipal_solid_waste_management_plans_with_an_application_in_Greece 6. Tsilemou K., Panagiotakooulow D. (2006). Approximate cost functions for solid wastes treatment facilities. Environmental Research, Engineering and Management 1 (139), 55-65. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0734242X06066343 7. Economopoulou A. A., Economopoulos A.P. (2005). Transport Distances versus economies of scale for Municipal Wastes Treatment and Disposal Installations. Proceedings of the 9th International Conference on Environmental Science and Technology, Rodos Island. 8. Εισήγηση Α. Οικονομόπουλου, (2012). Παρατηρήσεις επί της μελέτης της Περιφέρειας Κρήτης για αναθεώρηση - επικαιροποίηση ΠΕΣΔΑ. http://laikisyspeirosi-reth.blogspot.com/p/blog-page_4.html 9. Οικονομόπουλος Α. (2009). Παρέμβαση στη διαδικασία επιλογής τεχνολογίας επεξεργασίας ΑΣΑ στο Ν. Αττικής https://www.researchgate.net/publication/296639508_Rationalization_of_the_MSW_Treament_in_the_Region_of_Attika https://www.poeota.gr/oldsite/anakoinoseis/OIKONOMOPOULOS1507.pdf 10. Οικονομόπουλος Α.Π. (2011). Παρέμβαση στις διαδικασίες διαβούλευσης για δημοπράτηση Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων Ν. Αχαΐας. https://www.researchgate.net/publication/296486421_Rationalization_of_the_Poposed_MSW_Treatment_in_the_Prefecture_of_Ahaia