Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΔΗΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ' | 9 Νοεμβρίου 2020, 13:09

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Εισαγωγικό σημείωμα του Δημάρχου Κοζάνης στη Διαβούλευση για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan) για τη Δυτική Μακεδονία Από τη δήλωση του Πρωθυπουργού σχετικά με το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2028, στο πλαίσιο της Συνόδου των Η.Ε. για το Κλίμα το Σεπτέμβριο του 2019 στη Νέα Υόρκη, μέχρι σήμερα, δεν έχει σημειωθεί η αναμενόμενη πρόοδος για την εφαρμογή μιας τέτοιας απόφασης. Αν και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που τέθηκε σε διαβούλευση το Νοέμβριο του 2019 και το οποίο κυρώθηκε με την υπ. αριθ. 4 Απόφαση του ΚΥΣΟΙΠ το Δεκέμβριο του ίδιου έτους (ΦΕΚ 4893/τ.Β΄/31-12-2019) γινόταν ρητή αναφορά για την εκπόνηση ενός Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan) που θα αποτελούσε τον οδικό χάρτη στην μετά το λιγνίτη εποχή, το Σχέδιο αυτό τέθηκε σε διαβούλευση μόλις τον Οκτώβριο του 2020, δηλαδή 13 μήνες μετά. Ακολούθως, και σε ευθυγράμμιση με τους στόχους του ΕΣΕΚ, το Επιχειρηματικό Πλάνο σχετικά με τις Μεσοπρόθεσμες Στρατηγικές Προτεραιότητες της ΔΕΗ και τις Οικονομικές Προοπτικές για το 2020, θέτει ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα για την απένταξη του λιγνίτη ήδη από το 2020 (και έως το 2023) αφήνοντας σε λειτουργία με καύσιμο το λιγνίτη μόνο τη νεο-ανεγερθείσα μονάδα «Πτολεμαΐδα 5» μέχρι το 2028. Οι αποφάσεις όμως αυτές έχουν οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες και τους οικονομικούς και δημογραφικούς δείκτες της περιοχής καθώς επηρεάζουν αρνητικά την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση, παρατείνοντας την αγωνία και την απόγνωση των κατοίκων. Καθώς βασικό χαρακτηριστικό της τοπικής οικονομίας είναι ο υψηλός βαθμός εξάρτησης από την αλυσίδα αξίας λιγνίτη, οποιαδήποτε μείωση των λιγνιτικών και εξορυκτικών δραστηριοτήτων επιφέρει αυτομάτως σημαντικές απώλειες στο εισόδημα των οικογενειών, αυξάνοντας παράλληλα και την ήδη υψηλή ανεργία η οποία συγκαταλέγεται στις 2 υψηλότερες στην Ε.Ε.. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες προβλέπεις της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ, η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο την επόμενη διετία λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας του COVID-19. Παρόλα αυτά, ο παράγοντας της πανδημίας δεν λήφθηκε μέχρι σήμερα υπόψη από κανένα επίπεδο σχεδιασμού από αυτά που μνημονεύθηκαν ανωτέρω. Πιο ειδικά, η πανδημία που πλήττει και τη χώρα μας, οδήγησε σε περιστολή της οικονομικής δραστηριότητας η οποία με τη σειρά της επέφερε τεράστια πτώση στη ζήτηση και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση των λιγντικών δραστηριοτήτων και την καταγραφή ζημιών σε όσες επιχειρήσεις εξαρτούν την οικονομική τους δραστηριότητα από την αλυσίδα αξίας του λιγνίτη. Στη μέχρι πρότινος ζοφερή κατάσταση της τοπικής οικονομίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ανταγωνιστικότητας μιας και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται ανάμεσα στις 5 τελευταίες θέσεις πανευρωπαϊκά με βάση το Δείκτη Ανταγωνιστικότητας για το 2019, έρχονται να προστεθούν και οι επιπτώσεις της πανδημίας. Σύμφωνα μάλιστα με τις προβλέψεις του προσχεδίου του Προϋπολογισμού, η εκτιμώμενη απώλεια του εισοδήματος στην περιοχή μας αναμένεται να είναι αρκετά μεγαλύτερη σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο. Εν απουσία μέχρι σήμερα, 14 μήνες μετά, ενός ολοκληρωμένου Σχεδίου ανάκαμψης της περιοχής και μετάβασής της σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, όπως αυτό που περιγράφεται στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς, όχι μόνο δεν συμβάλλει στην αποσόβηση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων που έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους, αλλά αυξάνει ραγδαία και το ρίσκο της μετάβασης καθιστώντας το όποιο εγχείρημα επισφαλές για το μέλλον της περιοχής. Κατά συνέπεια, οι όποιοι σχεδιασμοί προτείνονται σε ένα τόσο αυστηρό χρονοδιάγραμμα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ενώ δίνουν την εντύπωση και στην αίσθηση στους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι βιώνουν στην καθημερινότητά τους της επιπτώσεις της ύφεσης, ότι το όποιο εγχείρημα για τη μετάβαση σε ένα καθεστώς καθαρής ενέργειας γίνεται εν απουσία αυτών και εις βάρος τους. Παρά τις δηλώσεις του Προέδρου της Συντονιστικής Επιτροπής «Προχωράμε για τους κατοίκους με τους κατοίκους, αυτούς εμπιστευόμαστε και στη δική τους συμβολή υπολογίζουμε» με λύπη διαπιστώσουμε ότι καμία από τις προτάσεις του Δήμου Κοζάνης δεν λήφθηκε υπόψη για την κατάρτιση του Master Plan. Πιο ειδικά, παρατηρούμε ότι δεν υιοθετήθηκαν προτάσεις έργων πνοής για την περιοχή, τα οποία εμπίπτουν σε έναν πλέγμα έργων που αφενός συμφωνεί κατά περιεχόμενο με τους στόχους του ΕΣΕΚ και αφετέρου εξυπηρετούν αναπτυξιακούς στόχους του Δήμου μας. Την εντύπωση αυτή του παραγκωνισμού της τοπικής κοινωνίας από τους σχεδιασμούς, συντηρούν και οι φιλόδοξες εξαγγελίες του Υπουργείου αλλά και το περιεχόμενο των προτάσεων που εμπεριέχονται στα Σχέδια που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τους υπεύθυνους του σχεδιασμού. Συγκεκριμένα, παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις για ανάπτυξη και προσέλκυση επενδύσεων που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, μέχρι σήμερα δεν έχει ξεκινήσει καμία ουσιαστική ενέργεια από εκείνες που αποτελούν την αναγκαία προϋπόθεση και τους απαραίτητους όρους για την υλοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος. Πιο ειδικά, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει συγκεκριμένο και εγκεκριμένο χρηματοδοτικό πλαίσιο. Οι μόνοι διαθέσιμοι πόροι μπορούν να προέλθουν μόνο από τους πόρους του ΕΣΠΑ 2014-2020, εφόσον αναθεωρηθεί, από το Πράσινο Ταμείο, το οποίο όμως διαθέτει πολύ μικρό προϋπολογισμό και χρηματοδοτεί επιλεγμένες δράσεις, τους πόρους των Ειδικών Τελών, η καταβολή των οποίων έχει καθυστερήσει, καθώς και δημόσιους πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, ο προϋπολογισμός του οποίου δέχεται τις πιέσεις της πραγματικής οικονομίας. Σε επίπεδο Ε.Ε., οι πόροι που προβλέπονται τόσο από την Πράσινη Συμφωνία και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για τη Δίκαιη Μετάβαση, όσο και εκείνοι του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027 καθώς και οι έκτακτοι μηχανισμοί για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, δεν έχουν μέχρι σήμερα οριστικοποιηθεί και τεθεί σε ισχύ. Παρόλα αυτά, το Master Plan βασίζει την όποια χρηματοδότηση, στα προαναφερόμενα χρηματοδοτικά εργαλεία, από τα οποία μάλιστα προκύπτει πως μόνο ένα μικρό μέρος αποτελεί επιχορηγήσεις, με το μεγαλύτερο να απαιτεί και τη συνδρομή του ιδιωτικού τομέα στο πλαίσιο της μόχλευσης κεφαλαίων, ενός τομέα που καταγράφει απώλειες και επιδεινώνεται πιστοληπτικά λόγω της κρίσης που επέφερε η πανδημία. Επίσης, πολλά προτεινόμενα έργα και επενδύσεις είναι συνάρτηση της έλευσης του φυσικού αερίου, για το οποίο μέχρι σήμερα δεν υπάρχει μια σταθερή στρατηγική. Η αίσθηση αυτή προκύπτει μάλιστα από το γεγονός ότι μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, έχει υποβληθεί το αναπτυξιακό πρόγραμμα των εταιριών παροχής αερίου για έγκριση στη ΡΑΕ τρεις φορές, με την Κοζάνη να αποκλείεται από τα σχέδια για την αεριοδότηση βιομηχανικών καταναλωτών στην παρούσα φάση. Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται και από την καθυστέρηση που παρατηρείται στην τροποποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου που αφορά την προσέλκυση των επενδύσεων και την περιβαλλοντική και χωροταξική νομοθεσία. Στο πλαίσιο αυτό, τα θεσμικά κίνητρα τα οποία εξαγγέλθηκαν, ακόμη δεν έχουν θεσμοθετηθεί ενώ η πρόσφατη έναρξη της διαδικασίας τροποποίησης της χωροταξικής νομοθεσίας δεν έχει ολοκληρωθεί ώστε να περιλαμβάνει και την εκπόνηση των Εδαφικών Σχεδίων καθώς μέχρι και σήμερα δεν έχουν εκπονηθεί τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα αφορούν την περιοχή. Αυτό έχει ως συνέπεια να υφίσταται ο κίνδυνος καθυστέρησης των Εδαφικών Σχεδίων και επακολούθως του σχετικού Επιχειρησιακού Προγράμματος από το οποίο αναμένεται να χρηματοδοτηθούν οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις του Master Plan. Κατόπιν των ανωτέρω, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το είδος των έργων και τις επενδύσεις που προτείνονται καθώς η υλοποίηση πολλών εξ αυτών προϋποθέτει την προηγούμενη επίλυση των προαναφερόμενων ζητημάτων. Για παράδειγμα, για το προτεινόμενο έργο της Μονάδας Υδροπονίας Ντομάτας και ΣΗΘΥΑ απαιτούνται εκτάσεις οι οποίες μπορούν να προκύψουν μόνο έπειτα από έναν ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό ενώ για τη ΣΗΘΥΑ απαιτείται η χρήση φυσικού αερίου. Όμως τόσο για τις απαιτούμενες εκτάσεις και τα θεσμικά κίνητρα όσο και για την έλευση του αερίου δεν έχει γίνει καμία ενέργεια όπως προαναφέρθηκα. Το ίδιο ισχύει και για τη μονάδα κατασκευής μπαταριών. Με τα δεδομένα αυτά, ο πραγματικός χρόνος μέχρι την πλήρη απολιγνιτοποίηση είναι ακόμη λιγότερος ενώ έχουν κάνει την εμφάνισή τους προβλήματα στην περιοχή που απαιτούν άμεσες ενέργειες και λύσεις. Συγκεκριμένα, πρέπει να βρεθεί άμεση λύση για: • Την τροφοδοσία του συστήματος τηλεθέρμανσης. Παρά τη σχετική συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο Αύγουστο για το ζήτημα αυτό, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία νεότερη εξέλιξη. • Την απώλεια θέσεων εργασίας που προέκυψαν τους τελευταίους μήνες λόγω της παύσης των χωματουργικών εργασιών της ΔΕΗ Α.Ε. και την αναστολή λειτουργίας του λιγνιτορυχείου της ΜΕΤΕ Α.Ε. στο Προσήλιο. Εκατοντάδες επαγγελματίες αυτοκινητιστές βρίσκονται χωρίς εργασία. • Την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της ΔΕΗ Α.Ε. προς την περιοχή, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και την ολοκλήρωση των μετεγκαταστάσεων των οικισμών (Ακρινή) καθώς και την έγκαιρη καταβολή των αναπτυξιακών τελών. Κατόπιν των ανωτέρω, ζητούμε άμεσα την αναθεώρηση των χρονοδιαγραμμάτων της απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων, έτσι ώστε αυτά να ανταποκρίνονται σε μια ομαλή και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση προς όφελος των κατοίκων και των τοπικών κοινωνιών που βιώνουν εδώ και καιρό τις δυσμενείς επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης. Η επιμονή σε έναν βεβιασμένο σχεδιασμό και ένα άκαμπτο χρονοδιάγραμμα, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε βίαιη ερήμωση, φτωχοποίηση και εν τέλει σε μια κατάσταση μη αναστρέψιμη και επισφαλή. Στο πλαίσιο αυτό, παραθέτουμε τις παρατηρήσεις μας για το κατατεθειμένο Σχέδιο για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση, καταγράφοντας τα σημεία που απαιτούν άμεση τροποποίηση και αναθεώρηση. Ο Δήμαρχος Κοζάνης Λάζαρος Μαλούτας Παρατηρήσεις του Δήμου Κοζάνης στη Διαβούλευση για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan) για τη Δυτική Μακεδονία Μέρος Α: Γενικές Παρατηρήσεις Ως προς τη γενική εικόνα παρατηρούνται τα εξής: 1. Το κατατεθειμένο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan), δίνει την αίσθηση στους πολίτες του Δήμου Κοζάνης ότι δεν πληροί τους όρους για μια κοινωνικά δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση, θεμελιακό όρο που τίθεται από την Πράσινη Συμφωνία της Ε.Ε.. Ο όρος «κοινωνικά» δίκαιη και όχι απλά δίκαιη δεν απορρέει μόνο από το κείμενο της Πράσινης Συμφωνίας αλλά αποτελεί διαρκή υποχρέωση έτσι ώστε να μη μείνει πίσω καμία Περιφέρεια της Ευρώπης κατά τη μετάβαση αυτή. Συνεπώς η απουσία του σχετικού όρου η οποία συνδυάζεται με παράλληλη απουσία αναφορών στο Master Plan αναφορικά με τη λήψη μέτρων ειδικότερης πρόνοιας για τις πιο ευαίσθητες και ευπαθείς ομάδες των κατοίκων της περιοχής, επιρρίπτει δυσανάλογο βάρος στις πλάτες της τοπικής κοινωνίας για την αντιμετώπιση των δυσμενών κοινωνικών επιπτώσεων που ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους. 2. Μια επίσης θεμελιακής φύσεως απουσία αποτελεί και η μη συμπερίληψη, κατά τις παραδοχές πάνω στις οποίες βασίστηκε ο σχεδιασμός, των επιπτώσεων που επιφέρει η πανδημία του COVID-19 στην οικονομία της περιοχής. Κι αυτό διότι οι δράσεις, οι προτάσεις και τα μέτρα που περιλαμβάνει το Master Plan βασίζονται σε παραδοχές που σήμερα έχουν μεταβληθεί. Τόσο η δραματική μείωση της ζήτησης για ηλεκτροπαραγωγή με καύσιμο το λιγνίτη όσο και η ύφεση στην τοπική οικονομία, ανεξάρτητα από την παύση της λιγνιτικής δραστηριότητας, είναι σα να έχουν επισπεύσει το ήδη ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα απένταξης του λιγνίτη από την ηλεκτροπαραγωγή. Παρά τη μοναδική αναφορά στο Κεφάλαιο των Εμβληματικών Επενδύσεων του Παραρτήματος 1, σχετικά με την κατακόρυφη πτώση της Οριακής Τιμής Συστήματος κατά τη διάρκεια του lockdown, δεν υπάρχει κανένας συνυπολογισμός της εν λόγω μεταβλητής στις παραδοχές βάσει των οποίων εκπονήθηκε το Master Plan. Η απουσία όμως αυτή έχει ως αποτέλεσμα να μη λαμβάνονται υπόψη οι τεράστιες ζημιές που καταγράφονται στην τοπική επιχειρηματική κοινότητα και τις εργολαβικές επιχειρήσεις της ΔΕΗ Α.Ε., οδηγώντας σε απόγνωση χιλιάδες εργαζομένους στον τομέα των χωματουργικών εργασιών, οι αυτοκινητιστές του οποίου επιφορτίζονται με το κόστος συντήρησης των μέσων εργασίας τους. 3. Στο ίδιο πλαίσιο με το παραπάνω εμπίπτει και η απουσία προσδιορισμού με τεκμηριωμένο τρόπο του κόστους της μετάβασης. Τούτο έχει ως συνέπεια να μη γνωρίζουμε εάν οι προτεινόμενες δράσεις είναι ικανές να αποσοβήσουν τους κλυδωνισμούς από την απώλεια θέσεων εργασίας και εισοδήματος των νοικοκυριών. Παρά τις κάποιες αναφορές στο Κεφάλαιο 4 του Παραρτήματος 1 σχετικά με τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων της Π.Ε. Κοζάνης, δεν επιχειρείται σε κανένα άλλο σημείο του Σχεδίου ανάλυση, σε αντίθεση με άλλα ζητήματα, των επιπτώσεων στον κύκλο εργασιών, ενώ τα στοιχεία υπολογισμού σύμφωνα με τις παραπομπές βασίζονται σε πληροφορίες του 2017, πολύ πριν ακόμη καταγραφούν οι ζημιές της μετά COVID-19 εποχής. Προς ενίσχυση των επιχειρημάτων μας, επισημαίνουμε πως στο Προσχέδιο του εθνικού Προϋπολογισμού για το 2021 που κατατέθηκε στη Βουλή, προβλέπεται η ύφεση να αγγίξει το -8,2% του ΑΕΠ για το 2020 ενώ η ανάκαμψη της οικονομίας, χωρίς να συνυπολογίζεται η εξέλιξη της πανδημίας, αναμένεται από το δεύτερο τρίμηνο του 2021. Η σημαντικότερη μεταβλητή όμως που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η απώλεια του εισοδήματος, η οποία αναμένεται να είναι μεγαλύτερη στην περιοχή μας από τον εθνικό μέσο όρο εξαιτίας και των λοιπών παραγόντων που το επηρεάζουν και που αφορούν αποκλειστικά τους δείκτες της περιοχής μας. Για το λόγο αυτό, οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις είναι απαραίτητο να λαμβάνουν υπόψη τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν τόσο στην εθνική όσο και στην τοπική οικονομία έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. 4. Ανάλογα ερωτήματα προκαλούνται και από τη μεθοδολογία υπολογισμού των θέσεων εργασίας που αναμένεται να επηρεαστούν άμεσα, από τις εκτιμώμενες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν τόσο κατά την κατασκευή των προτεινόμενων έργων όσο και κατά τη φάση λειτουργίας τους. Πιο ειδικά, στο Κεφάλαιο 3 του Παρατήματος 1 υπάρχει μια εκτίμηση για τη δημιουργία κατά προσέγγιση 8.000 θέσεων εργασίας κατά τη φάση κατασκευής και 8.100 θέσεων κατά τη φάση λειτουργίας, ενώ οι εργαζόμενοι προς απορρόφηση εκτιμώνται σε 11.110 εκ των οποίων οι 9.400 λογίζονται ως άνεργο δυναμικό (στοιχεία Ιουνίου 2020) στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και το Δελτίο Τύπου του Σεπτεμβρίου 2020 για την ανεργία, το Β’ Τρίμηνο του 2020, ο αριθμός των ανέργων μόνο στη Δυτική Μακεδονία ανέρχεται σε 18.600 άτομα χωρίς να προσμετρώνται οι εργαζόμενοι που αναμένεται να πληγούν στα επόμενα έτη. Επιπροσθέτως, η μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας που δόθηκε στη δημοσιότητα αναφέρει πως αναμένεται να πληγούν τουλάχιστον 20.000 άτομα, ενώ οι προβλέψεις της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ για την αύξηση της ανεργίας τα επόμενα έτη λόγω της πανδημίας προσαυξάνει ανάλογα τις μέχρι πρότινος εκτιμήσεις τουλάχιστον κατά 2-3 ποσοστιαίες μονάδες. Αυτό που προξενεί απορία είναι πως στο Σχέδιο αθροίζονται οι εκτιμώμενες θέσεις εργασίας κατά τη φάση κατασκευής με τις θέσεις εργασίας κατά τη φάση λειτουργίας. Όμως οι θέσεις εργασίας της φάσης κατασκευής παύουν να υπάρχουν όταν ολοκληρωθεί ένα έργο και ξεκινήσει τη λειτουργία του. Συνεπώς δίνεται μια διαφορετική εικόνα από την πραγματική προσαυξάνοντας πλασματικά τις δημιουργούμενες θέσεις εργασίας αφού αθροίζονται, χωρίς στην πραγματικότητα να μπορούν να συνυπάρξουν. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα πόσες θα είναι τελικά, οι άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας μετά την κατασκευή (πραγματικές θέσεις εργασίας). Και από τα στοιχεία προκύπτει η εκτίμηση για 5.500 θέσεις. Από τους 18.600 άνεργους υπάρχει εκτίμηση για τη δημιουργία μόνο 5.500 θέσεων εργασίας (κατά τη φάση λειτουργίας), οι οποίες μάλιστα υπολογίζονται με βάση κάποια σενάρια, κάτω από πολλές προϋποθέσεις και με πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Είναι γεγονός ότι η περιοχή δεν μπορεί να βασίσει την ανάπτυξη και πρωτίστως την επιβίωσή της, σε σχέδια αμφίβολης αποτελεσματικότητας και επενδύσεις υψηλού ρίσκου σαν αυτές που προκρίνονται. Θα έπρεπε λοιπόν να ληφθούν υπόψη τα έργα και οι δράσεις που επανειλημμένως προτάθηκαν από τους τοπικούς φορείς, οι οποίοι διαθέτουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής. Επίσης θα έπρεπε να υπάρξει πρόβλεψη για την αξιοποίηση της σχετικής εμπειρίας των αρμοδίων φορέων η οποία θα ήταν χρήσιμη τόσο κατά το σχεδιασμό των μέτρων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων όσο και κατά την εφαρμογή του Σχεδίου. 5. Ακόμη μια εσφαλμένη παραδοχή πάνω στην οποία βασίζονται οι υπολογισμοί είναι αυτή του προσδιορισμού των συνολικών πόρων για τη χρηματοδότηση των προτεινόμενων έργων και δράσεων. Πιο ειδικά, στο Κεφάλαιο 6 του Παραρτήματος 1, όπου παρουσιάζεται το πλάνο χρηματοδότησης μόνο των εμβληματικών επενδύσεων, η συνεισφορά των επιδοτήσεων ανέρχεται μόλις στο 16%, ενώ τα δάνεια (εμπορικά και από τους υπόλοιπους δύο πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης) σε 65%, με την ιδιωτική συμμετοχή να αφορά το υπόλοιπο κομμάτι, χωρίς να διασφαλίζεται από κάπου η δανειοδοτική αυτή δυνατότητα. Με άλλα λόγια, δεν προκύπτει από κάπου ότι θα επιτευχθεί η προσδοκώμενη δανειοδότηση από τη στιγμή που οι εμπορικές τράπεζες, λόγω των επιπτώσεων του COVID-19 στην οικονομία, εισήλθαν σε μια παρατεταμένη κρίση ρευστότητας, ενώ ανάλογες είναι και οι επιπτώσεις στην πιστοληπτική ικανότητα των υποψηφίων επενδυτών (λ.χ. εμβληματική επένδυση φ/β πάρκου της ΔΕΗ Α.Ε. ύψους 1,2 δις € εκ των οποίων τα 840 εκατ. € αφορούν εμπορικό δάνειο, χωρίς να διασφαλίζεται από κάπου η σχετική δανειοδότηση). Εν ολίγοις, γίνεται μια εκτενής ανάλυση των χρηματοδοτικών εργαλείων της Πράσινης Συμφωνίας και των ΕΔΕΤ, χωρίς όμως να τεκμηριώνεται το πως θα διασφαλιστεί το ποσοστό της μόχλευσης των πόρων που προσδοκά πως θα κινητοποιήσει ο μηχανισμός χρηματοδότησης του Master Plan. Επισημαίνεται επίσης το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένα εναλλακτικό σχέδιο και καμία διαφοροποιημένη στρατηγική στην περίπτωση που από την πορεία εφαρμογής του Σχεδίου διαπιστωθεί πως δεν εκπληρώνονται οι προσδοκίες για την απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων. Ακόμη κι έτσι όμως, μέχρι στιγμής κανένα από τα αναφερόμενα χρηματοδοτικά εργαλεία δεν έχει οριστικοποιηθεί και τεθεί σε ισχύ, ώστε να μπορεί με ασφάλεια κανείς να προσδιορίσει το ακριβές χρονοδιάγραμμα των σχεδιαζόμενων έργων και της δημιουργίας των θέσεων εργασίας που αυτά αναμένεται να επιφέρουν. 6. Τέλος, μια σημαντική παράλειψη αφορά το ειδικότερο περιεχόμενο της «ρήτρας δίκαιης μετάβασης». Πιο ειδικά, κατά τις αναφορές στη ρήτρα γίνεται μνεία μόνο σε τρείς κατηγορίες μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ενώ απουσιάζει πλήρως η ενσωμάτωση του αναπτυξιακού και κοινωνικού χαρακτήρα που έπρεπε η ρήτρα αυτή να διαθέτει. Ο πυρήνας μια τέτοιας ρήτρας έπρεπε να αφορά την διασφάλιση τόσο του επιπέδου ανάπτυξης της περιοχής σε όρους ρυθμού ανάπτυξης όσο και στο επίπεδο των δημιουργούμενων θέσεων εργασίας και εισοδήματος των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα, θα έπρεπε να εξαρτά την εφαρμογή του Προγράμματος από την πρόοδο των εργασιών και τις επιδόσεις στην οικονομία. Σε μια περιοχή που ήδη μαστίζεται από την υψηλότερη ανεργία στην Ελλάδα, για το μεγαλύτερο κομμάτι της οποίας ευθύνεται η παύση της εξορυκτικής και ηλεκτροπαραγωγικής δραστηριότητας με καύσιμο το λιγνίτη, όπως άλλωστε αναφέρεται και στο Master Plan, είναι επισφαλές να προσδιορίζουμε στόχους απένταξης του λιγνίτη, χωρίς προηγουμένως να έχουμε διασφαλίσει τους όρους για μια κοινωνικά δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση (όπως είναι η εγκαθίδρυση νέων επιχειρήσεων, η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης, τουλάχιστον η διατήρηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος κ.α.). Όταν μάλιστα σε άλλες περιφέρειες της Ε.Ε., πολύ πιο προηγμένες από τη δική μας, η διαδικασία μετάβασης διήρκησε τουλάχιστον τριπλάσια περίοδο, τίθεται το εύλογο ερώτημα, αν θα μπορούσαμε εμείς, χωρίς ακόμη να προσδιοριστεί το ακριβές ύψος της χρηματοδοτικής συνδρομής καθώς και η διαθεσιμότητά της, να ανταπεξέλθουμε στην προσαρμογή αυτή. Όπως επισημάναμε σε διάφορα επίπεδα και διαδικασίες, η διαδικασία μετάβασης που προτείνεται είναι βίαια, δεν έχει το χαρακτήρα μιας κοινωνικά δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης ενώ δεν αφήνει περιθώρια ούτε για πιλοτική εφαρμογή, αξιολόγηση και αναπροσαρμογή του στόχου. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό εγχείρημα χωρίς τη δυνατότητα προηγούμενης δοκιμής και απαιτεί άμεσες αποφάσεις και γρήγορα αντανακλαστικά. Συνεπώς πως είναι δυνατό να διασφαλιστεί ένας σταθερός ρυθμός ανάπτυξης της περιοχής ή η μη ραγδαία αύξηση της ανεργίας όταν δεν διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα των πόρων ή η έγκαιρη εφαρμογή του Προγράμματος. Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό πως στην Εισαγωγή του Master Plan, όπως προκύπτει από τον σχετικό Πίνακα που απεικονίζει το χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των μονάδων, στα όρια του Δήμου Κοζάνης από το 2023 κι έπειτα δεν θα υπάρχει καμία εν λειτουργία λιγνιτική μονάδα ενώ το 60% του συνολικού ύψους της κατανομής των επενδύσεων θα λάβει χώρα κατά τα έτη 2022 και 2023. Το ερώτημα συνεπώς που προκύπτει είναι αν στην περίπτωση που η εκτίμηση αυτή δεν επαληθευτεί, πως διασφαλίζεται η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής όταν δεν υπάρχει περιθώριο μετακύλησης του χρόνου απόσυρσης των μονάδων ανάλογα στο μέλλον. Εν προκειμένω, το Σχέδιο υπολείπεται των προσδοκιών της περιοχής για μια γρήγορη και βιώσιμη αλλαγή του αναπτυξιακού της μοντέλου, ενός μοντέλου που εξακολουθεί να βασίζεται ακόμη στην ηλεκτροπαραγωγή με καύσιμο το λιγνίτη, ενώ όπως αναφέρθηκε παραπάνω αφενός εκπονήθηκε χωρίς να ληφθούν υπόψη οι νέες επιπτώσεις από την οικονομική ύφεση που διανύουμε λόγω της πανδημίας του COVID-19 και αφετέρου δεν διασφαλίζεται η ορθή εφαρμογή του Master Plan ούτε παρέχονται εγγυήσεις για την απρόσκοπτη διατήρηση ενός θετικού ρυθμού ανάπτυξης της περιοχής, τη μείωση της ανεργίας και τη μη επιδείνωση των αναπτυξιακών της δεικτών. Μέρος Β: Ειδικές Παρατηρήσεις Ως προς τα επιμέρους ζητήματα παρατηρούνται τα εξής: 1. Παρά το γεγονός ότι αναπτύξαμε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στην «Πρόταση του Δήμου Κοζάνης για μια Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση», που υπερψηφίστηκε με την υπ. αριθ. 200/2020 Απόφαση από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κοζάνης (ΑΔΑ: ΩΧΘΚΩΛΠ-Μ6Η), μεγάλο αριθμό έργων, δράσεων, προτάσεων και παρεμβάσεων, με λύπη διαπιστώνουμε σχεδόν καμία από αυτές δεν περιέρχονται στο Σχέδιο, παρά τις δηλώσεις του Προέδρου της Επιτροπής ΣΔΑΜ πως «Προχωράμε για τους κατοίκους με τους κατοίκους, αυτούς εμπιστευόμαστε και στη δική τους συμβολή υπολογίζουμε». Πιο ειδικά: 1.1. Ως προς τη ρήτρα ανάπτυξης, υιοθετείται μια προσέγγιση καθαρά τεχνοκρατική και όχι κοινωνική. Ο σκοπός της ρήτρας που προτείνουμε είναι να προασπίσει το εισόδημα των νοικοκυριών και τις θέσεις εργασίας μέσω της διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής. Γι’ αυτό και πρέπει αυτή να συνδεθεί με αναπτυξιακούς δείκτες, ούτως ώστε εάν η εφαρμογή του Σχεδίου δεν επιφέρει τα αναμενόμενα οφέλη ή επιδεινώνει την ήδη ζοφερή κατάσταση, να επιμηκύνεται ανάλογα το χρονοδιάγραμμα πλήρους απένταξης του λιγνίτη και να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα. 1.2. Είναι πρόδηλη η ανάγκη για την υλοποίηση στην περιοχή δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές που στόχο θα έχουν τον αναπροσανατολισμό της τοπικής οικονομίας ώστε να διαμορφωθεί σταδιακά μια νέα οικονομική κοινωνική και περιβαλλοντική πραγματικότητα και ταυτότητα. Στο Σχέδιο δεν γίνεται αναφορά στα εμβληματικά έργα που προτείνει ο Δήμος Κοζάνης, έργα ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της περιοχής, και τα οποία ήδη είναι σε πιο προχωρημένο στάδιο ωριμότητας με παρόμοια έργα που αναφέρονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς για την ανάπτυξη των οργανωμένων χώρων υποδοχής επενδύσεων που προωθεί ο Δήμος Κοζάνης. Συγκεκριμένα, προτείνεται η λειτουργία τριών Οργανωμένων Χώρων Υποδοχής Επιχειρήσεων, ομοειδών και συνεργαζόμενων ως προς το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους. Ο κάθε χώρος θα εξυπηρετεί έναν από τους εξής τομείς: α) Βιομηχανία-εμπόριο, με την λειτουργία της ΒΙ.ΠΕ. Κοζάνης. Οι επιχειρήσεις που θα εγκατασταθούν, εκτός των άλλων εξυπηρετήσεων που προβλέπονται από το θεσμικό πλαίσιο (κίνητρα εγκατάστασης, φοροαπαλλαγές, ταχύτερες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, χρήσεις γης κ.α.), θα έχουν το πλεονέκτημα της εγγύτητας σε πρώτες ύλες, υποδομές ηλεκτρισμού, και δίκτυα συνδυασμένων μεταφορών (κόμβος της Εγνατίας Οδού με τους δύο Κάθετους Άξονες και άμεση επαναλειτουργία του Εμπορευματικού Σιδηροδρομικού Σταθμού Κοζάνης για τον οποίο γίνεται λόγος κατωτέρω). Επίσης προτείνεται η δημιουργία σε κοντινή απόσταση από τη ΒΙ.ΠΕ. ενός Διαμετακομιστικού Κέντρου. β) Πάρκο Κυκλικής Οικονομίας. Δεν γίνεται καμία αναφορά για τη δημιουργία ενός Πάρκου Κυκλικής Οικονομίας, την οποία προτείναμε επανειλημμένως. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η ΔΙΑΔΥΜΑ Α.Ε., λαμβάνοντας σχετική απόφαση για την ίδρυση- χωροθέτηση συγκεκριμένης περιοχής, βάσει του άρθρου 8 του Ν. 4447/2016 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει) στο χώρο εγκαταστάσεών της, για την διαχείριση- επεξεργασία δευτερογενών υλικών που προέρχονται από την επεξεργασία απορριμμάτων και λοιπών αποβλήτων. Ο χώρος της ΔΙΑΔΥΜΑ αναδεικνύεται ως ο πλέον κατάλληλος στην ευρύτερη περιοχή της Βορείου Ελλάδος. Επιπλέον, πρόκειται για μια μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία καθώς αναμένεται να δημιουργηθούν πολλές μόνιμες θέσεις εργασίας σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις. Τέτοιου είδους επενδύσεις εξυπηρετούν τους στρατηγικούς τομείς ανάπτυξης της περιοχής στον κλάδο της επεξεργασίας και αξιοποίησης αστικών στερεών αποβλήτων, οι οποίες συνάδουν με την προτεινόμενη επένδυση για τη διαχείριση των αποβλήτων. γ) Έρευνα-καινοτομία-τεχνολογίες αιχμής. Για το λόγο αυτό προτείνεται η αξιοποίηση και μετατροπή του υπάρχοντος ΒΙΟ.ΠΑ.Κ. Ξύλου, με επανασχεδιασμό της χρήσης του, σε Επιχειρηματικό Πάρκο Καινοτομίας με έμφαση στην εγκατάσταση καινοτόμων επιχειρήσεων κυρίως υψηλής τεχνολογίας, προώθησης της έρευνας, της πράσινης οικονομίας και της ενέργειας. Σημαντικό επίσης είναι ότι στο εν λόγω Πάρκο θα μπορούσε να εξελιχθεί μια σπουδαία συνεργασία μεταξύ των παραγωγικών επιχειρήσεων και των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών δομών (Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας, ΕΚΕΤΑ, ερευνητικά κέντρα). 1.3. Δεν γίνεται αναφορά στην Τεχνόπολη (Κέντρο Διάδοσης Τεχνολογίας - ΚΔΤ) και τα υπόλοιπα επιδεικτικά έργα του Πόλου Καινοτομίας και Αειφόρου Ανάπτυξης που θέλουμε να αναπτύξουμε, τα οποία μάλιστα είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση με το πνεύμα του Master Plan (Βιοκλιματικό Πάρκο Αναψυχής, Αειφορικό Κτήριο Εξυπηρέτησης Γειτονιάς, Ενεργειακή Κατασκήνωση, κ.α.). Στόχος της λειτουργίας του ΚΔΤ είναι η προώθηση ενός εναλλακτικού τρόπου εκπαίδευσης που βασίζεται στη φιλοσοφία της μάθησης μέσα από την προσωπική απασχόληση και τον πειραματισμό, εφόσον όλα τα εκθέματα είναι διαδραστικά και κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε ακόμα και τα μικρά παιδιά να μπορούν να τα χειριστούν. Η μάθηση μέσα από τη διασκέδαση, η διδασκαλία και η εξοικείωση με την επιστήμη και την τεχνολογία με τρόπο ψυχαγωγικό, μέσω της άμεσης αλληλεπίδρασης του επισκέπτη με τα εκθέματα ή την ιστοσελίδα του ΚΔΤ αποτελούν τον πυρήνα της λειτουργίας του. Στο ίδιο πλαίσιο δεν γίνεται επίσης καμία αναφορά στην Πρότασή μας για υλοποίηση της Ενεργειακής Κατασκήνωσης, ενώ στο Σχέδιο προτείνεται η λειτουργία Θεματικών Πάρκων. Η πρόταση του Δήμου Κοζάνης αναφέρεται σε μια ιδιαίτερη θεματική κατασκήνωση, η οποία σε συνδυασμό με τις λοιπές πρωτοβουλίες του Δήμου (έργα εξοικονόμησης ενέργειας, βιοκλιματικός σχεδιασμός και χρήση ΑΠΕ, Τεχνόπολις, κλπ), θα συμβάλλει στην ενίσχυση της εξωστρέφειας και της επισκεψιμότητας της περιοχής, καθώς και στην ανάδειξή της ως κέντρου ενεργειακών και περιβαλλοντικών εφαρμογών, έτσι ώστε να ενισχυθεί η Ενεργειακή Ταυτότητα της Κοζάνης. Η κατασκήνωση έχει χωροθετηθεί στην περιοχή της Ζώνης Ενεργούς Πολεοδομίας (ΖΕΠ) του Δήμου Κοζάνης, δίπλα στο υπό ανέγερση Campus του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας. 1.4. Απουσιάζει ακόμη η πρότασή μας για ανάπτυξη κρίσιμων πτυχών του θεματικού βιομηχανικού - ενεργειακού τουρισμού, που πέρα από τον οινικό τουρισμό, αφορά επί το πλείστων την περιοχή μας. Εξάλλου η ύπαρξη των εγκαταστάσεών της ΔΕΗ, ο γεωλογικός πλούτος της περιοχής και των ορυχείων, το δίκτυο τηλεθέρμανσης που διαθέτει η πόλη και κάποιοι οικισμοί, οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί μικρής και μεγάλης κλίμακας, τα φωτοβολταϊκά και αιολικά ενεργειακά συστήματα, οι κατασκευές που ενσωματώνουν τεχνολογίες ΑΠΕ και βιοκλιματικό σχεδιασμό στη ΖΕΠ, συνδέονται με την ανάπτυξη και την ιστορία του τόπου, την καθημερινότητα των κατοίκων, την παράδοση και τη βιομηχανική κληρονομιά της περιοχής. Γι’ αυτό το λόγο είναι αναγκαίο να αναδείξουμε την «ενέργεια» ως μοναδικό brand name. 1.5. Πρέπει να σημειώσουμε πως η Κοζάνη εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο διοικητικό και οικονομικό κέντρο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και καλείται να στηρίξει την αναπτυξιακή μετάβαση της περιοχής. Για το λόγο αυτό πρέπει να ενισχυθούν αντίστοιχα και οι αστικές υποδομές τόσο της πόλης όσο και του Δήμου, έτσι όπως προδιαγράφονται στην Πρόταση του Δήμου για μια Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση, έτσι ώστε να μπορέσει η πόλη να επιτελέσει τον ρόλο της. Η Κοζάνη πρέπει να αναδειχθεί σε μια «Έξυπνη Πόλη» με σύγχρονες υποδομές, αποτελεσματικές και φιλικές στον δημότη υπηρεσίες, με ποιότητα ζωής, συμμετοχική και καινοτόμα, σε ένα βιώσιμο και λειτουργικό αστικό περιβάλλον, ελκυστικό για τους κατοίκους και τους επισκέπτες, με αναβαθμισμένες κυκλοφοριακές παρεμβάσεις που θα διευκολύνουν την μετακίνηση, δημιουργικό για την επιχειρηματικότητα και πρόσφορο για δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. Ένα Κέντρο διοίκησης και επιχειρηματικότητας, Κέντρο εμπορίου και διαμετακόμισης για Δυτικά Βαλκάνια. Συνεπώς η ενσωμάτωση των προτάσεων του Δήμου στο Σχέδιο θα ενισχύσει αντίστοιχα και τις προϋποθέσεις επιτυχίας του. 1.6. Αναφορικά με την ανάπτυξη της υπαίθρου και των αγροτικών περιοχών, στο Σχέδιο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην έρευνα και την καινοτομία στον πρωτογενή τομέα μέσω ενός Ολοκληρωμένου Σχεδίου Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως αυτό που προτείνουμε. Απαιτούνται δράσεις που προάγουν τα τοπικά προϊόντα, δίνουν κίνητρα για νέες (βιολογικές) καλλιέργειες, με στόχο τις επενδύσεις σε καθετοποιημένους τρόπους παραγωγής ώστε να παραμένει η υπεραξία των προϊόντων (αρωματικά- φαρμακευτικά φυτά, κρόκος) στην περιοχή. Ταυτόχρονα, απαιτείται βελτίωση με έργα - παρεμβάσεις, νέους αναδασμούς, βελτίωση της αγροτικής οδοποιίας, επέκταση και κατασκευή νέων αρδευτικών δικτύων και μέριμνα για την ηλεκτροδότηση των επιχειρήσεων και των αγροκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Πρέπει να στηριχθεί η διασύνδεση του πρωτογενούς τομέα με την εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία, την μεταποίηση, την τοπική γαστρονομία και τον εναλλακτικό τουρισμό, μέσω θεσμικών παρεμβάσεων και χρηματοδοτικών ενισχύσεων. Ως προς την αξιοποίηση των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα που προτείνονται, δεν περιλαμβάνονται άλλα ανταγωνιστικά αγροτικά προϊόντα για τα οποία υπάρχει σχετική ζήτηση στην εγχώρια και διεθνή αγορά και για τα οποία προκύπτει ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων, όπως είναι τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, η πατάτα, οι ελιές και το ελαιόλαδο κ.α. Στο πλαίσιο αυτό η συμπερίληψη των εν λόγω προϊόντων δημιουργεί νέες επενδυτικές ευκαιρίες στην φαρμακοβιομηχανία και την κοσμετολογία καθώς και στην ανάπτυξη καλλιεργειών που ευνοούνται λόγω συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής. Επίσης, γίνεται αναφορά για τη δημιουργία μιας Μονάδας Υδροπονίας Ντομάτας και ΣΗΘΥΑ. Έχει παρατηρηθεί πως ανάλογες επενδύσεις σε άλλες περιοχές της χώρας καταλαμβάνουν τουλάχιστον 145 στρέμματα γης. Προκύπτει συνεπώς το ερώτημα πως μπορεί να γίνεται λόγος για ανάλογες επενδύσεις χωρίς να προσδιορίζονται ταυτόχρονα και οι αναγκαίοι χώροι χωροθέτησής τους. Με λίγα λόγια μια ανάλογη επένδυση προϋποθέτει την ολοκλήρωση των Πολεοδομικών Σχεδίων, την εξεύρεση των αναγκαίων χώρων και την έγκριση της χρήσης τους καθώς και την έλευση του φυσικού αερίου στην περιοχή, που όμως σύμφωνα με τα υπό αναθεώρηση προγράμματα ανάπτυξης των εταιριών αεριοδότησης, η Κοζάνη αποκλείεται από τους σχεδιασμούς για ανάπτυξη δικτύων για βιομηχανικούς καταναλωτές. Με τα σημερινά δεδομένα μόνο η ολοκλήρωση των χωροταξικών απαιτεί πολλούς μήνες πράγμα που σημαίνει πως οι περιγραφόμενες προτάσεις, αν δεν επιλυθούν τα ανωτέρω (χωροταξικό, ειδικό θεσμικό πλαίσιο για επιτάχυνση διαδικασιών, κ.α.), δυστυχώς θα καταλήξουν ένα απλό ευχολόγιο, που θα συμπαρασύρει και τις εκτιμήσεις ως προς τις δημιουργούμενες θέσεις εργασίας για τα επόμενα έτη, ενώ αν η περιοχή περιληφθεί σε επόμενη φάση ανάπτυξης για δίκτυα μέσης πίεσης, θα πάνε πίσω ανάλογα και οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις ΣΗΘΥΑ και οι προσδοκώμες θέσεις εργασίας. Ανάλογοι είναι και οι κίνδυνοι και για άλλες εμβληματικές επενδύσεις, όπως π.χ. για τη μονάδα κατασκευής μπαταριών. 1.7. Παρότι επίσης γίνεται αναφορά στην αξιοποίηση των ορυκτών πόρων της περιοχής και παρά το γεγονός ότι επίσης γίνεται παραπομπή στις πηγές στην σχετική μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών για την Απολιγνιτοποίηση της Ελλάδος, παραλείπονται οι εξωηλεκτρικές χρήσεις του λιγνίτη, πλην αυτής της παραγωγής λιπασμάτων και οι οποίες αφορούν άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα που θα μπορούσαν να προσελκύσουν επιπρόσθετες επενδύσεις στους τομείς της παραγωγής πολυμερών και ηλεκτρικών καυσίμων, εξαγωγής σπάνιων γαιών, χρήσεων για φίλτρα καθαρισμού και παραγωγής ενεργού άνθρακα, ανθρακονήματα, ενεργειακά καύσιμα κ.α.. 1.8. Αν και αναφέρεται ως συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής η ύπαρξη του υδάτινου στοιχείου, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στην ανάπτυξη της Παραλίμνιας περιοχής, η οποία αποτελεί επίσης πρόταση του Δήμου Κοζάνης. 1.9. Ως προς την αξιοποίηση του Αεροδρομίου, αναφέρεται στο Σχέδιο η πιθανότητα για διερεύνηση αξιοποίησής του ως Αεροδρομίου Γενικής Αεροπορίας, από τη στιγμή που υπάρχει πρόσφατη μελέτη αξιοποίησης την οποία εκπόνησε Σύμβουλος του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών το 2019, και η οποία θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη. Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, στο Παράρτημα Ι του Σχεδίου δεν υιοθετήθηκαν προτάσεις έργων πνοής για την περιοχή, οι οποίες εμπίπτουν σε ένα ευρύτερο πλέγμα έργων που αφενός συμφωνεί κατά περιεχόμενο με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας και του ΕΣΕΚ και αφετέρου εξυπηρετούν αναπτυξιακούς στόχους του Δήμου μας. 2. Αναφορικά με τα είδη των κινήτρων, δεν περιγράφονται επαρκώς τα κριτήρια ή τα επιμέρους στοιχεία που θα ευνοούν την προσέλκυση επενδύσεων, παρά την χαρτογράφηση της υφιστάμενης κατάστασης. Συγκεκριμένα είναι κρίσιμο να υπάρχουν συντελεστές βαρύτητας με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής όπως λ.χ. το ύψος της ανεργίας, ο ρυθμός εκροής του πληθυσμού, οι υπάρχουσες επιχειρήσεις, η κατάσταση των υποδομών κ.α. καθώς αυτό θα συνέβαλλε στην κοινωνικά δικαιότερη κατανομή των πόρων όπως και στην ανταγωνιστικότερη διεκδίκηση επενδύσεων. Στην ίδια κατηγορία εμπίπτει και η διευκόλυνση και επιτάχυνση της αδειοδότησης των λοιπών, πλην των στρατηγικών επενδύσεων, καθώς βασικός πυλώνας της οικονομίας της περιοχής είναι η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τέλος υπάρχουν θεσμικά εργαλεία τα οποία ευνοούν την προσέλκυση επενδύσεων και στα οποία δεν γίνεται καμία αναφορά (όπως λ.χ. τα εργαλεία προστασίας επενδύσεων του Άρθρου 107 του Συντάγματος). 3. Σύμφωνα με τις αναφορές στο Σχεδίου, η εκπόνηση των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ) εξακολουθεί να βρίσκεται ακόμη σε ένα πρώιμο στάδιο, ενώ αναφέρεται πως βασικός παράγοντας που θα επηρεάσει τον χρονισμό της φάσης κατασκευής και λειτουργίας των έργων αποτελεί η ολοκλήρωση των ΕΠΣ. Παρόλα αυτά, προτείνονται έργα και προσδιορίζεται η δημιουργία θέσεων εργασίας που η κατασκευή των έργων αυτών συνεπάγεται, σε σύντομο χρόνο και συγκεκριμένα από το 2021, χωρίς ακόμη να έχει ολοκληρωθεί η κατάρτιση των ΕΠΣ. Επιπροσθέτως, με βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4447/2016 έτσι όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 4685/2020 και ισχύει), από την υλοποίηση ενός ΕΠΣ δεν επηρεάζεται μόνο η περιοχή παρέμβασης αλλά και η ευρύτερη περιοχή αυτής, ως προς το πρότυπο χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης, τα βασικά προγραμματικά μεγέθη, τα όρια πολεοδομικών ενοτήτων και οικισμών, τις χρήσεις γης, τους όρους και περιορισμούς δόμησης, τις ζώνες ειδικών πολεοδομικών κινήτρων, το βασικό/κύριο οδικό δίκτυο, τα λοιπά μεταφορικά, τεχνικά και περιβαλλοντικά δίκτυα και υποδομές, τα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, κλπ. έτσι ώστε αυτή να καταστεί κατάλληλη για την πραγματοποίηση προγραμμάτων και παρεμβάσεων. Επομένως η έγκαιρη υλοποίηση των ΕΠΣ δεν αποτελεί μόνο προϋπόθεση για την υλοποίηση του Σχεδίου, αλλά και για την κατάρτιση τόσο των Πολεοδομικών Σχεδίων Εφαρμογής, όσο και των Εδαφικών Σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης τα οποία και αναμένεται να χρηματοδοτηθούν τελικά από τα εργαλεία του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει προς το παρόν ένα ειδικότερο θεσμικό πλαίσιο που να ευνοεί την επιτάχυνση και επίσπευση των ως άνω περιγραφόμενων διαδικασιών, τίθεται το ερώτημα αν το χρονοδιάγραμμα των προτεινόμενων έργων ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το ίδιο ερώτημα προκύπτει και για τις εκτιμώμενες θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργήσουν τα προτεινόμενα έργα, καθώς όπως προκύπτει από τα ανωτέρω από τη στιγμή που οι προϋποθέσεις προσέλκυσης των σχετικών επενδύσεων (χωροταξικός σχεδιασμός, θεσμικό πλαίσιο, απαραίτητες υποδομές όπως η έλευση του φυσικού αερίου) βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, μια εκτίμηση ενός τόσο ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος είναι επισφαλής. 4. Δεν διευκρινίζονται σημαντικές πτυχές των προτεινόμενων έργων όπως για παράδειγμα το «Πεδίο Ενεργειακής Έρευνας και Τεχνολογίας», το οποίο προβλέπει την ανάπτυξη δομής, χωρίς να προσδιορίζεται ο τύπος της, που θα δημιουργήσει κατ’ εκτίμηση από 1.600 έως 2.200 θέσεις εργασίας (οι αριθμοί διαφέρουν από σελίδα σε σελίδα), τη στιγμή που το συνολικό μέγεθος των γραφείων, όπως κατανέμονται στο χώρο σύμφωνα με το Σχέδιο, δεν ξεπερνά τα 14.000 m2 , πράγμα που σημαίνει πως για κάθε άτομο αντιστοιχούν μ.ο. 6,3 m2 , ενώ η όλη υποδομή χωροθετείται σε χώρο 20 στρεμμάτων. Επίσης γίνεται μια ατυχής σύγκριση με άλλα πάρκα διαφορετικής νομικής φύσης λ.χ. Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου, το οποίο είναι εγκατεστημένο σε έκταση 245 στρεμμάτων (12 φορές μεγαλύτερο), ή του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης το οποίο φιλοξενεί μόλις 25 επιχειρήσεις και αποτελεί μία από τις έξι μονάδες, οι οποίες μαζί με επιπλέον έξι ερευνητικά ινστιτούτα συγκροτούν το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας της Κρήτης το οποίο συνολικά απασχολεί 1.149 μέλη σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιδρύματος για το 2016. Συνεπώς τίθεται το ερώτημα πως μια ανάλογη δομή θα μπορέσει να δημιουργήσει τις εκτιμώμενες θέσεις απασχόλησης. Αντ’ αυτού, έχει προταθεί από το Δήμο Κοζάνης επανειλημμένως, η αξιοποίηση του υφισταμένου χώρου και των υποδομών του ΒΙΟΠΑ, μεγέθους 50 στρεμμάτων, με εγκεκριμένο Πολεοδομικό Σχέδιο και έτοιμες εγκαταστάσεις (κτίριο διοίκησης), ώστε να αποτελέσει ένα Επιχειρηματικό Πάρκο Καινοτομίας, στο οποίο θα μπορούσαν να στεγαστούν και οι αναφερόμενες στο ΠΕΝΕΤ δομές. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του ΒΙΟΠΑ και ο υψηλός βαθμός ωριμότητας του έργου το καθιστούν κατάλληλο για τις χρήσεις που αναφέρονται στο Σχέδιο. 5. Επιπροσθέτως, στο Σχέδιο δεν γίνεται αναφορά στις υποχρεώσεις της ΔΕΗ, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν α) την αποκατάσταση των εδαφών, β) τον ακριβή χρονικός προσδιορισμός της καταβολής των σχετικών αναπτυξιακών Τελών στους δικαιούχους, γ) τη μετατόπιση των Πυλώνων Υψηλής Τάσης στη νέα Ποντοκώμη, δ) την ολοκλήρωση της ανάπλασης του περιβάλλοντος στο φράγμα του Ιλαρίωνα, ε) τις εκκρεμείς αναδασώσεις, ζ) την αποκατάσταση της σιδηροδρομικής γραμμής κ.α.. Αντιθέτως, τους τελευταίους μήνες, λόγω της παύσης των χωματουργικών δραστηριοτήτων τις περιοχές των ορυχείων εκατοντάδες αυτοκινητιστές φορτηγών δημοσίας χρήσης έχουν μείνει κυριολεκτικά άνεργοι, ενώ καλούνται να καλύπτουν τα υψηλά κόστη συντήρησης των φορτηγών και του εξοπλισμού τους. Παρά τις διαβεβαιώσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθώς και τις προβλέψεις του Σχεδίου, δεν διαφαίνεται προς το παρόν κάποια λύση με προοπτική για την ομάδα επαγγελματιών του κλάδου. 6. Μια σημαντική επίσης πρόταση που δεν λήφθηκε υπόψη είναι η δημιουργία Εμπορευματικού Σταθμού. Πιο ειδικά, υποστηρίξαμε πως στο Δήμο Κοζάνης διαμορφώθηκε ένας στρατηγικής σημασίας κόμβος καθώς συγκεντρώνονται σε μια περιοχή με κέντρο τον κόμβο του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού και ακτίνα μόλις λίγων χιλιομέτρων από αυτόν σημαντικές υποδομές. Μεταξύ αυτών είναι η ΒΙ.ΠΕ., αυτοκινητόδρομοι που οδηγούν δυτικά προς την Ηγουμενίτσα και την Κρυσταλλοπηγή, βόρεια προς την Νίκη, ανατολικά προς το Πλατύ Ημαθίας και τη Θεσσαλονίκη και νότια προς την Αθήνα. Επίσης, το σημείο δε αυτό γειτνιάζει με τη σχεδιαζόμενη Ζώνη Απολιγνιτοποίησης της Πτολεμαΐδας, ενώ έχει προνομιακή πρόσβαση προς το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, το αεροδρόμιο και κυρίως προς το υφιστάμενο σιδηροδρομικό δίκτυο. Κατόπιν όλων αυτών η δημιουργία ενός Εμπορευματικού Σταθμού στην Τ.Κ. Κοίλων, για τον οποίο υπάρχουν προηγούμενες μελέτες καθώς και σχετική πρόθεση του ΟΣΕ στο πλαίσιο σχετικής Προγραμματικής Σύμβασης με το Δήμο Κοζάνης, κρίνεται απαραίτητη. Πρόκειται για έργο στρατηγικής σημασίας που θα αναβαθμίσει το ρόλο της περιοχής, θα συμβάλλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της στο πλαίσιο προσέλκυσης νέων επενδύσεων και θα την καταστήσει σημείο ανάπτυξης και κόμβο εξυπηρέτησης για όλες τις σχεδιαζόμενες επιχειρηματικές δραστηριότητες. 7. Επίσης δεν παρέχονται διευκρινίσεις σχετικά με την επάρκεια (capacity), δηλαδή τη φέρουσα ικανότητα και δυνατότητα υλοποίησης και εφαρμογής του Master Plan, από τους φορείς της περιοχής. 8. Ως προς τις υποδομές του φυσικού αερίου, υπάρχουν κρίσιμα ερωτήματα σχετικά α) με τη χρηματοδότησή τους και β) με την ανάπτυξη δικτύων για βιομηχανική και εμπορική χρήση. Όπως προκύπτει από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της ΔΕΔΑ, η Κοζάνη είχε εξαιρεθεί στην τελευταία τροποποίηση από την ανάπτυξη δικτύων για βιομηχανικούς και εμπορικούς πελάτες. Η εξέλιξη αυτή είναι αρνητική για την περιοχή μας, μια περιοχή η οποία προσπαθεί να καταστεί ανταγωνιστική για την προσέλκυση νέων επενδύσεων και την εγκατάσταση βιομηχανιών προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις από την απένταξη του λιγνίτη από το σύστημα ηλεκτροπαραγωγής και τη μετάβαση σε ένα καθεστώς καθαρής ενέργειας. Όλοι οι σχεδιασμοί στους οποίους αποβλέπει ο Δήμος Κοζάνης, μεταξύ άλλων τόσο σ’ εκείνους που περιέχονται στο Μεταβατικό Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Μετάβαση των Λιγνιτικών Περιοχών 2020-2023 όσο και σε εκείνους του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027 που θα χρηματοδοτεί το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, περιλαμβάνουν τη χρήση φυσικού αερίου. Επιπροσθέτως, στους άμεσους σχεδιασμούς του Δήμου Κοζάνης περιλαμβάνεται η λειτουργία τόσο της Βιομηχανικής Περιοχής όσο και του Βιοτεχνικού Πάρκου, πράγμα που σημαίνει πως η μη επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου στους οργανωμένους αυτούς χώρους υποδοχής επιχειρήσεων τους καθιστά εξ υπαρχής μη ανταγωνιστικούς. Συνεπώς, η απένταξη του Δήμου Κοζάνης από τον Αναπτυξιακό Προγραμματισμό της ΔΕΔΑ όχι μόνο δεν θα καταστήσει την περιοχή μας ανταγωνιστική στην προσέλκυση επιχειρήσεων που τόσο έχει ανάγκη, αλλά θα δημιουργήσει επιπλέον πρόβλημα ενεργειακής επάρκειας αλλά και αδυναμίας χρηματοδότησης δικτύων φυσικού αερίου στο μέλλον, αφού σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, η χρηματοδότηση έργων ορυκτών καυσίμων τόσο στο πλαίσιο του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027 και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, όσο και σε εκείνο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, παύει τα επόμενα χρόνια καθιστώντας τα σχετικά έργα μη επιλέξιμα. 9. Άκρως σημαντικό είναι το ζήτημα του προτεινόμενου φορέα λειτουργίας της Τηλεθέρμανσης Κοζάνης. Παρά τις γενικές αναφορές ως προς το νέο φορέα λειτουργίας πρέπει να διασφαλιστεί η μεταγενέστερη της μεταβατικής λύσης απρόσκοπτη, βιώσιμη και ανταγωνιστική λειτουργία της Τηλεθέρμανσης Κοζάνης. Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνουμε για ακόμη μια φορά πως πέρα από την διασφάλιση της χρηματοδότησης της τροφοδοσίας της Τηλεθέρμανσης και της επάρκειάς της, προκύπτει το θέμα της απόσβεσης των ήδη επενδεδυμένων κεφαλαίων του φορέα λειτουργίας και εκμετάλλευσης της τηλεθέρμανσης Κοζάνης, καθώς χωρίς να έχουν ανακτηθεί τα σχετικά κεφάλαια, οι επενδύσεις καθίστανται παρωχημένες. Επομένως πρέπει να διευκρινιστεί και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα τόσο του νέου φορέα όσο και των εκκρεμοτήτων που υπάρχουν αναφορικά με τις αποσβέσεις των υφιστάμενων επιχειρήσεων. 10. Σημαντική τέλος είναι η απουσία οποιασδήποτε πρότασης σχετικά με την αναβάθμιση της ποιότητας της υγείας των κατοίκων της περιοχής. Η ανάγκη αυτή δεν προκύπτει μόνο από το κείμενο της Πράσινης Συμφωνίας ή τη διακήρυξη σχετικά με το Πακέτο Ανάκαμψης που ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, στην Απόφαση της οποίας μνημονεύεται η χρηματοδότηση έργων υποδομής στον τομέα της υγείας, αλλά και από την υφιστάμενη κατάσταση του Νοσοκομείου της Κοζάνης. Η Δυτική Μακεδονία είναι η μόνη Περιφέρεια στην Ελλάδα που δεν διαθέτει ένα σύγχρονων προδιαγραφών νοσοκομείο, πλήρως στελεχωμένων κλινικών, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στην αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών υγείας, ενώ ο αριθμός κλινών ανά 1.000 κατοίκους, υπολείπεται κατά πολύ του εθνικού μέσου όρου και πολύ περισσότερο του Ευρωπαϊκού. Οποιαδήποτε ανάπτυξη των επιμέρους έργων του Σχεδίου δεν μπορεί να παραβλέπει και δεν μπορεί να νοηθεί δίχως την ταυτόχρονη αναβάθμιση των υποδομών υγείας. Παρά το γεγονός ότι γίνεται αναφορά στις καλές πρακτικές της Ελβετίας, στο πλαίσιο της πρότασης για φιλοξενία κλινικής αποκατάστασης στο Αμύνταιο, δύο από τα παραδείγματα αφορούν Νοσοκομεία. Η ανέγερση ενός νέου Νοσοκομείου το οποίο θα μπορούσε να ενισχυθεί από τον αναβαθμισμένο ρόλο των Τμημάτων Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, θα αποτελέσει μια βιώσιμη μονάδα υγειονομικής περίθαλψης που θα λειτουργεί συμπληρωματικά με το προτεινόμενο έργο της Κλινικής φυσικής αποκατάστασης. Σήμερα, και ιδίως έπειτα από τις ανεπάρκειες που κατέδειξε η πανδημία, απαιτούνται νέες υποδομές υγείας. Η ανάγκη για την ανέγερση ενός νέου Νοσοκομείου διαπιστώθηκε τεκμηριωμένα από πολύ νωρίς με αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον προτεραιότητα. Ενδεδειγμένη θέση για την ανέγερσή του, προτείνεται περιοχή πλησίον του κόμβου της Εγνατίας Οδού στην Τ.Κ. των Κοίλων, μια περιοχή που συγκεντρώνει πολλά πλεονεκτήματα (συνδυασμένες μεταφορές, εγγύτητα με το μεγάλο αστικό κέντρο της περιφέρειας, ενδεχόμενη ιατρική σχολή στο Πανεπιστήμιο, κ.α.) και διαθέτει τις δημόσιες εκτάσεις για τις κύριες και βοηθητικές κτηριακές εγκαταστάσεις ενός σύγχρονου Νοσοκομείου. Η πρότασή μας συνδυάζεται και με την έμφαση που προγραμματίζεται να δοθεί σε έναν ανερχόμενο κλάδο της ιατρικής αλλά και της οικονομίας, τον ιατρικό τουρισμό, και κατ’ επέκταση τον «ασημένιο τουρισμό» ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τα προτεινόμενα έργα.