Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'WWF Ελλάς' | 9 Ιουνίου 2021, 12:52

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Σχολιασμός νομοσχεδίου από το WWF Ελλάς Γενικά σχόλια Οι οδηγίες (ΕΕ) 2018/851 και (ΕΕ) 2018/852 έπρεπε ήδη να έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο από τον Ιούλιο του 2020. Βρισκόμαστε ένα έτος μετά και εξακολουθούμε να συζητάμε για την ενσωμάτωση των εν λόγω οδηγιών, μη λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη το πόσο χαμηλά βρίσκεται η Ελλάδα στις επιδόσεις της γύρω από τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων και την ανακύκλωση. Δεν λαμβάνεται επίσης σοβαρά υπόψη η σαφής στροφή της ΕΕ προς κυκλικές λύσεις στον τομέα των αποβλήτων. Η Ελλάδα εξακολουθεί να επιμένει, πράγμα που εμφανίζεται και στο παρόν νομοσχέδιο, σε μεσοβέζικες λύσεις, οι οποίες στο τέλος απλά θα διαιωνίσουν το σημερινό αδιαφανές και σαθρό καθεστώς, θα παγιδεύσουν τη χώρα σε ένα ξεπερασμένο και ακριβό μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων και θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην επιβολή προστίμων εκ μέρους της ΕΕ εντός των επόμενων δέκα ετών. Σε γενικές γραμμές το νομοσχέδιο που τίθεται εκ νέου σε διαβούλευση προβαίνει σε κάποιες διορθώσεις σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση που δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 2020, αλλά υποχωρεί σε πολλά σημεία σε σχέση με τις εξαγγελίες του πρώην Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Χατζηδάκη, αναφορικά πχ. με τον χρονικό ορίζοντα εφαρμογής του πληρώνω-όσο-πετάω και τη δημιουργία ενός συστήματος επιστροφής εγγύησης για φιάλες πλαστικού και αλουμινίου. Το παρόν νομοσχέδιο επίσης επιχειρεί να αποδυναμώσει το νόμο 4736/2020 για τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης, που θεσπίστηκε μόλις πριν από 9 μήνες, καταφέρνοντας να διαψεύσει τη φιλοδοξία με την οποία το υπουργείο περιβάλλοντος είχε δεσμευτεί πως θα αντιμετωπίσει την πλαστική ρύπανση. Στο νομοσχέδιο υπάρχουν θετικά στοιχεία. Αλλά λαμβάνοντας υπόψη το σημείο εκκίνησης της Ελλάδας, η ενσωμάτωση των οδηγιών είναι μάλλον αμήχανη και δεν περιέχει τις ρηξικέλευθες τομές που απαιτούνται. Στα λίγα θετικά στοιχεία του νομοσχεδίου περιλαμβάνουμε τη θέσπιση νέων προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγού για σειρά προϊόντων, τη θέσπιση των ΚΔΕΥ, την υποχρέωση κατηγοριών επιχειρήσεων να μετρούν τα επίπεδα σπατάλης τροφίμων, τον επιμερισμό των προστίμων για ΧΑΔΑ στους δήμους. Στα πολλά αρνητικά, τα πιο κύρια περιλαμβάνουν: 1) Την εμμονή στην καύση σκουπιδιών, παρότι έχει γίνει σαφές από την ΕΕ ότι τέτοια έργα δεν θα τύχουν ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και θα πρέπει να αποφεύγονται από χώρες που δεν έχουν πρότερη εμπειρία. Η επιμονή να καταστεί η καύση η βασική μέθοδος διαχείρισης των αστικών αποβλήτων στη χώρα μας, σε συνδυασμό με την κατασκευή δεκάδων ΜΕΑ σε όλη τη χώρα, είναι δεδομένο πως θα καθηλώσει τη διαχείριση των αποβλήτων στα κατώτερα στάδια ιεράρχησης. Με την έννοια αυτή σύντομα θα διαπιστωθεί η παραβίαση της ιεράρχησης των αποβλήτων όπως ορίζεται στην ενωσιακή νομοθεσία (άρθ.4, παρ.1 Οδηγίας 2008/98). 2) Την αδιαφορία για θέσπιση ενός άρτιου συστήματος διαφοροποίησης εισφορών των υπόχρεων παραγωγών ανάλογα με την ανακυκλωσιμότητα, το ανακυκλωμένο περιεχόμενο και τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης, 3) Την απαλλαγή των υπόχρεων παραγωγών από οποιαδήποτε νομική ευθύνη, 4) Τη θέσπιση ιδιαίτερα χαμηλού στόχου για τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων, μόλις 30% έως το 2030, όταν ο παγκόσμιος στόχος SDG 12.3 κάνει λόγο για μείωση κατά 50% έως το 2030. 5) Το πληρώνω-όσο-πετάω θεσπίζεται αμήχανα και η εφαρμογή του καθιερώνεται μόλις μετά το 2028 στις περισσότερες περιπτώσεις, 6) Το τέλος ταφής παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα και ο διαμοιρασμός των πόρων που θα προκύψουν από την είσπραξη του τέλους παραμένει διαβλητός, 7) Οι ρυθμίσεις που εισάγει το νομοσχέδιο για τα ΚΔΑΥ συντελούν στην απαξίωση και όχι στην ενδυνάμωση του ρόλου τους, 8) Καταργείται ο στόχος επαναχρησιμοποίησης για φιάλες, ο οποίος περιλαμβάνονταν στο προηγούμενο προσχέδιο του νόμου, 9) Καταργείται το ενιαίο σύστημα επιστροφής-εγγύησης για φιάλες πλαστικού και αλουμινίου και βαδίζουμε σε πολλά αναποτελεσματικά και αδιαφανή συστήματα, με μεγάλο προβληματισμό αναφορικά με τα κρούσματα διαφθοράς και εξαπάτησης που σύντομα θα αναπτυχθούν σε αυτό το αντικείμενο, 10) Παραμένουν σε τελείως λάθος βάση οι εισφορές που επιβάλλονται στους υπόχρεους παραγωγούς πλαστικών συσκευασιών, χωρίς καμιά σοβαρή αιτιολόγηση αυτής της πράξης, που ουσιαστικά θα διαιωνίσει την παραγωγή και εμπορία μη-ανακυκλώσιμων πλαστικών μιας χρήσης, 11) Σβήνονται από το νόμο 4736/2020 σημαντικές εξουσιοδοτικές διατάξεις και ιδίως αυτή που αφορά την αλλαγή σήμανσης των πλαστικών, πράγμα που αυτοακυρώνει την ίδια την κυβερνητική πολιτική που από τη μία υλοποιεί εκστρατείες κατά των πλαστικών μιας χρήσης και από την άλλη στηρίζει την διαιώνιση της κακής πληροφόρησης των πολιτών, 12) Δεν λαμβάνονται καθαρές αποφάσεις για την ανάκληση λειτουργίας αναποτελεσματικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, παρά μόνο επιβάλλεται ένα ομιχλώδες καθεστώς επιβολής προστίμων, τα οποία το πιο πιθανό είναι να μην εισπραχθούν ποτέ, 13) Τα περιφερειακά και τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων παραμένουν -βάσει του νομοσχεδίου- απλά ευχολόγια, καθώς δεν περιλαμβάνουν τεχνικοοικονομική ανάλυση και εκτίμηση επενδύσεων και κόστους αυτών, ούτε επίσης περιλαμβάνουν περιγραφή πηγών χρηματοδότησης και δείκτες προόδου, 14) Ο ΕΟΑΝ παραμένει αναποτελεσματικός, υποστελεχωμένος και πολιτικά ανεπαρκής, Πέρα από τα όσα λάθη περιλαμβάνει το νομοσχέδιο, υπάρχουν πολλά ακόμα κρίσιμα ζητήματα που αγνοούνται στο παρόν νομοσχέδιο και θα έπρεπε να περιληφθούν στις διατάξεις του. Τα σημαντικότερα είναι: Α) Η υποχρεωτική σήμανση των συσκευασιών βάσει της ανακυκλώσιμότητας στο υφιστάμενο σύστημα ανακύκλωσης και του τρόπου διάθεσης, ακολουθώντας το παράδειγμα της Γαλλίας (με το σχήμα Τρίμαν), Β) Η θέσπιση στόχων πρόληψης παραγωγής αποβλήτων και επαναχρησιμοποίησης, ειδικά σήμερα που θα πρέπει γρήγορα να προχωρήσουμε στην κυκλικότητα της οικονομίας της χώρας, Γ) Η θέσπιση στόχων πρόληψης και στα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, Δ) Η θέσπιση προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγού για το έντυπο χαρτί, Ε) Η στοχοθεσία και έλεγχος των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, ιδίως αυτών των υλικών συσκευασίας, να γίνεται βάσει της βασικής μεθόδου (δηλαδή, της μεθόδου για την οποία έχουν υποβάλλει σχέδιο τα συστήματα και για την οποία συλλέγουν εισφορές και κάνουν επενδύσεις). ΣΤ) Η δημιουργία ενός παρατηρητήριου διαχείρισης αστικών αποβλήτων, όπου θα αναρτώνται δημόσια οι επιδόσεις δήμων, ΦΟΔΣΑ και συστημάτων ΣΣΕΔ και θα παρουσιάζεται η πρόοδος του ΕΣΔΑ, των ΠΕΣΔΑ και των τοπικών σχεδίων. Συνοψίζοντας, αναφέρουμε ό,τι είχαμε δηλώσει συμμετέχοντας στη διαβούλευση για την προηγούμενη έκδοση του νομοσχεδίου: αυτό που σήμερα λείπει από την Ελλάδα και δεν καταφέρνει να αλλάξει το παρόν νομοσχέδιο είναι η δημιουργία ενός διαφορετικού αφηγήματος για τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων και την ανακύκλωση, όπου η διαφάνεια αποτελεί τον κανόνα κι όχι την εξαίρεση, όπου η εμπιστοσύνη των πολιτών αποκαθίσταται, όπου οι έλεγχοι είναι συνεχείς, άρτιοι και αποτελεσματικοί, όπου καταργούνται οι χαριστικές διατάξεις, όπου τα μέτρα προτείνονται βάσει συνεκτικού σχεδιασμού για την επίτευξη των στόχων, ακολουθώντας πλήρως την ιεραρχία διαχείρισης. Σχολιασμός επιμέρους άρθρων του σχεδίου νόμου ΜΕΡΟΣ Β’ / ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ (ΕΕ) 2018/851 ΤΗΣ 30ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2018 ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2008/98/ΕΚ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (L 150/109) Σχολιασμός άρθρου 5: Το άρθρο 5 αφορά τους όρους και τις διαδικασίες, βάσει των οποίων ένα απόβλητο μπορεί να θεωρηθεί υποπροϊόν. Κατά το νομοσχέδιο, αν δεν έχουν εκδοθεί οι σχετικές εκτελεστικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή κοινή υπουργική απόφαση (παρ. 2), ο καθορισμός των απαραίτητων όρων και προϋποθέσεων γίνεται με ΑΕΠΟ αποκλειστικά για την «τη συγκεκριμένη ουσία ή αντικείμενο που προκύπτει αποκλειστικά από την εξεταζόμενη στη ΜΠΕ διαδικασία παραγωγής» (ή, αν το έργο δεν υπάγεται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση, με απόφαση του Περιφερειάρχη). Η ρύθμιση παραβιάζει το άρθ. 5 παρ. 3 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851, και πρέπει να αποσυρθεί. Πρώτα από όλα, το άρθ. 5 παρ. 3 απαιτεί τον καθορισμό αναλυτικών κριτηρίων (ενν., γενικής εφαρμογής) και όχι όρων και προϋποθέσεων για «συγκεκριμένες» ουσίες ή διαδικασίες. Δεύτερον, μία ατομική ρύθμιση, όπως η ΑΕΠΟ, δεν είναι δυνατόν να επιβάλλει όρους και προϋποθέσεις σε «προοριζόμενες χρήσεις» που αφορούν άλλους φορείς, εκτός του πεδίου αναφοράς της συγκεκριμένης ΑΕΠΟ. Τρίτο, και σημαντικότερο, μία κανονιστική ρύθμιση διασφαλίζει τον ανταγωνισμό και την ισότιμη μεταχείριση όλων των περιπτώσεων. Σχολιασμός άρθρων 6 και 7: Όπως σημειώνεται στην Οδηγία (ΕΕ) 2008/98, «τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η ανάπτυξη της νομοθεσίας και της πολιτικής για τα απόβλητα είναι μια απολύτως διαφανής διαδικασία, τηρώντας τους υφιστάμενους εθνικούς κανόνες όσον αφορά τη διαβούλευση με τους πολίτες και τους ενδιαφερόμενους παράγοντες και τη συμμετοχή τους στη διαδικασία» (άρθ. 4 παρ. 2 εδ. γ΄). Στα πλαίσια αυτά, θα πρέπει να οριστεί ότι οι αποφάσεις του άρθ. 5 και άρθ. 6 του νομοσχεδίου υπάγονται σε μία διαδικασία δημοσίευσης και διαβούλευσης: με την σημερινή της μορφή, η διάταξη προβλέπει τον αποχαρακτηρισμό, και κατά συνέπεια, την διάθεση στο περιβάλλον αποβλήτων μέσα από μία διαδικασία που εμπλέκει μόνο τον παραγωγό των αποβλήτων και την διοίκηση. Παράλληλα, θα πρέπει να οριστεί με ακρίβεια ο τρόπος δημοσίευσης της απόφασης της παρ. 3 του άρθ. 6, η οποία λαμβάνεται από τον Γενικό Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων κατόπιν αιτήματος συγκεκριμένου φορέα (επιχείρησης), και αφορά τα απόβλητα του τελευταίου. Η απόφαση αυτή πρέπει να τεκμηριώνει ότι δεν επηρεάζεται δυσμενώς το περιβάλλον και την δημόσια υγεία: κατά συνέπεια, θα πρέπει να υπάρχει πλήρης διαφάνεια και δημοσιότητα, όχι μόνο της ίδιας της απόφασης, αλλά και των στοιχείων που την τεκμηριώνουν. Θα έπρεπε να διευκρινιστεί, επίσης, η έννοια της ύπαρξης «ζήτησης» ή «αγοράς» [άρθ. 6 παρ. 1 περίπτ. (β) του νομοσχεδίου και της Οδηγίας]. Ο αποχαρακτηρισμός είναι συνέπεια της ύπαρξης «ζήτησης» ή «αγοράς» που μπορεί να απορροφήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τις παραγόμενες ποσότητες. Σε αντίθετη περίπτωση (δηλαδή ανεπαρκούς «ζήτησης» ή περιορισμένης «αγοράς»), δεν δικαιολογείται ο αποχαρακτηρισμός. Η διαδικασία χαρακτηρισμού επικίνδυνων αποβλήτων ως μη επικίνδυνων και αντιστρόφως χαρακτηρίζεται από ασάφεια και αδιαφάνεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα ατυχές, αν ληφθούν υπόψη οι πιθανές επιπτώσεις για την δημόσια υγεία, το περιβάλλον και την εργασία, και αντίθετο στο πνεύμα διαφάνειας και δημόσιας συμμετοχής που διέπει την Οδηγία (πρβλ. άρθ. 7 παρ. 2 και 7 παρ. 4 του νομοσχεδίου). Για παράδειγμα, δεν είναι καθόλου σαφές ποιος αποφασίζει, και με βάση ποια αποδεικτικά στοιχεία. Η προσθήκη εκπροσώπου του ΕΑΓΜΕ σε θέματα επαναχαρακτηρισμού των αποβλήτων προφανώς έχει νόημα μόνο στην περίπτωση εξορυκτικών αποβλήτων, και μόνο στον βαθμό που τα απόβλητα αυτά υπάγονται στον παρόν νομοσχέδιο (βλ. άρθ. 2 παρ. 2 δ) νομοσχεδίου). Σχολιασμός άρθρου 8: Η λήψη μέτρων με υπουργική απόφαση για την ενίσχυση την πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης δεν θα πρέπει να έχει προαιρετικό χαρακτήρα αλλά να οριστεί με σαφήνεια. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να διαγραφεί το διστακτικό «μπορούν» στις παρ. 1 και 2. Ο νομοθέτης θα έπρεπε στο παρόν άρθρο να παραθέσει συγκεκριμένα μέτρα που πρόκειται να ληφθούν με υπουργική απόφαση (περιλαμβάνοντας και καταληκτική ημερομηνία δημοσίευσης) για: α) την υποχρεωτική σήμανση προϊόντων που υπόκεινται σε σύστημα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των προϊόντων συσκευασίας για τη δυνατότητα ανακύκλωσης και τον τρόπο διάθεσης (στο παράδειγμα του Triman της Γαλλίας που πρόσφατα κατέστη υποχρεωτικό), β) τη δημιουργία προτύπων για τον σχεδιασμό προϊόντων με τρόπο που διευκολύνουν την επαναχρησιμοποίησης, επιδιορθωσιμότητα, ανακύκλωση, γ) τη δημιουργία προτύπων για προϊόντα με ανακυκλωμένο περιεχόμενο. Σχολιασμός άρθρου 9: Βρισκόμαστε εμπρός σε μια μεγάλη πρόκληση για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων και τη μετάβαση σε ένα κυκλικό μοντέλο. Υπό αυτό το πρίσμα, τα ΠΔΕΠ πρέπει να καθορίζουν όχι μόνο στόχους διαχείρισης αποβλήτων (παρ. 1β), αλλά και στόχους πρόληψης, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η αλόγιστη παραγωγή αποβλήτων. Όσον αφορά τις διατάξεις για την γεωγραφική κάλυψη των ΣΕΔ (στοιχεία α) και β) της παρ. 2) επαναλαμβάνεται verbatim (αυτολεξεί) η διατύπωση της Οδηγίας, χωρίς ουσιαστικές εγγυήσεις και διασφαλίσεις ότι δεν θα υπάρξουν ανισότητες στην γεωγραφική κάλυψη. Δυστυχώς, η γενικόλογη αυτή διατύπωση είναι απίθανο να οδηγήσει σε αποτελεσματική εφαρμογή, και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για άνιση πρόσβαση στις υπηρεσίες των ΣΕΔ για παραγωγούς και τελικούς χρήστες. Το νομοσχέδιο θα πρέπει να εναρμονιστεί με το πνεύμα (και όχι μόνο με το γράμμα) της ενωσιακής διάταξης, και να υποχρεώσει τους φορείς ΣΣΕΔ να διασφαλίσουν την ομοιόμορφη κάλυψη εντός της τοπικής αρμοδιότητας, και την ελάχιστη προσιτότητα των υπηρεσιών τους για όλους . Όσον αφορά τον αυτοέλεγχο (στοιχείο δ) της παρ. 2), δεν είναι σαφές πώς ο έλεγχος των χρηματοοικονομικών καταστάσεων από τους ορκωτούς ελεγκτές ή τις ελεγκτικές εταιρείες του άρθρου 14 ν. 4449/2017 θα διασφαλίζει την τήρηση της ποιότητας των στοιχείων «που υποβάλλονται σύμφωνα… με τις απαιτήσεις του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1013/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 2006 για τις μεταφορές αποβλήτων (L 190)…». Με τον ίδιο τρόπο, δεν είναι σαφές πώς οι ορκωτοί ελεγκτές και οι ελεγκτικές εταιρείες θα ελέγξουν την διαφοροποίηση (modulation) εισφορών με βάση προσεγγίσεις κύκλου ζωής, και ανάλογα με χαρακτηριστικά όπως η ανθεκτικότητα, η επισκευασιμότητα, η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης και η ανακυκλωσιμότητα [βλ. αμεσως παρακάτω, παρ. 3(β) και άρθρο 8α παρ. 3(δ)(i) της Οδηγίας]. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι αυστηρά χρηματοοικονομικά – αλλά τεχνικά, τεχνολογικά, χημικά και περιβαλλοντικά. Κατά την Οδηγία, ο μηχανισμός αυτοελέγχου πρέπει να είναι «επαρκής» [άρθ. 8α παρ. 3 δ)]. Η διάταξη της παρ. 2στ θεωρείται πλεονασμός και θα πρέπει να αφαιρεθεί (δείτε πιο κάτω και σχετικό σχολιασμό για την παρ. 8 του παρόντος άρθρου). Αναφορικά με τις χρηματικές εισφορές (παρ. 3β) θα πρέπει να γίνει σαφές και να αναφερθεί ρητά πως αυτές θα υπόκεινται σε διαφοροποίηση (eco-modulation) ανάλογα με την ανθεκτικότητα, επισκευασιμότητα, δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης, ανακυκλωσιμότητα στο υφιστάμενο συστήματα ανακύκλωσης (και όχι σε κάποιο ιδεατό όπου όλα ανακυκλώνονται) και την παρουσία επικίνδυνων ουσιών. Σε διαφορετική περίπτωση αγνοείται ένα βασικό εργαλείο οικολογικού σχεδιασμού και παρατείνεται το business as usual. Η σύσταση επιτροπής για διαβούλευση επί θεμάτων εναλλακτικής διαχείρισης (παρ. 6), παρότι θεωρητικά θα ήταν χρήσιμη, στην πράξη αναμένουμε να αποτελέσει άλλον έναν ανενεργό θεσμό, χωρίς αρμοδιότητες και δυνατότητες παρέμβασης στις εξελίξεις. Ελπίζουμε να διαψευστούμε. Θετική βρίσκουμε την απαίτηση για αναθεώρηση των επιχειρησιακών των υφιστάμενων ΣΕΔ έως 1/1/2022 (παρ. 7). Όσον αφορά την επιφύλαξη υπέρ της προστασίας της εμπιστευτικότητας των εμπορικώς ευαίσθητων πληροφοριών (παρ. 8), και σύμφωνα με (α) την Οδηγία 2003/4 (άρθρο 2 παρ. 2) , και την Σύμβαση του Άαρχους [άρθ. 4 παρ. 4 (δ)], η επίκληση του εμπιστευτικού χαρακτήρα εμπορικών ή βιομηχανικών πληροφοριών δεν μπορεί να αντιταχθεί στην παροχή στο κοινό πληροφοριών σχετικών με εκπομπές στο περιβάλλον. Οι πληροφορίες για την διαχείριση, και σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό για την διάθεση των αποβλήτων συνιστούν, σε μεγάλο βαθμό, πληροφορίες για εκπομπές στο περιβάλλον. Οι εργασίες διάθεσης (Παράρτημα Ι Οδηγίας 2008/98) αποτελούν, σχεδόν στο σύνολό τους, εργασίες εναπόθεσης των αποβλήτων σε διάφορα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ οι εργασίες ανάκτησης (Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2008/98) οδηγούν σε «δευτερογενείς» εκπομπές στο περιβάλλον. Συνεπώς, οι πληροφορίες αυτές δεν μπορούν να θεωρηθούν, στο σύνολό τους, εμπιστευτικές ή εμπορικώς ευαίσθητες. Σε κάθε περίπτωση, η δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο και της αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των αποβλήτων από τα ΠΔΕΠ αποτελεί αντικείμενο έντονου δημόσιου συμφέροντος. Θεωρούμε ότι στο άρθ. 9 (παρ. 1) θα πρέπει επίσης να υπάρξει ρητή αναφορά στην υποχρέωση των ΣΕΔ να παρακολουθούν την πορεία των αποβλήτων, όχι μόνο στην είσοδο των ΚΔΑΥ, άλλα έως την τελική επεξεργασία τους και να παραθέτουν σχετική ενημέρωση στον ΕΟΑΝ σε ετήσια βάση. Προτείνεται να γίνει ρητή μνεία στην πλήρη ιχνηλασιμότητα των αποβλήτων που εντάσσονται σε ΠΔΕΠ, με τη δημιουργία κατάλληλης βάσης δεδομένων, βασισμένης ή διασυνδεδεμένης με το ΗΜΑ, όπως εξάλλου προβλέπει και το άρθ. 35 της Οδηγίας και ειδικά οι παρ. 1 και 4. Σε περίπτωση που τα απόβλητα εξάγονται τα ΣΣΕΔ είναι υποχρεωμένα να αναφέρουν στον ΕΟΑΝ τις ποσότητες, το είδος και τον προορισμό των εξαγόμενων αποβλήτων. Τέλος, ούτε το νομοσχέδιο, ούτε η προϊσχύουσα νομοθεσία, καθορίζει με επαρκή σαφήνεια την νομική φύση των ΠΔΕΠ. Πράγματι, αυτό δεν συμβαίνει ούτε στην Οδηγία, η οποία αναφέρεται σε «δέσμη κανόνων» (3 περ. 21 Οδηγίας 2008/98), «νομοθετικά και μη νομοθετικά μέτρα» (8 παρ. 1 εδ. α’ Οδηγίας 2008/98), «οικονομική ευθύνη για…δραστηριότητες» (8 παρ. 1 εδ. β’) , «υποχρέωση για την παροχή… πληροφοριών» (8 παρ. 1 γ’), καθορισμό «υποχρεώσεων» [8α παρ. 1 περ. (α)], οικονομικά μέσα και οικονομική διαχείριση [8α παρ. 3 γ) και δ) i)], «οργανισμό» (8α παρ. 3] ή οργανώσεις που εκπληρώνουν υποχρεώσεις διευρυμένης ευθύνης [8α παρ. 5], κλπ. Το νομοσχέδιο, σε άλλο σημείο, κάνει λόγο για «σύμβαση» (ή μάλλον συμβάσεις) με φορέα ΣΣΕΔ (άρθ. 11 παρ. 4 νσχ.). Οι αόριστες αυτές αναφορές της Οδηγίας και του νομοσχεδίου έχουν την έννοια ότι τα ΠΔΕΠ θα πρέπει να έχουν μία συγκεκριμένη νομική φύση -πιθανώς, καθορισμένη με μη περιοριστικό τρόπο-, αλλά αυτή δεν μπορεί να καθοριστεί με αυστηρό τρόπο από την Οδηγία, που απευθύνεται σε κράτη μέλη με διαφορετικά νομικά συστήματα. Ο καθορισμός αυτός, όμως, μπορεί και πρέπει να γίνει από το νομοσχέδιο. Ο καθορισμός αυτός θα επέτρεπε να διευκρινιστούν και άλλα ζητήματα -π.χ., αν η έγκριση των ΠΔΕΠ υπόκειται σε πρόσθετους όρους και προϋποθέσεις (πέρα από όσους ορίζει η νομοθεσία περί αποβλήτων και το παρόν νομοσχέδιο), ή οι παραγωγοί (ή η οργάνωση του ΠΔΕΠ) φέρουν ευθύνη (και ποιας μορφής) για την μη επίτευξη των στόχων του ΠΔΕΠ. Σχολιασμός άρθρου 10: Θετικά κρίνονται οι προβλέψεις για δημιουργία νέων ΠΔΕΠ. Βρισκόμαστε πολύ πίσω στην διαχείριση των αποβλήτων για τα οποία θα συσταθούν νέα ΠΔΕΠ, επομένως η σύσταση και λειτουργία των νέων ΠΔΕΠ θα πρέπει να γίνει πολύ νωρίτερα, το αργότερο έως 31/12/2022. Το έντυπο χαρτί και το χαρτί γραφικής ύλης θα πρέπει επίσης να γίνουν αντικείμενο ενός νέου ΠΔΕΠ. Σχολιασμός άρθρου 11: Στην προηγούμενη έκδοση του νομοσχεδίου επικροτήσαμε τη θέσπιση της πρόβλεψης για μη-απαλλαγή των υπόχρεων παραγωγών από την ευθύνη εναλλακτικής διαχείρισης στην περίπτωση που η απόκλιση του ΣΣΕΔ με τον οποίο συμβάλλονται είναι μεγαλύτερη του 50%. Σήμερα διαπιστώνεται μια τάση εφησυχασμού στους υπόχρεους παραγωγούς που συμβάλλονται με καταφανώς αναποτελεσματικά ΣΣΕΔ χωρίς να ενδιαφέρονται για το έργο που επιτελούν τα εν λόγω ΣΣΕΔ και την αδιαφάνεια με την οποία λειτουργούν. Διαπιστώνεται επίσης η παντελής αδιαφορία των παραγωγών να προχωρήσουν σε οικολογικό σχεδιασμό με αποτέλεσμα να επιμένουν να παράγουν και να διακινούν μη-ανακυκλώσιμα και μη-επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα και συσκευασίες. Αυτή η πρόβλεψη δυστυχώς απαλείφθηκε από το παρόν νομοσχέδιο, δίνοντας χώρο στο business-as-usual. Είναι λάθος και πρέπει να επιστρέψει η συγκεκριμένη διάταξη. Σε τελική ανάλυση, δεν μπορεί να υπάρξει κενό στην ευθύνη διαχείρισης των αποβλήτων (πρβλ. άρθ. 15 Οδηγίας). Αν δεν υφίσταται ΠΔΕΠ, ή αν το ΠΔΕΠ δεν επιτυγχάνει τους στόχους του, υπεύθυνοι παραμένουν αναλογικά οι αρχικοί παραγωγοί ή «άλλοι κάτοχοι» των αποβλήτων (πρβλ. 15 παρ. 1 και παρ. 2 της Οδηγίας 2008/89). Η θέσπιση ΠΔΕΠ δεν είναι παρά ένα νομοθετικό μέτρο αναδιανομής της ευθύνης αυτής στην αλυσίδα επεξεργασίας, έτσι ώστε το κύριο μέρος της ευθύνης να μεταφερθεί (μαζί με τα αντίστοιχα κίνητρα) σε ένα μέρος που έχει την κατάλληλη τεχνογνωσία για την πρόληψη και την ανάκτηση των αποβλήτων, και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη, η παραγωγή και η εμπορία προϊόντων με όσο το δυνατόν μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον (πρβλ. άρθ. 8 παρ. 1 και παρ. 2 της Οδηγίας). Κατά συνέπεια, η απαλλαγή των συμβεβλημένων παραγωγών από την ευθύνη σε περίπτωση αστοχίας του ΣΣΕΔ απλώς μεταφέρει την ευθύνη στον εκάστοτε κάτοχο, συνήθως τον τελικό χρήστη. Πρόκειται για επιλογή που ενισχύει την αδιαφάνεια και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους στην διαχείριση των αποβλήτων, και υπονομεύει την ανάκτηση, την ανακύκλωση και τον οικολογικό σχεδιασμό. Επίσης είναι κοινωνικά άδικη, ειδικά στις περιπτώσεις ζωτικών και διαδεδομένων προϊόντων, για τα οποία δεν υπάρχουν προσιτές οικολογικότερες εκδοχές, διότι μεταφέρει την ευθύνη (σε γενικές γραμμές) από αυτούς που έχουν το οικονομικό όφελος από την εμπορία σε αυτούς που έχουν ζωτική ανάγκη χρήσης του προϊόντος. Σχολιασμός άρθρου 12: Θετικά κρίνεται η απαίτηση υποβολής οικονομικών στοιχείων, όπως περιγράφονται στην παρ. 11θ, ενσωματώνοντας μεταξύ άλλων πληροφορίες για το επενδυτικό και λειτουργικό κόστος ανά μέθοδο διαχείρισης καθώς και το κόστος ανά τόνο ανακυκλούμενων αποβλήτων και τις δανειακές υποχρεώσεις. Η παρ. 14 που αφορά την επιβολή ποινών για την μη-επίτευξη στόχων από ΣΣΕΔ, θεωρούμε ότι τελικά θα λειτουργήσει αποπροσανατολιστικά και δεν θα καταφέρει να φέρει την πολυπόθητη εκκαθάριση του χώρου της ανακύκλωσης από πασιφανώς αναποτελεσματικά και αδιαφανή ΣΣΕΔ. Όλη η διαδικασία επιβολής προστίμων, που είναι αμφίβολο ότι θα εισπραχθούν, οδηγεί σε μια πενταετία αδράνειας. Μόνο στο 5ο έτος προβλέπεται η ανάκληση λειτουργίας ενός συστήματος αν δεν πιάνει τουλάχιστον το 80% του στόχου του. Θεωρούμε ότι η έγκριση των συστημάτων θα πρέπει να ανακαλείται αν έως το τρίτο έτος της εφαρμογής του επιχειρησιακού τους σχεδίου δεν επιτυγχάνουν τουλάχιστον το 80% του στόχου. H παρ. 14 συνεπάγεται μία περίοδο τουλάχιστον πενταετίας (πολύ μεγαλύτερη στην πραγματικότητα, αν συνυπολογιστεί η άσκηση του δικαιώματος ακρόασης, διοικητικών προσφυγών και ένδικων βοηθημάτων και κάθε είδους καθυστερήσεις στην συγκρότηση οργάνων, λήψη αποφάσεων, κοκ.), κατά την διάρκεια οι ρόλοι και οι υποχρεώσεις που σχετίζονται με την διευρυμένη ευθύνη παραγωγού παραμένουν εκκρεμείς και απροσδιόριστες (ιδίως αν ληφθεί υπόψη η απαλλαγή των συμβεβλημένων παραγωγών από κάθε ευθύνη σύμφωνα με την νέα εκδοχή του άρθρου 11). Η κατάσταση αυτή εγγυάται κινδύνους για το περιβάλλον, και περαιτέρω διενέξεις. Θα πρέπει, κατ’ ελάχιστον, να οριστεί ότι η επιβολή σχεδίου συμμόρφωσης δεν θίγει την ισχύ των στόχων , και η τελική ευθύνη παραμένει και στους συμβεβλημένους στο ΣΕΔ παραγωγούς. Σε κάθε περίπτωση, κάθε κύρωση που ορίζεται από το νσχ. πρέπει να είναι «αποτελεσματική, αποτρεπτική και αναλογική» (36 παρ. 2 Οδηγίας), και αυτό δεν συμβαίνει με μία τόσο σημαντική καθυστέρηση. Κρίνουμε επίσης απαραίτητο να οριστεί πως η αξιολόγηση των στόχων όπως αναφέρεται τις παρ. 12 και 18 αφορά τη βασική μέθοδο, δηλαδή τη μέθοδο για την οποία έχουν υποβάλλει σχέδιο τα συστήματα και για την οποία συλλέγουν εισφορές και κάνουν επενδύσεις. Σε διαφορετική περίπτωση, τα συστήματα θα εξακολουθήσουν να συλλέγουν πόρους για δράσεις και επενδύσεις στο πλαίσιο της βασικής μεθόδου, αλλά αυτοί οι πόροι θα κατασπαταλώνται χωρίς να επιτυγχάνονται αποτελέσματα. Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε πως είναι κάπως παράδοξο (i) αφενός ο ΕΟΑΝ να εγκρίνει το ΣΕΔ (13 παρ. 1 νσχ.), να εποπτεύει τα ΣΕΔ μέσω κατάλληλου πλαισίου «παρακολούθησης, εποπτείας και επιβολής» (9 παρ. 4 νσχ.), να αξιολογεί εκθέσεις προγραμματισμού και απολογιστικές εκθέσεις του ΣΕΔ (12 παρ. 10 και παρ. 11 νσχ.), να ελέγχει το διοικητικό κόστος (12 παρ. 13 νσχ.) και (ii) αφετέρου, να πρέπει να επιβάλλει, ενδεχομένως μόνο μετά από 2 χρόνια λειτουργίας του ΣΕΔ, σχέδιο συμμόρφωσης. Γιατί μία τόσο σημαντική απόκλιση από τους στόχους δεν διαπιστώθηκε νωρίτερα; Θα ήταν καλύτερα το ενδιάμεσο στάδιο του σχεδίου συμμόρφωσης να είναι προαιρετικό, και να είναι δυνατή, διαδοχικά ή παράλληλα και ανάλογα με την περίπτωση, η επιβολή κυρώσεων σύμφωνα με τα άρθρα 66-68 νσχ., ή η κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής σύμφωνα με το άρθ. 12 παρ. 18. Σχολιασμός άρθρου 13: Θεωρούμε σωστή την πρόβλεψη της παρ. 1Α, βάσει της οποίας ορίζεται ένα όριο στη διαδικασία εξέτασης του φακέλου έγκρισης ενός ΣΣΕΔ. Όμως, η σιωπηρή έγκριση του ΣΕΔ (μέσω της άπρακτης παρόδου της προθεσμίας, βλ. άρθ. 13 παρ. 1Α νσχ.) δεν διασφαλίζει διαφάνεια και νομική ασφάλεια, και είναι αμφίβολο αν ικανοποιεί της απαιτήσεις της Οδηγίας, η οποία αναφέρεται σε «άδεια» (23 παρ. 1 Οδηγίας) και σε καθορισμό «με σαφή τρόπο» πλαισίου ρόλων και αρμοδιοτήτων και στόχων [άρθ. 8α παρ. 1 α) και β) Οδηγίας], οι οποίοι είναι αντικείμενο διοικητικών ελέγχων (άρθ. 65 νσχ.) και πιθανώς κυρώσεων (άρθ. 66 επ. νσχ.). Είναι απορίας άξιο πώς είναι δυνατόν να «θεωρούνται εγκεκριμένα» τα κρίσιμα στοιχεία του Παραρτήματος Ι (μεταξύ πολλών άλλων, η γεωγραφική εμβέλεια, οι στόχοι, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, το πλαίσιο των ελέγχων, το ύψος της εγγυητικής ευθύνης) χωρίς ρητή πράξη, και μόνο με βάση τα υποβληθέντα στοιχεία από τον φορέα ΣΕΔ (τα οποία, σε περίπτωση σιωπηρής έγκρισης, είναι άγνωστο αν και σε ποιο βαθμό έχουν αξιολογηθεί). Σχολιασμός άρθρου 16: Η προσθήκη της διάταξης είναι θετική. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι βασικά μέσα εφαρμογής της είναι το Εθνικό Σχέδιο Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων [ άρθ. 18 ν. 3855/2010 (Α’ 95), και ΦΕΚ Β’ 466/2021] και η Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία (απόφαση ΚΥΣΟΙΠ 81/17.04.2018). Κανένα από τα δύο δεν έχει κανονιστικό χαρακτήρα, και ειδικότερα κανένα από τα δύο δεν περιλαμβάνει δεσμευτικούς στόχους. (Μολονότι το Εθνικό Σχέδιο Πράσινων Συμβάσεων χαρακτηρίζει καταχρηστικά ορισμένους στόχους «δεσμευτικούς», από το περιεχόμενό του προκύπτει ότι έχουν κατευθυντήριο και ενδεικτικό χαρακτήρα). Ακόμα χειρότερα, η εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δημόσιων Συμβάσεων σε ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες είναι «μη δεσμευτική», μολονότι υπάρχει σχετικό νομικό πλαίσιο και τεχνικές λύσεις. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο «σχεδιασμός κτηρίων γραφείων (κατασκευή και διαχείριση)»(πρβλ. άρθ. 6 Οδηγίας 2012/27) και οι «υποδομές διαχείρισης λυμάτων» [πρβλ. ΚΥΑ 145116/2011 «Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις» (Β΄ 354/08.03.2011)]. Σχολιασμός άρθρου 17: Θετικές επί της αρχής οι προβλέψεις του άρθ. 17. Ήταν μια απαίτηση της οδηγίας που έλειπε από την προηγούμενη έκδοση του νομοσχεδίου. Όμως δεν είναι σαφές γιατί οι προβλέψεις του νομοσχεδίου περιορίζονται στα έπιπλα, και τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ενώ η Οδηγία, πέρα από την γενική της διατύπωση, αναφέρει ρητά και τα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας, τις συσκευασίες και τα υλικά και προϊόντα δομικών κατασκευών [πρβλ. άρθ. 9 παρ. 1 περ. β’ και δ’]. Θα ήταν επίσης καλύτερο να οριστεί ρητά ο τρόπος ενημέρωσης του καταναλωτή, διότι η προτεινόμενη διατύπωση, στην πράξη, μεταφέρει στον καταναλωτή το βάρος ανεύρεσης των απαραίτητων πληροφοριών. Σχολιασμός άρθρου 18: Τα ΚΔΕΥ είναι μια ευπρόσδεκτη ρύθμιση αλλά θα πρέπει να γίνει υποχρεωτική η κατασκευή και λειτουργία τους σε όλους τους ΟΤΑ Α’ βαθμού ή έστω σε ΟΤΑ με πληθυσμό άνω των 1.000 κατοίκων. Σήμερα 163 ΟΤΑ Β’ βαθμού έχουν πληθυσμό κάτω των 20.000 και 161 ΟΤΑ πληθυσμό άνω των 20.000 (βλ. σχετικά υ.α. 15150/2014, ΦΕΚ Β 955, 16.04.2014 «Πρωτοβάθμιοι και Δευτεροβάθμιοι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Χώρας με το Ν. 3852/2010». Αν παραμείνει η πρόβλεψη της παρ. 3 τότε περισσότεροι από τους μισούς δήμους της χώρας και το μεγαλύτερο μέρος των Ελληνικών τουριστικών προορισμών θα μείνουν εκτός της ρύθμισης. Σχολιασμός άρθρου 19: Ορθές οι προβλέψεις του παρόντος άρθρου. Θα πρέπει απαραίτητα να επεκταθούν και σε άλλα είδη, όπως συσσωρευτές και μπαταρίες και βρεφικά προϊόντα. Η παρ. 3 είναι καταρχήν θετική, διότι στην ουσία καθιστά την σχετική διαδικασία υποχρεωτική. Ωστόσο, δεν θα πρέπει ο νομοθέτης να αρκείται σε μία υποβολή «υπεύθυνης δήλωσης» εκ μέρους των παραγωγών/ εισαγωγέων/ διανομέων, αλλά να ζητά ουσιαστικά αποδεικτικά στοιχεία. Δεν πρέπει η εφαρμογή της διάταξης να βασίζεται σε απλές «δηλώσεις» των υπόχρεων φορέων. Σχολιασμός άρθρου 20: Θεωρούμε απολύτως λανθασμένο τον ορισμό στόχου μείωσης των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή κατά 30% σε σχέση με το έτος βάσης 2022. Ο στόχος δεν συμβαδίζει με τον παγκόσμιο στόχο SDG 12.3 που καλεί σε μείωση κατά 50% έως το 2030. Το λιγότερο που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση είναι να ευθυγραμμίσει τον εγχώριο στόχο με τον παγκόσμιο στόχο. Σωστή θεωρούμε την πρόβλεψη για καταχώρηση ανά τρίμηνο των παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων από σύνθετα τουριστικά καταλύματα και κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα άνω των 100 κλινών (παρ. 4δ), όπως επίσης και από επιχειρήσεις μαζικής εστίασης (παρ. 4η) Αναφορικά με τα όσα προβλέπονται στην παρ. 8, είναι αναντίρρητη η ανάγκη για εκπαίδευση και ενημέρωση κι άρα κρίνεται θετικά το περιεχόμενό της. Επιπρόσθετα, όμως θα πρέπει να προβλεφθεί η αξιοποίηση υλικού όχι μόνο για την πρόληψη τροφίμων, αλλά γενικότερα για την πρόληψη αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την ορθή ανακύκλωση. Αν απλά παραχθεί και διανεμηθεί κάποιο υλικό, σίγουρα δεν πρόκειται να δούμε αλλαγές. Θα πρέπει επιπρόσθετα με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων να οριστεί ως υποχρέωση σε ετήσια βάση να ενημερώνονται οι μαθητές για τα εν λόγω θέματα, ενδεχομένως στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης. Επιπρόσθετα, τα «σχολικά γεύματα» είναι ένας μηχανισμός που μπορεί να αξιοποιηθεί για την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση μαθητών και γονιών για τον περιορισμό της σπατάλης. Ιδίως όταν γνωρίζουμε σήμερα ότι ένα μεγάλο μέρος των σχολικών γευμάτων καταλήγει στα σκουπίδια. Στο παρόν άρθρο θεωρούμε πως θα πρέπει επιπλέον να τεθούν και οι εξής προβλέψεις: Α) Με υπουργική απόφαση έως 30.6.2022 να οριστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις για αλλαγή στη σήμανση τροφίμων και να επιβληθούν κοινοί κανόνες αναφορικά με την ημερομηνία λήξης και γενικά τη διατηρησιμότητα των προϊόντων. Πρόκειται για μια ενέργεια που ούτως ή άλλως αναμένεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ «από το αγρόκτημα στο πιάτο» (EU Farm to fork). Β) Θέσπιση προγράμματος κατάρτισης φορέων του ευρύτερου δημοσίου τομέα (πανεπιστήμια, νοσοκομεία, στρατός), προκειμένου να ενσωματώσουν υποχρεωτικά συστήματα εκτίμησης και περιορισμού της σπατάλης. Συνδυαστικά θα απαιτηθούν προγράμματα κατάρτισης εργαζομένων και παρακολούθησης της προόδου με τη δημιουργία σχετικών πρωτοκόλλων και διαδικασιών. Γ) Στο ίδιο πλαίσιο, θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη ώστε στο εθνικό σχέδιο πράσινων προμηθειών να ενταχθούν και τα τρόφιμα, όπως επίσης και η ανάπτυξη ελάχιστων προτύπων (standards) για την πρόληψη της σπατάλης (διαδικασίες κατάρτισης προσωπικού, διαδικασίες προετοιμασίας μενού και συντήρησης τροφίμων, μέγεθος μερίδων κοκ). Σχολιασμός άρθρου 24: Το άρθρο δεν προσθέτει κάτι σε όσα ήδη ισχύουν, βάσει της Οδηγίας 2010/75, της Εκτελεστικής Απόφασης 2017/302 και των εθνικών διατάξεων μεταφοράς. Η συμφωνία της παραγράφου 2 με το ενωσιακό δίκαιο είναι αμφίβολη: οι δυνατότητα εξαιρέσεων από ορισμένες απαιτήσεις της Οδηγίας 2010/75 ρυθμίζεται από τους όρους και προϋποθέσεις που θέτει η τελευταία. Σχολιασμός άρθρου 25: Η χωριστή συλλογή για χαρτί, μέταλλα, πλαστικά, γυαλί προβλέπονταν στην πρότερη νομοθεσία για τα απόβλητα αλλά ουδέποτε επιβλήθηκε. Δυστυχώς, η προτεινόμενη διάταξη του νομοσχεδίου δεν προβλέπει μέτρα εφαρμογής και παρακολούθησης της πορείας επίτευξης των στόχων επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Για να μην παρατηρηθεί κι αυτή τη φορά το ίδιο φαινόμενο θα πρέπει να προστεθούν προβλέψεις που θα δημιουργήσουν το κατάλληλο κίνητρο για δημοτικές αρχές και ΦΟΣΔΑ να προχωρήσουν στη χωριστή συλλογή. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει η υποχρεωτική χωριστή συλλογή και τα χωριστά ρεύματα να καταστούν υποχρεωτικά από 1/1/2023 στο σύνολο της χώρας και σε επίπεδο ΟΤΑ, και μόνο με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας να δύναται να προβλέπονται εξαιρέσεις βάσει της παρ. 3 του άρθ. 23 και μόνο σε περιπτώσεις που συντρέχουν λόγοι επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος, καθώς και σε περιπτώσεις γεωγραφικών, πληθυσμιακών, κοινωνικών και οικονομικών ιδιαιτεροτήτων Ο.Τ.Α. α’ βαθμού, όπως οι πολύ ορεινοί. Η χωριστή συλλογή θα πρέπει υποχρεωτικά να προβλέπεται και να σχεδιαστεί στην αναθεώρηση των ΤΣΔΑ. Σε περίπτωση που ΟΤΑ δεν συμμορφώνονται με την απαίτηση, δεν σχεδιάζουν και δεν εφαρμόζουν τη χωριστή συλλογή, να οριστεί στο άρθ. 66 του παρόντος σχετική κύρωση. Για την επίτευξη της χωριστής συλλογής, ο κάθε ΟΤΑ συνεργάζεται με τα ΣΣΕΔ που σχετίζονται με το θέμα και καταστρώνουν από κοινού σχέδιο χρηματοδότησης και εφαρμογής της χωριστής συλλογής. Τα σχετιζόμενα ΣΣΕΔ αναλαμβάνουν το κόστος που τους αναλογεί και το οποίο θα προκύψει από μαθηματικό τύπο με σχετική μελέτη και απόφαση του ΕΟΑΝ έως 31/12/2021. Σχολιασμός άρθρου 27: Το άρθ. 27 αναδεικνύει κενά και λάθη της θεσμικής δομής για τη διαχείριση αστικών αποβλήτων και την ανακύκλωση. Τα σχολεία και οι φορείς της γενικής κυβέρνησης θα πρέπει να διαθέτουν χωριστή συλλογή έντυπου χαρτιού, όμως για το εν λόγω απόβλητο δεν υπάρχει ΠΔΕΠ και ουσιαστικά σήμερα οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν και εμπορεύονται αυτό το προϊόν μετέχουν δωρεάν στα συστήματα ανακύκλωσης. Επιπρόσθετα, για τα σχολεία επιβάλλεται χωριστή συλλογή για χαρτί-απόβλητα συσκευασιών και βιοαπόβλητα, όμως στους φορείς της γενικής κυβέρνησης επιβάλλεται μόνο η χωριστή συλλογή χαρτιού, πράγμα που δείχνει πως οι δημόσιες υπηρεσίες δεν είναι σε θέση να κάνουν ό,τι ζητούν από τα παιδιά να πράξουν! Σχολιασμός άρθρου 28: Ορθή η πρόβλεψη για υποχρεωτική εξασφάλιση χώρου σε νέες οικοδομές για συλλογή αποβλήτων, σε τουλάχιστον τέσσερα ρεύματα. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει καμία μέριμνα για το τι πρόκειται να συμβεί στο υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα. Μια ημιτελής πρόβλεψη που υπήρχε στην προηγούμενη έκδοση του νομοσχεδίου για εξασφάλιση κοινόχρηστου χώρου εντός ή εκτός του κτιρίου για τη συλλογή και αποθήκευση τουλάχιστον δύο (2) ρευμάτων αποβλήτων, για την τοποθέτηση κατάλληλων περιεκτών αποβλήτων, διαγράφηκε με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία ρύθμιση για αλλαγή του σημερινού αναποτελεσματικού συστήματος συλλογής αστικών αποβλήτων. Η πρόβλεψη για εξασφάλιση χώρου σε υφιστάμενα κτίρια θα πρέπει να επανέλθει και μαζί να προβλεφθεί χρονικός ορίζοντας για εφαρμογή της. Η υποχρεωτική εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω» από το 2023 (όπως προτείνουμε στο άρθ. 37), σε συνδυασμό με την υποχρέωση για χωριστή συλλογή και την ύπαρξη χώρου χωριστής συλλογής σε κτίρια (η συλλογή πόρτα-πόρτα έχει δείξει βάσει της ευρωπαϊκής εμπειρίας πως φέρνει τα καλύτερα αποτελέσματα στην ανακύκλωση και την εκτροπή από την ταφή), θα βοηθήσουν στην αλλαγή του μοντέλου συλλογής των αποβλήτων και θα καταφέρουν να μειώσουν τον όγκο των αποβλήτων, μεγιστοποιώντας παράλληλα την ανακύκλωση. Σε αυτό το πλαίσιο, επίσης προτείνεται επιπρόσθετα η λήψη των εξής μέτρων: Α) Προσθήκη πρόβλεψης για παροχή κινήτρων σε όσους δήμους εφαρμόζουν μεθόδους συλλογής «πόρτα-πόρτα», όπως πχ. η προτεραιότητα στην πρόσβαση στα χρηματοδοτικά προγράμματα του Πράσινου Ταμείου για την ανταποδοτική διάθεση των εσόδων από το τέλος ταφής. Β) Η δημιουργία μηχανισμού κατάρτισης και παροχής στήριξης στις δημοτικές αρχές και ΦΟΣΔΑ για την υλοποίηση σχεδίων πρόληψης και διαχείρισης αποβλήτων. Να διερευνηθεί επίσης η δυνατότητα οι χώροι σε νέες και υφιστάμενες οικοδομές για συλλογή αποβλήτων να τυγχάνουν κάποιας έκπτωσης ή κινήτρων πχ. μέσω δημοτικών τελών, μείωσης φόρων ακίνητης περιουσίας, κοκ. Τέλος να σημειωθεί πως από νομοτεχνική άποψη, οι ρυθμίσεις των παρ. 1 και παρ. 2 θα ήταν αποτελεσματικότερες αν είχαν ενταχθεί στον ΝΟΚ (πρβλ. άρθ. 10α ΝΟΚ) ή στην πολεοδομική νομοθεσία. Σχολιασμός άρθρου 29: Λαμβάνοντας υπόψη ότι στον τομέα διαχείρισης των ΑΕΚΚ υπάρχει υπερπληθώρα αιτήσεων για δημιουργία νέων ΣΣΕΔ, σχεδόν προσωποπαγούς χαρακτήρα, και δεδομένου πως έχει αυξηθεί υπέρμετρα ο φόρτος εργασίας για την αξιολόγηση τέτοιων ΣΣΕΔ που πετυχαίνουν μικρά σχετικά νούμερα διαχείρισης, προτείνεται να προβλεφθεί η εξής πρόνοια: Με απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να δημιουργηθεί συντονιστικός φορέας ή συνομοσπονδία ΣΣΕΔ στον τομέα των ΑΕΚΚ. Στον συντονιστικό φορέα θα μετέχουν υποχρεωτικά όλα τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ και μέσω αυτού θα διενεργούνται οι επαφές και συνεργασίας με τα αρμόδια εποπτικά όργανα (ΕΟΑΝ και ΥΠΕΝ). Οι όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας του συντονιστικού φορέα, που θα καταστεί επιπλέον αρμόδιος για την διαδικασία κατάθεσης αιτήσεων έγκρισης επιμέρους ΣΣΕΔ, θα οριστούν με την ίδια απόφαση. Αναφορικά με τα ΑΕΚΚ θα πρέπει επίσης να επισημανθεί το πάγιο πρόβλημα που είναι η ανεξέλεγκτη απόρριψη ΑΕΚΚ στο φυσικό περιβάλλον. Οι διατάξεις των παρ. 9 και 10 μπορεί να περιορίσουν το πρόβλημα, αλλά θα πρέπει να συνδυαστούν με βαρύτατες ποινές στους παραβάτες, όπως θα περιγραφεί πιο αναλυτικά στο άρθ. 66, όπως επίσης με ένα σύστημα αντιπαραβολής δεδομένων μεταξύ των όγκων ΑΕΚΚ που προκύπτουν στην πηγή και των ποσοτήτων που καταλήγουν σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας ΑΕΚΚ. Συνήθως, οι ΑΕΠΟ περιέχουν γενικόλογους και στερεότυπους όρους για την διαχείριση των ΑΕΚΚ: για παράδειγμα, ότι «η διαχείριση των προερχόμενων από το έργο πλεοναζόντων χωματουργικών υλικών και αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις θα πραγματοποιείται σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 36259/1757/Ε103/2011 κοινή υπουργική απόφαση (ΦΕΚ Β΄ 1312), και το άρθρο 40 του Ν. 4030/2011 (ΦΕΚ Α΄ 249), όπως εκάστοτε ισχύουν», ή κάτι ανάλογο. Θα ήταν πιο εύστοχο η σύμβαση συνεργασίας με ΣΣΕΔ να αποτελεί προϋπόθεση έγκρισης της ΑΕΠΟ, ή έστω της έναρξης κατασκευής του έργου, και να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των όρων αδειοδότησης. Σχολιασμός άρθρου 31: Θεωρούμε λανθασμένες τις ελάχιστες απαιτήσεις για εξοπλισμό όπως ορίζονται στο παράρτημα VII μιας και δεν δίνουν έναυσμα για τη δημιουργία σύγχρονων ΚΔΑΥ, αλλά διαιωνίζουν μια κατάσταση ΚΔΑΥ που προσιδιάζουν με ρακοσυλλέκτες. Πιο κάτω παραθέτουμε, στο σχολιασμό του άρθ. 72, τις προτάσεις μας για τις απαιτήσεις σε εξοπλισμό. Η πρόβλεψη της παρ. 3 για τον υπολογισμό της ποσότητας αποβλήτων συσκευασιών και λοιπών ανακτώμενων υλικών, όπως και των προσμίξεων, ανά ΟΤΑ α’ βαθμού, επί της ουσίας προκαλεί δυσκολίες στο έργο των ΚΔΑΥ και δεν προσφέρει λύσεις. Ειδικά σε ΚΔΑΥ που δέχονται υλικά από πολλούς ΟΤΑ, η διαδικασία δειγματοληψίας για τον ορισμό των ποσοτήτων θα προκαλέσει μεγάλες καθυστερήσεις και θα επιβαρύνει οικονομικά όλα τα ΚΔΑΥ που ούτως ή άλλως σήμερα λειτουργούν υπό δύσκολες οικονομικές συνθήκες λόγω των χαμηλών τιμών ανακυκλώσιμων υλικών και της χαμηλής οικονομικής ενίσχυσης που λαμβάνουν (όταν τη λαμβάνουν). Επιπρόσθετα, θα προκαλέσει τριβές με τους ΟΤΑ που θα αμφισβητούν τα αποτελέσματα και μπορεί να οδηγηθούμε σε μακροχρόνιες διενέξεις νομικού χαρακτήρα. Η μόνη βιώσιμη και ρεαλιστική επιλογή, που όμως θα απαιτήσει σοβαρή και επείγουσα δουλειά εκ μέρους των ΦΟΣΔΑ και της Πολιτείας, είναι η ανάθεση των δειγματοληπτικών αναλύσεων στον εκάστοτε ΦΟΣΔΑ, που θα πρέπει να δημιουργήσει εγκατάσταση για τη διενέργεια της διαδικασίας βάσει πρωτοκόλλου που θα οριστεί με αυστηρότητα από την Πολιτεία. Οι εγκαταστάσεις μπορεί να γειτνιάζουν με το οικείο ΚΔΑΥ ή να εντάσσονται σε ΜΕΑ ή να δημιουργηθούν σε χώρο που θα εξασφαλίσει ο εκάστοτε ΦΟΣΔΑ. Με αυτή τη διαδικασία δεν θα παρακωλύεται το έργο των ΚΔΑΥ και θα προκύψουν ασφαλέστερες αναλύσεις. Σε κάθε περίπτωση, η Πολιτεία θα πρέπει να ελέγχει την εν λόγω διαδικασία με απροειδοποίητους ελέγχους του ΕΟΑΝ αλλά και με διασταύρωση στοιχείων από τα ΚΔΑΥ. Αναφορικά με τις προβλέψεις της παρ. 4 θα πρέπει να γίνει σαφές πως είναι αδύνατο σε ένα ΚΔΑΥ να ορίσει αν δέχεται σύμμεικτα σε ποσοστό άνω του 40%. Μια τέτοια διαδικασία δεν μπορεί να γίνει «με το μάτι», παρά μόνο μετά την απόθεση των απορριμμάτων και την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάκτησης. Επομένως η πρόβλεψη της παρ. 4 παρότι θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά, επί του πρακτέου θα αυτοακυρωθεί. Αν όμως προβλεφθεί αυτό που προτείνουμε πιο πάνω, δηλαδή να δημιουργηθεί εγκατάσταση δειγματοληψιών του ΦΟΣΔΑ, τότε η παρ. 4 μπορεί να παραμείνει και να φέρει θετικές αλλαγές. Αν δημιουργηθεί ένας τέτοιος μηχανισμός, προτείνουμε επίσης στην παρ. 4 να υπάρχει πρόβλεψη άμεσης ενημέρωσης του ΕΟΑΝ σχετικά με το επίπεδο επιμόλυνσης που παρατηρείται ώστε να κινούνται οι σχετικές διαδικασίες επιβολής διοικητικού προστίμου, το οποίο θα πρέπει να περιγραφεί στο άρθ. 66. Να οριστεί επίσης ότι για το υπόλειμμα ισχύει η τιμολογιακή πολιτική των σύμμεικτων απορριμμάτων, ήτοι η επιβολή τέλους ταφής αλλά και η σχετική τιμολόγηση εισόδου σε ΧΥΤΑ. Θεωρούμε σωστή πάντως την κατάργηση προηγούμενης διάταξης σε παλιότερο προσχέδιο του νομοσχεδίου βάσει της οποίας τα ΚΔΑΥ μετατρέπονταν σε μονάδες παραγωγής srf/rdf. Δεν είναι αυτή η αποστολή των ΚΔΑΥ. Σε κάθε περίπτωση για να πετύχουμε νούμερα ανακύκλωσης και καλή καθαρότητα ρευμάτων ανακυκλώσιμων υλικών, θα πρέπει να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή η χωριστή διαλογή, αλλά και το ΠΟΠ, το συντομότερο δυνατό. Όσο καθυστερούμε, τόσο ευνοούμε τη δημιουργία ενός καθεστώτος που οι δήμοι δεν θα κάνουν καμιά προσπάθεια για ανακύκλωση και θα «ξεφορτώνονται» όλα τους τα απορρίμματα σε αναποτελεσματικές ΜΕΑ. Σχολιασμός άρθρου 33: Προτείνεται να προστεθεί παρ. 9, στην οποία θα προβλέπεται και θα θεσπίζεται ο υπολογισμός της ποιοτικής σύστασης των ΑΣΑ και των επιμέρους ρευμάτων με ανάθεση σε ανεξάρτητο τρίτο φορέα. Όπως εξάλλου προβλέπεται και στο ΕΣΔΑ για τη «διενέργεια στατιστικά αντιπροσωπευτικής ανάλυσης της σύνθεσης των αστικών αποβλήτων και επακόλουθος συγκερασμός μεταξύ των συνόλων δεδομένων για τα αστικά απόβλητα και τα απορρίμματα συσκευασιών», ο υπολογισμός θα βοηθήσει στην αξιολόγηση της πορείας της χώρας όπως και στον έλεγχο των δεδομένων που παρέχονται από τους σχετιζόμενους φορείς (ΦΟΔΣΑ, ΟΤΑ, ΣΣΕΔ κλπ). Ο υπολογισμός θα πρέπει να διενεργείται ανά τριετία, αρχής γενομένης από το 2021, ενώ οι όροι και προϋποθέσεις υλοποίησης του υπολογισμού μπορούν να οριστούν με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Σχολιασμός άρθρου 37: Η θέσπιση του ΠΟΠ παρότι απαραίτητη και μια εκ των βασικών συστάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην έγκαιρη ειδοποίηση του 2018 , γίνεται με αδύναμο και αμήχανο τρόπο. Από τη στιγμή που το ανταποδοτικό τέλος καθαριότητας σήμερα γίνεται βάσει τετραγωνικών και αδυνατεί να επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές θα πρέπει να αντικατασταθεί στο σύνολο της χώρας το συντομότερο δυνατό. Η μετάθεση της εφαρμογής του ΠΟΠ για πολύ αργά στο μέλλον (από το 2028) ακυρώνει την όποια ελπίδα για σοβαρές αλλαγές στη διαχείριση οικιακών αποβλήτων σε επίπεδο ΟΤΑ. Επίσης, η διάκριση σε δήμους άνω ή κάτω των 20.000 είναι παραπλανητική, καθώς δημιουργεί μια Ελλάδα δυο ταχυτήτων, τουλάχιστον σε γεωγραφικούς όρους. Η μισή Ελλάδα (οι 163 ΟΤΑ με πληθυσμό κάτω των 20.000) δεν θα έχει ΠΟΠ, ενώ η άλλη μισή (161 ΟΤΑ με πληθυσμό άνω των 20.000) θα έχει ΠΟΠ από το 2028. Προτείνεται η υποχρεωτική θέσπιση του ΠΟΠ από 1.1.2023 για όλους τους ΟΤΑ Α’ βαθμού άνω των 20.000 κατοίκων και από 1.1.2025 για το σύνολο των ΟΤΑ Α’ βαθμού ανεξαρτήτως πληθυσμού, ώστε να προλάβουν ακόμα και οι λιγότερο καταρτισμένοι δήμοι να προετοιμαστούν. Η θέσπιση του ΠΟΠ δεν πρέπει να συσχετιστεί με την λειτουργία ή μη ΜΕΒΑ, διότι η εμπειρία δείχνει πως πολλοί δήμοι θα προτιμήσουν να καθυστερήσουν τη δημιουργία ΜΕΒΑ. Στο ίδιο πλαίσιο, θα πρέπει να θεσπιστεί διαδικασία κατάρτισης δημοτικών αρχών και ΦΟΔΣΑ σε μεθόδους και οικονομικά εργαλεία διαχείρισης αστικών αποβλήτων και ανακύκλωσης (όπως έχει προταθεί και πιο πάνω, στο άρθ. 28). Σχολιασμός άρθρου 38: Για μια ακόμη φορά το τέλος ταφής (παρ. 2) παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα μη δημιουργώντας τις προϋποθέσεις που θα βοηθήσουν την τοπική αυτοδιοίκηση να στραφεί σε βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης των αποβλήτων με έμφαση στην ανώτερη ιεραρχία. Ο παλιότερος νόμος του 2012 προέβλεπε έναρξη στα 35 ευρώ/τόνο με σταδιακή αύξηση έως τα 60 ευρώ/τόνο. Με την παρούσα ρύθμιση το τέλος ξεκινά από τα 20 ευρώ και καταλήγει στα 35 ευρώ έως το 2025, ενώ ανέρχεται σε 45 ευρώ το 2026 και καταλήγει στα 55 ευρώ από το 2027. Κι αυτή η πρόβλεψη είναι μικρή και δεν πρόκειται να αντιστρέψει το κλίμα. Αν η βασική αιτία επιβολής του τέλους ταφής είναι να μειωθούν τα παραγόμενα απόβλητα και να μεγιστοποιηθεί η ανακύκλωση, τότε το τέλος πρέπει τουλάχιστον να επανέλθει στην αρχική ρύθμιση των 35 ευρώ/τόνο, με ετήσια αύξηση 10 ευρώ/τόνο έως το ποσό των 115 ευρώ/τόνο έως το 2030 (να σημειωθεί πως αρκετές χώρες της ΕΕ έχουν εδώ και χρόνια τέλος ταφής που προσεγγίζει ή ξεπερνά τα 70 ευρώ/τόνο, πχ. Βέλγιο, Αυστρία, Ιρλανδία, Δανία, κοκ). Αναφορικά με τη διάθεση των εσόδων από το τέλος ταφής (50% οριζόντια σε ΟΤΑ, 40% σε ΟΤΑ με καλές επιδόσεις, 10% σε έρευνα και τεχνολογία), δημιουργείται μεγάλος προβληματισμός αναφορικά με τη διαφάνεια και την αναλογικότητα στη διάθεση των εν λόγω πόρων. Ιδίως μάλιστα όταν δεν ορίζεται μέσα από το νομοσχέδιο τι ορίζεται ως καλή επίδοση βάσει των οποίων θα κατανεμηθούν πόροι. Η ανταποδοτική επιστροφή των πόρων στους ΟΤΑ πρέπει να προέλθει βάσει συγκεκριμένου μαθηματικού τύπου, ώστε να προάγει την ισοτιμία και ισονομία. Ο μαθηματικός τύπος θα πρέπει να εξειδικευτεί με απόφαση του ΥΠΕΝ έως 31/12/2022. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να γίνει σαφές στο παρόν άρθρο πως η χρηματοδότηση των ΟΤΑ δεν θα καλύπτει έξοδα και επενδύσεις οι οποίες εντάσσονται σε ΠΔΕΠ κι άρα πρέπει να καλυφθούν από τα σχετιζόμενα ΣΣΕΔ. Σχολιασμός άρθρου 40: Το δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης είναι μια θετική ενέργεια, αλλά όχι αρκετή. Σήμερα, απαιτείται πολύ μεγαλύτερη στήριξη των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης που δεν έχουν τεχνογνωσία και μέσα για την πρόληψη, την ανακύκλωση και τη βέλτιστη διαχείριση των ΑΣΑ. Προτείνεται η δημιουργία μίας –«υπηρεσίας μίας στάσης» (one stop shop), κέντρου κατάρτισης και παροχής τεχνογνωσίας σε δήμους και ΦΟΣΔΑ, που θα περιλαμβάνει διάθεση εργαλείων, βοήθεια στη σωστή παρακολούθηση, βοήθεια στην εξασφάλιση χρηματοδότησης. Το κέντρο θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί πώς κατανέμονται οι πόροι μεταξύ των δήμων πχ. από ΣΣΕΔ και πώς εξελίσσονται οι στόχοι κάθε δήμου, ώστε να εξασφαλίζεται η αναλογική στήριξη κάθε δημοτικής αρχής στο έργο της. Το κέντρο θα πρέπει επίσης να συντελέσει στη «θέσπιση εθνικών ελάχιστων προτύπων υπηρεσιών για τη συλλογή των αποβλήτων (π.χ. συχνότητα συλλογής, είδος και χωρητικότητα των κάδων, λαμβανομένων υπόψη παραγόντων όπως το είδος του αποθέματος κατοικιών, το πόσο αγροτική είναι η περιοχή, το κλίμα της περιοχής κ.λπ.) που πρέπει να πληρούν οι δήμοι», όπως προτείνει και η ΕΕ στην έγκαιρη ειδοποίησή της προς την Ελλάδα. Το πλαίσιο και αντικείμενο λειτουργίας, όπως και η ονοματοδοσία της «υπηρεσίας μίας στάσης» (one stop shop), μπορεί να οριστούν με υπουργική απόφαση. Προτείνεται επίσης η θέσπιση παρατηρητηρίου διαχείρισης αποβλήτων, όπου θα αναρτώνται δημόσια οι επιδόσεις δήμων, ΦΟΔΣΑ και συστημάτων ΣΣΕΔ βάσει των δεδομένων που καταχωρούνται στο ΗΜΑ και των δεδομένων που προκύπτουν από ΚΔΑΥ, ΦΟΣΔΑ. Στο παρατηρητήριο θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνεται η παράθεση της προόδου εφαρμογής των ΕΣΔΑ, ΠΕΣΔΑ και τοπικών σχεδίων. Το παρατηρητήριο επίσης θα μπορεί να προβαίνει στο σχεδιασμό, σε συνεργασία με τον ΕΟΑΝ, συστηματικής ενημέρωσης πολιτών. Το παρατηρητήριο θα πρέπει επίσης να είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη ομάδας εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και την επαναχρησιμοποίηση. Το περιεχόμενο λειτουργίας του παρατηρητηρίου μπορεί να οριστεί με υπουργική απόφαση. Σχολιασμός άρθρου 46: Στο άρθρο 46 πρέπει να οριστούν περισσότεροι τρόποι συλλογής των αποβλήτων της παρ. 3. Η ΕΕ προτείνει την συλλογή με τρεις βασικούς τρόπους: περιοδική συλλογή, παράδοση σε καταστήματα και παράδοση σε ειδικά σημεία. Στο παρόν άρθρο επιλέγεται μόνο η τελευταία επιλογή (παράδοση σε ειδικά σημεία) που είναι πιθανά και η λιγότερο αποτελεσματική, μιας και δεν δημιουργείται κανένα κίνητρο στους πολίτες να επισκεφθούν τα πράσινα σημεία ή άλλον αδειοδοτημένο χώρο για αυτόν τον σκοπό. Προτείνεται να υπάρξει ρητή πρόβλεψη για διάθεση σε καταστήματα και με περιοδική συλλογή από τους ΟΤΑ. Για τα καταστήματα και τη μεθοδολογία περιοδικής συλλογής να οριστεί εξειδίκευση με υπουργική απόφαση έως 31/12/2021. Για τα φαρμακευτικά προϊόντα να δοθεί επίσης η δυνατότητα συλλογής όχι μόνο σε φαρμακεία, αλλά και σε κοινωνικά ιατρεία. Σχολιασμός άρθρου 50: Στην παρ. 1 να γίνει σαφής μνεία ότι οι ΟΤΑ Α’ βαθμού υποχρεώνονται να οργανώσουν συστήματα χωριστής συλλογής βιολογικών αποβλήτων έως 31/12/2022. Σχολιασμός άρθρου 52: Η 1η παράγραφος τροποποιεί το ισχύον καθεστώς, με τρόπο που παραβιάζει την αντίστοιχη διάταξη της Οδηγίας 2008/89 (άρθ. 23 παρ. 1). Συγκεκριμένα, η Οδηγία απαιτεί «άδεια» (με καθορισμένο ελάχιστο περιεχόμενο) «από κάθε οργανισμό ή επιχείρηση που προτίθεται να εκτελέσει εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων». (Κάθε εξαίρεση από την υποχρέωση αδειοδότησης πρέπει να αφορά τις εργασίες που ορίζονται στο άρθ. 24 της Οδηγίας 2008/89, και να γίνεται υπό τους όρους του άρθ. 25 της ίδιας Οδηγίας). Αντιθέτως, η προτεινόμενη διάταξη προβλέπει την έκδοση ΑΕΠΟ, ή την υπαγωγή σε ΠΠΔ κάθε οργανισμού ή επιχείρησης «που προτίθεται να προβεί σε εκτέλεση εργασιών επεξεργασίας αποβλήτων που ανήκουν στην κατηγορία Α ή Β του ν. 4014/2011 (Α’ 209)» : κατά συνέπεια, το νομοσχέδιο δεν απαιτεί άδεια για εργασίες επεξεργασίας που δεν υπάγονται στις κατηγορίες Α ή Β του ν. 4014/2011, και αυτό δεν είναι σύμφωνο με την Οδηγία. Η παρ. 8 πρέπει επίσης να αποσυρθεί ή να αναδιατυπωθεί. Το πρόβλημα είναι ότι εγκαταστάσεις επεξεργασίας δεν είναι δυνατόν να υπάγονται σε καθεστώς γνωστοποίησης. Οι εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων ικανοποιούν τα κριτήρια που θέτει ο ν. 4442/2016 για υπαγωγή σε καθεστώς έγκρισης, και ιδίως διότι προκαλούν «αυξημένο κίνδυνο για το δημόσιο συμφέρον, …για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, των περιοίκων, του κοινού και για το φυσικό ή πολιτιστικό περιβάλλον…» (πρβλ. άρθ. 7 παρ. 2 ν. 4442/2016). Ανεξάρτητα από τυχόν νομικά προβλήματα, η υπαγωγή σε καθεστώς γνωστοποίησης οποιασδήποτε εργασίας επεξεργασίας αποβλήτων δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις διαφάνειας, πληροφόρησης, ακρίβειας και δυνατότητας δικαστικού ελέγχου που επιβάλλει η φύση τους. H προτεινόμενη διάταξη εμπεριέχει μία εξαίρεση από την απαίτηση ασφαλιστήριου συμβολαίου: για όλα τα επικίνδυνα απόβλητα εξαιρούνται «οι οργανισμοί ή επιχειρήσεις που ανακτούν τα δικά τους απόβλητα στον τόπο παραγωγής τους» . Επίσης, σε περίπτωση αδυναμίας ασφαλιστικής κάλυψης ορισμένου τύπου επικίνδυνου αποβλήτου κατά την συλλογή ή μεταφορά του, η υποχρέωση ασφαλιστικής κάλυψης αντικαθίσταται από εγγυητική επιστολή υπέρ του δημοσίου, αλλά μόνο για το 1/5 των αντίστοιχων ασφαλιστικών απαιτήσεων. Οι αποκλίσεις αυτές είναι αναιτιολόγητες. Καταρχάς, θα πρέπει να ειπωθεί ότι, ανεξάρτητα της απαίτησης ασφάλισης ή εγγύησης, οι υπόχρεοι φορείς βαρύνονται από την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και φέρουν στο ακέραιο την υποχρέωση αποκατάστασης κάθε περιβαλλοντικής ζημιάς που προκαλείται από την λειτουργία τους (πρβλ. άρθ. 14 παρ. 1 οδηγίας 2008/89 και 3 παρ. 1 Οδηγίας 2004/35) . Στις περιπτώσεις αυτές, το κράτος οφείλει καταρχήν να ενθαρρύνει την χρηματοοικονομική ασφάλεια (άρθ. 14 Οδηγίας 2004/35). Οι αποκλίσεις υπονομεύουν την ανάγκη θέσπισης κινήτρων υποδειγματικής διαχείρισης αποβλήτων, και «εσωτερίκευσης» της περιβαλλοντικής ζημιάς από αυτούς που είναι υπεύθυνοι για αυτή. Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση (ανάκτηση αποβλήτων στον τόπο παραγωγής), το γεγονός ότι μία επιχείρηση «ανακτά» επικίνδυνα απόβλητα στον τόπο παραγωγής δεν εξαλείφει τον κίνδυνο περιβαλλοντικής ζημίας εκτός (ή εντός) του τόπου παραγωγής. Όσον αφορά την δεύτερη περίπτωση, η αδυναμία ασφάλισης μάλλον επιβεβαιώνει την επικινδυνότητα (ή την έλλειψη τεκμηρίωσης για τις επιπτώσεις) του αποβλήτου, και σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί την μείωση της εγγυητικής επιστολής. Η παραπομπή της παρ. 5 στο «Παράρτημα ΙΙ» φαίνεται να είναι εσφαλμένη. Το Παράρτημα ΙΙ αναφέρεται σε άλλο θέμα, ενώ παρόμοια παραπομπή δεν υπάρχει στην Οδηγία 2008/89 (πρβλ. άρθ. 23 παρ. 4). Σχολιασμός άρθρων 54, 55, 56: Τα σχέδια διαχείρισης πρέπει να φύγουν από τη στεγνή και πλέον ξεπερασμένη έννοια της συμβατικής διαχείρισης αποβλήτων και να καταστούν σχέδια διαχείρισης αποβλήτων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Στην παρ. 4 του άρθ. 54 θα πρέπει να περιλαμβάνεται η συμβατότητα με τον οδικό χάρτη για την κυκλική οικονομία και τα νομοθετήματα που πρόκειται να έρθουν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πορείας προς την κυκλικότητα στη διαχείριση αποβλήτων. Οι ίδιες αναφορές πρέπει να τεθούν και στο άρθ. 55. Είναι απαραίτητο επίσης τα σχέδια διαχείρισης που προβλέπονται στα άρθ. 54, 55 και 56 να περιλαμβάνουν τεχνικοοικονομική ανάλυση, εκτίμηση κόστους και επενδύσεων, εκτενή περιγραφή πηγών χρηματοδότησης, αλλά και δείκτες προόδου, όπως επίσης και στόχους πρόληψης. Προτείνεται επίσης να αναφερθεί πως θα εκδίδονται ετήσιες αναφορές προόδου για τα σχέδια διαχείρισης, που θα είναι δημόσια διαθέσιμες, ώστε να είναι σαφές πως ο εθνικός, περιφερειακός και τοπικός σχεδιασμός κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, εντός χρονοδιαγράμματος. Στα σχέδια διαχείρισης του άρθ. 54 θα πρέπει να υπάρξει ρητή μνεία και για τα τοπικά σχέδια διαχείρισης, που εξάλλου αναφέρονται και στο άρθ. 56. Σχολιασμός άρθρου 57: Η δημιουργία εθνικού προγράμματος πρόληψης δεν σημαίνει τίποτα από μόνη της, αν δεν συνδυαστεί με θέσπιση στόχου πρόληψης ώστε βάσει αυτού να προκύπτουν και να εξελίσσονται τα εθνικά προγράμματα και εθνικά σχέδια. Η πρότασή μας είναι για ορισμό δεσμευτικού στόχου μείωσης των αστικών αποβλήτων κατά 20% ανά κάτοικο έως το 2030 με έτος βάσης το 2018. Η μείωση αυτή μπορεί να επιτευχθεί με α) με την μείωση της σπατάλης τροφίμων, β) με την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και συσκευασιών, γ) με την περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών στις αγορές τους, δ) με εκτεταμένα προγράμματα ανταλλαγών προϊόντων και αγοράς προϊόντων δεύτερο χέρι, ε) με τον οικολογικό σχεδιασμό προϊόντων. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να προβλεφθεί έκδοση ετήσιας αναφοράς προόδου για το εθνικό πρόγραμμα πρόληψης και δυνατότητα αναθεώρησης όχι ανά πενταετία, αλλά ανά τριετία. Σχολιασμός άρθρου 58: Δεν είναι σαφές σε ποιον διαδικτυακό τόπο πρόκειται να αναρτηθούν τα εν λόγω σχέδια και προγράμματα, αλλά ούτε επίσης ορίζονται στάδια διαβούλευσης από την έναρξη εκπόνησης των σχεδίων. Προτείνεται να προβλεφθεί επίσης ότι στον ίδιο διαδικτυακό τόπο (που θα οριστεί συγκεκριμένα) θα δημιουργηθεί παρατηρητήριο παρακολούθησης και θα περιέχονται ετήσιες αναφορές προόδου όλων των εθνικών σχεδίων (ΕΣΔΑ, ΠΕΣΔΑ, τοπικά σχέδια, εθνικό σχέδιο πρόληψης αποβλήτων, κλπ), όπως επίσης και δείκτες επιδόσεων των δημοτικών αρχών (ανακύκλωση ανά κάτοικο, εκτροπή σε ΧΥΤΑ, κλπ). Σχολιασμός άρθρου 61: Δεν υπάρχει λόγος να γίνεται διάκριση στην παρ. 4 αναφορικά με το ποια ελεγκτικά όργανα μπορούν να διεξάγουν ελέγχους στις διαφορετικές κατηγορίες ελεγχόμενων. Άρα οι 3 υποκατηγορίες της παρ. 4 να μπορούν να υπόκεινται σε έλεγχο και από αρμόδιες ελεγκτικές αρχές, και από μικτά κλιμάκια της αστυνομίας με τα Κλιμάκια Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος (Κ.Ε.Π.ΠΕ.) ή/και από Κ.Ε.Π.ΠΕ. Σχολιασμός άρθρου 63: Έχει γίνει σαφές σε όλους πως η ΕΕ δεν πρόκειται να χρηματοδοτήσει μονάδες καύσης, ούτε καν ΜΕΑ που έχουν ως κύρια αποστολή την παραγωγή απορριμματογενούς καυσίμου (βλ. σχετικά EU taxonomy, αλλά και τη διανομή των πόρων στο πλαίσιο του ταμείου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας). Πλέον, η χρηματοδότηση και λειτουργία μονάδων καύσης μπορεί να συμβεί μόνο μέσα από την επιβολή ασφυκτικών ρητρών που θα δεσμεύσουν την Ελλάδα σε πανάκριβες επενδύσεις, οι οποίες θα κοστίσουν εκατομμύρια ευρώ στους φορολογούμενους χωρίς ανάλογο αντίκρισμα. Επιπρόσθετα, η δημιουργία και λειτουργία των μονάδων καύσης που προβλέπονται στον ΕΣΔΑ θα παγιδεύσουν και την πορεία απανθρακοποίησης της χώρας στο πλαίσιο της δέσμευσης της ΕΕ για μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Ταυτόχρονα, η εμμονή σε επενδύσεις στα κατώτερα στάδια της ιεραρχίας (καύση και ΜΕΑ) δεν συμβαδίζει με τις συστάσεις της Κομισιόν στην έγκαιρη ειδοποίηση του 2018, βάσει των οποίων η χώρα μας θα πρέπει να δώσει έμφαση κι άρα την απαραίτητη χρηματοδότηση στην πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Το πράσινο φως για κατασκευή μονάδων καύσης και γενικότερα για στροφή στην καύση απορριμμάτων μέσα από την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων srf/rdf δίνει το λάθος στίγμα προς τους ΟΤΑ οι οποίοι θα εστιάσουν μόνο στη διοχέτευση των απορριμμάτων σε ΜΕΑ αγνοώντας κάθε προσπάθεια πρόληψης και ανακύκλωσης. Υπό αυτό το πρίσμα, ζητάμε ξανά από το ΥΠΕΝ να αποσύρει το συγκεκριμένο άρθρο. Ζητάμε επίσης τον ορισμό στόχο για σταδιακή απόσυρση από την ταφή και καύση απορριμμάτων, ώστε το αργότερο έως το 2040 οι ποσότητες απορριμμάτων που οδηγούνται σε ταφή ή καύση να μην ξεπερνούν το 10%. Καλούμε τέλος, το Υπουργείο να αναθεωρήσει τη στρατηγική του για δημιουργία δεκάδων ΜΕΑ σε όλη την Ελλάδα, αλλά να προβεί σε ορθή επιλογή του αριθμού και του μεγέθους των ΜΕΑ στη βάση τήρησης της ιεραρχίας αποβλήτων. Σχολιασμός άρθρου 67: Ο έλεγχος είναι το βασικό εργαλείο της δημόσιας διοίκησης προκειμένου να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση των υπόχρεων με τους νόμους του κράτους. Ο έλεγχος στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων είναι όμως από ελάχιστος έως μηδαμινός. Η υποστελέχωση του ΕΟΑΝ και του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, όπως επίσης και οι τεράστιες πιέσεις που δέχονται, εμποδίζουν τον έλεγχο και ακυρώνουν την όποια προσπάθεια επιβολής της τάξης στο διεφθαρμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων της χώρας. Επιπρόσθετα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που οι ελεγκτές απειλήθηκαν και εμποδίστηκαν με άσκηση βίας όταν προσπάθησαν να ελέγξουν επιχειρήσεις και εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Η λύση δεν είναι η υποβοήθηση του ΕΟΑΝ από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα (παρ. 3), αλλά η ουσιαστική στελέχωση των πιο πάνω σωμάτων του ελεγκτικού μηχανισμού στον χώρο των αποβλήτων και η πολιτική τους στήριξη για να κάνουν με ακεραιότητα και άφοβα τη δουλειά τους. Επαναφέρουμε εδώ την πρόταση που έχουμε πολλάκις καταθέσει στο ΥΠΕΝ για θέσπιση νέου σώματος καταπολέμησης παρανομιών στα απόβλητα. Το σώμα θα πρέπει να στελεχωθεί από εισαγγελείς, επιθεωρητές περιβάλλοντος και στελέχη των σωμάτων ασφαλείας και να του ανατεθούν οι κατάλληλες αρμοδιότητες για την απρόσκοπτη υλοποίηση του έργου του. Μόνο έτσι θα περιοριστεί η γενικευμένη διαφθορά στον κλάδο. Σχολιασμός άρθρου 69: Στα τόσα χρόνια λειτουργίας του ΕΟΑΝ έχουν επιβληθεί ελάχιστα πρόστιμα σε σχέση με τις διάχυτες παρανομίες στον χώρο. Ακόμα λιγότερα είναι τα πρόστιμα που τελικά έχουν εισπραχθεί. Στο άρθ. 69 πρέπει να προβλεφθεί διάταξη βάσει της οποίας τα πρόστιμα που επιβάλλονται αναρτώνται σε ειδική ιστοθέση στην ιστοσελίδα του ΕΟΑΝ, όπου και παρατηρείται η διοικητική του εξέλιξη, αλλά και αναρτώνται έγγραφα για την πορεία της υπόθεσης. Μόνο έτσι θα μπορέσει να ενισχυθεί η διαφάνεια και θα αναγκαστούν τα ΣΣΕΔ αλλά και οι υπόχρεοι παραγωγοί να περιορίσουν τις παράνομες ενέργειες προκειμένου να μην δυσφημιστούν. Σχολιασμός άρθρου 71: Οι ετήσιες εκθέσεις του ΥΠΕΝ και του ΕΟΑΝ θα πρέπει να είναι δημόσια διαθέσιμες και να αναρτώνται στο διαδίκτυο. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία παρατηρητηρίου διαφάνειας, όπου θα συγκεντρώνονται όλες οι εκθέσεις του άρθ. 69, όπως επίσης και εκθέσεις προόδου των σχεδίων διαχείρισης, οι επιδόσεις των ΟΤΑ σε ανακύκλωση και εκτροπή από ταφή, οι επιδόσεις των ΣΣΕΔ, οι επιδόσεις των ΜΕΑ και ΜΕΒΑ. Σχολιασμός άρθρου 72, Παράρτημα VII: Παρατηρείται πως σε σχέση με την παλιότερη έκδοση του νομοσχεδίου έχουν γίνει πιο ελαστικές οι απαιτήσεις για τα ΚΔΑΥ. Όμως το μέλημα της Πολιτείας είναι να προκρίνει αποτελεσματικά, σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης (state-of-the-art), ΚΔΑΥ κι όχι ΚΔΑΥ ρακοσυλλέκτες. Προτείνουμε τα ΚΔΑΥ με εισερχόμενα 20 τόνους/ημέρα να καταστούν μονάδες μηχανικής διαλογής υλικών με σύγχρονες λύσεις τεχνολογίας (καμπίνα και ταινίες χειροδιαλογής, πρέσα, μαγνήτης, κόσκινα διαλογής ή άλλη ισοδύναμη διάταξη διαχωρισμού, οπτικός διαχωριστής, σχίστης σάκων). Σχολιασμός άρθρου 72, Παράρτημα ΙΧ: Οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται από τους ΟΤΑ θα μπορούσε να συμβάλλουν στην άμβλυνση της αστικής ρύπανσης, αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολη η εφαρμογή τους. Και πάλι προτείνουμε ως λύση την πρόκριση της διαφάνειας, όπου οι ΟΤΑ θα πρέπει να υποβάλλουν στοιχεία στο ΥΠΕΝ κάθε χρόνο αναφορικά με τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν και τα πρόστιμα που εισπράχθηκαν. Αυτές οι αναφορές θα πρέπει να αναρτώνται στο παρατηρητήριο που έχουμε προτείνει να θεσπιστεί. ΜΕΡΟΣ Γ’ / ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ (ΕΕ) 2018/852 ΤΗΣ 30ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2018 ΓΙΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 94/62/ΕΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ (EE L 150/141) Σχολιασμός άρθρου 75: Θεωρούμε ιδιαίτερα λανθασμένη την ενέργεια της κυβέρνησης να σβήσει από το υφιστάμενο σχέδιο νόμου τη διάταξη που εμπεριέχονταν στην προηγούμενη έκδοση (πρώην άρθ. 60), βάσει της οποίας θεσπίζονταν διαφοροποίηση (eco-modulation) για τη χρηματική εισφορά των υπόχρεων παραγωγών συσκευασίας. Αυτή η διάταξη πρέπει να θεσπιστεί απαραίτητα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η κυβέρνηση παραδέχεται πως αδυνατεί να επιβάλλει κανόνες στον πολύπαθο κλάδο της ανακύκλωσης συσκευασιών. Η χρηματική εισφορά όπως ορίζεται στην παρ. 2 θα πρέπει να διαμορφώνεται βάσει των εξής κριτηρίων: α) επαναχρησιμοποίηση, β) ανακυκλωσιμότητα στο υφιστάμενο σύστημα ανακύκλωσης (διότι ορισμένα υλικά συσκευασίας θεωρούνται ανακυκλώσιμα, όμως στην πράξη δεν ανακυκλώνονται ή ανακυκλώνονται αρκετά δύσκολα κι έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά σε σχέση με τα πλήρως ανακυκλώσιμα και αξιοποιήσιμα υλικά), γ) περιεκτικότητα σε ανακυκλωμένη πρώτη ύλη, δ) παρουσία επικίνδυνων ουσιών. Η παρ. 4 θα πρέπει να διαγραφεί, καθώς όπως εξηγούμε πιο κάτω τα ελάχιστα ποσοστά διαφοροποίησης που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ κινούνται σε λάθος κατεύθυνση. Στην παρ. 6 να υπάρξει πρόβλεψη πως σε περίπτωση που τα ΣΣΕΔ δεν υποβάλλουν εντός έξι μηνών στον ΕΟΑΝ τον προσδιορισμό χρηματικών εισφορών βάσει eco-modulation, να δύναται ο ΕΟΑΝ να ορίσει με απόφαση τις χρηματικές εισφορές για το ΣΣΕΔ. Οι νέες εισφορές θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή και να καταβάλλονται στο ΣΣΕΔ εντός τριών μηνών από την έκδοση της απόφασης. Σχολιασμός άρθρου 76: Η αμηχανία με την οποία διαχειρίζεται η κυβέρνηση το θέμα των πλαστικών σακουλών είναι δείγμα αδυναμίας. Αν δεν μπορεί να περιορίσει την κατανάλωση σακουλών στρέφοντας τον πολίτη σε τσάντες πολλαπλών χρήσεων, πώς θα μπορέσει να αλλάξει εκ βάθρων το πολύ πιο ομιχλώδες και δύσβατο τοπίο της διαχείρισης αστικών αποβλήτων; Η τιμή που προτείνεται (7 λεπτά του ευρώ) είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Σε άλλες χώρες, που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερκατανάλωσης όπως η Ελλάδα, το τέλος είναι πολύ μεγαλύτερο (Ιρλανδία 22 λεπτά, Δανία 27-47 λεπτά, Εσθονία 15 λεπτά, Ολλανδία 25 λεπτά, κοκ). Προτείνουμε να επιβληθεί τέλος πλαστικής σακούλας ανεξαρτήτως πάχους, περιλαμβανομένων και των βιοαποδομήσιμων και λιπασματοποιήσων σακουλών, ύψους 12 λεπτών ανά τεμάχιο προ ΦΠΑ. Δεν βλέπουμε γιατί θα πρέπει να υπάρξει εξαίρεση των βιοαποδομήσιμων ειδικά σήμερα που α) γνωρίζουμε πως πολλές βιοαποδομήσιμες σακούλες δεν αποδομούνται εύκολα στο φυσικό περιβάλλον, β) δεν υπάρχει σύστημα συλλογής και βέλτιστης διάθεσης αυτών των απορριμμάτων. Προτείνουμε επίσης να οριστεί πως σταματούν οι όποιες εξαιρέσεις στην επιβολή του τέλους κι άρα να συμπεριληφθούν στις απαιτήσεις περίπτερα και λαϊκές αγορές. Τα έσοδα που θα προκύψουν δεν θα πρέπει να διατεθούν σε πυροτεχνηματικές δράσεις, όπως συμβαίνει ως σήμερα, αλλά να δοθούν σε δράσεις και προγράμματα με εκτιμώμενο αντίκτυπο προς όφελος της ευαισθητοποίησης των πολιτών και της στροφής στα ανώτερα στάδια της ιεραρχίας διαχείρισης αποβλήτων. Σχολιασμός άρθρου 78: Άλλο ένα μεγάλο σφάλμα στο παρόν νομοσχέδιο είναι η κατάργηση του στόχου που είχε τεθεί στην προηγούμενη έκδοση για τη θέσπιση ελάχιστου ποσοστού επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευασιών ποτών κατά 30% έως 2030 (άρθ.60, παρ. 3). Αυτό φανερώνει πως η κυβέρνηση ρίχνει πολύ χαμηλά τον πήχη στον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης και γενικότερα στον περιορισμό των μιας χρήσης φιαλών. Θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη να συμπεριληφθεί ξανά ο στόχος ελάχιστου ποσοστού επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευασιών ποτών κατά 30% έως 2030 και να τεθεί πρόβλεψη για αναθεώρηση του εν λόγω στόχου εντός τριών ετών με δυνατότητα θέσπισης νέων στόχων επαναχρησιμοποίησης σε άλλα υλικά συσκευασίας. Σχολιασμός άρθρου 81: Στην παρ. 4 θα πρέπει να γίνει μνεία στη διαφοροποίηση (eco-modulation) των εισφορών. Στην παρ. 6 θα πρέπει να αναφερθεί πως ο στόχος που χρησιμοποιείται αφορά τη βασική μέθοδο που έχει ορίσει το ΣΣΕΔ. Όπως αναφέραμε και στον σχολιασμό του άρθρ. 12 η αξιολόγηση των στόχων των ΣΣΕΔ συσκευασίας πρέπει να αφορά τη βασική μέθοδο, δηλαδή τη μέθοδο για την οποία έχουν υποβάλλει σχέδιο τα συστήματα και για την οποία συλλέγουν εισφορές και κάνουν επενδύσεις. Σε διαφορετική περίπτωση, τα ΣΣΕΔ θα καρπώνονται πόρους χωρίς έργο και θα μετατραπούν απλά σε συστήματα ‘πιστοποίησης’ ΒΕΑΣ. Σχολιασμός άρθρου 82: Η διάθεση στην αγορά πλαστικής σακούλας με ανακυκλωμένο υλικό κατά 30% από το 2025 δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης από σακούλες, ειδικά όταν βάσει των τελευταίων στοιχείων που έρχονται από τον ΕΟΑΝ δείχνουν ότι η πλαστική σακούλα δεν έχει μειωθεί στο αναμενόμενο με αποτέλεσμα να μην πετύχουμε τον στόχο των 90 τεμαχίων ανά άτομο που είχε οριστεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το 2019. Όταν χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Αυστρία, η Ρουμανία έχουν ήδη προχωρήσει σε απαγόρευση της πλαστικής σακούλας, δεν μπορούμε να δεχτούμε πως δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες στην Ελλάδα για τον ορισμό ημερομηνίας κατάργησης της λεπτής και πολύ λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς. Προτείνουμε να προβλεφθεί οριστική κατάργηση της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς έως 1/1/2023, με όρους και προϋποθέσεις που θα εξειδικευτούν με υπουργική απόφαση εντός του 2022. Σχολιασμός άρθρου 83: Ο ν. 4736/2020 προέβλεπε ένα ενιαίο ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών για το σύστημα επιστροφής εγγύησης που αφορά πλαστικές φιάλες. Στο παρόν νομοσχέδιο αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο παράλληλης λειτουργίας και άλλων τέτοιων συστημάτων. Πρόκειται αναμφίβολα για μεγάλο λάθος που η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να πράξει. Η λειτουργία πολλών παράλληλων συστημάτων θα προκαλέσει αθέμιτο ανταγωνισμό και σωρεία παρενεργειών, όπως η βεβαίωση πλασματικών ποσοτήτων φιαλών, η φοροαποφυγή, η ελλιπής ανακύκλωση, κοκ. Απαιτείται να γίνει σαφές πως θα λειτουργήσει μόνο ένα ενιαίο σύστημα, βάσει των όσων προβλέπονται στο άρθ. 13 του ν. 4736/2020. Απαιτείται επίσης να τεθεί στόχος για επαναχρησιμοποιήσιμες φιάλες (βλ. σχετική πρόβλεψη άρθ. 78), ώστε σταδιακά να οδηγηθούμε σε κυκλικές λύσεις και όχι απλά στη διαιώνιση της παραγωγής και κατανάλωσης πλαστικών και αλουμινένιων φιαλών μιας χρήσης. Αναφορικά με την απαίτηση της παρ. 2γ, θεωρούμε πως αυτή μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες αλλά και κατασπατάληση πόρων. Τα ΣΣΕΔ συσκευασίας πρέπει να είναι υπόχρεα για τη χωριστή συλλογή των αποβλήτων συσκευασίας κι άρα θα πρέπει να σχεδιάσουν προγράμματα, σε συνεργασία με τους ΟΤΑ, που περιλαμβάνουν διακριτά ρεύματα σε επίπεδο νοικοκυριών, αλλά και σε επίπεδο δημοτικών εγκαταστάσεων, χώρων συνάθροισης κοινού, κοκ. Επομένως αυτό που πρέπει να περιληφθεί στο νομοσχέδιο είναι η υποχρέωση των ΟΤΑ να οργανώσουν χωριστή συλλογή αποβλήτων συσκευασίας σε όλους τους χώρους ευθύνης τους, σε συνεργασία με τα ΣΣΕΔ συσκευασίας. Τα ΣΣΕΔ θα πρέπει να επωμιστούν το πλήρες κόστος της διαχείρισης αποβλήτων συσκευασίας και να καταβάλλουν σε κάθε ΟΤΑ το σχετικό τίμημα (τοποθέτηση κάδων, αποκομιδή, κοκ). Σε διαφορετική περίπτωση, οι ΟΤΑ ουσιαστικά πληρώνουν κομμάτι του ποσού που θα έπρεπε να καταβάλουν οι παραγωγοί στο πλαίσιο της διευρυμένης ευθύνης. Όσον αφορά την πρόβλεψη της παρ. 3, θεωρούμε ότι όπως έχει δείξει η εμπειρία η ανάκτηση αποβλήτων συσκευασίας που επιτυγχάνεται σε ΜΕΑ είναι χαμηλής ποιότητας. Είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί πως η μέτρηση των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών γίνεται στο σημείο διάθεσης των υλικών στην αγορά ανακύκλωσης, όπως ισχύει σήμερα και με την μέτρηση των ανακτώμενων υλικών από τα ΚΔΑΥ. Θα πρέπει επομένως να περιληφθεί σχετική ρύθμιση στην παρ. 3 και να γίνει ρητή μνεία στην πλήρη ιχνηλασιμότητα των ανακτώμενων αποβλήτων των ΜΕΑ, με τη δημιουργία κατάλληλης βάσης δεδομένων, βασισμένης ή διασυνδεδεμένης με το ΗΜΑ. Θα πρέπει να σημειώσουμε τέλος πως όλο το νομοσχέδιο διαπνέεται από μια ξεκάθαρη (λανθασμένη) στρατηγική κατεύθυνση να δημιουργηθούν πολλές ΜΕΑ και να παράγονται μεγάλες ποσότητες rdf/srf. Σε αυτή την περίπτωση -λαμβάνοντας υπόψη την ανετοιμότητα των δήμων, αλλά και την τάση τους να καταφεύγουν σε «βολικές» λύσεις- σύντομα θα διαπιστώσουμε πως το ΠΟΠ, η χωριστή διαλογή, η ανακύκλωση θα οδηγηθούν σε τέλμα και πως το μοναδικό μέλημα των ΟΤΑ θα είναι να «ξεφορτωθούν» όσες περισσότερες ποσότητες αποβλήτων μπορούν σε ΜΕΑ. Θα αρκούσε κανείς να αναζητήσει πρωτογενή δεδομένα για τις επιδόσεις των ΜΕΑ που βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία για να διαπιστώσει πως έχοντας ως βασικό όχημα για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων τις ΜΕΑ και την παραγωγή απορριμματογενούς καυσίμου, όχι απλά δεν πρόκειται να επιτύχουμε στόχους ανακύκλωσης, αλλά και πώς θα προκληθούν σοβαρά εμπόδια ακόμα και σε δήμους που επιθυμούν να κάνουν ουσιαστικές ενέργειες στη μείωση και ανακύκλωση αποβλήτων. Η απογοήτευση και αγανάκτηση των πολιτών θα πρέπει να θεωρηθεί φυσικό επακόλουθο. Σχολιασμός άρθρου 84: Στους όρους και προϋποθέσεις για τη διαχείριση των συσκευασιών θα πρέπει να θεσπιστεί η υποχρεωτική σήμανση προϊόντων συσκευασίας για τη δυνατότητα ανακύκλωσης και τον τρόπο διάθεσης στο υφιστάμενο σύστημα ανακύκλωσης (στο παράδειγμα του Triman της Γαλλίας που πρόσφατα κατέστη υποχρεωτικό) . Μας θλίβει που κάτι τέτοιο δεν απασχολεί τον Έλληνα νομοθέτη. Είναι η μοναδική δυνατότητα που υπάρχει για τον πολίτη να συμμετέχει ενεργά στον περιορισμό των αποβλήτων και την ενίσχυση της ανακύκλωσης, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία να στραφούν οι υπόχρεοι παραγωγοί σε πιο κυκλικές λύσεις. Σήμερα που οι πολίτες δεν γνωρίζουν τι ανακυκλώνεται και πώς, σήμερα που οι επιχειρήσεις δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την ανακυκλωσιμότητα ή μη των προϊόντων τους, η αδιαφορία για θέσπιση σήμανσης, ουσιαστικά πριμοδοτεί την αδράνεια και το business as usual. Αναφορικά με τις βιοαποδομήσιμες συσκευασίας (παρ. 1γε) θα πρέπει να προστεθεί στον ορισμό ότι θα πρέπει να μπορούν να αποσυντίθεται με φυσικό τρόπο σε εύλογο χρονικό διάστημα αν βρεθούν στο φυσικό περιβάλλον ώστε το μεγαλύτερο μέρος του λιπάσματος που προκύπτει να αποσυντίθεται τελικώς σε διοξείδιο του άνθρακα, βιομάζα και νερό. Σήμερα το μεγάλο πρόβλημα είναι οι βιοαποδομήσιμες συσκευασίες που στην πράξη δεν βιοαποδομούνται αλλά παραμένουν για χρόνια στο φυσικό περιβάλλον. Σχολιασμός άρθρου 85: Τα στοιχεία που αναφέρονται στο άρθ. 85 θα πρέπει να είναι και δημόσια διαθέσιμα στο παρατηρητήριο που ζητάμε να συσταθεί. Σχολιασμός άρθρου 86: Οι συμβάσεις συνεργασίας μεταξύ ΣΣΕΔ και ΟΤΑ θα πρέπει να υπακούουν σε βασικές αρχές διαφάνειας και να μην αποτελούν αντικείμενο διμερούς συνεργασίας. Σε αυτό το πλαίσιο και να αποφευχθούν οι δημιουργίες παλινωδιών αναφορικά με το πλαίσιο συνεργασίας και το χρηματικό αντάλλαγμα που πρέπει να λάβει κάθε δημοτική αρχή, θα πρέπει να θεσπιστεί πρόνοια για τη δημιουργία συμφωνημένου μαθηματικού τύπου υπολογισμού της χρηματοδότησης των ΣΣΕΔ προς ΟΤΑ. Αυτό εξάλλου, περιλαμβάνεται και στην έγκαιρη ειδοποίηση της Κομισιόν προς την Ελλάδα. Ο μαθηματικός τύπος θα πρέπει να οριστεί από το ΥΠΕΝ ή τον ΕΟΑΝ έως 31.12.2021. Σχολιασμός άρθρου 87: Επαναλαμβάνουμε ότι έχουμε αναφέρει στον σχολιασμό του άρθ. 82, ότι θα πρέπει να θεσπιστεί η υποχρεωτική σήμανση προϊόντων συσκευασίας για τη δυνατότητα ανακύκλωσης και τον τρόπο διάθεσης στο υφιστάμενο σύστημα ανακύκλωσης (στο παράδειγμα του Triman της Γαλλίας που πρόσφατα κατέστη υποχρεωτικό). Μας θλίβει που κάτι τέτοιο δεν απασχολεί τον νομοθέτη. Είναι η μοναδική δυνατότητα που υπάρχει για τον πολίτη να συμμετέχει ενεργά στον περιορισμό των αποβλήτων και την ενίσχυση της ανακύκλωσης, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία για να στραφούν οι υπόχρεοι παραγωγοί σε πιο κυκλικές λύσεις. Όπως τονίσαμε πιο πάνω, σήμερα που οι πολίτες δεν γνωρίζουν τι ανακυκλώνεται και πώς, σήμερα που οι επιχειρήσεις δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την ανακυκλωσιμότητα ή μη των προϊόντων τους, η αδιαφορία για θέσπιση σήμανσης, ουσιαστικά πριμοδοτεί την αδράνεια και το business as usual. Σχολιασμός άρθρου 89, παράρτημα Ι: Στην περ. η της παρ. 2Α του κεφ. Α, θα πρέπει να προστεθεί πρόβλεψη για εκτίμηση του κόστους της ανακύκλωσης ανά βασική μέθοδο σε σχέση με τα αποτελέσματα που έφερε, εκφρασμένο σε ευρώ / τόνο. Το ίδιο να ισχύει και για το κεφ. Β, παρ. 2Β, περ ι. Στις παρ. 3.3 και 3.4 του κεφ. Α και τις παρ. 3.3 και 3.4 του κεφ. Β θα πρέπει να προστεθεί ότι θα γίνεται σαφής αναφορά στους στόχους και τις μεθόδους εναλλακτικής διαχείρισης με τη βασική μέθοδο του συστήματος. Στην παρ. 3.8.2 του κεφ. Β θα πρέπει να γίνει ρητή αναφορά πως ο προσδιορισμός των χρηματικών εισφορών θα γίνεται υποχρεωτικά βάσει eco-modulation, με κριτήρια τα α) επαναχρησιμοποίηση, β) ανακυκλωσιμότητα στο υφιστάμενο σύστημα ανακύκλωσης (διότι ορισμένα υλικά συσκευασίας θεωρούνται ανακυκλώσιμα, όμως στην πράξη δεν ανακυκλώνονται ή ανακυκλώνονται αρκετά δύσκολα κι έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά σε σχέση με τα πλήρως ανακυκλώσιμα και αξιοποιήσιμα υλικά), γ) περιεκτικότητα σε ανακυκλωμένη πρώτη ύλη, δ) παρουσία επικίνδυνων ουσιών. Σχολιασμός άρθρου 89, παράρτημα ΙΙ: Αναφορικά με το παράρτημα ΙΙ, θεωρούμε ότι αυτό δεν θα έπρεπε να περιορίζεται μόνο στις πλαστικές συσκευασίες, αλλά να επεκτείνεται στο σύνολο των διαφορετικών κατηγοριών συσκευασίας που κυκλοφορούν στην αγορά. Εκτός αυτού, θεωρούμε περιοριστική κι άρα μη αποτελεσματική τη διαφοροποίηση των εισφορών που προβλέπονται για τις πλαστικές συσκευασίες. Δεν μπορεί για παράδειγμα να προβλέπεται ίση προσφορά για PE, PP και PET, όταν είναι σαφές σε όλους όσοι ασχολούνται με την ανακύκλωση πως τα προϊόντα PP και PE δεν ανακυκλώνονται το ίδιο εύκολα με τα προϊόντα από διαυγές PET (για αυτό εξάλλου και οι τιμές αυτών των υλικών στη δευτερογενή αγορά είναι διαφορετικές). Επομένως, η ανακυκλωσιμότητα και το ποσοστό ανακύκλωσης είναι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Σε αυτό το πλαίσιο προτείνουμε για τη διαφοροποίηση των εισφορών να ακολουθηθεί η προσέγγιση που προβλέπεται στο «Eunomia (27.4.2020). Study to Support Preparation of the Commission’s Guidance for Extended Producer Responsibility Schemes, Final report». Το μοντέλο που προβλέπεται στη Γαλλία είναι ενδεικτικό για τον τρόπο που πρέπει να γίνει η διαφοροποίηση (CITEO, The 2021 rate for recycling household packaging, 2020). Εκεί υπάρχει διαφορά όχι μόνο μεταξύ των PP, PE και PET, αλλά ακόμα και για τα διάφορα είδη PET, πράγμα που θα πρέπει να συμβεί και στην Ελλάδα μιας και η εγχώρια αγορά ανακύκλωσης προτιμά φιάλες PET αντί των φαγητοδοχείων. Σχεδόν το ίδιο μοντέλο, με 5 κατηγορίες ανακυκλωσιμότητας και ανάλογες εισφορές, θα εφαρμοστεί και στη Γερμανία. Επιπρόσθετα, ο ορισμός των εισφορών δεν αρκεί, αν δεν συνδυαστεί με ένα μηχανισμό εκπτώσεων ή πρόσθετων εισφορών, όπως για παράδειγμα πρόσθετη εισφορά 20-30% για άκαμπτη συσκευασία PET ή PP ή PE μαύρου χρώματος που δεν αναγνωρίζεται από τους οπτικούς διαχωριστές. Στις εκπτώσεις θα πρέπει να συμπεριληφθούν το κοινό μονοστρωματικό υλικό συσκευασίας σε μια μονάδα προϊόντος (πχ. συσκευασία γαλακτοκομικών όπου το δοχείο και το καπάκι είναι από το ίδιο μονοστρωματικό υλικό), καθώς και οι συσκευασίες χωρίς ετικέτα από διαφορετικό υλικό. Βάσει των ανωτέρω, θεωρούμε πως η διαβάθμιση των εισφορών πλαστικών συσκευασιών στο παρόν παράρτημα πρέπει απαραίτητα να αλλάξει, ειδάλλως απλά θα συντελέσει στη διαιώνιση μιας προβληματικής κατάστασης. Να σημειωθεί τέλος, πως σήμερα οι εισφορές των υπόχρεων παραγωγών είναι ιδιαίτερα χαμηλές με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται κατάλληλες ροές πόρων για επενδύσεις στα ανώτερα στάδια της ιεραρχίας. Σήμερα για παράδειγμα, η βασική εισφορά για την πλαστική συσκευασία είναι μόλις 70,5 ευρώ ανά τόνο, όταν στη Γαλλία οι τιμές για τα πλαστικά εκκινούν από 330 ευρώ ο τόνος για τη φιάλη PET και φτάνουν στα 410 ευρώ ανά τόνο για εύκαμπτη συσκευασία PE και στα 553 ευρώ ανά τόνο για συσκευασία που περιέχει PVC. ΜΕΡΟΣ Δ’ / ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ Στο WWF Ελλάς έχουμε διαπιστώσει πως ο ΕΟΑΝ λειτουργεί με βαθύτατα προβληματικό τρόπο και οι προβλέψεις του παρόντος νομοσχεδίου δεν πρόκειται να ανατρέψουν τη δυσμενή κατάσταση. Ούτε η θέσπιση γενικού διευθυντή, ούτε η παραχώρηση μέρους του έργου του ΕΟΑΝ σε τρίτους, όπως επιχειρούνται στο παρόν νομοσχέδιο, θα αποτελέσουν σημείο καμπής για τη βελτίωση της κατάστασης. Κατά την άποψή μας, ο ΕΟΑΝ μπορεί να επιτελέσει το έργο του μόνο αν σταματήσει να είναι πολιτικό υποχείριο της εκάστοτε κυβέρνησης και καταφέρει να έχει ανεξάρτητη διοίκηση. Θα κάνει επίσης σωστά τη δουλειά του, μόνο αν λειτουργήσει υπό συνθήκες απόλυτης διαφάνειας, όπου: Α) Θα αναρτά δημόσια α) τους ελέγχους που έχει κάνει και τα αποτελέσματα αυτών, β) τα πρόστιμα που έχει επιβάλλει και την πορεία είσπραξης αυτών. Β) Θα θεσπίσει μηχανισμό αυτόματης επιβολής ποινών σε ΣΣΕΔ που δεν επιτυγχάνουν τους στόχους που έχουν τεθεί με την έγκριση του επιχειρησιακού τους σχεδίου ή/και αν παραβαίνουν επιμέρους όρους της έγκρισής τους. Ο μηχανισμός θα πρέπει αυτόματα να καταλογίζει ποινές και να έχει μαθηματικό τύπο, ώστε να εφαρμόζεται άμεσα και κάθε χρόνο (βάσει των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνουν τα ΣΣΕΔ, όπως αυτά επικυρώνονται από τον ΕΟΑΝ). Ο μηχανισμός και οι σχετικές ποινές θα πρέπει να είναι δημόσια διαθέσιμη πληροφορία στην ιστοσελίδα του ΕΟΑΝ. Επιπρόσθετα, ο ΕΟΑΝ χρειάζεται: Α) καλύτερη στελέχωση, για να ασκήσει τα ελεγκτικά καθήκοντα και να μπορέσει να σχεδιάσει πολιτικές (σήμερα δεν καταφέρνει ούτε το ένα, ούτε το άλλο), Β) καλύτερο προσανατολισμό, με αλλαγή ρόλων και ανάπτυξη νέων τομέων, ώστε να μπορεί να καταστεί ένας φορέας που παράγει πρωτογενή πληροφορία και γνώση για τα όσα διαδραματίζονται στον χώρο της ανακύκλωσης, Γ) δυνατή φωνή, επιδεικνύοντας την απαραίτητη εξωστρέφεια, Δ) αποτελεσματικότητα, με τη θέσπιση στόχων στο επιχειρησιακό σχέδιο του ΕΟΑΝ, Ε) πυγμή, όπου οι εργαζόμενοι και η διοίκηση του ΕΟΑΝ ασκούν τα καθήκοντά τους όπως επιβάλλει ο νόμος, χωρίς παρεκκλίσεις και κυρίως χωρίς αφόρητες πιέσεις. Τα όσα περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου δεν δείχνουν διάθεση για αλλαγή, παρά μόνο τη διάθεση για διατήρηση του σημερινού status quo. ΜΕΡΟΣ Ε’ / ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ Σχολιασμός άρθρου 100: Ο ν. 4736/2020 έγινε νόμος του κράτους μόλις στα τέλη Οκτωβρίου 2020. Πριν περάσουν λίγοι μήνες και πριν καν εφαρμοστεί, επιχειρείται η αποδυνάμωσή του με τις διατάξεις που περιλαμβάνονται στο παρόν νομοσχέδιο. Πρόκειται για μια λανθασμένη ενέργεια που εύλογα δημιουργεί την εντύπωση στους πολίτες πως οι καμπάνιες της Πολιτείας για την κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης έχουν μόνο επικοινωνιακό χαρακτήρα. Αναφορικά με την κατάργηση διατάξεων του άρθ.19 του ν. 4736/2020, θεωρούμε πως δίνουν το λάθος στίγμα. Πολύ σοβαρή θεωρούμε την κατάργηση της παρ. 5 με την οποία προβλέπονταν η ανάπτυξη προδιαγραφών για σήμανση των πλαστικών με τρόπο που θα είναι δυνατή η αναγνώριση από τους καταναλωτές της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης ή λιπασματοποίησης των εν λόγω προϊόντων. Ουσιαστικά, η κατάργηση αυτής της πρόβλεψης δείχνει πως το Υπουργείο δεν επιθυμεί πραγματικά να ενημερώσει τους πολίτες για το προφίλ των πλαστικών μιας χρήσης που κυκλοφορούν στην αγορά και επιλέγει να διατηρήσει την αδιαφάνεια προς όφελος της συνέχισης χρήσης προβληματικών πλαστικών μιας χρήσης. Στο ίδιο πλαίσιο, ιδιαίτερα προβληματική είναι η τροποποίηση της παρ. 8, με την οποία ορίζονταν επιμέρους θέματα σχετικά με το σύστημα επιστροφής εγγύησης. Ουσιαστικά, η τροποποίηση της παρ. 8 οδηγεί σε δημιουργική ασάφεια γύρω από το πλαίσιο και το περιεχόμενο του νέου συστήματος. Έχοντας διαγραφεί από την παρ. 8 η θέσπιση καταληκτικής ημερομηνίας έκδοσης της σχετικής κ.υ.α. και οι απαιτήσεις για καθορισμό α) ελάχιστων προδιαγραφών συλλογής, μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας των αποβλήτων από πλαστικά μίας χρήσης που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής, β) εγγυοδοτικού αντίτιμου, καθώς και λοιπού κόστους ανάπτυξης, λειτουργίας και διαχείρισης του συστήματος, γ) ειδικών στόχων επαναχρησιμοποίησης των επιστρεφόμενων φιαλών, δ) ειδικής σήμανσης των προϊόντων, ε) συστήματος παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για τη συγκέντρωση στοιχείων σχετικά με τη συλλογή και την επεξεργασία των αποβλήτων, στ) ελάχιστων προδιαγραφών και μεθόδων επιστροφής (χειρωνακτικοί ή και αυτοματοποιημένοι), ζ) ειδικών απαιτήσεων για την κάλυψη των αναγκών σε απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές, δημιουργείται επί της ουσίας ένα θεσμικό κενό που μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης. Το σύστημα επιστροφής εγγύησης είτε θα είναι ένα και καθαρό, είτε θα καταστεί εστία κακοδιαχείρισης και διαφθοράς. Το ελάχιστο που ζητάμε είναι να επανέλθουν άμεσα οι ρυθμίσεις που προβλέπονταν στο άρθ.19 του ν.4736/2020, χωρίς εκπτώσεις. Σχολιασμός άρθρου 101: Όπως τονίσαμε και πιο πάνω, θα πρέπει να μη διαγραφεί η παρ. 3 του άρθ.13 του ν. 4736/2020. Το σύστημα επιστροφής εγγύησης θα πρέπει να είναι ένα, αδιαίρετο και απαλλαγμένο από κάθε υποψία έλλειψης αξιοπιστίας, ακόμα κι αν αυτό δυσαρεστήσει διάφορους υπόχρεους παραγωγούς και άλλους τυχοδιώκτες που συστηματικά υπονομεύουν την όποια προσπάθεια ανακύκλωσης με όρους διαφάνειας και πλήρους εφαρμογής της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Πρόσθετα μέτρα που θεωρούμε ότι πρέπει να περιληφθούν στο σχέδιο νόμου, αυτοτελή ή εντασσόμενα σε άλλα άρθρα: Πιο πάνω επιχειρήθηκε να σχολιαστεί το σχέδιο νόμου για την ανακύκλωση, το οποίο θεωρούμε πως δεν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση και πως φανερώνει μια διάθεση εκ μέρους της κυβέρνησης να διατηρήσει το σημερινό status quo. Πιο πάνω προτείναμε επιπλέον μέτρα που θεωρούμε ότι θα ωφελήσουν την υπόθεση της ανακύκλωσης και γενικότερα τη στροφή προς την κυκλική οικονομία και τη μείωση των παραγόμενων αστικών αποβλήτων. Πέρα λοιπόν των όσων προτείνουμε, θεωρούμε ότι πρέπει να περιληφθούν στο νομοσχέδιο και τα εξής: Α) Όπως αναφέραμε και στο άρθ.39, να προβλεφθεί ένας θεσμός κατάρτισης και κινητοποίησης των ΟΤΑ και των ΦΟΔΣΑ. Προτείνεται η δημιουργία μίας «υπηρεσίας μίας στάσης» (one stop shop) – κέντρου κατάρτισης και παροχής τεχνογνωσίας σε δήμους και ΦΟΣΔΑ, που θα περιλαμβάνει διάθεση εργαλείων, βοήθεια στη σωστή παρακολούθηση, βοήθεια στην εξασφάλιση χρηματοδότησης. Το κέντρο θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί πως κατανέμονται οι πόροι μεταξύ των δήμων πχ. από ΣΣΕΔ και πώς εξελίσσονται οι στόχοι κάθε δήμου, ώστε να εξασφαλίζεται η αναλογική στήριξη κάθε δημοτικής αρχής στο έργο της. Το κέντρο θα πρέπει επίσης να συντελέσει στη «θέσπιση εθνικών ελάχιστων προτύπων υπηρεσιών για τη συλλογή των αποβλήτων (π.χ. συχνότητα συλλογής, είδος και χωρητικότητα των κάδων, λαμβανομένων υπόψη παραγόντων όπως το είδος του αποθέματος κατοικιών, το πόσο αγροτική είναι η περιοχή, το κλίμα της περιοχής κ.λπ.) που πρέπει να πληρούν οι δήμοι», όπως προτείνει και η ΕΕ στην έγκαιρη ειδοποίησή της προς την Ελλάδα. Το πλαίσιο και αντικείμενο λειτουργίας, όπως και η ονοματοδοσία της «υπηρεσίας μίας στάσης» (one stop shop), μπορεί να οριστούν με υπουργική απόφαση. Β) Απαιτείται επίσης η θέσπιση παρατηρητηρίου διαχείρισης αποβλήτων, όπου θα αναρτώνται δημόσια οι επιδόσεις δήμων, ΦΟΔΣΑ και συστημάτων ΣΣΕΔ βάσει των δεδομένων που καταχωρούνται στο ΗΜΑ και των δεδομένων που προκύπτουν από ΚΔΑΥ, ΦΟΣΔΑ. Θα περιλαμβάνεται επίσης παρακολούθηση της προόδου των ΕΣΔΑ, ΠΕΣΔΑ και τοπικών σχεδίων. Το παρατηρητήριο επίσης θα μπορεί να προβαίνει στο σχεδιασμό, σε συνεργασία με τον ΕΟΑΝ, συστηματικής ενημέρωσης πολιτών. Το παρατηρητήριο θα πρέπει επίσης να είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη ομάδας εργασίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και την επαναχρησιμοποίηση. Το περιεχόμενο λειτουργίας του παρατηρητηρίου μπορεί να οριστεί με υπουργική απόφαση. Γ) Θεωρούμε τέλος πως, λαμβάνοντας υπόψη τη διάχυτη ανομία και διαφθορά που επικρατεί στη διαχείριση των αποβλήτων, θα πρέπει να συσταθεί το συντομότερο δυνατό σώμα καταπολέμησης παρανομιών στη διαχείριση απορριμμάτων, που θα αναλάβει το δύσκολο έργο αντιμετώπισης των εκατοντάδων περιπτώσεων καταπάτησης των υφιστάμενων νόμων στη διαχείριση αποβλήτων, που στοιχίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στην Πολιτεία και τους Έλληνες πολίτες. Το σώμα θα πρέπει να στελεχωθεί από εισαγγελείς, επιθεωρητές περιβάλλοντος και στελέχη των σωμάτων ασφαλείας και να του ανατεθούν οι κατάλληλες αρμοδιότητες για την απρόσκοπτη υλοποίηση του έργου του.