Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'WWF Ελλάς' | 14 Απριλίου 2024, 21:38

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΜΕΡΟΣ Β’ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ – ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ Ν. 4495/2017 Με τις διατάξεις του Μέρους Β του σχεδίου νόμου (άρθρα 49 έως 77) ουσιαστικά προτείνεται η δημιουργία ενός νέου συστήματος ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης. Από την άποψη της αναλυτικότερης εξειδίκευσης πολλών από τους άξονες παρέμβασης που από κοινού συνιστούν το σύστημα ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης (εντοπισμός αυθαιρέτων, καταγγελίες, κυρώσεις κ.ά.), πολλές από τις προτεινόμενες διατάξεις είναι θετικές. Ωστόσο, εγείρονται κρίσιμα ζητήματα σχετικά τόσο με τη σκοπιμότητα όσο και την εφαρμοσιμότητα του προτεινόμενου νέου πλαισίου. Κατ’ αρχήν, με τα εν λόγω άρθρα εγκαθιδρύεται νέα δομή, διαδικασίες και εργαλεία προς αντικατάσταση του υφιστάμενου σήμερα συστήματος ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης, αυτού των Περιφερειακών και Τοπικών Παρατηρητηρίων, για τα οποία ο σε ισχύ σήμερα νόμος (άρθρα 2-6 και 90-94 ν. 4495/2017) προβλέπει πλήθος ελεγκτικών αρμοδιοτήτων, όπως διαδικασία εντοπισμού, ελέγχου και καταγραφής αυθαιρέτων και ανάρτηση σχετικών χαρτών στο διαδίκτυο, διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων, επιβολή κυρώσεων κ.ά. Για αυτό το σύστημα, το οποίο ουσιαστικά δεν έχει ποτέ εφαρμοστεί ή έχει εφαρμοστεί άκρως περιορισμένα (και σε κάθε περίπτωση χωρίς ουδέποτε να έχουν δημοσιοποιηθεί σχετικά στοιχεία), το παρόν σχέδιο νόμου προτείνει τη ριζική αναθεώρησή του, με έμφαση στη συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων σε κεντρικό επίπεδο και τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων, χωρίς ουδέποτε να έχει γίνει τεκμηριωμένη αξιολόγηση των υφιστάμενων προβλέψεων του νόμου και της εφαρμογής τους, ή να έχουν αναληφθεί οι δέουσες διοικητικές ενέργειες κατά τα τελευταία χρόνια προκειμένου όχι μόνο να λειτουργήσει το ισχύον σύστημα αλλά και να αντιμετωπιστούν οι όποιες αδυναμίες του (κυρίως από την άποψη της διοικητικής ανεξαρτησίας και της στελέχωσης), ώστε αυτό να επιτελέσει το σημαντικό του έργο με αποτελεσματικότητα. Επιπρόσθετα, οι νέες ελεγκτικές αρμοδιότητες που προβλέπει το σχέδιο νόμου σε διαβούλευση, παρά τις ειδικότερες προβλέψεις σχετικά με τις δομές, τα εργαλεία και τις διαδικασίες, έρχονται να προστεθούν στις ήδη πολυάριθμες και κρίσιμες αρμοδιότητες της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών αλλά και της Διεύθυνσης Εφαρμογής Σχεδιασμού και Ελέγχου Δομημένου Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Η πρόβλεψη του σχεδίου νόμου σε διαβούλευση για στελεχιακή ενίσχυση των συγκεκριμένων διευθύνσεων με μόνο συνολικά 40 νέες θέσεις (άρθρο 72) είναι προφανώς ανεπαρκής, εάν κανείς λάβει υπόψη τις πολυάριθμες νέες αρμοδιότητες, τις σχετικές διαδικασίες αλλά και, κυρίως, την κλίμακα του όλου εγχειρήματος που είναι ο έλεγχος της αυθαίρετης δόμησης σε εθνική κλίμακα. Για ακόμα μία φορά, φαίνεται ότι το υπουργείο παραγνωρίζει το κρισιμότατο ζήτημα της εξασφάλισης ανθρώπινου δυναμικού σε κρίσιμες υπηρεσίες προστασίας του περιβάλλοντος, ενώ αντίθετα δεν είναι διόλου φειδωλό όταν πρόκειται για προμήθειες ηλεκτρονικών συστημάτων – και drones στη συγκεκριμένη περίπτωση (!). Με άλλα λόγια, παρότι οι προτεινόμενες διατάξεις προβάλλονται ως ριζική μεταρρύθμιση του ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης, αυτό που πραγματικά θα αποτελούσε τομή θα ήταν η εφαρμογή -ενδεχομένως μετά και από απαραίτητη συμπλήρωση και εξειδίκευση- του υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Χωρίς πολιτική βούληση για ουσιαστικό έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης, η -ανά κάποια χρόνια- ανακατασκευή του νομικού πλαισίου ενώ πάντοτε εκκρεμεί η εφαρμογή του θα συνεχίσει να αποτελεί κίνηση πολιτικού εντυπωσιασμού χωρίς καμία ουσία και κανένα πραγματικό αποτέλεσμα. Άρθρο 47 Πεδίο εφαρμογής – Προσθήκη άρθρου 125Α στον ν. 4495/2017 Η παρ. 1(β) του άρθρου εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής του νόμου τις επεμβάσεις με ελαφριές κατασκευές -και την επισκευή αυτών- σε αιγιαλό, παραλία, ζώνη λιμένα, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο, πυθμένα και υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσα, λίμνη και κοίτη πλεύσιμου ποταμού. Η πρόβλεψη αυτή ουσιαστικά «αποχαρακτηρίζει» μια σημαντική κατηγορία αυθαίρετων κατασκευών, οι οποίες μάλιστα αφορούν σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές. Η συγκεκριμένη αυτή διάταξη πρέπει όχι μόνο να αποσυρθεί, αλλά να αντικατασταθεί με πρόνοιες ιδιαίτερης βαρύτητας σε ό,τι αφορά τον έλεγχο, τις κυρώσεις, και τελικά την απομάκρυνση αυτού του είδους των επεμβάσεων και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Άρθρο 51 Δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας για τον εντοπισμό αυθαιρέτων με χρήση δορυφορικών εικόνων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών – Προσθήκη άρθρου 125Β στον ν. 4495/2017 Ενώ είναι θετική η χρήση της τεχνολογίας για την άσκηση των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων της αρμόδιας αρχής, προκαλεί εντύπωση ότι, με το συγκεκριμένο άρθρο, προτείνεται ακόμα ένα πληροφοριακό σύστημα, που επιπλέον όσων είχαν προβλεφθεί προγενέστερα, συνεπικουρείται και από μία ακόμα τεχνολογία, αυτή των Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών. Όμως δεν έχει ποτέ τεκμηριωθεί από το ΥΠΕΝ ο λόγος που μέχρι σήμερα δεν έχουν ενεργοποιηθεί οι ισχύουσες προβλέψεις του ν. 4495/2017 (άρθ. 85) σχετικά με τη διαδικτυακή ψηφιακή πλατφόρμα ορθοφωτοχαρτών (ή του σχετικού συστήματος τηλεπισκοπικής περιοδικής χαρτογράφησης), καθώς ο σκοπός τους είναι παρεμφερής με αυτόν του νέου συστήματος. Άρθρο 53 Διαδικασία υποβολής καταγγελιών στο Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών – Προσθήκη άρθρου 125Δ στον ν. 4495/2017 Από το σύνολο των ρυθμίσεων του άρθ. 53, προκύπτει αναμφίβολα ότι το ΥΠΕΝ επιθυμεί με κάθε τρόπο να αποθαρρύνει τις καταγγελίες για την αυθαίρετη δόμηση. Η στάση αυτή δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η διαχρονική αναποτελεσματικότητα και παθογένεια που χαρακτηρίζει την δημόσια διοίκηση στο ζήτημα της καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης. Πρώτα από όλα, το ύψος του παραβόλου (200 ευρώ) (παρ. 5) καθιστά τον μηχανισμό καταγγελιών απρόσιτο για την μεγάλη πλειονότητα των πολιτών. Το δικαίωμα στο περιβάλλον, και η απαίτηση να τηρούνται οι νόμοι που το προστατεύουν δεν είναι προνόμια των ευκατάστατων (πρβλ. παρ. 3, σύμφωνα με την οποία "τα έσοδα του λογαριασμού διατίθενται για την καταβολή των αποζημιώσεων των ελεγκτών δόμησης που διεξάγουν τους ελέγχους, καθώς και για τις δαπάνες μετακίνησης και διαμονής των υπαλλήλων που απαρτίζουν τα κλιμάκια ελέγχου"). Ούτε είναι διακριτοί οι λόγοι για τους οποίους ο πολίτης πρέπει να χρηματοδοτήσει τις πλέον στοιχειώδεις διαδικασίες ελέγχου, ειδικά από την στιγμή που η Πολιτεία έχει αποδυναμώσει (μέχρι ανυπαρξίας) τον προληπτικό έλεγχο: σημειώνεται ότι, για τους ελεγκτές δόμησης, ο νόμος έχει ήδη ορίσει τον τρόπο αποζημίωσής τους (άρθ. 4 υ.α. 60696/2019). To "τιμωρητικό" αυτό παράβολο είναι ιδιαίτερα αποδοκιμαστέο, όπου η αυθαίρετη δόμηση απειλεί περιβαλλοντικά αγαθά μεγάλης αξίας - αρχαιολογικούς χώρους, προστατευόμενες περιοχές, δάση και δασικές εκτάσεις, παρόχθιες και παράκτιες ζώνες, ρέματα, κοκ. Σε κάθε περίπτωση, οι καταγγελίες αξιολογούνται και προτεραιοποιούνται (άρθ. 54) - μία διαδικασία που μπορεί να καθυστερήσει (και μάλιστα επ' αόριστον) τόσο την επιστροφή όσο και την κατάπτωση του παραβόλου. Στην συνέχεια (άρθ. 54 παρ. 3 και 4), προκύπτει έμμεσα ότι ο νομοθέτης απαιτεί την συμβολή μηχανικού, δικηγόρου (αν όχι και χειριστή drone) για μία προτεραιοποιημένη καταγγελία. Αυτό είναι λάθος: ο μηχανισμός των καταγγελιών δεν θα έπρεπε να είναι προσιτός μόνο σε όσους έχουν γνώση του (ιδιαίτερα πολύπλοκου) δικαίου της δόμησης, ή την δυνατότητα να προσλάβουν ειδικούς. Τέλος, η προτεινόμενη διάταξη δεν προστατεύει την ανωνυμία του καταγγέλλοντα (άρθ. 53 παρ. 4): ο καταγγέλων πρέπει να "προσδιορίσει ειδικά" τους λόγους για τους οποίους ζητάει εμπιστευτικότητα, και προφανώς οι λόγοι αυτοί θα αξιολογηθούν. Η προστασία του καταγγέλλοντα από πιθανά αντίποινα θα έπρεπε να ήταν απόλυτη προτεραιότητα του νομοθέτη, και είναι ο κανόνας σε παρόμοιες διατάξεις (ενδεικτικά, άρθ. 6 παρ. 4 ν. 4792/2021, για καταγγελίες στο πλαίσιο των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών για γεωργικά προϊόντα, άρθ. 67 ν. 4706/2020, για καταγγελίες στο πλαίσιο της προσφοράς δημόσιων αξιών, άρθ. 10 ν. 4808/2021 κ.α.). Τέλος, με δεδομένο ότι η διαχείριση του ΕΗΣΥΚΑ ανατίθεται στο ΤΕΕ (άρθ. 52 παρ. 2), δηλαδή τον διαχειριστή του πληροφοριακού συστήματος του άρθ. 99 ν. 4495/2017, η πιθανότητα σύγκρουσης συμφερόντων είναι υπαρκτή. Άρθρο 54 Αξιολόγηση, προτεραιοποίηση και διαχείριση των καταγγελιών – Προσθήκη άρθρου 125Ε στον ν. 4495/2017 Το άρθρο 54 έχει δύο κύριες αδυναμίες. Καταρχάς, λείπει μία λεπτομερής και επικαιροποιημένη αναφορά στις περιοχές όπου τα αυθαίρετα προτεραιοποιούνται λόγω μεγάλης περιβαλλοντικής επικινδυνότητας. Ο νομοθέτης θα έπρεπε να συμπεριλάβει σαφείς αναφορές στις περιοχές ευαισθησίας όπως προβλέπονται (ή έπρεπε να προβλέπονται) από την νομοθεσία. Επειδή η διάταξη αφορά αυθαίρετα, και όχι νόμιμα, κτίρια, η προτεραιοποίηση πρέπει ρητά να συμπεριλάβει περιοχές που δεν υπάρχει απαγόρευση δόμησης. Τέλος, για να υπάρξει και ο απαραίτητος συντονισμός των συναρμόδιων υπηρεσιών, θα πρέπει να επανεξεταστούν οι "ευαίσθητες" περιοχές: οι ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας (ΖΔΥΚΠ), και οι ζώνες ασφαλείας Seveso συνήθως δεν περιλαμβάνονται σε αυτές, αν και θα έπρεπε. Στην συνέχεια, λείπει από την προτεραιοποίηση η ύπαρξη τελεσίδικης δικαστικής απόφασης, μέσω της οποίας έχει ακυρωθεί (ολικά ή μερικά) η διοικητική πράξη που επιτρέπει την δόμηση (ή η πράξη που αποτελεί το έρεισμα της τελευταίας, π.χ. ΑΕΠΟ, έγκριση επέμβασης, παραχώρηση αιγιαλού κτλ.). Άρθρο 71 Ειδικές διατάξεις για το ακαταδίωκτο και την ασφάλεια των μελών των κλιμακίων ελέγχου (α) Το σημείο (β) του άρθρου 71 παρ. 1 πρέπει να αναδιατυπωθεί, έτσι ώστε να μην παρεμποδίζει την πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία. Πράγματι, το διαδικτυακό χαρτογραφικό Πληροφοριακό Σύστημα Γεωεντοπισμού Αυθαιρέτων (Π.Σ.Γ.Α., άρθ. 51), το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών (Ε.Η.ΣΥ.ΚΑ. ή Σύστημα, άρθ. 52), η έκθεση αυτοψίας άρθ. 55), το πρωτόκολλο κατεδάφισης (άρθ. 61 παρ. 1), η απόφαση επί της ενδικοφανούς προσφυγής (άρθ. 63 παρ. 1) και η βεβαίωση προστίμου του Ειδικού Επιθεωρητή Ελέγχου και Καταστολής της Αυθαίρετης Δόμησης (άρθ. 66 παρ. 1) αποτελούν καταρχήν περιβαλλοντική πληροφορία, με την έννοια της Οδηγίας 2004/3/ΕΚ και της διεθνούς Σύμβασης Άαρχους. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να είναι δημοσιευτέες (αναρτητέες), και σε κάθε περίπτωση να μπορούν να χορηγηθούν με αίτηση κάθε ενδιαφερόμενου. Τα μέτρα που λαμβάνει η Πολιτεία για την προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελούν εμπιστευτικές πληροφορίες, και τα δικαιώματα των εμπλεκόμενων στην αυθαίρετη δόμηση προστατεύονται επαρκώς με την ανωνυμοποίηση των σχετικών εγγράφων. (β) Οι παρ. 2 έως 4 συμβάλλουν στην προστασία των ελεγκτών από παρενοχλητικές αγωγές, μηνύσεις και καταγγελίες, και στην βελτίωση των ελέγχων, και πρέπει να θεωρηθούν θετικές. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έκδοση αμετάκλητης απόφασης, τόσο στα ποινικά όσο και στα αστικά δικαστήρια, απαιτεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, που συνήθως ξεπερνάει (ενίοτε κατά πολύ) τα 3 χρόνια. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε να είναι δυνατή η μερική αποζημίωση (τουλάχιστον ορισμένων εξόδων) πριν την απόφαση αυτή. Στο πρότυπο της νομοθεσίας κατά των SLAPP ένδικων βοηθημάτων, θα πρέπει να υπάρξει μία ευρύτερη παρέμβαση, ώστε στις περιπτώσεις αυτές ο ενάγων (ή μηνυτής) να φέρει το σύνολο των δικαστικών εξόδων. ΜΕΡΟΣ Γ’: ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 86 Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια – Τροποποίηση άρθρου 6 ν. 4447/2016 Με το άρθρο 86 απαλείφεται το ρυθμιστικό περιεχόμενο των περιφερειακών χωροταξικών πλαισίων, και τα τελευταία προτείνεται να παρέχουν μόνο “κατευθύνσεις χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης σε περιφερειακό επίπεδο” και όχι πλέον και “όπου απαιτείται, ρυθμίσεις”, όπως είναι η διατύπωση του εισαγωγικού εδαφίου της παρ. 1 άρθ. 6 ν. 4447/2016 όπως ισχύει σήμερα. Η πρόταση αυτή ουσιαστικά αποδυναμώνει το περιεχόμενο του σημαντικού αυτού εργαλείου χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο περιφέρειας, δεδομένου μάλιστα ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν εφαρμοστεί οι προβλέψεις του άρθρου 1 παρ. 1(στ) του νόμου (όπως τροποποιήθηκε με το άρθ. 2 ν. 4759/2020) για προσδιορισμό του διαβαθμισμένου βαθμού δεσμευτικότητας μιας κατεύθυνσης (που μπορεί εναλλακτικά να είναι συμμόρφωση ή συμβατότητα ή λήψη υπόψη). Από αυτήν την άποψη, υπάρχει ο κίνδυνος τα περιφερειακά χωροταξικά πλαίσια να αποδυναμωθούν περαιτέρω, καθώς ούτε στον ίδιο το νόμο αλλά ούτε και στα έως σήμερα εφαρμοσμένα εργαλεία του και τις σχετικές προδιαγραφές μελετών δεν καθίσταται σαφής και αποτελεσματική η σχέση ανάμεσα στα επιμέρους εργαλεία στο ιεραρχικό σύστημα σχεδιασμού. Συνέπεια αυτού είναι η αποδυνάμωση του συνολικού συστήματος χωρικού σχεδιασμού, με τα εργαλεία του να κινδυνεύουν ακόμα περισσότερο να είναι κείμενα θεωρητικού χαρακτήρα ή και τα ίδια τα εργαλεία να προβαίνουν σε χειρισμό των χωρικών παραμέτρων με έναν ιδιαίτερα ανομοιογενή αλλά και άκρως αναποτελεσματικό τρόπο (ειδικά για τα προβλήματα των περιφερειακών πλαισίων βλ. την αποτίμηση για τον χωρικό σχεδιασμό στο WWF 2019, Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα). Με βάση τα παραπάνω, ζητάμε απόσυρση του άρθρου 86. Άρθρο 87 Μελέτη, κατασκευή, έλεγχος και παραλαβή έργων τεχνικής υποδομής και συναφών κατασκευών στο πλαίσιο Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων Με την προτεινόμενη διάταξη, ο θεσμός του "ανεξάρτητου μηχανικού" επεκτείνεται στην υλοποίηση "έργων τεχνικής υποδομής και διαμόρφωσης κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων" που προβλέπονται σε Ε.Π.Σ. Οι χώροι αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν και ευαίσθητα στοιχεία του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος - όπως αιγιαλό και παραλία (καθώς και άλλα τμήματα της παράκτιας ζώνης), πάρκα, άλση, αστικό πράσινο, αρχαιολογικούς χώρους, προστατευόμενες περιοχές. Πολύ περισσότερο, τα έργα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν και κρίσιμες υποδομές (π.χ., κοινόχρηστες οδούς - πρβλ. άρθ. 8 παρ. 1 ν. 4447/2016, υδρευτικά δίκτυα), και μάλιστα υποδομές που σχετίζονται με την ασφάλεια των περίοικων (π.χ., οριοθετηση ρεμάτων, αντιπλημμυρικά έργα). Προφανώς, τα έργα αυτά μπορεί να έχουν ήδη εγκριθεί (σε γενικό πλαίσιο) από το εγκριτικό π.δ. Όμως, η αποτελεσματική τους επίβλεψη και υλοποίηση είναι ένα αίτημα σημαντικό, ειδικά μπροστά στα πολλαπλά προβλήματα του οικιστικού περιβάλλοντος των ελληνικών πόλεων. Η κατασκευή υπόγειων σταθμών αυτοκινήτων κάτω από χώρους αστικού πρασίνου, παρκών (ή αλσών), με υποβάθμιση (ή ολική καταστροφή) του πρασίνου έχει δημιουργήσει δικαιολογημένες αντιδράσεις. Πρώτα από όλα, ο μηχανικός αυτός δεν είναι "ανεξάρτητος". Επιλέγεται (και πληρώνεται) αποκλειστικά από τον φορέα του Ε.Π.Σ., και η επιλογή αυτή "κοινοποιείται" στην Γενική Διεύθυνση Συγκοινωνιακών Υποδομών (άρθ. 87 παρ. 2 του σχεδίου νόμου). Και ναι μεν η Γενική Διεύθυνση μπορεί να "αντιταχθεί", αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο για περιοριστικά αναφερόμενους λόγους, οι οποίοι μάλιστα δεν ορίζονται στο σχέδιο νόμου (πρβλ. άρθ. 87 παρ. 3, που παραπέμπει τα θέματα αυτά σε μελλοντική κ.υ.α.). Και όλα αυτά για ένα πρόσωπο που θα ασκεί κατ' ουσία αρμοδιότητες δημόσιας αρχής, αφού (μεταξύ άλλων) θα βεβαιώνει ότι "ότι το έργο" (το οποίο, θα πρέπει να τονιστεί, θα είναι κοινόχρηστο ή κοινωφελές) "πληροί τις προδιαγραφές των σχετικών μελετών" - με άλλα λόγια, τις προδιαγραφές της νομοθεσίας [προτεινόμενο άρθ. 87 παρ. 1 γ)]. Δεύτερον, είναι προφανές ότι η προτεινόμενη διάταξη απαλλάσσει αυτά τα κοινόχρηστα και κοινωφελή έργα από οποιαδήποτε διαδικασία ουσιαστικού ελέγχου ή εποπτείας εκ μέρους της δημόσιας αρχής. Τα παραπάνω έργα υπόκεινται σε μία διαδικασία "εικονικής παραλαβής", που δεν διασφαλίζει ούτε την συμφωνία τους με την περιβαλλοντική και τεχνική νομοθεσία και τις εγκεκριμένες προδιαγραφές/μελέτες, ούτε την έλλειψη κακοτεχνιών (πρβλ. το άρθ. 87 παρ. 1 δ του σχεδίου νόμου). Τρίτον, θα πρέπει να τονιστεί ότι τα Ε.Π.Σ. μπορεί να αφορούν "περιοχές παρεμβάσεων στο πλαίσιο προγραμμάτων συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), όπως οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Παρεμβάσεις" (πρβλ. άρθ. 8 παρ. 19α) ν. 4447/2016 όπως ισχύει). Στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών, οι αρμόδιες αρχές δεσμεύονται από την "οριζόντια αρχή" της πλήρους τήρησης "του περιβαλλοντικού κεκτημένου της Ένωσης" [πρβλ. 9(4) Κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 2021, για τον καθορισμό κοινών διατάξεων κτλ.], καθώς και την από την υποχρέωση "οργάνωσης και υλοποίησης" "εταιρικής σχέσης και πολυεπίπεδης διακυβέρνησης" (πρβλ. άρθ. 9 του ίδιου Κανονισμού). Επιπροσθέτως, παρόμοια προγράμματα υπάγονται σε "ελέγχους πράξεων" με "επιτόπια επαλήθευση της φυσικής υλοποίησης της πράξης" [άρθ. 79(3) του ίδιου Κανονισμού]. Στο βαθμό που τα έργα που υπάγονται στην διάταξη αφορούν εκτέλεση δημόσιας σύμβασης (με την έννοια του άρθ. 2 παρ. 1 ν. 4412/2016 όπως ισχύει), οι αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες οφείλουν να διασφαλίσουν την τήρηση των υποχρεώσεων "που απορρέουν από τις διατάξεις της περιβαλλοντικής, κοινωνικοασφαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας", οι οποίες αναφέρονται στις οικείες διατάξεις [άρθ. 18 παρ. 2 ν. 4412/2016 όπως ισχύει, πρβλ. και άρθ, 18(2) Οδηγίας 2014/24/ΕΕ]. Οι υποχρεώσεις αυτές δεν μπορούν να μεταφερθούν σε ιδιωτικούς φορείς "αυτοελέγχου" όπως ο "ανεξάρτητος" μηχανικός. Τέλος, θα πρέπει να διασφαλιστεί η πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Για να αποφευχθούν δικαστικές διαμάχες, θα ήταν καλύτερο να διευκρινιστεί ότι η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας του προτεινομενου άρθ. 87 παρ. 1 (δ) (και η επακόλουθη "αυτοδίκαιη παραλαβή" των έργων) αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη, που μπορεί να προσβληθεί δικαστικά. Η πρόβλεψη ενός στοιχειώδους μηχανισμού δημοσιότητας για τις πράξεις αποτελεί υποχρέωση μιας ευνομούμενης πολιτείας. Άρθρο 90 Εκτίμηση Φέρουσας Ικανότητας – Τροποποίηση παρ. 2 άρθρου 64 ν. 4964/2022 Με τη διάταξη αυτή καταργείται μια σημαντική -και ανεφάρμοστη μέχρι σήμερα- πρόνοια του ν. 4964/2022 σχετικά με τον ειδικότερο προσδιορισμό της φέρουσας ικανότητας. Η παρ. 2 του άρθ. 64 του νόμου αυτού προβλέπει ότι η μεθοδολογία εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας, οι βασικές παράμετροι που την καθορίζουν ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου κάθε φορά χωρικού συστήματος και τα ανεκτά όρια των δεικτών-στόχων των βασικών παραμέτρων της βιώσιμης ανάπτυξής του προσδιορίζονται με προεδρικό διάταγμα. Πλέον καταργείται η πρόβλεψη αυτή, και στη θέση της προτείνεται η φέρουσα ικανότητα να λαμβάνεται υπόψη στα πολεοδομικά σταθερότυπα και να εφαρμόζεται στα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια. Ωστόσο, ο μεθοδολογικός προσδιορισμός της φέρουσας ικανότητας είναι ένα απαιτητικό τεχνικό εγχείρημα το οποίο πρέπει να προσεγγιστεί με συνεκτικό, ενιαίο και αποτελεσματικό τρόπο από επιστημονική και νομική άποψη. Συγχρόνως, η ίδια η έννοια έχει βαρύνουσα σημασία για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας (βλ. ενδεικτικά ΣτΕ 293/2018, 2242/2020, 1037/2022). Με βάση τα παραπάνω, η απαλοιφή του μεθοδολογικού προσδιορισμού της φέρουσας ικανότητας μέσω π.δ. και, παράλληλα, η τεχνικά ασαφής και επιστημονικά αδόκιμη προσέγγιση που έχει ακολουθηθεί στα προσφάτως εγκεκριμένα πολεοδομικά σταθερότυπα (υ.α. ΥΠΕΝ/ΔΝΕΠ/32892/1414 - ΦΕΚ 200/Δ/01.04.2024, άρθρα 4 και 6) -που σημειωτέον εγκρίνονται ενώ σχεδόν ολοκληρώνεται η α’ φάση εκπόνησης των μελετών των ΤΠΣ- αναμένεται να προκαλέσει πλήθος προβλημάτων στον χωρικό σχεδιασμό, καθώς ουσιαστικά καλείται ο κάθε μελετητής να συγκεκριμενοποιήσει τον ορισμό και τις λοιπές παραμέτρους της έννοιας και να την καταστήσει επιχειρησιακά δόκιμη. Επιπρόσθετα, συνέπεια αυτής της αποσπασματικής και μη συνεκτικής προσέγγισης θα είναι η επαύξηση της ανασφάλειας δικαίου τόσο για την διοίκηση όσο και για όλους τους εμπλεκόμενους. Ζητάμε απόσυρση του άρθρου 90. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο το ΥΠΕΝ να αναλάβει πρωτοβουλία προκειμένου να προσδιοριστούν οι βασικές παράμετροι της φέρουσας ικανότητας μέσα από την εκπόνηση κατάλληλης επιστημονικής μελέτης και τη δέουσα θεσμοθέτησή της (και ακολούθως με αντίστοιχες τροποποιήσεις των πολεοδομικών σταθεροτύπων). Άρθρο 91 Μη απαίτηση τήρησης της διαδικασίας χωροθέτησης επενδυτικού σχεδίου – Προσθήκη περ. ε στην παρ. 5 του άρθρου 12 ν. 3986/2011 Με την προτεινόμενη διάταξη, τα π.δ. ταυτόχρονης έγκρισης ΕΣΧΑΔΑ και τροποποίησης ρυμοτομικού σχεδίου (ή πολεοδομικής μελέτης, ή σχεδίου πόλεως) [άρθ. 12 παρ. 5 (α) ν. 3986/2011, άρθ. 11 μέρος Δ' ν. 3986/2011, όπως προστέθηκαν με το άρθ. 23 ν. 4864/2021)] απαλλάσσονται από τη διαδικασία χωροθέτησης επενδυτικού σχεδίου (άρθ. 13 ν. 3986/2011). Η διάταξη είναι σε εσφαλμένη κατεύθυνση. Με την διαδικασία χωροθέτησης του επενδυτικού σχεδίου εγκρίνονται παράλληλα "οι περιβαλλοντικοί όροι του επενδυτικού σχεδίου και των έργων εξωτερικής υποδομής" καθώς και οι "οι τυχόν απαιτούμενοι ειδικότεροι όροι και μέτρα για την προστασία και ανάδειξη των μνημείων, αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών τόπων και λοιπών πολιτιστικών στοιχείων και συνόλων που ενδέχεται να υπάρχουν στην έκταση του εγκεκριμένου ΕΣΧΑΔΑ" [άρθ. 13 παρ. 1 (γ), και 13 παρ. 2 (β) ν. 3986/2011], και μάλιστα με σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού (ο.π.). Επίσης, σε κάθε περίπτωση, τα ΕΣΧΑΔΑ αυτά "μπορεί να περιέχουν ρυθμίσεις και για τις συνεχόμενες προς το δημόσιο ακίνητο ζώνες αιγιαλού και παραλίας με σκοπό τη δημιουργία τουριστικών λιμένων ή τουριστικών λιμενικών εγκαταστάσεων" (άρθ. 12 παρ. 9α, πρβλ. και άρθ. 14 ν. 3986/2011). Κατά συνέπεια, τα ΕΣΧΑΔΑ αυτά έχουν, καταρχήν, σημαντικές περιβαλλοντικές, πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Ωστόσο, με την προτεινόμενη διάταξη, καταργείται η απαίτηση της "σύμφωνης γνώμης" του Υπουργείου Πολιτισμού [άρθ. 13 παρ. 2 (β) ν. 3986/2011], καθώς και η απαίτηση γνωμοδότησης από τους φορείς και υπηρεσίες "που ορίζεται ότι γνωμοδοτούν στις παραγράφους 4 , 5 και 11 του άρθρου 2 του Ν. 4014/2011" [άρθ. 13 παρ. 2(α) ν. 3986/2011 όπως ισχύει]. Η παράκαμψη των διαδικασιών αυτών ενέχει κινδύνους για το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. Η θέσπιση των περιβαλλοντικών και ειδικότερων όρων έχει ιδιαίτερη σημασία στην παρούσα περίπτωση και για τρεις πρόσθετους λόγους: πρώτον, οι ίδιες ακριβώς ρυθμίσεις θα εφαρμοστούν και για τα ΕΣΧΑΣΕ, που αναπτύσσονται καταρχήν σε ιδιωτικούς χώρους και δεν σχετίζονται με την αξιοποίηση δημόσιων εκτάσεων ή εξυπηρέτηση δημόσιων σκοπών (άρθ. 7 παρ. 2 εδ. α' ν. 4864/2021). Δεύτερον, τα ΕΣΧΑΔΑ αυτά (και κατ' επέκταση, τα ΕΣΧΑΣΕ) μπορούν να παρεκκλίνουν από "τις τυχόν ισχύουσες στην περιοχή γενικές και ειδικές χρήσεις γης και όρους και περιορισμούς δόμησης, καθώς και από τις διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, εφόσον οι ρυθμίσεις αυτές καθίστανται αναγκαίες για την εκπλήρωση της αποστολής των πιο πάνω ακινήτων και δεν αλλοιώνουν τη γενική φυσιογνωμία της περιοχής και την όλη αισθητική της εικόνα" [άρθ. 12 παρ. 5(α) ν. 3986/2011] - κοντολογίς, από όλο το πολεοδομικό καθεστώς της περιοχής, με την (εξαιρετικά ασαφή ) επιφύλαξη της "διατήρησης της φυσιογνωμίας" της περιοχής. Και τρίτον, διότι με το προτεινόμενο άρθρο 87, με την παραχώρηση όλων των αρμοδιοτήτων ελέγχου υλοποίησης των έργων σε "ανεξάρτητο" μηχανικό επιλογής του φορέα του ΕΣΧΑΔΑ (ή ΕΣΧΑΣΕ), αποδυναμώνεται καίρια ο έλεγχος. Σε τελική ανάλυση, η προτεινόμενη διάταξη είναι αλυσιτελής. Η διαδικασία του άρθ. 13 ν. 3986/2011 είχε χαρακτηριστικά "ενιαίας άδειας", που επέτρεπε μία συνολική αντιμετώπιση των πολεοδομικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων. Το επενδυτικό "σχέδιο" (σε αντίθεση με το ΕΣΧΑΔΑ) και τα έργα εξωτερικής υποδομής θα εξακολουθούν να απαιτούν έγκριση περιβαλλοντικών όρων (η οποία δεν υποκαθίσταται από την εκπόνηση ΣΜΠΕ, πρβλ. ΣΤΕ 1544/2023 σκ. 17, και άρθ. 11(1) Οδηγίας 2001/42/ΕΚ) και άδεια των αρχαιολογικών υπηρεσιών (εφόσον φυσικά απαιτούνται από τις ειδικές διατάξεις). Τέλος, με την ευκαιρία αυτή, σημειώνεται ότι η σύντομη προθεσμία διαβούλευσης των 20 ημερών για τα ΕΣΧΑΔΑ όλων των κατηγοριών (άρθ. 12 παρ. 1 (β) ν. 3986/2011 όπως ισχύει) είναι αντίθετη στο ενωσιακό και διεθνές δίκαιο [mutatis mutandis, άρθ. 6 (7) Οδηγίας 2011/92/ΕΕ, πρβλ. και UN, Maastricht Recommendations on Promoting Effective Public Participation in Decision-making in Environmental Matters (ECE/MP.PP/2014/2/Add.2), παρ. 77]. Άρθρο 93 Παράταση ισχύος οικοδομικών αδειών σε περιπτώσεις γνωστοποίησης εργασιών Κατά το άρθ. 28 παρ. δ) ν. 4495/2017, όπως ισχύει σήμερα, «γνωστοποίηση εκτέλεσης πρόσθετων εργασιών» αποτελεί «η κατά τον χρόνο ισχύος της οικοδομικής άδειας/άδειας αναθεώρησης δήλωση του κυρίου του έργου, που συνοδεύεται από τεχνική έκθεση του εξουσιοδοτημένου επιβλέποντος μηχανικού, με την οποία ενημερώνει την οικεία Υπηρεσία Δόμησης ότι προτίθεται να προβεί σε πρόσθετες εργασίες, που επιτρέπονται από τις πολεοδομικές διατάξεις, αλλά εκτελούνται με δική του ευθύνη καθ’ υπέρβαση της οικοδομικής άδειας/άδειας αναθεώρησης, Για τις πρόσθετες αυτές εργασίες, ο ιδιοκτήτης αναλαμβάνει με δική του ευθύνη την υποχρέωση να υποβάλει αίτηση για έκδοση προέγκρισης άδειας αναθεώρησης ή άδειας αναθεώρησης, εντός τεσσάρων (4) μηνών, εξαιρουμένων των προστατευόμενων από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, για τις οποίες θα πρέπει να προηγηθεί των εργασιών η έγκριση δυνάμει του ν. 3028/2002 (Α΄ 153)....». Πρόκειται για κατά βάση αυθαίρετες εργασίες (πρβλ. σχετικό ορισμό στο άρθ. 81 παρ. 1 ν. 4495/2017, καθώς και 29 παρ. 1 του ίδιου νόμου, όπως ισχύουν). Και μολονότι μπορεί να "βεβαιώνεται" η τήρηση της πολεοδομικής νομοθεσίας (κατά "δήλωση" των άμεσα εμπλεκόμενων και ωφελούμενων) και να διασφαλίζεται η τήρηση αρχαιολογικής νομοθεσίας (με την έγκριση του ν. 3028/2002), δεν προκύπτει όμως από πουθενά η τήρηση της λοιπής περιβαλλοντικής νομοθεσίας - όπως ενδεικτικά, η τήρηση των περιβαλλοντικών όρων (εφόσον απαιτούνται), ή η εφαρμογή ειδικότερων διαδικασιών που τυχόν απαιτούνται από την δασική νομοθεσία (π.χ., έγκριση επέμβασης), την νομοθεσία για τον αιγιαλό ή την νομοθεσία για τις προστατευόμενες περιοχές (όπως η διαδικασία της "ειδικής οικολογικής αξιολόγησης"), κοκ. Η "ευθύνη" του όποιου μηχανικού (ο οποίος ή η οποία, άλλωστε, δεν "βεβαιώνει" τίποτα το σχετικό) δεν υποκαθιστά τις υποχρεώσεις της πολιτείας, όπως αυτές απορρέουν από το άρθρο 24 του Συντάγματος, το περιβαλλοντικό κεκτημένο της Ένωσης, και την αρχή της πρόληψης. Προτείνεται η κατάργηση του θεσμού της "γνωστοποίησης" στο σύνολό του, διότι αντιβαίνει στην βασική αρχή της νομοθεσίας ότι δεν επιτρέπεται η εκτέλεση εργασιών δόμησης χωρίς (κάποιας μορφής) άδεια της αρμόδιας αρχής. Άρθρο 94 Παράταση οικοδομικών αδειών - Τροποποίηση άρθρου 52 ν. 4710/2020 Πρόκειται για μία ακόμα περίπτωση συλλήβδην παράτασης οικοδομικών αδειών (βλ., ενδεικτικά, και μόνο από τις πρόσφατες διατάξεις, άρθ. 60 ν. 4964/2022, άρθ. 52 ν. 4710/2020, άρθ. 12 παρ. 2 ν. 4612/2019, άρθ. 12 ν. 4585/2018, άρθ. 30 παρ. 3 ν. 4513/2018, άρθ. 76 ν. 4368/2016, άρθ. 10 παρ. 20 ν. 4315/2014, άρθ. 11 παρ. 1 έως 3 ν. 4258/14, άρθ. 27 ν. 4122/2013 κ.α.). Με δεδομένο ότι, εύλογα, οι οικοδομικές άδειες έχουν ορισμένη διάρκεια (άρθ. 42 παρ. 2 ν. 4495/2017), οι συνεχείς αυτές νομοθετικές παρεμβάσεις και αλληλοαναιρέσεις δημιουργούν πολλά ερωτηματικά. Πρώτα από όλα, η αδυναμία υλοποίησης των αδειών αυτών εκτείνεται για πλέον των 10 ετών, ενώ οι οικονομικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί σημαντικά: συνεπώς δεν προκύπτουν οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να "προστατεύονται" οι αρχικές άδειες. Δεύτερον, ενώ με το πρόγραμμα "Κωνσταντίνος Δοξιάδης" (το οποίο, κατά το ΥΠΕΝ, εξελίσσεται κανονικά) επιδιώκεται η ολοκλήρωση ενός σύγχρονου σχεδιασμού για το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας, δεν προκύπτουν οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να διασφαλιστεί η υλοποίηση των οικοδομικών αδειών με προϋφιστάμενους όρους. Τρίτον, πέρα από τον χωροταξικό σχεδιασμό, οι συνεχείς παρατάσεις υπονομεύουν (πριν ακόμα θεσπιστεί) την αστική πολιτική που επιδιώκει να εισαγάγει το μέρος Α' (ενότητα Γ') του σχεδίου νόμου.