Αρχική Δημόσια διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)Σχόλιο του χρήστη ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ | 24 Αυγούστου 2020, 21:16
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ' | 24 Αυγούστου 2020, 21:16

    Δρ. Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος Επιστημονικός Συνεργάτης Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Δυτικής Ελλάδας ΜSc in Urban Management and Local Economic Development Ph.D in Economic Geography Email: k.antonopoulos@pedde.gr και antonopc@gmail.com Πάτρα, 24 Αυγούστου 2020 Θέμα: «Σχόλια στη Δημόσια Διαβούλευση επί του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)» Το υποβληθέν στη Διαβούλευση κείμενο του «Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων» αφορά στο κορυφαίας σημασίας ζήτημα για την ελληνική οικονομία, της παραγωγής, κατανάλωσης και χρήσης πόρων και εν γένει της διαχείρισης περιβαλλοντικών εξωτερικών οικονομιών των παραγόμενων στερεών αποβλήτων. Το παρόν σχέδιο δείχνει αξιόλογη προσπάθεια ανάλυσης δεδομένων επί των ρευμάτων και ποσοτήτων αποβλήτων, αντικείμενο που προσιδιάζει σε αναλυτικό παράρτημα ενός στρατηγικού εγγράφου. Αυτή είναι η κυριότερη συμβολή του στην προσπάθεια εθνικού σχεδιασμού, ως καταγραφής για τις ποσότητες αποβλήτων, όχι όμως ως στρατηγικού εγγράφου εθνικού σχεδιασμού. Απαιτείται επομένως να συνταχθεί νέο κείμενο που να χαρακτηρίζεται από επιτελικότητα, συνοπτικότητα και ικανή αντιμετώπιση των θεμάτων, με βάση τις ποσοτικές προβλέψεις, αλλά και όλα τα υπόλοιπα σημαντικά δεδομένα και κύρια σαφή προσδιορισμό μέσων, στόχων και χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης. Πέραν αυτής της γενικής παρατήρησης, το κείμενο παρουσιάζει επιμέρους σοβαρές αδυναμίες ως προς την ανάλυση της κατάστασης της διαχείρισης αποβλήτων, τις κοινωνικές και οικονομικές παραδοχές του σχεδιασμού, τη διάγνωσης των ριζικών αιτίων για τη σημερινή υστέρηση, τις προτάσεις δημιουργίας και ανασχεδιασμού ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης σε όλα τα χωρικά επίπεδα διακυβέρνησης που αποτελεί εθνικό στόχο, αλλά και διεθνή και ευρωπαϊκή δέσμευση της χώρας. Η χρονική τοποθέτηση της διαβούλευσης, εσπευσμένα, με διαδικασίες κατεπείγοντος σε περίοδο αδειών για τους δημόσιους φορείς και φορείς πολιτικής, δεν ευνοεί τη συμμετοχή και καλή επικοινωνία του περιεχομένου και αδυνατίζει την επίτευξη του αντικειμενικού στόχου μετάβασης σε ένα καλό επιπέδου διαχείρισης των αποβλήτων με ενεργοποίηση όλων των εμπλεκόμενων μερών στη διακυβέρνηση και διαχείριση των αποβλήτων στη χώρα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος διαχείρισης ως θέματος διαχείρισης ποσοτήτων αποτελεί λανθασμένη προσέγγιση. Ο Εθνικός Σχεδιασμός οφείλει να προσδιορίζει καλύτερα το οικονομικό κόστος, τις διαθέσιμες τεχνολογίες και τις δυνατότητες διαχείρισης που ταιριάζουν στην ελληνική κατάσταση διαχείρισης αποβλήτων. Με δεδομένο ότι όπως αναγνωρίζει το κείμενο υφίσταται πρόβλημα γενικευμένης ανεξέλεγκτης διάθεσης και διάχυσης αποβλήτων χρειάζεται να ανασυγκροτηθούν οι φορείς διαχείρισης, να ενισχυθούν οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται στη διαχείριση και να υλοποιηθούν μόνιμα προγράμματα διαρκούς επικοινωνίας και κατάρτισης του επιστημονικού και στελεχιακού δυναμικού της χώρας για τη λειτουργία και εποπτεία του συστήματος διαχείρισης. Χρειάζεται νέα προσέγγιση του προβλήματος με αναλυτικά εργαλεία συλλογής δεδομένων και αποτύπωσης. Σημαντική συμβολή στην ανάλυση μπορούν να έχουν μέθοδοι ανάλυσης του πλέγματος αξίας και του κύκλου ζωής των προϊόντων, αλλά και των αποβλήτων, διαγνωστικά εργαλεία ταυτοποίησης αναγκών για βιομηχανικές συμβιώσεις, αλλά και στοιχειώδη εργαλεία χαρτογράφησης και χωρικής ανάλυσης. Νομικές απαιτήσεις του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων Το κείμενο δεν καλύπτει επαρκώς ούτε στο σύνολο τους, ούτε στα επιμέρους σημεία τις απαιτήσεις της νομοθεσίας και χρειάζεται εκτενής συμπλήρωση και αναθεώρησή του. Αναληθώς αναφέρεται ο ισχυρισμός στη σελίδα 14 ότι το κείμενο του Σχεδίου καλύπτει όλες τις απαιτήσεις του Εθνικού Σχεδιασμού στο σύνολό τους, κάτι το οποίο δεν προκύπτει από τα δεδομένα. Τούτο διότι σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Άρθρο 83 του Ν.4685/2020 και ειδικά στο Άρθρο 22 του Ν. 4042/2012 κατ’ εφαρμογή των Οδηγιών (ΕΕ) 2018/851 και της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Απόβλητα 2008/98/ΕΚ η χώρα μας έχει νομοθετήσει τις ακόλουθες απαιτήσεις για τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων: Σχέδια διαχείρισης αποβλήτων 1. Για την επίτευξη των στόχων και την υλοποίηση των αρχών της παραγράφου 2 του άρθρου 1 και των άρθρων 14, 16 και 29, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, σε συνεργασία με το κάθε φορά συναρμόδιο Υπουργείο, εκπονεί σχέδια διαχείρισης αποβλήτων για κάθε ρεύμα αποβλήτων ή για σύνολο ρευμάτων αποβλήτων, τα οποία καλύπτουν ολόκληρη ή μέρος της γεωγραφικής επικράτειας της χώρας. Τα σχέδια αυτά καλύπτουν συνδυασμένα το σύνολο της επικράτειας της χώρας για όλα τα είδη αποβλήτων. 2. Τα Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων περιλαμβάνουν ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης όσον αφορά τη διαχείριση αποβλήτων, καθώς και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη βελτίωση της περιβαλλοντικά υγιούς προετοιμασίας προς επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση των αποβλήτων και αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο το σχέδιο ή σχέδια θα υποστηρίξει την υλοποίηση των στόχων και των διατάξεων του παρόντος. 3. Τα Σχέδια Διαχείρισης περιλαμβάνουν τουλάχιστον τα ακόλουθα: (α) τον τύπο, την ποιότητα και την πηγή των παραγόμενων στη χώρα αποβλήτων, τα απόβλητα που είναι πιθανόν να αποσταλούν από ή προς την επικράτεια και αξιολόγηση της μελλοντικής τάσης εξέλιξης των ρευμάτων αποβλήτων, (β) τα υφιστάμενα προγράμματα συλλογής αποβλήτων και τις μεγάλες εγκαταστάσεις διάθεσης και ανάκτησης, καθώς και τις τυχόν ειδικές ρυθμίσεις για απόβλητα έλαια, επικίνδυνα απόβλητα ή ρεύματα αποβλήτων που ρυθμίζονται από συγκεκριμένες νομοθετικές πράξεις, (γ) αξιολόγηση της ανάγκης για νέα προγράμματα συλλογής, για το κλείσιμο υφιστάμενων εγκαταστάσεων αποβλήτων, για πρόσθετες υποδομές των εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων και εφόσον απαιτείται για σχετικές επενδύσεις, (δ) επαρκείς πληροφορίες για τα κριτήρια σχετικά με τον εντοπισμό τοποθεσιών και τη δυναμικότητα των μελλοντικών εγκαταστάσεων διάθεσης ή των μεγάλων εγκαταστάσεων ανάκτησης, αν χρειαστεί, (ε) τις γενικές πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών και μεθόδων διαχείρισης των αποβλήτων που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό ή πολιτικών για απόβλητα που θέτουν συγκεκριμένα προβλήματα διαχείρισης. Στα Σχέδια μπορούν να συμπεριληφθούν και τα ακόλουθα: α) οργανωτικές πτυχές που συνδέονται με τη διαχείριση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της περιγραφής της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που πραγματοποιούν τη διαχείριση αποβλήτων, β) αξιολόγηση της χρησιμότητας και της καταλληλότητας της χρησιμοποίησης οικονομικών και άλλων μέσων για την αντιμετώπιση διάφορων προβλημάτων που σχετίζονται με τα απόβλητα, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης να διατηρηθεί η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, γ) εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης απευθυνόμενες στο ευρύ κοινό ή σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών, δ) παλιές ρυπασμένες τοποθεσίες διάθεσης αποβλήτων και τα μέτρα για την αποκατάστασή τους, ε) την εκτίμηση του κόστους των εργασιών ανάκτησης και διάθεσης των αποβλήτων. 4. Τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων πρέπει να είναι σύμφωνα προς τις απαιτήσεις σχεδιασμού για τα απόβλητα που ορίζονται στα άρθρα 5 και 15 του ν. 2939/2001 (άρθρο 14 της Οδηγίας 94/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 1994 για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, EEL 365/10/31.12.1994), όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3854/2010 και τη στρατηγική για την υλοποίηση της μείωσης των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων τα οποία προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής που αναφέρεται στο άρθρο 6 της κ.υ.α. 29407/3508/2002 (Β΄ 1572) (άρθρο 5 της Οδηγίας 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, EEL 182/1/16.7.1999). Τίθεται κατά συνέπεια το ερώτημα ποιους από τους όρους της εκπόνησης Σχεδιασμού Αποβλήτων πληροί το υποβληθέν σε διαβούλευση κείμενο; Σύμφωνα με το Άρθρο 22 Παρ.1 το Σχεδιασμό «εκπονεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, σε συνεργασία με το κάθε φορά συναρμόδιο Υπουργείο». -Ποια είναι και από που προκύπτει η συμβολή του Υπουργείου Περιβάλλοντος στην εκπόνηση του Σχεδίου και ποια η συνεργασία που είχε με τα συναρμόδια υπουργεία; -Αξιοποιήθηκε και σε ποιο βαθμό η υπηρεσιακή γνώση και οι εισηγήσεις των στελεχών της Διοίκησης επί του Εθνικού Σχεδιασμού; -Γιατί το Σχέδιο φέρει σε κάθε σελίδα την Υπογραφή του μελετητικού γραφείου «ENVIROPLAN Α.Ε.»; Ακόμα και εάν αξιοποιήθηκαν οι γνώσεις των ιδιωτών μελετητών με την ανάθεση της εκπόνησης πρότασης επί του Σχεδίου, αυτές οι εισηγήσεις τους έγιναν δεκτές αυτούσιες και στο σύνολό τους χωρίς καμία τροποποίηση ή αναθεώρηση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος; Υπό ποιους όρους ανάθεσης διατηρούν δικαίωμα διαφήμισης στο υπό διαβούλευση εθνικό σχέδιο; Σε κάθε περίπτωση την ευθύνη συντονισμού της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης έχει το Υπουργείο και όχι οι εκάστοτε εμπειρογνώμονες. Τα ανωτέρω αποτελούν σοβαρές παραλήψεις που πρέπει να διορθωθούν στο κείμενο. -Ποια συμβολή είχαν οι λοιποί εμπλεκόμενοι στο σχεδιασμό; Οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης; -Ποιες προβλέψεις περιλαμβάνει το Σχέδιο για την ενίσχυση ικανοτήτων και την προώθηση της οριζόντιας συνεργασίας και του συντονισμού των φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση των αποβλήτων; -Πώς τεμκηριώνονται οι πηγές των δεδομένων; Αναφέρεται ως πηγή η Εurostat, άλλες εθνικές πηγές δεδομένων δεν υπάρχουν. Είναι σημαντικό κενό που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ερωτώνται οι συντάκτες του κειμένου: γιατί το παρόν Σχέδιο δεν καλύπτει τα κομβικής σημασίας ζητήματα που ορίζονται στην παράγραφο 3 α, β, γ και δ, του Α’22 του Ν. 4042/2012 και όσα σημαντικά προσδιορίζονται ως επιπλέον αντικείμενο του εθνικού σχεδιασμού ήτοι τις οργανωτικές πτυχές, αξιολόγηση της χρησιμότητας και της καταλληλόλητας της χρησιμοποίησης οικονομικών και άλλων μέσων, τις εκτιμήσεις κόστους, καταγραφή ρυπασμένων τοποθεσιών και απαιτούμενων μέτρων αποκατάστασης, Πώς πρέπει να είναι ο Εθνικός Σχεδιασμός; Γνωρίζουμε από τις άλλες εθνικές αρχές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες δεσμεύονται από τις ίδιες προβλέψεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Απόβλητα και του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού δικαίου πώς είναι τα αντίστοιχα κείμενα Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού διαχείρισης αποβλήτων. Δυστυχώς το υποβληθέν στη διαβούλευση κείμενο δε μοιάζει με τα άλλα Εθνικά Σχέδια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρειάζεται να ανασυνταχθεί με πιο συνοπτικό και επιτελικό τρόπο σε ένα έγγραφο στρατηγικής και ένα αναλυτικό παράρτημα. Ενδεικτικά παραδείγματα Σχεδίων άλλων ευρωπαϊκών κρατών: Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων του Ηνωμένου Βασιλείου για την Αγγλία https://www.gov.uk/government/publications/resources-and-waste-strategy-for-england Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων της Κροατίας https://mzoe.gov.hr/UserDocsImages/UPRAVA-ZA-PROCJENU-UTJECAJA-NA-OKOLIS-ODRZIVO-GOSPODARENJE-OTPADOM/Sektor%20za%20odr%C5%BEivo%20gospodarenje%20otpadom/Ostalo/management_plan_of_the_republic_of_croatia_for_the_period_2017-2022.pdf Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων της Αυστρίας https://www.bmlrt.gv.at/umwelt/abfall-ressourcen/bundes-abfallwirtschaftsplan/BAWP2017-Final.html Τέλος εκφράζω την ανησυχία ότι από τον γενικότερο σχεδιασμό λείπει η επιτελική δομή και η τεχνική επάρκεια για την μετάβαση της ελληνικής οικονομίας αλλά και των επιμέρους οικονομικών δραστηριοτήτων της πραγματικής οικονομίας σε μια πιο Κυκλική Οικονομία σύμφωνα με τις εξελίξεις στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, ενώ δεν έχει γίνει επαρκώς κατανοητή η ελληνική πραγματικότητα της διαχείρισης αποβλήτων στις θεμελιώδεις κοινωνικές και οικονομικές της διαστάσεις.