Άρθρο 50 Ανάρτηση δασικών χαρτών σε συμμόρφωση με την 685/2019 απόφαση του ΣτΕ

ΠΑΝΔΟΙΚΟ
Οι αυθαίρετοι οικισμοί εντός δασών, πολλές φορές και καμένων, με το λεκτικό εφεύρημα «οικιστικές πυκνώσεις», ουσιαστικά «κλείνει το μάτι» στους καταπατητές να συνεχίσουν το επικερδές έργο τους, που κάποιες φορές φτάνει στις παρυφές της διοικητικής και πολιτικής ιεραρχίας. Η όποια «τακτοποίηση», έστω και για 30 χρόνια, είναι αντίθετη στις μέχρι τώρα αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Η Επταμελής Γραμματεία του ΠΑΝΔΟΙΚΟ

Ν. Ασλάνογλου (Βέροια) 6946-381707 Κ. Βολιώτης (Βόλος) 6977-686838
Θαν Θεοδωρόπουλος (Πάτρα) 6972-880774 Γ. Καλλιαμπέτσος (Αθήνα) 6944-842384
Δ. Μίχαλος (Ρόδος) 6944-862254 Γ. Παλαμάρης (Κορινθία) 27430-95428
Μαίρη Χουλιέρη (Χαλκίδα) 6978-026141

Με τις διατάξεις του κεφ. Στ’ του νομοσχεδίου προτείνεται μία νέα διαδικασία τακτοποίησης των «οικιστικών πυκνώσεων». Μερικές γενικές παρατηρήσεις ακολουθούν:

(α) Όπως προκύπτει από τις προτεινόμενες διατάξεις, και για τις οικιστικές πυκνώσεις που θα υπαχθούν στη ρύθμιση, καταργείται η απαγόρευση τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις [πρβλ., ιδίως, τη διάταξη του άρθ. 53 παρ. 3 δ) του νομοσχεδίου που δεν εξαιρεί από τη ρύθμιση τα αυθαίρετα που υπάγονται στο άρθ. 89 παρ. 1 στ) ν. 4495/2017 – δηλαδή, ακριβώς τα αυθαίρετα σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις] . Πρόκειται για απαγόρευση που ίσχυε παγίως υπό δυνάμει του άρθ. 24 παρ. 1 και 117 παρ. 3 Σ.
(β) Όπως κρίθηκε με τις αποφάσεις τις Ολομέλειας του ΣτΕ 685-8/2019, «[η] συνταγματική υποχρέωση διαφύλαξης του εν γένει δασικού πλούτου της χώρας καθιστά κατ’ εξαίρεση μόνον επιτρεπτή τη μεταβολή της μορφής των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, τούτο δε εφόσον προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, επιβαλλόμενη από λόγους δημοσίου συμφέροντος (πρβλ. ΣτΕ 2499/2012 Ολομ.). Προέχουσα χρήση υπό την ανωτέρω έννοια, ουδέποτε αποτελεί η αξιοποίηση δασικού χαρακτήρα εκτάσεων για οικιστικούς σκοπούς, οι οποίοι δεν συνιστούν λόγους υπερτέρου δημοσίου συμφέροντος, που θα δικαιολογούσαν τη μεταβολή του προορισμού του δάσους (βλ. ΣτΕ 2855/2003 Ολομ., πρβλ. 533/2003 Ολομ., 3754/1981 Ολομ.)….». Κατά την προτεινόμενη ρύθμιση, ΜΟΝΟ κατοικίες εντάσσονται στις οικιστικές πυκνώσεις, και φυσικά μπορούν να τακτοποιηθούν με αυτές [πρβλ. τα προτεινόμενα άρθ. 50, και 51 παρ. 1, παρ. 2 και παρ. 3 α) του νομοσχεδίου].
Επιπλέον, δεν διευκρινίζεται τι θα συμβεί με την αυθαίρετη δόμηση που εξυπηρετεί άλλες χρήσεις, η τύχη της οποίας φαίνεται ότι θα εξεταστεί από την οικονομοτεχνική μελέτη του άρθ. 53.
(γ) Σύμφωνα με τις προαναφερθείσες αποφάσεις της Ολομέλειας (π.χ., 685/2019, σκ. 16η), «ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος που επιδιώκεται να εξυπηρετηθεί με την απώλεια δασικού πλούτου …οφείλει, πάντως, να σταθμίζεται προς τη διατήρηση άθικτου του τελευταίου, η οποία αποτελεί εξ ορισμού σκοπό δημοσίου συμφέροντος, συνταγματικής, μάλιστα, εμβελείας …Η στάθμιση αυτή πρέπει να διενεργείται από τα αρμόδια δημόσια όργανα, νομοθετικά και διοικητικά, δεν είναι δε ανεκτή η καταστροφή της δασικής βλάστησης ορισμένης δασικού χαρακτήρα εκτάσεως από οποιονδήποτε τρίτο. Η καταστροφή αυτή, εφόσον, παρά ταύτα, λάβει χώρα, καθιστά υποχρεωτικώς ληπτέο το συνταγματικό μέτρο της αναδάσωσης και, περαιτέρω, την υπαγωγή της δασικής έκτασης που καταστράφηκε σε προστατευτικό καθεστώς ακόμη αυστηρότερο από το προβλεπόμενο για τις εκτάσεις που διατηρούν τη δασική τους μορφή …. Εξάλλου, ο συνταγματικός νομοθέτης, γνωρίζοντας ότι η προστατευτική του δασικού πλούτου νομοθεσία, οσοδήποτε ολοκληρωμένη και αυστηρή, δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί την αποτελεσματική προστασία του χωρίς τον έγκυρο εντοπισμό και την καταγραφή των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, ανήγαγε σε συνταγματική υποχρέωση την κατάρτιση Δασολογίου, προαπαιτούμενο της οποίας είναι η κατάρτιση δασικών χαρτών… Τούτο δε, προκειμένου, τα δασικά όργανα να προβαίνουν έγκαιρα στις αναγκαίες ενέργειες σε περίπτωση αθέμιτων επεμβάσεων σε δάσος ή δασική έκταση και να διευκολύνεται η άμεση αποκατάσταση της δασικής μορφής σε περιπτώσεις αλλοίωσης ή μεταβολής της από ανθρώπινες ενέργειες ή άλλα αίτια….» (παραλείπονται εκτενείς παραπομπές σε νομολογία και νομοθεσία). Σε αντίθεση με τις διαπιστώσεις αυτές, οι προτεινόμενες ρυθμίσεις:
• Δεν προβλέπουν την υπαγωγή των εκτάσεων που έχουν καταστραφεί σε καθεστώς αναδάσωσης, ή άλλο αυστηρό προστατευτικό καθεστώς.
• Δεν επιτάσσουν τη «διατήρηση άθικτου του δασικού πλούτου». Στη θέση της «διατήρησης» αυτής, προβλέπεται μία ασαφής «οικονομοτεχνική μελέτη», χωρίς προδιαγραφές ή άλλες απαιτήσεις, η οποία (μεταξύ πολλών άλλων) θα περιγράψει κάποιες δράσεις ισοζυγίου, ενώ στη συνέχεια κάποιες δράσεις αντιστάθμισης θα οριστούν με το προεδρικό διάταγμα του άρθ. 54 του νομοσχεδίου (πρβλ. άρθ. 53 παρ. 2 και 54 παρ. 1 ζ) του νομοσχεδίου). Ούτε καν μία περιβαλλοντική μελέτη με ελάχιστα επιστημονικά εχέγγυα δεν προβλέπεται. Η διαδικασία αυτή είναι σε απόλυτη αντίθεση με το άρθρο 117 παρ. 3 του Συντάγματος.
• Σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται κάποια διαδικασία «στάθμισης», και μάλιστα από αρμόδια όργανα. Αντίθετα, η υπαγωγή στη διαδικασία τακτοποίησης είναι αυτόματη, και γίνεται με την εισαγωγή στοιχείων σε διαδικτυακή πλατφόρμα με ευθύνη του διοικούμενου, χωρίς κανένα προληπτικό έλεγχο (άρθ. 52 του νομοσχεδίου).
• Μολονότι υπάρχει αναρτημένος δασικός χάρτης (πρβλ. άρθ. 50 παρ. 1 του νομοσχεδίου), δεν προβλέπεται η λήψη των αναγκαίων μέτρων «σε περίπτωση αθέμιτων επεμβάσεων σε δάσος ή δασική έκταση», με τα οποία θα διευκολυνθεί «η άμεση αποκατάσταση της δασικής μορφής σε περιπτώσεις αλλοίωσης ή μεταβολής της από ανθρώπινες ενέργειες ή άλλα αίτια». Αντίθετα, προβλέπεται ρητά η αναστολή κάθε κύρωσης (άρθ. 52 παρ. 4 του νομοσχεδίου), και μόνο δειγματοληπτικοί έλεγχοι (άρθ. 52 παρ. 5).

Η δημόσια διαβούλευση ενός τόσο σημαντικού νομοσχεδίου για τις προστατευόμενες περιοχές της χώρας με τίτλο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας», εν μέσω καραντίνας στην οποία έχει μπει η χώρα μας και κατ’οίκον περιορισμού των πολιτών, δεν προάγει τις αρχές της διαβούλευσης και της απρόσκοπτης συμμετοχής σε αυτή σύμφωνα με τα οριζόμενα στη σύμβαση Aarhus, σχετικές οδηγίες ΕΕ και την εθνική νομοθεσία. Ενδεικτικά, υπάρχει αδυναμία σύγκλισης συλλόγων, κινημάτων πολιτών, περιβαλλοντικών ΜΚΟ κλπ, αλλά και οργάνων των οποίων οι απόψεις είναι καίριες για το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο όπως πχ Επιτροπή Φύση 2000. Η απομακρυσμένη επαφή μέσω διαδικτύου δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις διαδικασίες ζωντανού διαλόγου εντός των συλλογικοτήτων και οργάνων τα οποία αδυνατούν να συγκληθούν ώστε να λάβουν αποφάσεις.
Ζητάμε λοιπόν να πράξετε το αυτονόητο και να αποσύρετε το νομοσχέδιο με τίτλο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας» και τη σχετική διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης τουλάχιστον έως ότου επανέλθει η χώρα στην κανονικότητα.
Δεδομένου όμως ότι η δημόσια διαβούλευση κακώς μέχρι σήμερα δεν έχει αποσυρθεί, υποβάλλουμε τις παρακάτω σύντομες παρατηρήσεις και επιφυλασσόμαστε για πιο αναλυτικές παρατηρήσεις και προτάσεις, ύστερα από μια πιο εκ βάθους μελέτη και σύγκλιση των οργάνων μας προκειμένου να παρθούν συλλογικές αποφάσεις:
Οι αποκαλούμενες «οικιστικές πυκνώσεις», κρίθηκαν από την ολομέλεια του ΣτΕ (ΣτΕ 685/2019) ως αντικείμενες στο αρθ. 24 παρ.1 του Συντάγματος.
Από το προτεινόμενο νομοσχέδιο προβάλλεται, μία παράλληλη και ξέχωρη διαδικασία από την ανάρτηση του Δασικού Χάρτη, εντός των ιωδών περιγραμμάτων, η οποία προβλέπει την τακτοποίηση των κατοικιών και των συνοδών κατασκευών για διάστημα 30 ετών. Για την υπαγωγή στην εν λόγω ρύθμιση ο ενδιαφερόμενος πρέπει να υποβάλλει αίτημα με παράβολο και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ενώ στη συνέχεια καταρτίζεται οικονομοτεχνική μελέτη σε επίπεδο περιφέρειας (εξαιρέσεις ισχύουν για Αττική, Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική), η οποία αποφαίνεται ως προς τις συνέπειες διατήρησης ή κατεδάφισης των αυθαίρετων κατασκευών. Οι προδιαγραφές των μελετών, η διαδικασία ανάθεσης και έγκρισης τους θα είναι αντικείμενο σχετικής ακόλουθης Υπουργικής Απόφασης. Στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω μελέτες, για να μοιάζει η όλη διαδικασία σύννομη με τις επιταγές του ΣτΕ, προβλέπεται η έκδοση προεδρικού διατάγματος που θα καθορίζει, τις περιοχές όπου εφαρμόζεται η τακτοποίηση, τα πρόστιμα, η αναστολή των ήδη ληφθέντων διοικητικών κυρώσεων, οι δράσεις του δασικού ισοζυγίου, κ.λ.π. (βλπ. αρθ. 54 «Περιεχόμενο του προεδρικού διατάγματος»)
Η παράλληλη αυτή διαδικασία τακτοποίησης των αυθαιρέτων, η οποία καταργεί την αξία του Δασικού Χάρτη και του Δασολογίου, δεν προσδίδει κανένα αίσθημα δικαίου, ενώ τιμωρεί ουσιαστικά όσους δεν πρόλαβαν ή δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να οικοδομήσουν. Κανονικά αυτή η διαδικασία τακτοποίησης θα έπρεπε να ακολουθεί τη διαδικασία εξέτασης των αντιρρήσεων του αρθ.18 του ν.3889/2010 και όχι να προηγείται ή να γίνεται παράλληλα, πόσο δε μάλλον να γίνεται ανεξάρτητα και παραβλέποντας τον ισχύοντα νόμο (3889/10) και το ίδιο το Σύνταγμα (απόφαση ΣτΕ 685/19).
Το νομοσχέδιο, με τα άρθρα 50 έως 55, προσθέτει έναν ακόμη τρόπο διευθέτησης (και ενθάρρυνσης) της αυθαίρετης δόμησης. Η αντίστοιχη αντιμετώπιση των κατασκευών και ιδιοκτησιών εντός μη εγκεκριμένων οικισμών της παρ. 2β του αρθ. 23 του ν. 3889/2010, όπως ορίζεται στο αρθ. 24 του ίδιου νόμου, προβλέπει μία πολύ πιο διαφορετική διαδικασία από αυτή της τακτοποίησης. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι, πώς γίνεται μία αυθαίρετη κατασκευή εντός δασικής έκτασης να αντιμετωπίζεται με πολύ πιο ευνοϊκούς όρους, όταν υπάγεται μέσα στα αμφιλεγόμενα όρια μιας οικιστικής πύκνωσης και με αυστηρότερους όρους όταν υπάγεται μέσα σε ένα μη εγκεκριμένο Σχέδιο Πόλης. Πρόκειται ξεκάθαρα για άνοιγμα ενός ακόμη παραθύρου παρανομίας στην, ήδη διάτρητη από τις πολιτικές λαθροχειρίες και σκοπιμότητες του παρελθόντος, περιβαλλοντική νομοθεσία.
Στο πνεύμα της απόφασης του ΣτΕ 685/2019 εξάλλου, επικρίνεται όχι μόνο η εξαίρεση της ανάρτησης των οικιστικών πυκνώσεων, αλλά και η ίδια η διαδικασία οριοθέτησή τους και εφαρμογής των κριτηρίων από τις αρμόδιες υπηρεσίες των Δήμων. Το παρόν νομοσχέδιο όμως, δεν εξετάζει τα κριτήρια προσδιορισμού των οικιστικών πυκνώσεων, ούτε τροποποιεί σε καμία περίπτωση τα συγκεκριμένα όρια και περιορίζεται στην παρ. 1α του αρθ. 51 όπου «Οικιστικές πυκνώσεις ορίζονται οι συγκεντρώσεις κατοικιών, οι οποίες παρουσιάζουν εν τοις πράγμασι λειτουργική ενότητα λόγω της εγγύτητας μεταξύ τους και της εξυπηρέτησής τους από κοινά δίκτυα (όδευση, ενέργεια, ύδρευση κ.λπ.).» Ο νομοθέτης δηλαδή, περιορίζεται να συμμορφωθεί με τις επιταγές του ΣτΕ, μόνο ως προς το τυπικό κομμάτι της έκδοσης ΠΔ και της ανάρτησης των εκτάσεων των οικιστικών πυκνώσεων.
Η επίλυση ενός υπαρκτού διαχρονικού προβλήματος δεν μπορεί να γίνει εν νυκτί με όρους τακτοποίησης, απαιτεί συναίνεση, αποφασιστικότητα και μακροχρόνιες διαδικασίες που πρέπει να βασίζονται σε ένα εγκεκριμένο γενικό σχεδιασμό. Οι προτεινόμενες μελέτες θα πρέπει να εξαρτώνται από το χωρικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό της εκάστοτε περιοχής, να αποτελούν μέρος Τοπικών Χωρικών Σχεδίων, ΓΠΣ, κλπ. και να εγκρίνονται από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και ειδικότερα της Δασικής. Καμία όμως λύση για την αυθαίρετη δόμηση δεν μπορεί να σταθεί αν δεν εξασφαλίζει το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Η τακτοποίηση των 30 ετών δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επίλυση αυτού του σοβαρού προβλήματος.
Προτείνεται η πλήρης διαγραφή των άρθρων 50-55 και η εξέταση του ζητήματος σε ένα ευρύτερο πλάνο, το οποίο θα αποτυπώνεται σε ένα νέο ρυθμιστικό σχέδιο το οποίο θα συνταχθεί σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία και τα σχέδια διαχείρισης και προστασίας των δασών και δασικών εκτάσεων τα οποία εκπονεί. Αν απαιτηθεί, για την εφαρμογή επιτέλους, αληθινής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, οι αυθαίρετες κατασκευές (οικίες, αποθήκες, ναΐσκοι, ναοί κλπ) να απομακρυνθούν αφού απαλλοτριωθούν προς αποζημίωση των ιδιοκτητών που έχουν καταβάλλει φόρους, τέλη κλπ, και να εφαρμοστεί ένας σοβαρός και απαράβατος πλέον, σχεδιασμός.