Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Λάζαρος Γεωργιάδης' | 26 Αυγούστου 2010, 16:48

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Αξιότιμη κυρία Υπουργέ, Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης διαβούλευσης για τα ΜΥΗΕ καταθέτουμε τις γενικές θέσεις και τους προβληματισμούς μας έτσι όπως σας τις έχουμε αποστείλει πριν από ένα χρόνο στο πλαίσιο γενικότερου υπομνήματος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ για τις ΑΠΕ (Οδηγός ορθών πρακτικών ανάπτυξης ΑΠΕ στα ορεινά οικοσυστήματα), οι οποίες σε γενικές γραμμές και με κάποιες βασικές προϋποθέσεις συμφωνούν με την εγκατάσταση ΜΥΗΕ, τις οποίες και κοινοποιούμε. Τονίζουμε πως η βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική συζήτηση για τις ΑΠΕ είναι η αναγνώριση της ύπαρξης ενδοπεριβαλλοντικής σύγκρουσης μεταξύ των πηγών ενέργειας που είναι ανανεώσιμες και της βιοποικιλότητας που δεν είναι ανανεώσιμη. Επί του κειμένου της Υπουργικής Απόφασης, εκφράσουμε την αγωνία μας για τη χρήση μαθηματικών τύπων για τη εξασφάλιση της λειτουργίας ευαίσθητων οικοσυστημάτων τα οποία μάλιστα ελάχιστα έχουν μελετηθεί στην Ελλάδα. Είναι ενδεικτικό πως στο υπόμνημά μας, σχολιάζοντας την οικολογική παροχή κάνουμε λόγο για «πραγματική ανάγκη για νερό» για το οικοσύστημα, την οποία δεν μπορεί να εξασφαλίσει ένα αυθαίρετο όριο βάθους και κανένας μαθηματικός τύπος ο οποίος έχει παράγοντες όπως η επιθυμητή παραγόμενη ισχύς, αλλά όχι οικολογικούς παράγοντες όπως τα είδη (βασικός παράγοντας με βάση την ποιότητα) και οι πληθυσμοί που ζουν σε ένα ποτάμι (αντίστοιχα βασικός παράγοντας με βάση την ποσότητα). Κύριο ζητούμενο είναι η εξασφάλιση της συνέχειας της απαιτούμενης ροής του νερού για τη λειτουργία του ποτάμιου οικοσυστήματος. Επιπλέον έχοντας υπόψη ότι σε πάρα πολλές περιπτώσεις η παροχή του νερού στα ορεινά ποτάμια οικοσυστήματα είναι μικρή και συχνά οριακή τόσο για την επιβίωση των ειδών που ζουν σε αυτά, όσο και για την παραγωγή ενέργειας, καθώς και ότι οι παρακείμενες περιοχές τους είναι δασικές (σημαντικές για την απορρόφηση και όχι για την μείωση των εκπομπών του CO2) και μάλιστα συχνά αδιατάρακτες από ανθρώπινη δραστηριότητα, προτείνουμε την προσθήκη δύο επιπλέον άρθρων σχετικά με: 1. Το κλείσιμο της λειτουργίας των ΜΥΗΕ κατά τους θερινούς μήνες με την ελάχιστη ροή (συμπεριλαμβανομένου και του Σεπτεμβρίου κατά τον οποίο σε χρονιές έντονης ανομβρίας η φυσική ροή είναι η ελάχιστη) σε περιπτώσεις ποταμών που έχουν οριακή ποσότητα νερού ή βρίσκονται μέσα σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές (περιοχές NATURA 2000 ή περιοχές εκτός NATURA 2000 με προστατευόμενους Τύπους Οικοτόπων όπως οι χαρακτηριστικές στοές Σκλήθρων) 2. Την πρόκριση έργων με χρήση υφιστάμενων παράπλευρων δρόμων ή μη σημαντικών χορτολιβαδικών εκτάσεων και την απαγόρευση σε περιπτώσεις με ανάγκη αποψίλωση δασικής έκτασης για την κατασκευή του απαιτούμενου αγωγού. Ακολουθεί το κείμενο για τα ΜΥΗΕ του υπομνήματος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ για τις ΑΠΕ. Για τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ Λάζαρος Γεωργιάδης Βιολόγος Κείμενο από τον «Οδηγό ορθών πρακτικών ανάπτυξης ΑΠΕ στα ορεινά οικοσυστήματα» ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, Ιούνιος 2009 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Οι παρακάτω αρχές αποσκοπούν στην κατά το δυνατό αντικειμενική αξιολόγηση μικρών υδροηλεκτρικών έργων, ενώ η κατά περίπτωση γνωμοδότηση, λόγω της μοναδικότητας κάθε έργου, εξακολουθεί να κρίνεται αναγκαία. Με σκοπό την επεξεργασία κάποιων εργαλείων προεκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εντέλει τη δημιουργία μιας προτυποποίησης των υδροηλεκτρικών έργων, προτείνεται τη σύσταση ομάδας εργασίας με τη συμμετοχή φορέων όπως τα: ΕΥΠΕ, ΥπΑν, ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ, ΙΟΒΕ, Σύνδεσμος Επενδυτών ΑΠΕ, Δίκτυο των Δέκα Περιβαλλοντικών ΜΚΟ κ.ο.κ. Υποστηρίζουμε τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα (ΜΥΗΕ), γιατί αποτελούν την πιο ανταγωνιστική μορφή καθαρής ενέργειας από πλευράς κόστους με την –κατά το δυνατόν- ελαχιστοποίηση των μη αναστρέψιμων επιπτώσεων που ενδέχεται να επιφέρουν στα ορεινά οικοσυστήματα, όπου και συνήθως χωροθετούνται. Τα κριτήρια-οδηγίες από τη μέχρι σήμερα εμπειρία μας είναι τα εξής: Ως προς τους ταμιευτήρες και τα φράγματα • Λέμε «όχι» στα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα με φράγματα και γιγάντιους ταμιευτήρες, γιατί αλλοιώνουν ανεπανόρθωτα το τοπίο και τα ορεινά οικοσυστήματα που επηρεάζουν. Ειδικά ως προς την πανίδα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πανίδα στον συνολικό σχεδιασμό. Επιμήκη φράγματα, και πολλά στη σειρά μπορούν να δημιουργήσουν ανυπέρβλητα εμπόδια για τις μετακινήσεις της πανίδας. Σοβαρότερη είναι η περίπτωση του Αλιάκμονα όπου τα υπάρχοντα φράγματα ήδη δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα στα μεγάλα θηλαστικά και αυτά που προβλέπονται επιπλέον μπορεί να οδηγήσουν σε ολική απομόνωση των εκατέρωθεν πληθυσμών της πανίδας. o Όμως υπάρχουν πάντοτε κάποιες εξαιρέσεις  Λέμε γενικά «ναι» στα ΜΥΗΕ με ταμιευτήρα πολύ μικρής κλίμακας πάντα κατ’ αναλογία με το μέγεθος του αξιοποιούμενου ρέματος ή ποταμού, που δεν αλλοιώνουν ανεπανόρθωτα το τοπίο ούτε τα ορεινά οικοσυστήματα, μέσα στα οποία μπορούν να ενταχθούν αρμονικά  Δεν αντιδρούμε σε μικρές δασικές λιμνοδεξαμενές αγροτικού χαρακτήρα, αφού αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων για σκοπούς άρδευσης, ύδρευσης ακόμα και πυρόσβεσης και μελλοντικά να συνδυαστούν παραγωγικά και με τη λειτουργία ΜΥΗΕ • Ως προς την ασυνέχεια της ροής του νερού o Γενικά αντιδρούμε στις μεγάλες εκτροπές και τις κατασκευές εντός της κοίτης, διότι στερούν την χρήση του υδάτινου φορέα από όλα τα υπόλοιπα μέλη του οικοσυστήματος και οδηγούν σε ανεπανόρθωτη βλάβη του. o Γενικά προτιμούμε τα έργα που δεν απαιτούν υπέρογκες εργασίες πολιτικού μηχανικού. Προτείνουμε ήπιες και μικρές κατασκευές υδροληψίας που είναι και πιο οικονομικές και επιτρέπουν αβίαστα την ελάχιστη οικολογική παροχή στην υφιστάμενη κοίτη. o Γενικά ̶και χωρίς αυτό να αποτελεί απαράβατο κανόνα̶ προτείνουμε την εγκατάσταση ΜΥΗΕ σε χειμάρρους αντί ποταμών. Στα ρέματα, όπου το οικοσύστημα είναι καλύτερα προσαρμοσμένο στις μεγάλες αυξομειώσεις ροής του νερού, η επίπτωση από τη μείωση της ροής σε κάποιο του σημείο επιφέρει μικρότερες επιπτώσεις από ότι σε έναν ποταμό με πλούσιο υδροβιότοπο σε όλο του το μήκος. • Ως προς την οικολογική παροχή o Το θέμα της οικολογικής παροχής θα πρέπει να επανεξεταστεί. Αντί της τήρησης του απλουστευμένου κανόνα του 1/3 της μέσης θερινής ροής θα πρέπει να διερευνάται η πραγματική ανάγκη σε νερό, έτσι ώστε να μην αλλάξουν δραματικά τα οικοσυστήματα και η σύνθεση των ειδών κατάντη. Σε περίπτωση ανεπαρκούς οικολογικής παροχής προτείνουμε να μην αδειοδοτείται το ΜΥΗΕ, προτείνουμε μάλιστα, σε περίπτωση που κατά τη λειτουργία του ο παραγωγός περιορίζει την οικολογική παροχή κάτω από το ελάχιστο όριο, να δύναται να επέμβει αυτεπάγγελατα η οικεία Νομαρχία ή Περιφέρεια για αναστολή της άδειας λειτουργίας. o Η οικονομική αξία του νερού της οικολογικής παροχής που δεν αξιοποιεί το ΜΥΗΕ μπορεί να προσδιορίζεται και ως προς τη «διαφυγούσα» ενέργεια, αλλά και ως προς τη διατήρηση ή καταστροφή της βιοποικιλότητας από τυχόν περικοπή της, ώστε να συνυπολογίζεται και το κόστος του προστίμου ή της επανέκδοσης της άδειας λειτουργίας o Ειδικά για έργα που χωροθετούνται εντός Προστατευόμενων Περιοχών ή έργα με «οριακή» οικολογική παροχή, αιτούμαστε τη θεσμοθετημένη διακοπή της λειτουργίας του ΜΥΗΕ κατά τους τρεις θερινούς μήνες για τη διασφάλιση της επάρκειας της οικολογικής παροχής. Κρίνουμε ότι οι θερινοί μήνες συμβάλλουν ελάχιστα στην κερδοφορία του σταθμού και επομένως ο αυστηρότερος αυτός όρος δεν θα επιβαρύνει σημαντικά τα ΜΥΗΕ. • Ως προς τη φέρουσα ικανότητα της υδρολογικής λεκάνης o Για όσες περιοχές δεν έχει ολοκληρωθεί το Διαχειριστικό Σχέδιο για το νερό προτείνουμε ο πρώτος αιτών για εγκατάσταση ΜΥΗΕ σε μία δεδομένη θέση να εκπονεί ειδική υδρολογική μελέτη για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, η οποία να αποτελεί μια βάση για την αξιολόγηση και υπόλοιπων ΜΥΗΕ εντός της ευρύτερης υδρολογικής της λεκάνης. Η μελέτη αυτή θα πρέπει να εντάσσεται με Υπουργική Απόφαση στο επίσημο Διαχειριστικό Σχέδιο, όταν αυτό ολοκληρωθεί. o Προτείνουμε μέσα στο πλαίσιο της ζητούμενης προτυποποίησης ενός ή περισσότερων ΜΥΗΕ εντός μιας ευρύτερης υδρολογικής λεκάνης να καλείται και η τοπική κοινωνία, που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των ορεινών οικοσυστημάτων, να συμβάλει με συγκεκριμένα και μετρήσιμα επιχειρήματα όμως στη διαμόρφωση της τοπικής στρατηγικής για την ανάπτυξη των ΑΠΕ o Επίσης ιδιαίτερη σημασία έχει και ο συνυπολογισμός των επιπτώσεων του έργου σε σχέση με άλλα τεχνικά έργα τα οποία λειτουργούν ή σχεδιάζονται στη ευρύτερη περιοχή. • Ως προς τη χωροθέτηση o Ακολουθούμε την αρχή του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, δηλαδή την απαγόρευση της εγκατάστασης υδροηλεκτρικών έργων εντός εθνικών δρυμών. o Ειδικά για τις περιοχές NATURA 2000 και τις περιφερειακές ζώνες των Εθνικών Δρυμών δεν είναι απαραίτητη η ολοκληρωτική απαγόρευση εγκατάστασης ΜΥΗΕ εντός τους αλλά η τήρηση αυστηρότερων περιβαλλοντικών όρων από ότι σε άλλες περιοχές. Ενδεικτικά αναφέρουμε:  Θα πρέπει να προβλεφθεί σχετική περιβαλλοντική μελέτη ή γνωμοδότηση από εξειδικευμένο ανεξάρτητο φορέα, είτε με ιδιωτική πρωτοβουλία είτε με παρέμβαση του Φορέα Διαχείρισης (αν εμπίπτει στην αρμοδιότητά του), η οποία και θα προσδιορίσει τις παραμέτρους προστασίας της άγριας ζωής στην περιοχή χωροθέτησης του ΜΥΗΕ λαμβάνοντας υπόψη το ορεινό οικοσύστημα εντός εύλογου τμήματος ανάντη και κατάντη της υδροληψίας.  Θα πρέπει να διασφαλιστεί πλεονασματική οικολογική παροχή κατά τους τρεις θερινούς μήνες με τη θεσμοθετημένη διακοπή του υδροηλεκτρικού σταθμού.  Θα πρέπει να προβλεφθεί η παύση των εργασιών κατασκευής κατά τις περιόδους αναπαραγωγής ειδών της άγριας ζωής που ενδημούν στην περιοχή για την αποφυγή ηχορύπανσης, φωτορύπανσης και γενικότερα όχλησης που ενδεχόμενα θα εκδιώξει πληθυσμούς της άγριας ζωής από τις αναπαραγωγικές τους εστίες. • Ως προς την οδοποιία/αποψίλωση δάσους o Ενδείκνυται η χρήση υφιστάμενων δασικών δρόμων για την όδευση του αγωγού, αφού αυτό συμφέρει και την ίδια την επένδυση. o Σε αδιατάρακτες φυσικές περιοχές, όπου δεν υπάρχει οδικό δίκτυο δεν ενδείκνυνται έργα που απαιτούν αποψίλωση μεγάλων δασωμένων εκτάσεων και απώλεια ώριμων δένδρων. o Απαραίτητος είναι ο περιορισμός της αποψίλωσης της παρόχθιας βλάστησης ή όπου αυτό δεν είναι εφικτό τουλάχιστον η αποκατάστασή της με σκοπό την αποτροπή της διάβρωσης του εδάφους και της απώλειας της χλωρίδας και πανίδας. Σημαντικό είναι να μη διαταράσσεται η ισορροπία σε δάση-στοές με σκλήθρα, παρόχθια δάση με ιτιές, λεύκες και πλατάνια και σε βιοτόπους με πέστροφες, βίδρες και ποταμίσιες καραβίδες. • Ως προς τη ρύπανση o Τα ΜΥΗΕ εξ’ ορισμού έχουν μηδενική ρύπανση (ακόμα και ηχητική), επομένως θα πρέπει να πληρούν αυτόν τον όρο κατά τη λειτουργία τους. o Απαραίτητη κρίνεται η απαγόρευση της απόρριψης υπολειμμάτων λιπαντικών, καυσίμων και άλλων υλικών εντός της ευρύτερης λεκάνης απορροής του αξιοποιούμενου ρέματος ή ποταμού. Θα πρέπει να επιβληθούν αυστηρά πρόστιμα σε περίπτωση ατυχήματος ή αμέλειας. o Επιπλέον, η ελαχιστοποίηση της ανθρώπινης παρουσίας κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου είναι αυτονόητη και συμφέρει και τον επενδυτή του ΜΥΗΕ. • Ως προς το τοπίο o Σε περίπτωση που υπάρχει επισκέψιμος καταρράκτης στη θέση του ΜΥΗΕ προτείνουμε τη χρήση αυτοματισμού για τη διακοπή της λειτουργίας του κατά την προσέγγιση επισκεπτών. Με αυτόν τον τρόπο η υδατόπτωση του καταρράκτη θα αξιοποιείται χωρίς να μειώνεται η αισθητική του αξία o Απαγορευτική είναι η εγκατάσταση ΜΥΗΕ πλησίον ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων, με εξαίρεση την παρουσία νερόμυλου, που υποδεικνύει παλιότερες χρήσεις και εκμεταλλεύσεις του υγρού στοιχείου από τον άνθρωπο. o Κρίνουμε θετικά την εγκατάσταση ΜΥΗΕ σε περιοχή με προϋπάρχουσα επέμβαση μικρής ή μεγάλης κλίμακας στο φυσικό περιβάλλον, με την προϋπόθεση πλήρους αποκατάστασης του τοπίου.