Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΔΙΚΤΥΟ ΦΟΡΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ' | 21 Οκτωβρίου 2022, 08:37

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Θέσεις του Δικτύου των ΦοΔΣΑ επί της τροποποίησης του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων – ΕΣΔΑ Με την υπ΄ αριθ. 39 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου εγκρίθηκε το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) {ΦΕΚ 185/29 Σεπτεμβρίου 2020, τεύχος Πρώτο}, 10ετούς διάρκειας 2020 – 2030. Με δεδομένη την κατάσταση της χώρας τόσο όσο αφορά τις υποδομές όσο και το χαμηλό ποσοστό ανακύκλωσης, το νέο ΕΣΔΑ χαρακτηρίσθηκε ως υπεραισιόδοξο για την επίτευξη των στόχων τα έτη ορόσημο 2025 & 2030. Ιδιαίτερα υπεραισιόδοξος ήταν και ο στόχος για ταφή υπολείμματος κάτω του 10% μέχρι το 2030, παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2018/850 το προβλέπει έως το 2035. Στη συνέχεια ψηφίσθηκε ο νόμος 4819/2021 {ΦΕΚ Α’ 129/23-7-2021} με τίτλο «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων - Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές - πολεοδομικές, ενεργειακές και συναφείς επείγουσες ρυθμίσεις.» Παρόλο που ο συγκεκριμένος νόμος προέβλεπε σειρά ρυθμίσεων και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την έναρξη δράσεων και υποστήριξη των δικαιούχων (ΦοΔΣΑ & Δήμων) όπως διακριτή διαλογή των προς ανακύκλωση υλικών στα ΚΔΑΥ, έναρξη δράσεων ανακύκλωσης σε σχολεία, δημοτικούς χώρους άθλησης, παιδικές χαρές, Δημόσιες Υπηρεσίες κλπ, σχεδόν τίποτα από αυτά δεν έχει ξεκινήσει. Αντιθέτως συνεχίζεται η καθοδική πορεία της ανακύκλωσης, η διακοπή συμβάσεων της ΕΕΑΑ με τους Δήμους για λόγους που η ΕΕΑΑ έχει κατ’ επανάληψη δημοσιοποιήσει, η μη παροχή του κατάλληλου εξοπλισμού (οχημάτων & κάδων) σε Δήμους, κλπ. Με αυτά τα δεδομένα, αναρτάται σε διαβούλευση η τροποποίηση του ΕΣΔΑ, η οποία κρίθηκε αναγκαία, προκειμένου να προσαρμοστεί στις νέες εξελίξεις της κυκλικής οικονομίας καθώς και στις πρόσφατες αλλαγές των κριτηρίων χρηματοδότησης των υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, με σκοπό τη διασφάλιση της χρηματοδότησης των υποδομών από το ΕΣΠΑ 2021 – 2027. Στο υπό αναθεώρηση ΕΣΔΑ, εκτός των αλλαγών των κριτηρίων χρηματοδότησης των υποδομών, εισάγονται και νέες παράμετροι, οι οποίες χρήζουν διευκρίνισης και περαιτέρω τεκμηρίωσης, δεδομένου ότι αλλάζουν άρδην το μέχρι σήμερα ισχύον θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ αλλά και της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Μάλιστα, το πρώτο μείζον ζήτημα που προκύπτει, είναι ότι, ενώ το ΕΣΔΑ, ως Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, έχει την ισχύ διοικητικής πράξης και όχι νόμου, επιχειρείται μέσω της τροποποίησής του η καταστρατήγηση των νόμων που κατοχυρώνουν την αποκλειστική αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ειδικότερα των ΦοΔΣΑ, σε ζητήματα διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Ειδικότερα - Προβλέπεται η αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) και η αξιοποίηση των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) και των Μονάδων Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ) για τη διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών. Μεταβατικά, έως την ολοκλήρωση του συνόλου του δικτύου των ΜΕΑ/ΜΑΑ σε μια Περιφέρεια που προβλέπονται στο οικείο ΠΕΣΔΑ, είναι δυνατή η επεξεργασία των υπολειπόμενων σύμμεικτων αποβλήτων σε ΜΕΑ/ΜΑΑ οι οποίες έχουν υλοποιηθεί με επιχειρηματική πρωτοβουλία και στις οποίες τηρείται η ιεράρχηση των αποβλήτων, υπό την προϋπόθεση συνεργασίας αυτών με τον οικείο ΦΟΔΣΑ. - Προβλέπεται η λειτουργία Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης, στις οποίες μπορεί να γίνεται ανάκτηση ενέργειας με θερμική επεξεργασία των υπολειμμάτων των ΜΕΑ/ΜΑΑ ή/και των εναλλακτικών καυσίμων για τη δραστική ελαχιστοποίηση του τελικού υπολείμματος προς υγειονομική ταφή (απαραίτητες για την επίτευξη του στόχου ταφής κάτω από 10% μέχρι το 2030). Μεταβατικά, έως την ολοκλήρωση του συνόλου του δικτύου των ΜΕΑ/ΜΑΑ σε μια Περιφέρεια που προβλέπονται στο οικείο ΠΕΣΔΑ, σε μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης εντός ή εκτός της Περιφέρειας είναι επιτρεπτή η θερμική επεξεργασία και υπολειμματικών σύμμεικτων ΑΣΑ. Εδώ, πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα, ότι από την πρόταση τροποποίησης δεν προκύπτει η δυνατότητα ενεργειακής αξιοποίησης μόνο του υπολείμματος των αποβλήτων μετά από την επεξεργασία τους σε ΜΕΑ, αλλά η δυνατότητα ενεργειακής αξιοποίησης του πράσινου κάδου των συμμείκτων, πριν καν αυτά υποστούν οποιαδήποτε επεξεργασία. Πρακτικά, αναφερόμαστε περίπου το 80% των αστικών αποβλήτων. - Προβλέπεται, υπό μορφή απειλής, ότι αν οι ΦοΔΣΑ, ως νομικά πρόσωπα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με αποκλειστική αρμοδιότητα, δεν συμμορφωθούν με την υποχρέωση συνεργασίας με ιδιώτες επενδυτές στην κατεύθυνση της καύσης των αποβλήτων, τότε η Πολιτεία θα αφαιρέσει από τους ΟΤΑ την αρμοδιότητα διαχείρισης των αστικών αποβλήτων και θα την αναθέσει απευθείας στους ιδιώτες επενδυτές, ακόμα και αν διαφωνούν οι ΦοΔΣΑ και οι τοπικές κοινωνίες, κατά την απολύτως ανέλεγκτη κρίση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι παραπάνω προτεινόμενες αλλαγές αλλάζουν τελείως το τοπίο αφού • αφ’ ενός θεσμικά καταργούν την αποκλειστική αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ζητήματα διαχείρισης των αστικών στερών αποβλήτων επιτρέποντας τη διαχείρισή τους μέσω ιδιωτικών ΜΕΑ • αφ’ ετέρου επιτρέπουν την ενεργειακή αξιοποίηση του σύμμεικτου αποβλήτου σε μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης. Επιπλέον ερώτημα γεννάται για την σοβαρή αναβάθμιση των ΚΔΑΥ με δεδομένη τη θέση του νέου προγράμματος ότι όλα τα ρεύματα θα οδηγούνται σε RRF. Τέλος, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι, ενώ στο άρθρο 166 παρ. 2 του ν. 4951/2002 προβλέπεται η σύσταση Επιτροπής Συντονισμού και Καθοδήγησης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, η οποία συντονίζει τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους φορείς εξειδίκευσης και εφαρμογής του Ε.Σ.Δ.Α. και των Π.Ε.Σ.Δ.Α., , εισηγείται στα αρμόδια κυβερνητικά όργανα τα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα αποτελεσματικής εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης συγχρηματοδότησης των έργων και των δράσεων του Ε.Σ.Δ.Α. και των Π.Ε.Σ.Δ.Α., με τη συμμετοχή και εκπροσώπου του Δικτύου ΦοΔΣΑ, η Επιτροπή αυτή ουδέποτε ενεργοποιήθηκε, εν όψει μάλιστα του μείζονος ζητήματος της επικείμενης τροποποίησης του ΕΣΔΑ. Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι τα παρακάτω : - Για ποιο λόγο δεν ζητήθηκε ούτε από την ΚΕΔΕ, ούτε από τους ΦοΔΣΑ, η διατύπωση οποιασδήποτε άποψης σε σχέση με την προτεινόμενη τροποποίηση; - Για ποιο λόγο δεν ζητήθηκε η γνώμη της Επιτροπής Συντονισμού και Καθοδήγησης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων του άρθρου 166 παρ. 2 του ν. 4951/2022 ; - Για ποιο λόγο δεν επιλέγεται η κοινοβουλευτική οδός της τροποποίησης της υφιστάμενης νομοθεσίας για την αρμοδιότητα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων, αλλά αντίθετα μεθοδεύεται η καταστρατήγησή της, μέσω Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου που ρυθμίζει την κατάσταση σε τελείως αντίθετη κατεύθυνση από την ισχύουσα νομοθεσία; - Πως συνάδει η παράλληλη λειτουργία των ιδιωτικών ΜΕΑ με τις ΜΕΑ αρμοδιότητας των ΦοΔΣΑ; - Εάν ο ΦοΔΣΑ, μέσω των Δήμων που συμμετέχουν σε αυτόν επιθυμούν τη συνέχιση της εξυπηρέτησης από τι ιδιωτικές ΜΕΑ, πιθανόν λόγω διαφοράς τιμής, τι θα γίνουν οι συγχρηματοδοτούμενες ΜΕΑ; - Πως θα συγχρηματοδοτηθούν οι σχεδιαζόμενες ΜΕΑ με την αβεβαιότητα που περιεγράφηκε προηγουμένως; - Γιατί ένας επιχειρηματίας να επενδύσει ένα σημαντικό κεφάλαιο, όταν γνωρίζει ότι σε λίγα χρόνια δεν θα έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί τα αστικά απορρίμματα, λόγω κατασκευής των σχεδιαζόμενων ΜΕΑ από τους ΦοΔΣΑ; Μια τέτοιου είδους επένδυση δεν πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο επιλογής κανενός επενδυτή. Επομένως, ή δεν θα υπάρξουν τέτοιες επενδύσεις, ή οι επενδυτές θα προβούν σε μια τέτοια επένδυση, μόνο αν υπάρχει ήδη η διαβεβαίωση ότι οι «επιχειρηματικές ΜΕΑ/ΜΑΑ» θα συνεχίσουν να λειτουργούν και μετά το 2030, και μετά την ολοκλήρωση των ΠΕΣΔΑ. - Ποιος εγγυάται και ποιος θα επιβλέπει την λειτουργία της μηχανικής επεξεργασίας, προκειμένου να μην οδηγούνται πολύτιμα ανακυκλώσιμα υλικά για δημιουργία καλύτερου υλικού προς καύση; Η προτροπή και θεσμοθέτηση μιας τέτοιας ρύθμισης είναι βέβαιο ότι θα αποδυναμώσει ακόμη περαιτέρω την διαλογή στη πηγή και την ανακύκλωση. Με όλες αυτές τις διαπιστώσεις και τα ερωτήματα είναι ξεκάθαρο πως, με μια κατ’ επίφαση διαβούλευση τροποποίησης του ΕΣΔΑ, των δυο εβδομάδων, το ΥΠΕΝ επιχειρεί την προώθηση της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας στην επεξεργασία των ΑΣΑ και της απευθείας καύσης των σύμμεικτων σε ιδιωτικές Μονάδες. Το περιεχόμενο της τροποποίησης αποτελεί ανατροπή :  Στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ειδικότερα των ΦοΔΣΑ ως προς την υλοποίηση και λειτουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας, υποβιβάζοντας τους Φορείς από αποκλειστικά αρμόδιους σε συνεργάτες των επιχειρηματιών.  Στον σχεδιασμό και την χρηματοδότηση των έργων ΜΕΑ/ΜΑΑ, καθώς υπεισέρχονται οι αστάθμητοι παράγοντες των ιδιωτικών μονάδων.  Στην εθνική στρατηγική, σύμφωνα με την οποία η ενεργειακή αξιοποίηση ήταν αποδεκτή μόνο για υπολειμματικά προϊόντα επεξεργασίας στις Μονάδες. Η προωθούμενη τροποποίηση είναι μια κραυγαλέα παραδοχή πως οι στόχοι που προέβλεψε το ΕΣΔΑ 2020 για το 2025 έχουν ήδη ακυρωθεί, ενώ παράλληλα ο Εθνικός Σχεδιασμός είναι ο Δούρειος Ίππος για να καταλυθεί η έννοια του δημόσιου συμφέροντος στη διαχείριση των ΑΣΑ. Ταυτόχρονα, υπονομεύει την επίπονη αλλά ορθή πρακτική που πρέπει να εφαρμόσουν οι ΟΤΑ, της εκτεταμένης σε όλα τα ρεύματα και ευρείας ΔσΠ (για την υστέρηση της οποίας ευθύνεται η Πολιτεία με καθυστερήσεις στην ένταξη έργων και χρηματοδότηση του αναγκαίου εξοπλισμού) στρέφοντας τους Δήμους στην εύκολη λύση της καύσης για οποιεσδήποτε ποσότητες σύμμεικτων. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο, ότι καθυστέρηση στην ένταξη μονάδων επεξεργασία αποβλήτων παρουσιάζεται ιδίως σε περιοχές όπου ήδη δραστηριοποιούνται ενεργοβόρες βιομηχανίες. Τέλος, η προσχηματική διαβούλευση των τροποποιήσεων του ΕΣΔΑ, χωρίς ενημέρωση και προηγούμενο διάλογο με τους ΦοΔΣΑ, αποδεικνύει την αγεφύρωτη απόσταση που χωρίζει το Κράτος από την Αυτοδιοίκηση. Για όλους τους παραπάνω λόγους το Δίκτυο των ΦοΔΣΑ είναι αντίθετο • στην καταστρατήγηση της νομοθεσίας που κατοχυρώνει την αποκλειστική αρμοδιότητα των ΦοΔΣΑ • στη μεθόδευση της δημιουργίας ιδιωτικών ΜΕΑ • στην απευθείας διάθεση των σύμμεικτων αποβλήτων για ενεργειακή αξιοποίηση. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να εξελιχθεί σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των Ευρωπαϊκών Οδηγιών και οι προσπάθειες να επικεντρωθούν στην διαλογή στη πηγή με έμπρακτη υποστήριξη από την Πολιτεία και τα συναρμόδια Υπουργεία στους τομείς που εμφανώς έχουν αποτελματωθεί. Ζητούμε την ανάκληση των προτάσεων που αφορούν την παραβίαση των αρμοδιοτήτων των ΦοΔΣΑ, παράταση της διαβούλευσης για αυτό το μείζον ζήτημα καθώς και συνάντηση με τα Υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος, για να συζητηθούν αναλυτικά όλα τα δεδομένα.