Αρχική Ανάπτυξη ΥδατοκαλλιεργειώνΑΡΘΡΟ ΠΡΩΤΟΣχόλιο του χρήστη Δρ Αλέξιος Ι. Κονίδης | 20 Μαΐου 2011, 23:19
  • Σχόλιο του χρήστη 'Δρ Αλέξιος Ι. Κονίδης' | 20 Μαΐου 2011, 23:19

    Αγαπητοί φίλοι παρακολουθώντας την πορεία της διαβούλευσης για το χωροταξικό των υδατοκαλλιεργειών – όπως και πολλοί που δεν έχουν ακόμα προβάλλει την άποψή τους για τα λεγόμενα – μένουν εκστατικοί αναφορικά με τα όσα προβάλλονται στην ιστοσελίδα. Η διαδικασία πέρα από ελάχιστες τεκμηριωμένες απόψεις που έχουν προβληθεί έχει πάρει τη μορφή δημοψηφίσματος και αμφιβάλλω αν είναι εφικτό κανείς να καταλάβει το πραγματικό πρόβλημα που απασχολεί όσους συμμετέχουν μέχρι στιγμής ως και τη βάση των ισχυρισμών του καθενός αλλά και τις ιδιαίτερες προσδοκίες και συμφέροντα. Η υδατοκαλλιέργεια είναι μια βιομηχανία που υπάρχει στη χώρα μας από το 1984 οπόταν και καταγράφτηκε η πρώτη παραγωγή 400 τόννων περίπου από την ΑΤΕ. Σήμερα τίθεται εκ νέου το ζήτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των υδατοκαλλιεργειών επ' αφορμή του χωροταξικού σχεδίου. Κατ' αρχάς για τους γνωρίζοντες δεν ισχύει η φράση "περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υδατοκαλλιεργειών" αλλά η φράση "αλληλεπίδραση υδατοκαλλιεργειών και περιβάλλοντος" καθώς και οι δύο συνιστώσες επηρεάζουν η μια την άλλη με τον δικό τους τρόπο. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε την ΕΕ και την Ελλάδα κατά τη δεκαετία 1990-2000 οπόταν και αρκετά ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτήθηκαν ή συγχρηματοδοτήθηκαν για να διερευνηθεί ακριβώς αυτό: η θέση της υδατοκαλλιέργειας με όλες τις μορφές της (χερσαία, θαλάσσια, ανά είδος: ψάρι, δεκάποδο, φύκος κλπ.). Παράδειγμα τέτοιων έργων ήταν το πρόγραμμα ΕΠΕΡ του Πανεπιστημίου Κρήτης/ΙΘΑΒΙΚ με έμφαση σε μεγάλους κόλπους και απροστάτευτες ακτές και το πρόγραμμα ΠΕΝΕΔ του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών για πολύ κλειστούς κόλπους. Τότε λύθηκαν και σημαντικές επιστημονικές απορίες δια παντός όπως ότι η επίπτωση των ιχθυοκλωβών στο θαλάσσιο πυθμένα δεν ξεπερνά τα 100 m από τα όρια των ιχθυοκλωβών (όχι τα όρια του ενοικιαζόμενου θαλάσσιου χώρου) και ότι αρκούν 6-8 μήνες για να ξαναέλθει ο θαλάσσιος πυθμένας στην πρώτη του κατάσταση μετά την απομάκρυνση του ιχθυοτροφείου με πειραματική απόδειξη περί τούτου, το ιχθυοτροφείο Γαλλικών συμφερόντων στον κόλπο Καλλονής Λέσβου. Η ΕΕ και η Ελλάδα δεν τα έκαναν αυτά χωρίς σκοπό: σκοπός ήταν να εφαρμοστούν εκείνη την περίοδο οι Κοινοτικοί Κανονισμοί αδειοδότησης και περιβαλλοντικών όρων που αφορούσαν όλες τις δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη και τη θάλασσα συμπεριλαμβανομένης της υδατοκαλλιέργειας. Συνέχεια αυτής της διαδικασίας είναι σήμερα το χωροταξικό το οποίο έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό στην κατανομή των υδατοκαλλιεργειών στην ελληνική επικράτεια και το οποίο είναι απολύτως εντός των πλαισίων με άλλα χωροτακτικά σχέδια που έχουν εφαρμοστεί από πολύ παλιά όπως οι ΖΟΕ και οι ΒΙΠΕ. Επομένως δεν είναι αντιληπτή ούτε δικαιολογημένη η όλη αντίδραση με τέτοια μαχητικότητα όταν σφάλματα παρελθόντος επιχειρούνται να διορθωθούν σήμερα. Επίσης και άλλα σημεία δεν είναι αντιληπτά. Για παράδειγμα σε κάποια σχόλια της διαβούλευσης αναφέρονται λανθασμένες εκτιμήσεις αναφορικά με το εύρος των περιοχών ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας που κάποιοι έσπευσαν να καταγγείλουν με μόνο εργαλείο έναν χάρτη 1:1000000! Θα πρότεινα σε αυτούς απλά να ζητήσουν τους χάρτες 1:50000 για να δουν ακριβώς τις προτεινόμενες θέσεις των και να έχουν υπόψη τους ότι υπάρχει και άλλο επιμέρους επίπεδο σχεδιασμού των περιοχών αυτών όταν θα έχουν καθοριστεί σε επίπεδο χώρας ώστε να ενημερώσουν καλύτερα τους κατοίκους των περιοχών που συμμετέχουν στη διαβούλευση. Αυτό βέβαια όταν οργανωθούν οι φορείς διαχείρισης στους οποίους μπορούν να συμμετέχουν πέραν των παραγωγών και τοπικοί κοινωνικοί και δημόσιοι φορείς. Αντί λοιπόν να επιτίθενται στο σχέδιο με στείρο τρόπο και χωρίς βάσιμα στοιχεία, νομίζω ότι θα έπρεπε να πιέσουν το ΥΠΕΚΑ και προς αυτή την κατεύθυνση δηλαδή της κατά το δυνατόν άμεσης έγκρισης ίδρυσης των φορέων με ευρεία συμμετοχή. Σε καμία περίπτωση δεν πιστεύω ότι οι μονάδες υδατοκαλλιεργειών δεν θα υποβάλλουν άμεσα αιτήματα για ίδρυση τέτοιων φορέων προκειμένου να μην έχουν προβλήματα. Επίσης ένα σημείο σημαντικό που δείχνει να διαφεύγει από συμμετέχοντες στη διαβούλευση είναι ότι η διαβούλευση γίνεται για να σχολιαστεί ένα κείμενο που μπορεί να έχει και λάθη και παραλείψεις. Για παράδειγμα στα παραρτήματα και το χάρτη που συνοδεύουν το κείμενο, είναι προφανές ότι κάποιες προτεινόμενες περιοχές δεν έχουν αποτυπωθεί σωστά με αποτέλεσμα να υπάρχουν δικαιολογημένες φωνές διαμαρτυρίας – αλλά διαμαρτυρίας που πρέπει να γίνεται με το σωστό τρόπο και όχι με προσωπικές επιθέσεις. Επίσης ορισμένα σχόλια παίρνουν λεγόμενα άλλων επιστημόνων και τα παρουσιάζουν έτσι ώστε να δημιουργηθούν εντυπώσεις. Παράδειγμα οι εκτιμήσεις που αναφέρονται σε ένα σχόλιο για μερικές χιλιάδες τόννων αζωτούχων και φωσφορικών που απορρίπτονται στη θάλασσα από ένα ιχθυοτροφείο. Θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι οι υπολογισμοί και οι εκτιμήσεις αυτές (χωρίς να με ενδιαφέρει καθόλου αν στέκουν ή όχι) είναι καλές μόνο όταν σχεδιάζουμε ένα ιχθυοτροφείο ώστε στα πλαίσια της αδειοδότησης οι αρμόδιες υπηρεσίες να καθορίσουν τον τρόπο της προστασίας του περιβάλλοντος με συγκεκριμένους όρους. Όταν εγκατασταθεί και λειτουργεί το ιχθυοτροφείο τότε ο μόνος τρόπος για να ελέγξουμε την περιβαλλοντική του επίπτωση είναι να πάμε επιτόπου και να μετρήσουμε την ποιότητα του νερού σε αμμωνιακά, νιτρικά, νιτρώδη και φωσφορικά άλατα καθώς και τα θειώδη ιόντα, κατ' ελάχιστον και όχι να παίζουμε με χαρτιά και υπολογισμούς στον αέρα. Μπορώ να σας ενημερώσω λοιπόν ότι η συγκέντρωση των ουσιών αυτών στο νερό είναι τέτοια – μπορείτε να βρείτε στοιχεία στα αναρίθμητα συνέδρια και περιοδικά – που ακόμα και αν οι υπολογισμοί που αναρτήθηκαν είναι σωστοί, δεν φαίνονται στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα αν είναι σωστοί ή όχι αυτοί οι υπολογισμοί, το ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον είναι ικανό να απορροφήσει αυτές τις ποσότητες χωρίς να είναι σήμερα εμφανείς οι επιπτώσεις στο βαθμό που αναφέρεται στη διαβούλευση. Αυτή είναι και η ουσία της φράσης "η υδατοκαλλιέργεια δεν έχει επιπτώσεις" ή παρόμοιες που γράφονται σε μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Παλαιότερα - ίσως από τότε να έχουν διαμορφωθεί οι απόψεις αυτές εναντίον των ιχθυοκαλλιεργειών – λόγω τεχνολογίας (ξύλινα κλουβιά μη ανθεκτικά στον καιρό) και τεχνογνωσίας για τη διαχείριση των ιχθυοτροφείων, οι μονάδες εγκαθίσταντο σε εσωτερικούς κλειστούς κόλπους όπου οι επιπτώσεις τους γίνονταν εμφανείς αλλά και άμεσα επικίνδυνες για τις μονάδες και για αυτό εκείνη την πρώτη περίοδο, πολλές μονάδες ζήτησαν την μετεγκατάστασή τους σε ανοικτότερες περιοχές. Δεν μπορεί όμως να συγχέουμε το τότε και το τώρα. Τώρα η τεχνολογία είναι διαφορετική, οι τροφές πιο κατάλληλες για τα καλλιεργούμενα είδη και οι τεχνικές παραγωγής εξαιρετικά βελτιωμένες λόγω της αυστηρότητας με την οποία αντιμετωπίζεται η υδατοκαλλιέργεια. Οι διαβουλευόμενοι γνωρίζουν αλλά αποκρύπτουν για δημιουργία εντυπώσεων ότι οι υδατοκαλλιέργειες είναι ο μοναδικός πρωτογενής κλάδος που υποχρεούται να διαθέτει εγκαταστάσεις τυποποίησης και επεξεργασίας αλιευμάτων αδειοδοτημένες από την ΕΕ και περιοδικά ελεγχόμενες από κλιμάκια κτηνιάτρων της ΕΕ. Σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται κανείς μας να επιτίθεται στον κλάδο των υδατοκαλλιεργειών τη στιγμή που – όπως σε κάθε κλάδο – υπάρχουν και αυτοί που νομίζουν ότι μπορούν να αθετούν τους όρους που τους έχουν τεθεί με την άδεια. Άλλωστε παράδειγμα ότι κάτι αρχίζει να αλλάζει για αυτό είναι οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος οι οποίοι εσχάτως επιλαμβάνονται υποθέσεων σε ικανό αριθμό μονάδων για παράβαση των περιβαλλοντικών όρων σε περιοχές της Ελλάδος και αυτό έχει γίνει και στο παρελθόν. Επίσης θα ήθελα να τονίσω μια παραπληροφόρηση που αναδείχτηκε στην διαβούλευση. Όρια για τις εκπομπές ρύπων σε αζωτούχες και φωσφορικές ενώσεις των θαλάσσιων υδατοκαλλιεργειών δεν υπάρχουν. Αυτό αναφέρεται σαφώς μέσα στις άδειες περιβαλλοντικών όρων και είναι βέβαιο ότι αν υπήρχαν ακόμα και στην πολιτική της ΕΕ, τότε οι οικολογικές οργανώσεις θα είχαν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προ πολλού για μη συμμόρφωση της Ελλάδας για τα όποια όρια. Στα πλαίσια της διαβούλευσης αναφέρθηκαν μελέτες οικολογικής οργάνωσης που αναφέρουν ότι οι μετρήσεις τους έδειξαν επίπεδα κάποιες εκατοντάδες φορές πάνω από αδιευκρίνιστα – στην ίδια τη μελέτη δεν αναφέρονται!! – όρια. Δεν νομίζω ότι αυτά μπορούν να αποτελούν βάση για συζήτηση ή να παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούν εντυπώσεις στους αδαείς που παρακολουθούν την διαβούλευση. Και για να είμαι πιο σαφής, θα ήθελα να σας περιγράψω παραδείγματα των αναφερομένων. Η μελέτη της οικολογικής οργάνωσης για μια συγκεκριμένη περιοχή παρουσιάζει στοιχεία διαλυμένου οξυγόνου στις μονάδες με συγκέντρωση πάνω από 6-7 mg/L δηλαδή ουσιαστικά το νερό είναι σχεδόν κορεσμένο σε οξυγόνο. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα – άγνωστο πως - το γεγονός ότι το νερό είναι κορεσμένο σε οξυγόνο σημαίνει ρύπανση!!! Παράλληλα ένα άλλο σχόλιο της διαβούλευσης αναφέρεται μεταξύ πολλών άλλων για το BOD. Χωρίς να είναι ανάγκη να επαναλάβω τα παραπάνω ότι την επίπτωση τη μετράμε επιτόπου και όχι στο χαρτί, δεν καταλαβαίνω πως στοιχειοθετούνται τα σχόλια περί χαβούζας κλπ. Και εξηγούμαι αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός ότι το BOD αφορά βιομηχανικά απόβλητα και βιολογικούς καθαρισμούς όπου τα λύματα είναι υπερσυγκεντρωμένα και δεν αποτελεί ευαγγέλιο για όποιον θέλει να καταφερθεί σε άλλο κλάδο. Η συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι το αποτέλεσμα όλων των αερόβιων (δηλαδή που απαιτούν οξυγόνο) χημικών και βιολογικών διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα κάθε δευτερόλεπτο. Επομένως σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων το νερό είναι γεμάτο οξυγόνο μέχρι του σημείου που δεν μπορεί να διαλυθεί άλλο (μέχρι κορεσμού) αφού έχουν γίνει όλες οι χημικές αντιδράσεις που χρησιμοποιούν οξυγόνο. Άρα για ποια χαβούζα μιλάμε και ποια η σημασία των εκατοντάδων τόννων BOD που αναφέρει ο συντάκτης όταν είναι προφανές ότι δεν υπάρχει επίπτωση στο διαλυμένο οξυγόνο; Έχω διαβάσει ατελείωτα άρθρα στις εφημερίδες για την αναλογία ψαριών και ανθρώπων. Σε ένα από αυτά – με βάση το BOD – μια μονάδα 1500 τόννων ισοδυναμεί με 72000 περίπου ανθρώπους δηλαδή 20 ψάρια/άνθρωπο. Σύμφωνα δηλαδή με τα αναφερόμενα 20 kg ζωϊκής μάζας ψαριών παράγουν ρυπαντικό φορτίο όσο ένας άνθρωπος (περίπου 75 kg ζωϊκής μάζας αν λάβουμε υπόψη τον μέσο άνθρωπο από τεχνικής/μηχανικής απόψεως). Σε άλλο σχόλιο του ιδίου έχουμε 1360 τόννους να ισοδυναμούν με 78000 ανθρώπους (μέγιστο) δηλαδή 18 kg ψαριών ισοδυναμούν με 75 kg ανθρώπου. Χωρίς να μπαίνω στη λεπτομέρεια ότι το ένα σχόλιο δεν έχει συνοχή με το άλλο αφού ένας άνθρωπος μπορεί να αντιστοιχεί σε 2 διαφορετικές τιμές μάζας ψαριών και να λάβω υπόψη μου ότι ο συντάκτης χρησιμοποιεί βασική βιβλιογραφία του 1982 εν έτει 2011 και στοιχεία για σολομούς αντί για Μεσογειακά θαλασσινά ψάρια, θα ήθελα να ρωτήσω πως το ακούτε εσείς; Παρακαλώ να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματα σας. Ευχαριστώ τους αγαπητούς συμμετέχοντες που μου κάνουν την τιμή να αναφέρονται σε ένα βιβλίο που γράψαμε με τον Θ. Κουσουρή και τον Γ. Φώτη. Κατ' αρχάς, το βιβλίο γράφτηκε το 1995 με στοιχεία προγενέστερα. Έκτοτε έχω γράψει προσωπικά και έχουν γραφτεί αρκετές εργασίες που αλλάζουν την εικόνα που μπορεί να παρέχει ένα βιβλίο 15 και ετών. Δεύτερον, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα εδάφιο από τη σελίδα 75-76: "Παρ΄όλα αυτά, ένα σημαντικό σφάλμα που γίνεται συνεχώς είναι οτι επιχειρείται η συσχέτιση της ρύπανσης από μονάδες υδατοκαλλιέργειας με ανθρώπινa πληθυσμιακά ανάλογα (Solbe 1982, Bergheim et al. 1982), γεγονός που όμως δεν ευσταθεί, διότι τα δύο αυτά απόβλητα έχουν τελείως διαφορετική σύσταση (Rosenthal et al. 1988). Έτσι, τα απόβλητα των ανθρώπων δεν περιλαμβάνουν μόνον φιλικές προς το περιβάλλον ουσίες (λίπη, πρωτείνες, υδατάνθρακες), αλλά και άλλες. Αντίθετα, τα απόβλητα από τις υδατοκαλλιέργειες, περιλαμβάνουν στο μεγαλύτερο ποσοστό ουσίες άμεσα προσλαμβανόμενες και βιοδιασπούμενες από το φυσικό περιβάλλον και τις τροφικές αλυσίδες της περιοχής." Ελπίζω με την παρέμβασή μου αυτή να συνέβαλα για να λυθούν κάποιες απορίες. Και θα ήθελα να κλείσω με την ευχή ότι και τα δύο μέρη θα καταλάβουν ότι ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος μπορούν να λειτουργήσουν μαζί αρκεί να βάλουμε τα πράγματα στην αυστηρή – όχι απαραίτητα επιστημονική – βάση τους ώστε να υπάρχουν οφέλη και για τις δύο πλευρές και ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων χωρίς κρυφές ατζέντες που - για τους γνωρίζοντες - υπάρχουν και είναι ορατές στην διαβούλευση. Δεν αρμόζει στη χώρα μας να πάμε πίσω στην εποχή των Νεάτερνταλ όταν οι άλλοι πάνε στο φεγγάρι ούτε και να φτιάξουμε μια χώρα παράδεισο ομορφιάς για τουρίστες ελεεινής προέλευσης (όσοι προβάλλετε ως άλλοθι τον τουρισμό ξέρετε πολύ καλά για τους τουρίστες του τύπου "μια σαλάτα στα 5" και "μια μπύρα στα 12" πόσα χρήματα έχουν αφήσει στους τόπους σας) που θέλουν να φεύγουν από τις βρωμερές χώρες τους για να έρθουν στους ιθαγενείς της παρθένας χώρας στο 2011. Μήπως στον σημερινό μαζικό τουρισμό που αναφέρεστε βλέπετε τις γκραβούρες του 1800 των πρώτων πιονέρων στις ΗΠΑ που αντάλλασαν εδάφη με χάντρες; Με εκτίμηση και σεβασμό στις ανησυχίες σας όπως αρμόζει σε έναν ερευνητή, Δρ Αλέξιος Ι. Κονίδης Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών