1. Με σκοπό τη βελτίωση της πολιτικής για τη διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών εκπονείται Σχέδιο Δράσης που εγκρίνεται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
2. Το Σχέδιο Δράσης έχει τριετή χρονική διάρκεια (2021–2023) που μπορεί να παραταθεί με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει το αναλυτικό περιεχόμενο για κάθε δράση, τον αρμόδιο δημόσιο φορέα για την εφαρμογή ή την εποπτεία εφαρμογής της και τον υπεύθυνο διοίκησης ή εποπτείας εφαρμογής της, καθώς και τον προϋπολογισμό, την πηγή χρηματοδότησης και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της δράσης.
3. Για την εκπόνηση του Σχεδίου Δράσης, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συγκροτείται ομάδα εργασίας υπό την εποπτεία της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
4. Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει, ενδεικτικά, τις ακόλουθες δράσεις:
α) Επικαιροποίηση των στρατηγικών και προγραμματικών κειμένων της δημόσιας πολιτικής για της προστατευόμενες περιοχές.
β) Δράσεις εφαρμογής του παρόντος και ιδίως των διατάξεων που αφορούν στο Σύστημα Διακυβέρνησης για τις προστατευόμενες περιοχές και στην προώθηση της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησής στον τομέα αυτό, στην απλοποίηση και σύντμηση της κανονιστικής, της ρυθμιστικής και της προγραμματικής διαδικασίας, στην ίδρυση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), στη συγκρότηση των Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΜΔΠΠ), στη δημιουργία του Μητρώου των περιβαλλοντικών οργανώσεων και φορέων και των φυσικών και νομικών προσώπων που υλοποιούν προγράμματα, έργα και δράσεις των Σχεδίων Διαχείρισης και στην εφαρμογή των προγραμματικών, των συμβασιακών και των επιχειρησιακών εργαλείων του Συστήματος Διακυβέρνησης ΠΠ.
γ) Ανασχεδιασμός, απλούστευση και προτυποποίηση των διαδικασιών λειτουργίας των φορέων του Συστήματος Διακυβέρνησης ΠΠ, δημιουργία του Πληροφοριακού Συστήματος Διοίκησης και διασφάλιση της διαλειτουργικότητάς του με τα συστήματα των φορέων αυτών.
δ) Συμβολή στη δημιουργία και λειτουργία Ψηφιακής Τράπεζας Γης και του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη των άρθρων 4 επ. του ν. 4635/2019 (Α’ 167).
ε) Εκπόνηση προγράμματος για τη δημιουργία κεντρικής δομής υποστήριξης εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής για τις προστατευόμενες περιοχές, την υποστήριξη των ΜΔΠΠ όσον αφορά τη δικτύωση και την οργάνωσή τους και την υλοποίηση των Σχεδίων Διαχείρισης, την υποστήριξη των λειτουργιών των Περιφερειών και των Δήμων που υποστηρίζουν την υλοποίηση ή υλοποιούν προγράμματα, έργα και δράσεις των Σχεδίων Διαχείρισης και την υποστήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων και φορέων που υλοποιούν δράσεις των Σχεδίων Διαχείρισης.
στ) Υποστήριξη στη δημιουργία συνεργειών και κοινών δράσεων με άλλες δημόσιες πολιτικές, όπως οι δημόσιες πολιτικές τουρισμού, πολιτισμού, αθλητισμού, αγροτικής ανάπτυξης, προστασίας περιβάλλοντος και αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
ζ) Εκπόνηση προγράμματος κινητοποίησης συμπληρωματικών χρηματοδοτήσεων των Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και ιδίως ιδιωτικών πόρων μέσω του θεσμού της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, των εθελοντικών συμφωνιών με επιχειρήσεις, των χορηγιών, του πληθοπορισμού (crowdsourcing) και της συλλογικής χρηματοδότησης (crowdfunding).
5. Αρμόδιο όργανο για τη διοίκηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης και την ετήσια επικαιροποίησή του είναι ο ΟΦΥΠΕΚΑ που ενημερώνει τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κάθε τετράμηνο με Έκθεση Προόδου εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης.
6. Το Σχέδιο Δράσης μπορεί να χρηματοδοτείται από εθνικούς και ενωσιακούς πόρους καθώς και από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
7. Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει στο πρώτο κεφάλαιό του το Σχέδιο Μετάβασης με τις δράσεις της περιόδου μέχρι την έναρξη λειτουργίας του ΟΦΥΠΕΚΑ, που σχεδιάζεται με βάση τις αρχές της διοίκησης αλλαγής.
8. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας ρυθμίζονται τα σχετικά με την εκπόνηση και εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του άρθρου αυτού.
Παρ. 1: Δεν προβλέπεται το χρονικό διάστημα εντός του οποίου θα εκδοθεί το σχέδιο δράσης παρά το γεγονός ότι από την έκδοσή του εξαρτάται η εφαρμογή και υλοποίηση των στοιχείων του νέου σχήματος διακυβέρνησης προστατευόμενων περιοχών (συμπεριλαμβανομένης της προβλεπόμενου στην παρ. 7 του σχεδίου μετάβασης). Αυτό δημιουργεί αβεβαιότητα για τη διαχείριση και προστασία των π.π. ειδικότερα κατά το μεταβατικό στάδιο.
Παρ 4. εδ. ε: “Εκπόνηση προγράμματος για τη δημιουργία κεντρικής δομής υποστήριξης εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής για τις προστατευόμενες περιοχές”. Δεν είναι σαφές σε τι αναφέρεται η συγκεκριμένη διάταξη καθώς σύμφωνα με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο ο ΟΦΥΠΕΚΑ αποτελεί την κεντρική αυτή δομή.
Παρ. 5: “Αρμόδιο όργανο για τη διοίκηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης και την ετήσια επικαιροποίησή του είναι ο ΟΦΥΠΕΚΑ”. Η διάταξη αυτή είναι προβληματική και επιπλέον δεν διασφαλίζει τον επιτελικό και συντονιστικό ρόλο του ΥΠΕΝ καθώς δεν διασφαλίζεται κατάλληλη διαδικασία αξιολόγησης του έργου του ΟΦΥΠΕΚΑ από το ΥΠΕΝ. Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη ο ΟΦΥΠΕΚΑ αξιολογεί την εφαρμογή του σχεδίου δράσης, και παράλληλα είναι το αρμόδιο όργανο για “τη διοίκηση, παρακολούθηση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης”.
Σε μια πολύ μικρή παράγραφο του συγκεκριμένου άρθρου γίνεται λόγος για σχέδιο μετάβασης (παρ. 7). Ας σημειωθεί ότι τρέχουν ήδη στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ 28 πράξεις ΦΔΠΠ. Αρκετοί ΦΔΠΠ υλοποιούν και πράξεις ΠΕΠ, LIFE, Interreg, Leader, κ.α. Όλα τα ανωτέρω υλοποιούνται με αυτεπιστασία, αλλά και με πολλές αναθέσεις υπηρεσιών, μελετών, έργων και προμηθειών (με διαδικασία βάση του Ν. 4412/2016). Οι αλλαγές στη δομή των ΦΔΠΠ θα επιφέρει μεγάλες καθυστερήσεις και αναπόφευκτα επανεντάξεις Πράξεων με αρνητική επίπτωση στην απορρόφηση ευρωπαϊκών πόρων.
Επιβάλλεται η μεταβατική περίοδος να γίνει ξεκάθαρη στο νομοσχέδιο και να είναι μέχρι 31/12/2023, μέχρι τη λήξη των προγραμμάτων, προκειμένου να μη χαθούν ούτε χρήματα, ούτε η μέχρι τώρα δουλειά που έχει γίνει από το προσωπικό των ΦΔ. Πώς γίνεται διαχειριστικές δράσεις μέσω της ενταγμένης Πράξης στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ του ΦΔ Πάρνωνα που έχει ξεκινήσει για μια περιοχή Natura που βρίσκεται σήμερα στον ΦΔ Πάρνωνα και μεταβεί στον ΦΔ Χελμού, να τις διαχειρίζεται η αντίστοιχη ΜΔ στην οποία θα μεταβεί η περιοχή αυτή και χωρίς να χαθούν πολύτιμοι πόροι και χρόνος, για να προλάβουν να υλοποιηθούν μέχρι τη λήξη του προγράμματος (31/12/2023)?
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Καλλιστώ και η Ελληνική Εταιρία για την Προστασία της Φύσης παραπέμπουν στα σχόλια που έχουν αναρτήσει από κοινού στο άρθρο 1 του Σχεδίου νόμου και τα οποία αφορούν συνολικά το Σχέδιο νόμου.
Οι διατάξεις που περιέχονται στα άρθρα 1 έως 47 του Σχεδίου νόμου παραβιάζουν το άρθρο 24 του Συντάγματος, το γράμμα και το πνεύμα της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, όπως έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο της ΕΕ, γενικές αρχές, όπως η αρχή της πρόληψης και θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το άρθρο 37 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.
Ακόμη, καταγγέλλεται η προσχηματικότητα της διαδικασίας διαβούλευσης, καθώς το ΥΠΕΝ δεν έκανε δεκτό το κοινό αίτημα των περιβαλλοντικών οργανώσεων για παράταση της διαδικασίας διαβούλευσης, παρά τις εξαιρετικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί το τελευταίο διάστημα – ελέω κοροναϊού – και παρά το ότι κατά την πρόσφατη διμηνιαία συνάντηση με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, τον Φεβρουάριο 2020, υπήρξε διαβεβαίωση προς όλες τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που ήταν παρούσες ότι θα υπήρχε επαρκής χρόνος για τη διαβούλευση.
Επιβάλλεται η μεταβατική περίοδος να γίνει ξεκάθαρη στο νομοσχέδιο και να είναι μέχρι 31/12/2023, μέχρι τη λήξη των προγραμμάτων, προκειμένου να μη χαθούν ούτε χρήματα, ούτε η μέχρι τώρα δουλειά που έχει γίνει από το προσωπικό των ΦΔ. Πώς γίνεται διαχειριστικές δράσεις μέσω της ενταγμένης Πράξης στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ του ΦΔ Πάρνωνα που έχει ξεκινήσει για μια περιοχή Natura που βρίσκεται σήμερα στον ΦΔ Πάρνωνα και μεταβεί στον ΦΔ Χελμού, να τις διαχειρίζεται η αντίστοιχη ΜΔ στην οποία θα μεταβεί η περιοχή αυτή και χωρίς να χαθούν πολύτιμοι πόροι και χρόνος, για να προλάβουν να υλοποιηθούν μέχρι τη λήξη του προγράμματος (31/12/2023)?
Στην παράγραφο 4, στο στ) δεν αναφέρεται πουθενά η συνέργεια με τη δημόσια πολιτική για τα δάση.
Στην παράγραφο 6. Δεν αναφέρονται ιδιωτικά κεφάλαια δωρεές κλπ.
– Παράγραφος 4, σημείο ε: Αυτή η κεντρική δομή δεν είναι ο ΟΦΥΠΕΚΑ; Προβλέπεται και άλλη κεντρική δομή;
– Σημείο ζ: Τέτοιοι ιδιωτικοί πόροι δεν φαίνεται να προβλέπονται στο άρθρο 31 που περιγράφει όλους τους πόρους του ΟΦΥΠΕΚΑ και δεν μπορούν να πρωτοεμφανίζονται εδώ.
– Παράγραφος 5: Το σχέδιο δράσης που θα φτιάξει το υπουργείο και το οποίο θα προβλέπει πώς θα στηθεί ο ΟΦΥΠΕΚΑ θα το «διοικεί» (;), παρακολουθεί και αξιολογεί ο ίδιος ο ΟΦΥΠΕΚΑ; Δεν στέκει το σχήμα αυτό, είναι κυκλικό.
– Παράγραφος 7: Επομένως μήπως ο ΟΦΥΠΕΚΑ θα παρακολουθεί το σχέδιο αφότου εφαρμοστεί το Σχέδιο Μετάβασης και στηθεί σαν οργανισμός και όχι πριν από αυτό;. Τότε ποιος θα έχει την ευθύνη εφαρμογής του Σχεδίου Μετάβασης; Σε κάθε περίπτωση συνάγεται ότι χρειάζεται 1ο βήμα: η έκδοση εφαρμοστικής ΥΑ που να ρυθμίζει τα της εκπόνησης κι εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης βελτίωσης της δημόσιας πολιτικής Προστατευόμενων Περιοχών, 2ο βήμα: η εκπόνηση και έγκριση αυτού του σχεδίου, 3ο βήμα: η εφαρμογή του Σχεδίου Μετάβασης, κι εν συνεχεία μπορεί κανείς να πει ότι μπορεί να αναμένει την έναρξη λειτουργίας του ΟΦΥΠΕΚΑ και την κατάργηση των ΦΔ όπως τους ξέρουμε.
– Στην ίδια παράγραφο δεν είναι σαφές τι είναι οι αρχές «της διοίκησης αλλαγής».
Πολλά Σχέδια και πολλές Αναφορές συγκεντρώνονται: Σχέδια Διαχείρισης ΠΠ, ετήσια σχέδια δράσης αυτών, πρόγραμμα εφαρμογής των Σχεδίων Διαχείρισης, Σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της πολιτικής, Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης και Διαχείρισης κ.λπ.
Το πρώτο Σχέδιο Δράσης πότε εκτιμάται ότι θα έχει εγκριθεί; Και με τι πόρους θα συνταχθεί; Πώς θα συσταθεί η ομάδα εργασίας; Με τι κριτήρια;
1. Πρέπει να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του ΥΠΕΝ στην εποπτεία του νέου Σχεδίου Δράσης και να διαχωριστεί από τον όποιο ρόλο αναλάβει ο ΟΦΥΠΕΚΑ, ο οποίος είναι εποπτευόμενος φορέας προς ίδρυση και λειτουργία.