Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Σταύρος Γεωργιάδης, Δικηγόρος' | 12 Απριλίου 2024, 15:54

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ Όπως γνωρίζουν καλά όσοι ασχολούνται με τα σχετικά θέματα, οι νόμοι για την τακτοποίηση αυθαιρέτων, δηλαδή διαδοχικά ο ν. 4014/2011 (που προσβλήθηκε και ακυρώθηκε από το ΣτΕ), ο ν. 4178/2013 (όπου μεταφέρθηκαν οι δηλώσεις αυθαιρέτων που είχαν υποβληθεί στο πλαίσιο του προηγούμενου νόμου και μάλιστα με ευνοϊκότερες οικονομικά ρυθμίσεις) και ο εν ισχύ ακόμη ν. 4495/2017 (στον οποίο μεταφέρθηκαν πάλι παλαιότερες δηλώσεις με ακόμα πιο ευνοϊκές οικονομικά ρυθμίσεις), αποτελούν αρκετές φορές το «εργαλείο» για την, ανά την επικράτεια, τακτοποίηση πολεοδομικών αυθαιρεσιών που έχουν γίνει, όχι πριν την κρίσιμη ημερομηνία της 28.7.2011, αλλά μεταγενεστέρως ενίοτε δε και πολύ πιο πρόσφατα. Ιδίως στις εκτός σχεδίου περιοχές και μάλιστα σε εκείνες που η ανοικοδόμηση γνώρισε τα τελευταία χρόνια μεγάλη άνθηση, όπως τα νησιά των Κυκλάδων, πρώτα γίνεται η υπέρβαση κάλυψης ή/και συντελεστή δόμησης πέραν των νόμιμων και μετά επιτυγχάνεται η τακτοποίησή τους ως δήθεν προ-υπαρχόντων του 2011 αυθαιρεσιών. Μα υπάρχουν μηχανικοί που βάζουν την υπογραφή τους σε τέτοιες δηλώσεις διακινδυνεύοντας την άδεια τους; Ναι, σαφώς και υπάρχουν, χωρίς να είναι προφανώς η πλειοψηφία των μηχανικών (ευτυχώς). Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων βγήκαν στο φως της δημοσιότητας με αφορμή τις μεγάλες αυθαιρεσίες στη Μύκονο. Που πάσχει, λοιπόν, το σύστημα; Η απάντηση είναι απλή: Δεν υπάρχει κανένας απολύτως έλεγχος σε οποιοδήποτε στάδιο της όλης διαδικασίας! Η δήλωση υπαγωγής στον νόμο/τακτοποίησης του αυθαιρέτου υποβάλλεται με ευθύνη του μηχανικού, αναρτώνται (ή και δεν αναρτώνται αφού έχει δοθεί παράταση για την ανάρτησή τους) τα απαιτούμενα στοιχεία και το αυθαίρετο κτίσμα θεωρείται «τακτοποιημένο» και ως εκ τούτου νόμιμο και έτοιμο προς μεταβίβαση. Και έλεγχος της δήλωσης ή/και των στοιχείων πότε γίνεται; Ποτέ, πλήν μίας περιπτώσεως: Να υπάρξει καταγγελία! Χωρίς καταγγελία, ποτέ κανείς δεν θα ελέγξει αν οι κατασκευές έγιναν πράγματι προ του 2011, ούτε αν τα αναρτημένα στοιχεία τεκμηριώνουν πράγματι τον χρόνο κατασκευής τους προ του 2011. Στην πράξη, τα συνήθως αναρτώμενα είναι μία υπεύθυνη δήλωση του ιδιόκτητη ότι το προς «τακτοποίηση» κτίσμα έχει ανεγερθεί πριν από τις 28.7.2011 και μία φωτογραφία από το google maps, η οποία τις περισσότερες φόρες είναι, ως μέσο, ατελέσφορη για να τεκμηριώσει αν, για παράδειγμα, ένας ημι-υπαίθριος χώρος έχει «κλείσει» ή αν έχει γίνει επέκταση εκτός περιγράμματος οικοδομής. Μόνο λοιπόν εάν υπάρξει καταγγελία στην αρμόδια ΥΔΟΜ ή στο ΣΥΠΟΘΑ η δημόσια αρχή θα ενεργήσει ως ελεγκτικός μηχανισμός. Μέχρι την καταγγελία, ή αν δεν γίνει ποτέ καταγγελία, ισχύει το γνωστό «ό,τι δηλώσεις». Είναι προφανές ότι η επικρατούσα κατάσταση, όπως ανωτέρω ενδεικτικά την περιγράφουμε, έχει δημιουργήσει αίσθημα χαλαρότητας, ατιμωρησίας και την γενικότερη αντίληψη ότι «όλα τακτοποιούνται, αρκεί να βρεθεί μηχανικός να βάλει την υπογραφή του». Η αλήθεια είναι ότι, για την κατηγορία των μεγάλων παραβάσεων, την λεγόμενη κατηγορία 5, δεν είναι επιτρεπτή οποιαδήποτε υπαγωγή αυθαίρετης κατασκευής μετά τις 30.9.2020. Επειδή όμως «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», η δυνατότητα του να κρατά ο αρμόδιος μηχανικός την τακτοποίηση «ανοιχτή», δηλαδή μη περαιωμένη, παρέχει την ευχέρεια ακόμη και σε παραβάσεις κατηγορίας 5 να γίνει μεταβολή προς τα άνω ή προς τα κάτω των τετραγωνικών που τακτοποιούνται και το κυριότερο να γίνουν μεταβολές στις κατόψεις που αποτυπώνουν τις συγκεκριμένες αυθαίρετες κατασκευές και που αναρτώνται σχετικώς. Με απλά λόγια, μετά τις 30.9.2020 δεν μπορώ να τακτοποιήσω νέα παράβαση κατηγορίας 5 αλλά, αν έχω «ανοίξει» τη δήλωση, μπορώ να αυξήσω ή να μειώσω τα τετραγωνικά στα οποία αυτή αφορά και να την «δείξω» διαφορετικά στις κατόψεις και τομές που κατεβάζω και ανεβάζω όσο συχνά θέλω, αφού η δήλωση υπαγωγής δεν έχει περαιωθεί. Ακόμη όμως και εάν η δήλωση έχει περαιωθεί, η διαδικασία για να ανοίξει ξανά μία περαιωμένη τακτοποίηση γίνεται με απλή αίτηση του μηχανικού στο ΤΕΕ, συλλογικό όργανο των μηχανικών, χωρίς να υπάρχει ανάγκη παροχής εξηγήσεων για την αναγκαιότητα του αιτούμενου «ξεκλειδώματος» της δήλωσης. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με το ότι οι μηχανικοί, εκτός από «τακτοποιήσεις», είναι αυτοί που αιτούνται, και λαμβάνουν σχεδόν αυτοστιγμή, και τις οικοδομικές άδειες (μέσω του γνωστού συστήματος του ΤΕΕ) χωρίς πάλι καμία ανάμειξη της ΥΔΟΜ. Υπάρχουν έτσι περιπτώσεις ακινήτων με αυθαίρετες κατασκευές (που έχουν γίνει μετά τις 28.7.2011) εκ των οποίων άλλες «καλύπτονται» με τακτοποίηση και άλλες με την, εκ των υστέρων προφανώς, έκδοση οικοδομικής άδειας. Και εδώ, χωρίς καταγγελία, ουδείς, πλην του μηχανικού παρεμβάλλεται, ουδείς αρμόδιος επιλαμβάνεται, ουδείς ελέγχει. Αντί λοιπόν το νέο σχέδιο νόμου να αντιμετωπίσει τις πιο πάνω παθογένειες του συστήματος, τις οποίες, ας μην γελιόμαστε, εκμεταλλεύονται, και με το παραπάνω, όσοι μπορούν, αντί το νέο σχέδιο νόμου να δώσει οριστικές λύσεις στο θέμα της συνεχιζόμενης αυθαίρετης δόμησης και της εν συνεχεία «τακτοποίησης», εισάγει νέες προβληματικές διατάξεις όπως η μετάθεση των αρμοδιοτήτων ελέγχου των αυθαιρέτων σε όλη την Ελλάδα στους λιγοστούς επιθεωρητές περιβάλλοντος που διαθέτει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στην Αθήνα, ή η ανάθεση στο Τ.Ε.Ε. της δημιουργίας, και τήρησης (!), νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τον εντοπισμό των αυθαιρέτων και νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την υποβολή των καταγγελιών. Ειδικότερα: 1. Άρθρο 48 Με τη ρύθμιση του άρθρου 48 οι πολεοδομικοί έλεγχοι, η αρμοδιότητα ελέγχου για αυθαίρετα κτίσματα και κατασκευές μεταφέρεται από τα κατά τόπους πολεοδομικά γραφεία (υπηρεσίες δόμησης) στους επιθεωρητές περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι οποίοι μέχρι σήμερα προέβαιναν μόνο σε περιβαλλοντικούς (όχι πολεοδομικούς) ελέγχους. Διεύθυνση επιθεωρητών περιβάλλοντος θα εντοπίζει τα αυθαίρετα σε όλη την επικράτεια (αυτεπαγγέλτως ή μετά από καταγγελία ή έλεγχο), θα αξιολογεί τις καταγγελίες, θα καταρτίζει πίνακες αυθαιρέτων κλπ. Είναι προφανές ότι ορισμένοι επιθεωρητές περιβάλλοντος στο Υπουργείο ή/και η σχετική διεύθυνση επιθεωρητών περιβάλλοντος δεν θα μπορεί να αναλάβει, ούτε πολύ περισσότερο να φέρει εις πέρας, τέτοιο κολοσσιαίο έργο λαμβανομένου υπόψη ότι τα αυθαίρετα στην Ελλάδα έχουν προ πολλού υπερβεί το 1 εκ. ενώ υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες που δεν έχουν υπαχθεί σε καμία (ευεργετική) διάταξη νόμου. Και βέβαια η ανάθεση μέρους των αρμοδιοτήτων των επιθεωρητών περιβάλλοντος σε ιδιώτες ενέχει τα προφανή στην ελληνική πραγματικότητα προβλήματα, ενώ δεν προβλέπονται οι συνέπειες τυχόν πλημμελούς εκπλήρωσης των καθηκόντων των ιδιωτών. 2. Άρθρο 51 Στο άρθρο 51 προβλέπεται ότι θα δημιουργηθεί στο Τ.Ε.Ε., όπου και θα τηρείται, «διαδικτυακό χαρτογραφικό Πληροφοριακό Σύστημα Γεωεντοπισμού Αυθαιρέτων (Π.Σ.Γ.Α.), κατά τον ν. 3882/2010 (Α’ 166)». Οι ίδιοι δηλαδή οι μηχανικοί, οι οποίοι τηρούν την ηλεκτρονική πλατφόρμα για την έκδοση των οικοδομικών αδειών και την ηλεκτρονική πλατφόρμα για τις «τακτοποιήσεις» αυθαιρέτων βάσει των διατάξεων του ν. 4495/2017 - των οποίων επιχειρείται η βελτίωση με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου - και οι οποίοι (μηχανικοί) θα πρέπει να ελέγχονται και για τις άδειες και για τις τακτοποιήσεις, είναι αυτοί που θα δημιουργήσουν, και εν συνεχεία θα τηρούν, και το πληροφοριακό σύστημα εντοπισμού αυθαιρέτων. 3. Άρθρο 52 Στο άρθρο 52 προβλέπεται επίσης ότι το T.E.E. θα αναλάβει και τη δημιουργία του - τηρούμενου στο Υπουργείο αυτή τη φορά - ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής των καταγγελιών για αυθαίρετα, μέσω του οποίου θα υποβάλλονται οι, επώνυμες και μόνο, καταγγελίες. Ο ρόλος δηλαδή του Τ.Ε.Ε., συλλογικού οργάνου των μηχανικών, ενισχύεται ακόμα περισσότερο παραγνωρίζοντας ότι, ενώ όλες οι σχετικές ενέργειες των μηχανικών είναι πλέον αυτοματοποιημένες (έκδοση αδειών δόμησης, τακτοποιήσεις, κλπ.), έλεγχος των μηχανικών και των ενεργειών στις οποίες αυτοί προβαίνουν δεν υφίσταται ούτε από την Πολιτεία, ούτε πολύ περισσότερο από το Τ.Ε.Ε. Στο ίδιο πλαίσιο, της ανυπαρξίας ελέγχου των μηχανικών εντάσσεται και η δυνατότητά τους (προβλεπόμενη στις ήδη ισχύουσες διατάξεις του ν. 4495/2017, οι οποίες δεν τροποποιούνται με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο), να κρατούν «ανοικτές» ή να «ξανα-ανοίγουν» τις δηλώσεις τακτοποίησης αυθαιρέτων ή να τις «ανεβάζουν» στο σύστημα αλλά να μην αναρτούν τα σχετικά δικαιολογητικά ή να τα αναρτούν, να τα «κατεβάζουν» και να αναρτούν άλλα, έτσι ώστε να εντάσσονται στις «ανοικτές» δηλώσεις και άλλες αυθαιρεσίες που δεν είχαν «τακτοποιηθεί».