Αρχική Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και ΥδάτωνΜΕΡΟΣ Α’ Εισαγωγικές διατάξεις   Άρθρο 1 ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη WWF Ελλάς | 27 Φεβρουαρίου 2023, 12:52
  • Σχόλιο του χρήστη 'WWF Ελλάς' | 27 Φεβρουαρίου 2023, 12:52

    Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επέλεξε να αναρτήσει στην κεντρική ιστοσελίδα δημόσιων διαβουλεύσεων (opengov.gr) τρία (3) σχέδια νόμου[1] που άπτονται μιας πληθώρας θεμάτων που διατρέχουν όλη την περιβαλλοντική νομοθεσία σε ασφυκτική προθεσμία για την υποβολή σχολίων από το ενδιαφερόμενο κοινό που υπολείπεται σημαντικά της προθεσμίας που τάσσει ο νόμος για το Επιτελικό Κράτος (ν. 4622/2019, Α΄133), και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής για την επεξεργασία των εξαιρετικά εκτενών αυτών νομικών κειμένων. Η επιλογή αυτή είναι συνειδητή και αντικατοπτρίζει, μάλιστα, την πρακτική της κυβέρνησης η οποία επιλέγει να εκκινήσει περισσότερες νομοπαρασκευαστικές διαδικασίες παράλληλα[2], δίχως κανέναν κοινωνικό διάλογο, λίγες μέρες πριν προκηρυχθούν εθνικές εκλογές. Με το παρόν σχέδιο νόμου διευρύνονται οι αρμοδιότητες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) στους τομείς των αποβλήτων και των υδάτων, δίχως όμως να παρέχεται επαρκής τεκμηρίωση για αυτή την επιλογή του νομοθέτη, η οποία όχι μόνο δεν απαντά στις υφιστάμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τομείς αυτοί, αλλά και δεν παρέχει τα εχέγγυα για τη διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα του νερού. Το “δικαίωμα στο νερό” αποτελεί αναγνωρισμένο θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και όπως έχει κρίνει το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας μας η ύδρευση και αποχέτευση είναι «αναγκαίες για την υγιεινή διαβίωση και, ιδίως, στην παροχή του πόσιμου ύδατος, φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση που καθίσταται σπανιότερο συν τω χρόνω. Αβεβαιότητα ως προς τη συνέχεια της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφελείας με αυτόν τον βαθμό αναγκαιότητας δεν συγχωρείται από το άρθρο 5 του Συντάγματος, ειδικότερα δε από τη διάταξη της παραγράφου 5 που [...] κατοχυρώνει το δικαίωμα στην προστασία της υγείας, καθώς και από το άρθρο 21 παρ. 3 που ορίζει ότι το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών». Περαιτέρω, με την πρόσφατη αναδιατύπωση της οδηγίας σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (οδηγία (ΕΕ) 2020/2184) επαναλήφθηκε η ρητή υποχρέωση των κρατών μελών να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να εξασφαλισθεί ότι το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης είναι υγιεινό και καθαρό (άρθ. 4 παρ. 1 εδ. α΄ της οδηγίας), και προστέθηκε ρητά η ειδική υποχρέωση αυτών να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τη βελτίωση ή διατήρηση της πρόσβασης στο νερό ανθρώπινης κατανάλωσης για όλους, ιδίως για τις ευάλωτες και τις περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως ορίζονται από τα κράτη μέλη (άρθ. 16 παρ. 1 εδ. α΄ της οδηγίας). Η οδηγία (ΕΕ) 2020/2184 τέθηκε σε ισχύ την 12η.01.2021 και η χώρα μας θα έπρεπε να την έχει μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο έως την 12η.01.2023. Μέχρι σήμερα δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο. Στο πλαίσιο και της παρούσας νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η βελτίωση ή διατήρηση της πρόσβασης στο νερό ανθρώπινης κατανάλωσης για όλους, ιδίως για τις ευάλωτες και τις περιθωριοποιημένες ομάδες, η οποία αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Σχετικά με τον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, δεν μπορούμε να αναμένουμε ουσιαστικές αλλαγές με τις εισαγόμενες ρυθμίσεις με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου. Η ΡΑΕ δεν έχει τη γνώση για να ασχοληθεί με το αντικείμενο και μέχρι να την αποκτήσει θα χαθεί υπερβολικά πολύς χρόνος. Αλλά ακόμα και αν καταφέρει να αποκτήσει γνώση σε σύντομο διάστημα πώς θα καταφέρει να επιβάλει αλλαγές και κανόνες δίχως να είναι επαρκώς στελεχωμένη, και μάλιστα, σε ένα τοπίο που μαστίζεται από την αδιαφάνεια και τη διαφθορά; Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμα καταφέρει να εισπράξει το τέλος ταφής, πώς θα καταφέρει να επιβάλει μέσω της ΡΑΕ χρηστή διοίκηση και λογοδοσία στους προβληματικούς ΦΟΔΣΑ ανά την Ελλάδα; Το πρώτο μέλημα της κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η ουσιαστική λειτουργία του ΕΟΑΝ που σήμερα βρίσκεται σε καθεστώς αδράνειας αδυνατώντας να εκπληρώσει την αποστολή του. Με ευθύνη της κυβέρνησης ο ΕΟΑΝ απαξιώθηκε και τώρα στο νομοσχέδιο γίνεται λόγος για τυχόν ανάληψη μέρους του αρμοδιοτήτων του από τη ΡΑΕ. Τέλος, σε καμία περίπτωση δεν παρέχονται εχέγγυα ότι η Αρχή στο πλαίσιο των εισαγόμενων με το παρόν σχέδιο νόμου διευρυμένων αρμοδιοτήτων της θα θέσει ως προτεραιότητα τη βιώσιμη διαχείριση των περιβαλλοντικών πόρων, την αξιοποίηση των υδάτινων πόρων για ύδρευση και άρδευση και την επίτευξη των στόχων της καλής κατάστασης (ή καλού δυναμικού) των υδάτων και της μείωσης της παραγωγής αποβλήτων, έναντι της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας ή/και της παραγωγής ενέργειας μέσω της καύσης αποβλήτων. Ζητούμε την απόσυρση του προτεινόμενου σχεδίου νόμου, το οποίο θέτει σε διακινδύνευση το δημόσιο χαρακτήρα του κοινού αγαθού του ύδατος και δεν τεκμηριώνει επαρκώς, ούτε και επιλύει τις μεγάλες προκλήσεις της διαχείρισης στους τομείς των υδάτινων πόρων και των αποβλήτων. Προς επίρρωση των παραπάνω, ακολουθεί ειδικότερος σχολιασμός επί των άρθρων του προτεινόμενου σχεδίου νόμου. ΜΕΡΟΣ Α’ Εισαγωγικές διατάξεις Άρθρο 1 Σκοπός (α) Η προσθήκη των τομέων των αποβλήτων και των υδάτων στις αρμοδιότητες της ΡΑΕ έρχεται ως εκπλήρωση της εξής υποχρέωσης που περιλαμβάνεται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: “Άξονας 1.4 Αειφόρος χρήση των πόρων, ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και διατήρηση της βιοποικιλότητας: Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις του Άξονα στοχεύουν στη βελτίωση της αειφόρου διαχείρισης, στην προώθηση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, στην εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας και στην ενίσχυση της πολιτικής προστασίας. Η μεταρρύθμιση «Ίδρυση νέας ρυθμιστικής αρχής για τα ύδατα και τα λύματα» συνδέεται με τις επενδύσεις «Επεξεργασία και καθαρισμός αστικών λυμάτων περιβαλλοντικά ευαίσθητων οικισμών και εκσυγχρονισμός εγκαταστάσεων σε επιλεγμένες πόλεις» και «Έργα παροχής και εξοικονόμησης πόσιμου νερού». Η εθνική ρυθμιστική αρχή για τα ύδατα που θα συσταθεί με τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση θα είναι υπεύθυνη για την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Μέσω της αρχής θα αναθεωρηθούν αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση των λυμάτων και των υδάτων, θα ληφθούν αποφάσεις για καλύτερη λειτουργία της υποδομής και θα προωθηθούν νέες πρωτοβουλίες για την εξοικονόμηση νερού.”[3] Επιπλέον, αναφέρεται η εν λόγω υποχρέωση στα εξής σημεία: * Μεταρρύθμιση 2: Η σύσταση νέας ρυθμιστικής αρχής για τα ύδατα και τα λύματα αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των συστάσεων 2:2019 και 3:2020 εστιάζοντας στην κυκλική οικονομία και την κατανάλωση νερού. * 40% συμβολή στον κλιματικό στόχο. Η επιλογή της ένταξης των τομέων των αποβλήτων και των υδάτων στις αρμοδιότητες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας φαίνεται να γίνεται καθαρά για λόγους επιτάχυνσης της διαδικασίας για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν με το ΕΣΑΑ, χωρίς να έχει προηγηθεί εκτίμηση των επιπτώσεων μιας τέτοιας επιλογής (σχετικά με την επάρκεια στελέχωσης των υπηρεσιών της ΡΑΕ, τεχνογνωσία των μελών, και εν γένει δυνατότητα υποστήριξης του μεγάλου όγκου δουλειάς και της διεύρυνσης των αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων που αυτή συνεπάγεται). (β) Το «δικαίωμα στο νερό» Σύμφωνα με τις εισαγωγικές παρατηρήσεις της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ), «[η] ύδρευση συνιστά υπηρεσία κοινής ωφέλειας», παράλληλα η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης διακήρυξε ότι «η πρόσβαση στο νερό πρέπει να αναγνωρισθεί ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, δεδομένου ότι το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή στη γη και αποτελεί αγαθό που ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα»[4]. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Ψήφισμα της 8ης Σεπτεμβρίου 2015 σχετικά με τη συνέχεια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών «Δικαίωμα στο νερό» (Right2Water), «καλεί την Επιτροπή να αναγνωρίσει τη σημασία του ανθρώπινου δικαιώματος στο νερό και την αποχέτευση, καθώς και να αναγνωρίσει ότι το νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό και θεμελιώδη αξία για όλους τους πολίτες της ΕΕ, και όχι εμπόρευμα· (...) επικροτεί το γεγονός ότι σε ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούνται «τράπεζες υδάτων» ή ελάχιστες ποσοστώσεις νερού, σε μια προσπάθεια να βοηθηθούν οι πλέον ευάλωτοι πολίτες με το κόστος των υπηρεσιών κοινής ωφελείας, ώστε να υπάρχει εγγύηση για το νερό ως απαράγραπτη συνιστώσα των θεμελιωδών δικαιωμάτων», ζητώντας «από τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την εφαρμογή ενός δίκαιου, ίσου, διαφανούς και επαρκούς τιμολογίου που θα εξασφαλίζει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας ανεξάρτητα από τους πόρους των πολιτών»[5]. Επιπλέον, Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. (2010) ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ανακηρύσσονται, η πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και η δυνατότητα πρόσβασης σε στοιχειώδη υγιεινή, σαν «θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα».[6] Εξάλλου, κατά πάγια νομολογία του ΣτΕ,[7] «[η] παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης στον πληθυσμό [...] δεν συνιστά δραστηριότητα αναπόσπαστη από τον πυρήνα της κρατικής εξουσίας και δύναται να ανατίθεται σε δημόσια επιχείρηση υπό μορφή ανώνυμης εταιρείας [...] η οποία παρέχει υπηρεσίες κοινής ωφέλειας απολύτως ζωτικής σημασίας. Είναι συνταγματικώς επιβεβλημένος ο έλεγχος [...] από το Ελληνικό Δημόσιο, όχι απλώς με την άσκηση εποπτείας επ` αυτής, αλλά και δια του μετοχικού της κεφαλαίου.» Η ύδρευση και αποχέτευση, σύμφωνα με την κρίση του ΣτΕ, είναι «αναγκαίες για την υγιεινή διαβίωση και, ιδίως, στην παροχή του πόσιμου ύδατος, φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση που καθίσταται σπανιότερο συν τω χρόνω. Αβεβαιότητα ως προς τη συνέχεια της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφελείας με αυτόν τον βαθμό αναγκαιότητας δεν συγχωρείται από το άρθρο 5 του Συντάγματος, ειδικότερα δε από τη διάταξη της παραγράφου 5 που προσετέθη με το από 6.4.2001 Ψήφισμα της Ζ΄ Αναθεωρητικής Βουλής και κατοχυρώνει το δικαίωμα στην προστασία της υγείας, καθώς και από το άρθρο 21 παρ. 3 που ορίζει ότι το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών». Ιδίως σε σχέση με την εφαρμογή της οδηγίας για το πόσιμο νερό, όπως σημειώθηκε στην έκθεση της Επιτροπής για την επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ από τη χώρα μας (2017), “η Ελλάδα επιτυγχάνει πολύ υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης της τάξης του 99-100 % όσον αφορά τις μικροβιολογικές, χημικές και ενδεικτικές παραμέτρους που ορίζονται στην οδηγία για το πόσιμο νερό”. Στην τελευταία όμως σχετική έκθεση, η Κομισιόν αναφέρει πως από την πλευρά της Ελλάδας “δεν υπάρχει διαθέσιμη νέα αξιολόγηση της ποιότητας του πόσιμου νερού μετά την ΕΕΠΠ του 2019”. Θα πρέπει ο αρμόδιος υπουργός να εξηγήσει σε τι οφείλεται αυτή η έλλειψη δημόσια διαθέσιμων δεδομένων, που μόνο ως απαξίωση της ανάγκης για καλή εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ για την καλή ποιότητα του πόσιμου νερού μπορεί να εκληφθεί. Τα ανωτέρω εξαίρουν τη σημασία του νερού για τη διαβίωση του ανθρώπου και τη διασφάλιση λειτουργίας προσιτών υπηρεσιών ύδρευσης, κάτι που εξακολουθεί να αποσιωπά η ελληνική νομοθεσία. [1] Πρόκειται για (1) το σχέδιο νόμου με τίτλο: «ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ – ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ ΕΕ 2018/2001 ΚΑΙ 2019/944» (προθεσμία 15 – 27.02.2023), (2) το σχέδιο νόμου με τίτλο «Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων και ενίσχυση της υδατικής πολιτικής» (προθεσμία 16 – 27.02.2023), και (3) το παρόν σχέδιο νόμου με τίτλο «Διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του φυσικού και χωροταξικού περιβάλλοντος» (προθεσμία 24 – 28.02.2023). [2] Κατά τη σύνταξη του παρόντος σχολίου έχουν τεθεί εντός των τελευταίων 10 ημερών συνολικά έξι (6) σχέδια νόμου σε δημόσια διαβούλευση στο opengov από περισσότερα επισπεύδοντα υπουργεία με ασφυκτικές προθεσμίες προς το ενδιαφερόμενο κοινό. [3] “Next Generation EU”, Ελλάδα 2.0, ΕΣΑΑ, σελ. 85. [4] https://rm.coe.int/1680504d85 [5] Κείμενα που εγκρίθηκαν - Συνέχεια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών «Δικαίωμα στο νερό» (Right2Water) - Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 2015 [6] UN General Assembly (03.08.2010). Resolution adopted by the General Assembly on 28 July 2010 (64/292). The human right to water and sanitation. Ανακτήθηκε από: https://bit.ly/3KEUfWD [7] ΣτΕ Ολομ. 1906/2014, ΣτΕ Ολομ. 190/2022, ΣτΕ Ολομ. 191/2022.