Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.)' | 13 Σεπτεμβρίου 2024, 13:07

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Καταρχάς θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι λόγω: α) της διαχρονικά στενής συνεργασίας μας με το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, β) των απαιτήσεων της παρ. 3 του άρθρου 4 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, την οποία η χώρα μας κύρωσε με τον ν.4074/2012, σύμφωνα με την οποία κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή της νομοθεσίας και των πολιτικών, για να εφαρμοστεί η παρούσα Σύμβαση και σε άλλες διαδικασίες λήψης αποφάσεων που αφορούν ζητήματα σχετικά με τα άτομα με αναπηρίες, τα Συμβαλλόμενα Κράτη θα πρέπει να συμβουλεύονται συνεχώς και να εμπλέκουν ενεργά τα άτομα με αναπηρίες μέσω των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους και γ) των προβλέψεων της παρ. 1 του άρθρου 62 του ν.4488/2017, σύμφωνα με την οποία «Τα διοικητικά όργανα και οι αρχές εντάσσουν τη διάσταση της αναπηρίας σε κάθε δημόσια πολιτική, διοικητική διαδικασία, δράση, μέτρο και πρόγραμμα της αρμοδιότητάς τους με στόχο την εξάλειψη, αποκατάσταση και αποτροπή ανισοτήτων μεταξύ ατόμων με και χωρίς αναπηρίες […]», αναμέναμε ότι θα υπήρχε συνεργασία μαζί μας κατά την κατάρτιση του αναθεωρημένου σχεδίου ΕΣΕΚ, ήτοι πριν τη δημόσια διαβούλευσή του, όπως αναφέρετε ότι πράξατε με άλλες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (βλ. ενότητα 1.6.2). Δυστυχώς όμως αυτό δεν συνέβη. Ακολουθεί η παράθεση των διαπιστώσεων και προτάσεών μας: Α1 Διαπιστώσεις: Από το σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ απουσιάζει όχι μόνο η αποτίμηση του αντίκτυπου των μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενων πολιτικών και μέτρων ενίσχυσης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στα ανθρώπινα δικαιώματα, και δη στα ανθρώπινα δικαιώματα των πλέον ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, όπως είναι τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, αλλά και η εκτίμηση των επιπτώσεων των σχεδιαζόμενων πολιτικών και μέτρων ενίσχυσης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στα δικαιώματά τους, παρά το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία αρκετά ψηφίσματα στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών και αποφάσεις που εγκρίθηκαν στο Πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία μνημονεύεται στις «Εισαγωγικές Παρατηρήσεις» του σχεδίου του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ (βλ. σ.13), αναγνωρίζουν ότι τα άτομα με αναπηρία, αποτελούν μια εκ των πληθυσμιακών ομάδων των οποίων τα δικαιώματα ενδέχεται να επηρεαστούν αρνητικά από την κλιματική αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, στο πιο πρόσφατο Ψήφισμα του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Κλιματική Αλλαγή (42/21 – “Human Rights and Climate Change”, 23 July 2019) αναγνωρίζεται ότι «[…]η εξάλειψη της φτώχειας είναι κρίσιμη για την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Ατζέντα 2030), την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και την προώθηση και προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, τα οποία επηρεάζονται δυσανάλογα από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής» και σημειώνεται ότι «[…] οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως κατοχυρώνονται στα νομικά κείμενα περί δικαιωμάτων του ανθρώπου, παρέχουν ρόλο στα κράτη και σε άλλους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, να προωθούν, να προστατεύουν και να σέβονται, όπως ενδείκνυται, τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, κατά την ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής». Επιπρόσθετα, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών: […] 5. Καλεί όλα τα κράτη να υιοθετήσουν μια ευρεία, ολοκληρωμένη, ανταποκρινόμενη στα ζητήματα φύλου και χωρίς αποκλεισμούς προσέγγιση στις πολιτικές προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με το Πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, τον στόχο και τις αρχές της, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του οικονομικού, πολιτιστικού και κοινωνικού αντίκτυπου και των προκλήσεων που αντιπροσωπεύει η κλιματική αλλαγή, για την πλήρη και αποτελεσματική απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους, και ιδιαίτερα για την υποστήριξη της ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας των ατόμων με αναπηρία τόσο στις αγροτικές όσο και στις αστικές περιοχές προκειμένου να ανταποκριθούν στις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, […] 7. Προτρέπει τα κράτη να ενισχύσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές που στοχεύουν στην αύξηση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην ανταπόκριση στην κλιματική αλλαγή σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο […]». Στη Γνωμοδότηση Πρωτοβουλίας (SOC/770, 2023) «Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της στις ευάλωτες ομάδες» της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), με εισηγητή τον Ιωάννη Βαρδακαστάνη, πρόεδρο της Ε.Σ.Α.μεΑ. και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, αναφέρεται ότι «Οι ευάλωτες ομάδες είναι λιγότερο προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που θα δημιουργήσει η κλιματική κρίση για το βιοτικό τους επίπεδο τα επόμενα χρόνια, και έχουν επίσης λιγότερους διαθέσιμους πόρους για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν. Ως εκ τούτου, ελλοχεύει σημαντικός κίνδυνος όσον αφορά την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους» (βλ. παρ. 1,3). Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι «Η εξέταση της διασύνδεσης μεταξύ των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, των ευάλωτων ομάδων και των κοινωνικών ανισοτήτων, και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η κλιματική αλλαγή και η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια μπορούν να εντείνουν τις υφιστάμενες κοινωνικές και περιβαλλοντικές αδικίες είναι πρωταρχικής σημασίας, ιδίως εφόσον είναι πιθανό οι περιθωριοποιημένες κοινότητες να επιβαρυνθούν δυσανάλογα από την κλιματική κρίση […]» (βλ. παρ. 1.8). Για παράδειγμα η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων με στόχο την ενθάρρυνση της χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς, θα οδηγούσε, επειδή τα περισσότερα εξ’ αυτών δεν είναι προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία, σε διακρίσεις σε βάρος τους και στην παραβίαση του δικαιώματός τους στην ελεύθερη μετακίνηση και στην ανεξάρτητη διαβίωση στην κοινότητα. Πέραν όμως των προαναφερθέντων: • στο προοίμιο της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, που αποτελεί την πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, η οποία κυρώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Οκτώβριο του 2016 και από την χώρα μας με τον ν.4426/2016, αναγνωρίζεται ότι «η κλιματική αλλαγή αποτελεί κοινό μέλημα των ανθρώπων, τα (συμβαλλόμενα) μέρη θα πρέπει, κατά τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, να σέβονται, να προωθούν και να εξετάζουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δικαίωμα στην υγεία, τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών, των τοπικών κοινοτήτων, των μεταναστών, των παιδιών, των ατόμων με αναπηρίες και των προσώπων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση και το δικαίωμα στην ανάπτυξη, καθώς και την ισότητα των φύλων, τη χειραφέτηση των γυναικών και την ισότητα μεταξύ των γενεών», • στην Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η καθολική πρόσβαση σε προσιτές, αξιόπιστες και σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας περιλαμβάνεται στον Στόχο 7, • στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων η ενέργεια περιλαμβάνεται μεταξύ των βασικών υπηρεσιών στις οποίες όλοι έχουν δικαίωμα πρόσβασης (Αρχή 20), • στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία-«Ένωση ισότητας: στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030» επισημαίνεται ότι «[…] η κλιματική αλλαγή […] μπορεί να έχει σημαντικότερο αντίκτυπο στα άτομα με αναπηρία, τα οποία μπορεί να διατρέξουν κίνδυνο αν επηρεαστούν βασικές υπηρεσίες και υποδομές . Συνεπώς, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η πράσινη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη και ανθεκτική κοινωνία είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς και ότι αφορά και τα άτομα με αναπηρία.», • στον ν.4488/2017 προβλέπεται ότι «1. Κάθε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούται να διασφαλίζει την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του, λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο και απέχοντας από οποιαδήποτε ενέργεια ή πρακτική που ενδέχεται να θίγει την άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Ιδίως υποχρεούται: α) να αφαιρεί υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους, β) να τηρεί τις αρχές καθολικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της αρμοδιότητάς του ή της δραστηριοποίησής του, προκειμένου να διασφαλίζει για τα άτομα με αναπηρία την προσβασιμότητα των υποδομών, των υπηρεσιών ή των αγαθών που προσφέρει, γ) να παρέχει, όπου απαιτείται σε συγκεκριμένη περίπτωση, εύλογες προσαρμογές υπό τη μορφή εξατομικευμένων και κατάλληλων τροποποιήσεων, ρυθμίσεων και ενδεδειγμένων μέτρων, χωρίς την επιβολή δυσανάλογου ή αδικαιολόγητου βάρους, δ) να απέχει από πρακτικές, κριτήρια, συνήθειες και συμπεριφορές που συνεπάγονται διακρίσεις σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, ε) να προάγει με θετικά μέτρα την ισότιμη συμμετοχή και άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς του» (άρθρο 61, παρ. 1). Στο Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Ενεργειακής Ένδειας του 2021 προβλέπεται, όπως αναφέρεται στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ, αφενός η σύσταση μηχανισμού παρακολούθησης και ελέγχου «με σκοπό τη συνεχή αξιολόγηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη και αποτελεσματική εφαρμογή του σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τους στόχους του ΕΣΕΚ έως το έτος 2030» (σ.153), αφετέρου «η κατάρτιση έκθεσης προόδου σε ετήσια βάση, όπου αποτυπώνεται η εξέλιξη του φαινομένου της ενεργειακής ένδειας […]. Στόχος της έκθεσης προόδου είναι η αποτίμηση της επίτευξης του στόχου μείωσης των επιπέδων της ενεργειακής ένδειας σε σχέση με το προηγούμενο έτος, η εξειδίκευση των μέτρων πολιτικής σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση τους και η διαμόρφωση προτάσεων στην περίπτωση σημαντικών αποκλίσεων» (σ.153). Ωστόσο στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ δεν περιλαμβάνεται καμία αναφορά στα αποτελέσματα των εκθέσεων από το 2021 και μετά. Στη Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και ανθεκτικότητα της ΕΕ: προκλήσεις από οικονομική και κοινωνική σκοπιά (διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Τσεχικής Προεδρίας)» (SOC/717, 2022), με εισηγητή τον Ιωάννη Βαρδακαστάνη, «Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη που επιδεικνύουν έλλειψη προσήλωσης όσον αφορά την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων τους για την ενέργεια και το κλίμα, να εντείνουν τις προσπάθειές τους με σαφή πλαίσια παρακολούθησης και αξιολόγησης. Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι «Η υποβολή αληθών και βελτιωμένων εκθέσεων είναι καίριας σημασίας, δεδομένου ότι υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα στοιχεία υψηλής ποιότητας σχετικά με τον τρόπο ποσοτικοποίησης και παρακολούθησης της ενεργειακής φτώχειας». Α2. Προτάσεις: Α2.1 Συλλογή δεδομένων για την κατάρτιση των ετήσιων εκθέσεων προόδου με διττό σκοπό: i) την αξιολόγηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών ενίσχυσης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στους πολίτες με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους και ii) την εκτίμηση των επιπτώσεων των σχεδιαζόμενων πολιτικών ενίσχυσης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στους πολίτες με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους. Α2.2 Συμπερίληψη ρητής αναφοράς στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ στην υποχρέωση συνεργασίας του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Ένδειας με το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ., το οποίο είναι θεσμοθετημένος συνεργάτης της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και των λοιπών φορέων του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος αναφορικά με την υποχρέωσή τους να αναπτύσσουν, παράγουν και διαδίδουν επίσημες στατιστικές για τα άτομα με αναπηρία και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους (βλ. ν.4488/2017, άρθρο 68). Β1. Διαπιστώσεις: Στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ υπάρχει μόνο μια ρητή αναφορά στα άτομα με αναπηρία (βλ. σ. 235) και αρκετές αναφορές σε μέτρα προς όφελος των οικονομικά ευπαθών και ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών. Βέβαια σύμφωνα με το άρθρο 52 του ν.4001/2011 στους ευάλωτους πολίτες, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τόσο τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα που χρήζουν μηχανικής υποστήριξης όσο και οι σύζυγοι και τα άτομα που έχουν την επιμέλεια ατόμων με αναπηρία. Ωστόσο, αυτό που θα θέλαμε να επισημάνουμε είναι ότι οι όροι «ευάλωτα νοικοκυριά», «ευάλωτοι πολίτες», «ευάλωτες ομάδες», «ευάλωτοι πληθυσμοί», οι οποίοι χρησιμοποιούνται κατά κόρον στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ, είναι ασαφείς όροι-ομπρέλα, που περιλαμβάνουν ετερογενείς μεταξύ τους ομάδες, οι οποίες αντιμετωπίζουν διαφορετικά εμπόδια και έχουν διαφορετικές ανάγκες. Επίσης, οι εν λόγω όροι αναπαράγουν τη μη ορατότητα των πληθυσμιακών ομάδων που υφίστανται διακρίσεις και αποκλεισμό και δεν ευνοούν τη δυνατότητα άσκησης κοινωνικού ελέγχου από την πλευρά των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους, και, συνακόλουθα, την παροχή λογοδοσίας από την πλευρά του κράτους. Λόγω της κύρωσης από τη χώρα μας της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, κείμενα στρατηγικής σημασίας, όπως είναι και το παρόν, τυγχάνουν λεπτομερούς εξέτασης από ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα, καθώς και από ευρωπαϊκές και διεθνείς αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρία. Η συμπερίληψη σ’ αυτά τα κείμενα ρητών αναφορών στα άτομα με αναπηρία αποτελεί δείκτη συμπερίληψης της διάστασης της αναπηρίας, η οποία υπαγορεύεται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Για παράδειγμα στο «Disability Rights in Climate Policies: 2023 Status Report» , που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο McGill και τη Διεθνή Συμμαχία για την Αναπηρία (International Disability Alliance), περιλαμβάνεται πίνακας αξιολόγησης των χωρών που έχουν κυρώσει τη Συμφωνία των Παρισίων (μεταξύ των οποίων και η χώρα μας) αναφορικά με τον βαθμό συμπερίληψης της διάστασης της αναπηρίας στις Εθνικά Καθορισμένες Συνεισφορές τους και στα μέτρα πολιτικής τους για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η Ελλάδα, μαζί με άλλες 20 χώρες, κατατάσσεται στην προτελευταία θέση (βαθμός 0.5). Οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής του Καναδά (βαθμός 9), της Κόστα Ρίκα (βαθμός 8,5), της Σιέρα Λεόνε (βαθμός 8), του Κάβο Βέρντε (βαθμός 7), του Κιριμπάτι (βαθμός 7) και της Ζιμπάμπουε (βαθμός 6.5), αν και δεν ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο της κύρωσης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, ενσωματώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες τη διάσταση της αναπηρίας (βλ. σ. 6 και 7). Επιπρόσθετα, στην ενότητα 3.4.6. του σχεδίου του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ περιλαμβάνονται μέτρα προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών, δίχως όμως να περιλαμβάνεται ρητή αναφορά στη συμμετοχή των οργανώσεων που εκπροσωπούν τους πολίτες που διαβιούν σε αυτά τα νοικοκυριά στη διαμόρφωση των νέων μέτρων. Τα μέτρα αυτά (Μ1: Σχήμα Κοινωνικού Τιμολογίου και μετριασμός επιπτώσεων από την κρίση του κόστους ενέργειας, Μ2: Δέσμη κανονιστικών μέτρων για την προστασία των πληττόμενων νοικοκυριών, Μ3: Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων κατοικίας των πληττόμενων νοικοκυριών και προώθηση εγκατάστασης σταθμών ΑΠΕ για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους, Μ4: Παροχή κινήτρων σε υφιστάμενους μηχανισμούς για δράσεις σε πληττόμενα νοικοκυριά - Καθεστώτα Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης, Μ5: Αξιοποίηση του θεσμού Κοινοτήτων Ανανεώσιμης Ενέργειας και Κοινοτήτων Πολιτών για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας, Μ6: Καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία για την υλοποίηση δράσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης σε πληττόμενα νοικοκυριά από την ενεργειακή ένδεια, Μ7: Ενημέρωση και εκπαίδευση των πληττόμενων νοικοκυριών στο πλαίσιο των Καθεστώτων Επιβολής Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης, Μ8: Διενέργεια στοχευμένων δράσεων ενημέρωσης και εκπαίδευσης, Μ9: Ίδρυση Υπηρεσιών Μιας Στάσης) είναι πολύ γενικά και χρήζουν περαιτέρω εξειδίκευσης. Δίχως τη συνεργασία με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους πολίτες που διαβιούν σε αυτά τα ευάλωτα νοικοκυριά, όπως είναι η Ε.Σ.Α.μεΑ., οι οποίες διαθέτουν εξειδικευμένη τεχνογνωσία και πολύχρονη εμπειρία, δεν είναι βέβαιο ότι τα εν λόγω μέτρα είτε θα είναι προσβάσιμα σε αυτούς του πολίτες είτε θα τους ωφελήσουν πραγματικά. Θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι η εφαρμογή μέτρων με στόχο τον μετριασμό των επιπτώσεων από την κρίση κόστους ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους, που διαχρονικά ανήκουν στις ασθενέστερες οικονομικά ομάδες πολιτών, καθώς οι υψηλές τιμές ενέργειας ενδέχεται να έχουν τις παρακάτω αρνητικές συνέπειες σε αυτά: i) αύξηση του ήδη υψηλού ποσοστού φτώχειας που παρουσιάζουν, ii) εγκατάλειψη των υποστηρικτικών τεχνολογιών που τα άτομα με αναπηρία χρησιμοποιούν λόγω της αύξησης του κόστους αγοράς και λειτουργίας τους, εάν δεν υπάρχει στήριξη για την απόκτηση και για τη λειτουργία τους, iii) επιδείνωση της αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης λόγω της μείωσης της χρήσης συστημάτων ψύξης ή θέρμανσης στις κατοικίες με στόχο τη μείωση των ενεργειακών δαπανών των νοικοκυριών τους, iv) αύξηση του κοινωνικού αποκλεισμού και διαχωρισμού των ατόμων με κινητική αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα λόγω του περιορισμού των μετακινήσεών τους με τα δικά τους οχήματα, τα οποία αναγκάζονται να χρησιμοποιούν λόγω απουσίας προσβασιμότητας στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στο δομημένο περιβάλλον, με στόχο τη μείωση των ενεργειακών δαπανών των νοικοκυριών τους κ.α. Στη Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και ανθεκτικότητα της ΕΕ: προκλήσεις από οικονομική και κοινωνική σκοπιά (διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Τσεχικής Προεδρίας)» (SOC/717, 2022), με εισηγητή τον Ιωάννη Βαρδακαστάνη, επισημαίνεται πως «[…] η ενεργειακή φτώχεια είναι αποτέλεσμα κοινωνικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών και γεωπολιτικών παραγόντων, (και πως ως εκ τούτου) απαιτείται ολιστική προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης μιας συνολικής ανάλυσης του ζητήματος και της συμμετοχής διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, από τους καταναλωτές, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τις επιχειρήσεις έως τις ευρωπαϊκές, εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές» (παρ. 3.1). Επιπρόσθετα, όπως ήδη προαναφέρθηκε, στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (άρθρο 4, παρ.3), προβλέπεται ότι κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή της νομοθεσίας και των πολιτικών, για να εφαρμοστεί η Σύμβαση και σε άλλες διαδικασίες λήψης αποφάσεων που αφορούν ζητήματα σχετικά με τα άτομα με αναπηρίες, τα Κράτη που την έχουν κυρώσει -όπως είναι και η χώρα μας- πρέπει να συμβουλεύονται συνεχώς και να εμπλέκουν ενεργά τα άτομα με αναπηρίες μέσω των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους. Β2. Πρόταση: Συμπερίληψη ρητής αναφοράς στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ για συμμετοχή της Ε.Σ.Α.μεΑ. -ήτοι της τριτοβάθμιας οργάνωσης εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στην ελληνική Πολιτεία και κοινωνία, και εταίρου διά νόμου της ελληνικής Πολιτείας σε θέματα αναπηρίας- τόσο στον επανασχεδιασμό των υφιστάμενων πολικών και μέτρων προς όφελος των ευάλωτων νοικοκυριών όσο και στην εκπόνηση των νέων, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πολιτών με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στις πολιτικές και μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Γ.1 Διαπίστωση: Η ενεργειακή φτώχεια δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τα μέτρα που περιλαμβάνονται στην ενότητα 3.4.6 στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ. Στη Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και ανθεκτικότητα της ΕΕ: προκλήσεις από οικονομική και κοινωνική σκοπιά (διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Τσεχικής Προεδρίας)» (SOC/717, 2022), επισημαίνεται ότι επειδή «η ενεργειακή φτώχεια έχει τις ρίζες της στη γενική φτώχεια, είναι επίσης σημαντικό […] τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να εστιάζουν στη μείωση της φτώχειας συνολικά. Η παρούσα κρίση μας υπενθυμίζει τη διαρκή ανάγκη να βελτιωθούν η πρόσβαση στην απασχόληση, η κοινωνική ένταξη και το αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, με ιδιαίτερη προσοχή στα άτομα που ζουν σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές […]» (παρ. 1.7). Σύμφωνα με το 13ο Στατιστικό Δελτίο του Παρατηρητήριου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ.(15.05.2023), «Τα άτομα με σοβαρή αναπηρία 16-64 ετών, το 2022, αντιμετωπίζουν σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις σε ποσοστό 26,3%, έναντι του 13,6% των πολιτών χωρίς αναπηρία. Παρότι ο δείκτης από το 2017 και μετά καταγράφει πτωτική πορεία, ωστόσο μεταξύ των ετών 2020 και 2021 καταγράφει εκ νέου ανοδική τροχιά». Γ2. Πρόταση: Αξιοποίηση των υφιστάμενων χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ. ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κ.α.) με στόχο την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των ευάλωτων νοικοκυριών μέσω της εφαρμογής στοχευμένων δράσεων στους τομείς της επαγγελματικής κατάρτισης, της απασχόλησης, της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας. Δ1. Διαπίστωση: Στο σχέδιο του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ δεν περιλαμβάνεται αναφορά στη σύνδεση της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων συνάθροισης κοινού και των κατοικιών στα οποία διαβιούν άτομα με αναπηρία με τη βελτίωση της προσβασιμότητάς τους στα άτομα με αναπηρία, παρά το γεγονός ότι στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία-«Ένωση ισότητας: στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030» αναφέρεται ότι «[…] η Επιτροπή έχει προτείνει να αρθούν, στο πλαίσιο της ανακαίνισης κτιρίων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, τα εμπόδια στην προσβασιμότητα». Δ2. Πρόταση: Συμπερίληψη ρητής αναφοράς στο αναθεωρημένο σχέδιο του ΕΣΕΚ στη σύνδεση της ενεργειακής αναβάθμισης των δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων με μέτρα για τη βελτίωση της προσβασιμότητάς τους στα άτομα με αναπηρία.