Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'MEDASSET' | 18 Σεπτεμβρίου 2020, 17:14

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Γενικά Σχόλια Αξιολογούμε θετικά το περιεχόμενο του παρόντος νομοσχεδίου καθώς όπως φαίνεται έχει ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/904 σχεδόν εξ ’ολοκλήρου. Το ίδιο θετικά κρίνουμε πως το νομοσχέδιο θέτει υψηλότερους στόχους επίτευξης σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/904. Ίσως η χώρα μας είναι επιτέλους έτοιμη για μια ειλικρινή προσπάθεια προς την μείωση των σημαντικών επιπτώσεων των πλαστικών απορριμμάτων (έστω των ορισμένων πλαστικών που αφορά το παρόν νομοσχέδιο) στην υγεία του ανθρώπου, στο περιβάλλον και στην βιοποικιλότητα. Ωστόσο, διαβάζοντας το νομοσχέδιο διακρίναμε κάποια σημεία που χρήζουν βελτίωσης όπως και ορισμένα κενά. Παραθέτουμε εδώ, κάποια σχόλια γενικά και ειδικά, τα οποία θεωρούμε ότι θα πρέπει να λάβετε υπόψη. Γνωρίζουμε πως η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση είναι δύο κατευθύνσεις πολύ θετικές και σημαντικές για ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια που γίνεται παγκοσμίως για να αντιμετωπιστεί το τεράστιο πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης. Παρ’ όλα αυτά, θεωρούμε πως ένα πρόβλημα αντιμετωπίζεται ριζικά όταν αντιμετωπίζεται από την πηγή του και στην περίπτωση των απορριμμάτων συνολικά αλλά και των πλαστικών απορριμμάτων ειδικά, η πηγή του προβλήματος είναι η κατανάλωση / υπερκατανάλωση. Θα πρέπει λοιπόν να εξασφαλίσετε πως θα ενισχυθεί το νομοσχέδιο με το κομμάτι της πρόληψης, όχι πώς θα διαχειριστούμε καλύτερα τα απορρίμματα αλλά πώς θα μειώσουμε το πλαστικό που βγαίνει στην αγορά και άρα καταναλώνεται ευρέως. Η παραπάνω σύσταση αποτελεί μέρος των οδηγιών του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP-MAP) σύμφωνα με την Σύμβαση της Βαρκελώνης (θα παραθέσουμε ειδικούς υπερσυνδέσμους παρακάτω στον ειδικό σχολιασμό) όπως συμφωνήθηκε ομόφωνα κατά την τελευταία συνάντηση των συμβαλλόμενων μερών (cop21). Η προτεινόμενη σειρά δράσης για την ορθότερη αντιμετώπιση λοιπόν είναι η πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και ως έσχατη λύση η ταφή ή η καύση όπως αναφέρεται στο πρόσφατο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων. Σε συνέχεια του παραπάνω, αξίζει να αναφέρουμε, πως το νομοσχέδιο δεν φαίνεται να εναρμονίζεται ή/και να συσχετίζεται με αντίστοιχες τεχνικές οδηγίες του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών οι οποίες με βάση έρευνες και συστάσεις των συμβαλλόμενων μερών παραθέτουν πληθώρα πρακτικών προτάσεων / μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος των πλαστικών απορριμμάτων παρά μόνο με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα σημεία που αναφέρονται ρητά και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/904. Επίσης, δεν φαίνεται πλην μερικών μόνο σημείων του νομοσχεδίου η εναρμόνιση του με την Οδηγία 2008/56/ΕΚ (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική) και δεν φαίνεται να αναγνωρίζεται και να συνδέεται το τεράστιο πρόβλημα των πλαστικών απορριμμάτων με την ρύπανση της θάλασσας και των επιπτώσεων στην βιοποικιλότητα και στον άνθρωπο. Η Μεσόγειος θάλασσα είναι μια από τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα και ταυτόχρονα μια από τις πιο ρυπασμένες του κόσμου. Τεράστια ποσοστά θαλάσσιων ειδών θανατώνονται κάθε έτος είτε λόγω κατάποσής είτε λόγω τραυματισμών από πλαστικά καθώς παράλληλα μέρος των πλαστικών σε μορφή πια μικροπλαστικών* καταλήγουν στο στομάχι και πεπτικό τους σύστημα και συνεπώς μέσω της τροφικής αλυσίδας και στον άνθρωπο. Τέλος να σημειωθεί πως όπως είναι γνωστό, το μεγαλύτερος μέρος των απορριμμάτων της θάλασσας προέρχεται από την ξηρά ενώ το 80% αυτών αποτελείται από πλαστικά. Είδαμε πως τα προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης αναλαμβάνουν σχεδόν αποκλειστικά ο Ε.Ο.ΑΝ. σε συνεργασία με τα ΣΕΔ που θα δημιουργηθούν (υπάρχει χρονικό πλαίσιο/ σχέδιο για την έγκαιρη δημιουργία τους; Υπάρχει πλαίσιο για την εύρυθμη λειτουργία τους / εκπαίδευση για τα καινούρια καθήκοντα;). Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ωστόσο, τόσο των πολιτών όσο και των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων που καλούνται να εναρμονιστούν με τον νόμο (παραγωγοί, εταιρείες πλαστικών κλπ.) αποτελεί αν όχι το σημαντικότερο, ένα από τα σημαντικότερα από τα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστεί, ειδάλλως, ελλοχεύει ο κίνδυνος της μη εναρμόνισης με τα καινούρια δεδομένα γεγονός που θα οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο μη αποτελεσματικών πρακτικών της χώρας και τελικά μη επίτευξης των υψηλών στόχων που τίθενται. Σε συνέχεια αυτού του σημείου, να σημειώσουμε, ότι εφόσον όπως φαίνεται ο Ε.Ο.ΑΝ. σε συνεργασία με τα ΣΕΔ θα αναλάβουν την σχεδόν καθολική εφαρμογή των μέτρων του νόμου, θα πρέπει να διατυπώνεται με ακρίβεια, πώς ο Ε.Ο.ΑΝ. και/ή τα ΣΕΔ θα πραγματοποιούν ελέγχους / παρεμβάσεις για την σωστή εφαρμογή των μέτρων και σε περίπτωση μη εφαρμογής, ποιος φορέας θα τις επιβάλλει (σε κάποιες περιπτώσεις ο Ε.Ο.ΑΝ. και σε άλλες το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων;). Ειδικά Σχόλια Άρθρο 4 Μείωση της κατανάλωσης (άρθρο 4 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) 2: Προτείνουμε οι υψηλοί στόχοι μείωσης που τίθενται και ορθά τίθενται, να μπορούν να αντικατοπτρίζουν απόλυτα μεγέθη. Στην περίπτωση που αναφερόμαστε μόνο σε ποσοστά δεν είναι σαφές αν σε σχέση με το προηγούμενο έτος σύγκρισης υπήρχε πραγματική μείωση της κατανάλωσης των πλαστικών ή αν απλά επιτεύχθηκε μέρος του στόχου. Δεν είναι εφικτό με τη χρήση ποσοστών να παρακολουθείς την πορεία της πραγματικής κατανάλωσης (καταναλωτικότητας) και άρα την πραγματική μείωση ή μη. 3: Η επιβολή εισφοράς σε κύπελα και φαγητοδοχεία κρίνεται πολύ θετικά ωστόσο προτείνουμε την αύξηση του τέλους κατά τουλάχιστον 5 λεπτά πλέον ΦΠΑ λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό το μέτρο λειτουργεί οριζόντια ως αντί κίνητρο για τους καταναλωτές. Αυτό έχει αποδειχθεί εν μέρει και στην περίπτωση τέλους που είχε τεθεί στην πλαστική σακούλα, επίσης χαμηλότερο από όσο θα έπρεπε, αλλά φάνηκε μερικώς να λειτουργεί. Προτείνουμε επίσης να επεκταθεί το ανταποδοτικό τέλος και στις λαϊκές και τα περίπτερα. * Μικροπλαστικά. Επέκταση της κατάργησης πλαστικών αντικειμένων, ιδίως των μικροπλαστικών. Να χρηματοδοτηθεί έρευνα για να υπολογιστεί το μέγεθος του προβλήματος και να οριστούν τα ενδεικνυόμενα μέτρα περιορισμού της ρύπανσης από μικροπλαστικά. Πολύ θετικά επίσης κρίνουμε την απόδοση των εσόδων από την είσπραξη εισφοράς στο Πράσινο Ταμείο αποκλειστικά για δράσεις προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε συνεργασία πάντα με τους εμπλεκόμενους φορείς (χρηματοδότηση απόδοσης εσόδων στη δημιουργία μέσων μεταφοράς πολλών χρήσεων (πάνινη τσάντα, διχτάκια, κ.α.) και δωρεάν διανομής τους μέσω πχ των supermarkets/ ΜΚΟ κ.λπ., στην προετοιμασία της αγοράς και των καταναλωτών (ενημέρωση/ ευαισθητοποίηση) για την κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης, σε έρευνα και πιλοτικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης). Άρθρο 5 Περιορισμοί της διάθεσης στην αγορά (άρθρο 5 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) Προτείνουμε στο πλαίσιο της ενημέρωσης / ευαισθητοποίησης σε συνεργασία με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τους τοπικούς φορείς δράσεις και εκστρατείες ενημέρωσης για τις επερχόμενες αλλαγές τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στους πολίτες συνολικά. Σημειώνουμε εδώ πως θα πρέπει να οριστεί μηχανισμός ελέγχου και κυρώσεων για την τήρηση των ρυθμίσεων. Άρθρο 6 Απαιτήσεις για τα προϊόντα (άρθρο 6 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) Η σήμανση θα πρέπει να είναι κατανοητή για κάθε κατηγορία προϊόντος και προτείνουμε συστηματική ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τη σημασία της σήμανσης. Άρθρο 8, 9, 10 Σε συμφωνία με την ΟΕΑ συμφωνούμε με το παρακάτω Γενικότερα μέτρα και προτάσεις προετοιμασίας • Κόστος καθαρισμών ακτών-περιβάλλοντος: Επειδή τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης των άρθρων 8, 9, 10 και 11 καταλήγουν σε κάποιο βαθμό και στην παράκτια ζώνη ή γενικότερα στο περιβάλλον, προτείνεται το κόστος καθαρισμού ακτών και περιβάλλοντος να επιμερίζεται αναλογικά σε όλα τα πλαστικά προϊόντα των ακτών, όπως δηλαδή περιλαμβάνονται στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης που περιέχονται αναλυτικά στο Παράρτημα Ι, μέρος Α, μέρος Β, μέρος Γ, μέρος Ε και μέρος ΣΤ του νομοσχεδίου. Αυτό για να υλοποιηθεί σημαίνει ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι (σχετικά ΣΕΔ ή άλλοι διαχειριστές) θα πρέπει να συνεργαστούν για να χρηματοδοτούν τους καθαρισμούς. Οι καθαρισμοί μπορούν να γίνονται με πολλούς τρόπους μεταξύ των οποίων και με συμμετοχή περιβαλλοντικών και κοινωνικών φορέων. Άρθρο 11 Πρόγραμμα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για τα αλιευτικά εργαλεία (άρθρο 8 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) Κρίνουμε θετικά συνολικά το άρθρο δεδομένου ότι τα αλιευτικά απόβλητα που απορρίπτονται ή εγκαταλείπονται στις θάλασσες αποτελούν μία από τις σημαντικότερες απειλές για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα. Προτείνουμε στο πλαίσιο της εφαρμογής της σύμβασης της Βαρκελώνης και των πρωτοκόλλων της, όπου τα συμβαλλόμενα μέρη θεσπίζουν προγράμματα και μέτρα και χρησιμοποιούν τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές και βέλτιστες περιβαλλοντικές πρακτικές να λάβετε υπόψη σας τις συγκεκριμένες Τεχνικές Οδηγίες. Άρθρο 12 Γενικές ρυθμίσεις για τα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού Σχετικά με τις δράσεις καθαρισμού: όπως αναφέραμε και στα γενικά σχόλια, το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπίζεται από την πηγή του. Κάθε χρόνο πραγματοποιείται πλήθος δράσεων καθαρισμού ακτών και κάθε επόμενο τα απορρίμματα στις ακτές αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Σίγουρα είναι ένα μέτρο το οποίο μεταξύ άλλων λειτουργεί ως μέσο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και για αυτό κατανοούμε την πρόταση και εφαρμογή του. Προτείνουμε σε αυτό το πλαίσιο να συμβουλευτείτε τις Τεχνικές Οδηγίες του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών καθώς και να μεριμνήσετε ώστε τα δεδομένα που θα συλλεχθούν να συλλεχθούν με συγκεκριμένα πρωτόκολλα ώστε πρώτον να είναι δυνατή η συμβολή των δεδομένων στην έρευνα , δεύτερον να είναι στοιχεία εναρμονισμένα ώστε να είναι δυνατή η ποσοτικοποίηση και διαχείρισή τους και τελικά να λειτουργήσουν ως δεδομένα που θα χρησιμοποιηθούν για βελτιωτικές πρακτικές / οδηγίες στο μέλλον. Σε συμφωνία με την ΟΕΑ συμφωνούμε με το παρακάτω Το άρθρο 12 εισάγει μία τεράστια γραφειοκρατία και μία ασυμβατότητα ρόλων, χωρίς κανένα πρακτικό όφελος. Τα προβλήματα που προκύπτουν από την ενδεχόμενη εφαρμογή του άρθρου 12 ως έχει είναι τα εξής: • Ο ρόλος του ΕΟΑΝ είναι να ελέγχει τα ΣΕΔ και όχι να τους παίρνει τις χρηματικές εισφορές και να τις μεταβιβάζει στους ΟΤΑ ή σε ιδιώτες για να γίνονται οι καθαρισμοί. Η διαδικασία εμφανίζεται σαν ο ΕΟΑΝ να παρέχει υπηρεσίες προς τα ΣΣΕΔ, υποχρέωση των οποίων είναι και οι καθαρισμοί. • Επίσης, με το άρθρο 12 τίθεται ένα πολύ σοβαρό θέμα το ποιος έχει την ευθύνη επίτευξης των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων των καθαρισμών. Εάν η γραφειοκρατία του δημοσίου γίνει η αιτία για να μην γίνουν πολλοί καθαρισμοί ή/και να έχουν μειωμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά θα φέρει την ευθύνη ο ΕΟΑΝ, οι ΟΤΑ ή τα εμπλεκόμενα ΣΕΔ, που απλώς θα πληρώνουν; Το παράδειγμα του ανταποδοτικού τέλους στην πλαστική σακούλα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο ΕΟΑΝ πήρε αυτό το ανταποδοτικό τέλος, κράτησε η πολιτεία πάνω από το 50% μέσω πολλών διαχειριστικών διαδικασιών και τελικά ακόμη ούτε το υπόλοιπο τέλος του 2018 δεν έχει επιστραφεί με οποιοδήποτε τρόπο στους καταναλωτές, όπως είχε προβλεφθεί στη σχετική νομοθεσία. Εννοείται ότι ούτε το ανταποδοτικό τέλος της πλαστικής σακούλας για τα έτη 2019-2020 δεν έχει αποδοθεί ακόμη στους καταναλωτές. Η διαχείριση του ανταποδοτικού τέλους της πλαστικής σακούλας είναι ένα παράδειγμα 100% μη επιτυχούς υλοποίησης της ανταποδοτικότητας και με το άρθρο 12 πάει να επαναληφθεί αυτή η μη επιτυχής πρακτική και στους καθαρισμούς. • Η μεθοδολογία υπολογισμού και επιμερισμού του κόστους μεταξύ των ΣΕΔ είναι δύσκολο να γίνεται από τον ΕΟΑΝ. Είναι αποτελεσματικότερο να αφήσουμε τα εμπλεκόμενα ΣΕΔ να συμφωνήσουν μεταξύ τους πως θα γίνεται δικαιότερα και με διαφάνεια αυτός ο επιμερισμός και ο ΕΟΑΝ να επιβλέπει και να εγκρίνει. Προτείνεται: Σε κάθε περίπτωση την ευθύνη των καθαρισμών θα πρέπει να την έχουν τα συνεργαζόμενα ΣΕΔ, που θα πρέπει να προτείνουν μεθοδολογία για την δίκαιη και διαφανή κατανομή του κόστους, την οποία θα καταθέσουν στον ΕΟΑΝ. Παράλληλα, ο ΕΟΑΝ πρέπει να ελέγχει εάν επιτυγχάνονται οι στόχοι των καθαρισμών. Προτείνεται η πλήρης αλλαγή του άρθρου 12. Άρθρο 13 Χωριστή συλλογή (άρθρο 9 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) Προτείνουμε στην παρ. 3 να διευκρινιστεί σε ποιον φορέα ΣΣΕΔ αναφέρεστε - Των 2 για τις συσκευασίες ή ενός από τους υπάρχοντες συνολικά στη χώρα; - Προς αποφυγή παρερμηνειών. Άρθρο 14 Μέτρα ευαισθητοποίησης (άρθρο 10 της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ) Προτείνουμε στην συνεργασία του Υπουργείου με τον Ε.Ο.ΑΝ να προστεθεί και αναγνωριστεί ο ρόλος και οι δράσεις των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων και των άλλων κοινωνικών φορέων στην ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών για την επίτευξη των στόχων του παρόντος νομοσχεδίου.