1. Αντικαθίσταται η παρ. 1 του άρθρου 9 του ν. 4546/2018, το οποίο διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 9
Δημόσια διαβούλευση – Συμμετοχή του κοινού (άρθρο 9 της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ)
1. Η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 εξασφαλίζει, ήδη κατά το πρώιμο στάδιο κατάρτισης του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, τη δυνατότητα συμμετοχής σε δημόσια διαβούλευση των δημόσιων αρχών, των ενδιαφερόμενων φορέων, καθώς και του κοινού. Η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης πραγματοποιείται ως εξής:
α) ως προς την εθνική χωρική στρατηγική για το θαλάσσιο χώρο:
αα) η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 ενημερώνει τα κατά περίπτωση αρμόδια Υπουργεία σχετικά με την έναρξη της διαδικασίας εκπόνησης της εθνικής χωρικής στρατηγικής για τον θαλάσσιο χώρο, ώστε να διασφαλίζει, κατά τη διαμόρφωση του σχεδίου, τη συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές,
αβ) το σχέδιο της εθνικής χωρικής στρατηγικής για τον θαλάσσιο χώρο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 6 του ν. 4048/ 2012 (Α’ 34). Τα δύο στάδια λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα, με συνολική χρονική διάρκεια ενός (1) μηνός.
β) ως προς τα θαλάσσια χωροταξικά πλαίσια:
βα) η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 ενημερώνει τα συναρμόδια Υπουργεία σχετικά με την έναρξη της διαδικασίας εκπόνησης του θαλάσσιου χωροταξικού πλαισίου, ώστε να διασφαλίζει, σε επίπεδο συνδιαμόρφωσης σχεδίου, τη συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές. Παράλληλα, ενημερώνει τις οικείες Περιφέρειες,
ββ) το θαλάσσιο χωροταξικό πλαίσιο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 6 του ν. 4048/2012. Οι δύο φάσεις λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα, με συνολική χρονική διάρκεια ενός (1) μηνός.
2. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να καθορίζεται κάθε θέμα σχετικό με τη διαδικασία για την εφαρμογή της παρ. 1.».
2. Αντικαθίσταται η περ. β’ της παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 4546/2018, το οποίο διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 14
Αρμόδια αρχή (άρθρο 13 της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ)
1. Αρμόδια αρχή με αποκλειστική ευθύνη την εφαρμογή του παρόντος ορίζεται ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ειδικότερα, η αρμόδια αρχή έχει τις εξής αρμοδιότητες:
α) σχεδιάζει, εντός των θαλάσσιων υδάτων και παράκτιων ζωνών, την έκταση και το περιεχόμενο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού,
β) μεριμνά, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία, για την κατάρτιση της εθνικής χωρικής στρατηγικής για το θαλάσσιο χώρο και των θαλάσσιων χωροταξικών πλαισίων, στο πλαίσιο εφαρμογής του παρόντος,
γ) αξιολογεί την εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού κατ’ εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 5 και εκκινεί τη διαδικασία τροποποίησης ή αναθεώρησής του, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 6,
δ) διαβουλεύεται με τις συναφείς αρχές άλλων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών στο πλαίσιο εφαρμογής των άρθρων 11 και 12 για τη διαμόρφωση συνεργασίας και κοινής προσέγγισης, καθώς και το συντονισμό των δράσεων τους που αφορούν το θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, σύμφωνα με τις γενικές κατευθύνσεις της εθνικής χωρικής στρατηγικής για το θαλάσσιο χώρο,
ε) εξασφαλίζει κάθε πρόσφορο μέσο, διαδικασία, μηχανισμό ή πρόγραμμα για την εφαρμογή του παρόντος,
στ) λαμβάνει κάθε αναγκαίο μέτρο για τη διασφάλιση της συντονισμένης εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού από τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές και φορείς σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (εθνικό, περιφερειακό και διεθνές ή διακρατικό επίπεδο),
ζ) αποτελεί σημείο επαφής προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα αρμόδια όργανά της για θέματα που αφορούν την εφαρμογή της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ,
η) συμμετέχει σε εθνικά, διακρατικά και διασυνοριακά προγράμματα, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της,
θ) εποπτεύει και συντονίζει προγράμματα και μελέτες που άπτονται του χωρικού σχεδιασμού και υλοποιούνται στον εθνικό θαλάσσιο και παράκτιο χώρο,
ι) οφείλει να ενημερώνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μεταβολές των πληροφοριών που αφορούν τη νομική και διοικητική της υπόσταση, σύμφωνα με το Παράρτημα του παρόντος, μέσα σε έξι (6) μήνες από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της μεταβολής.
Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζεται η αρμόδια Υπηρεσία για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος και μεταβιβάζεται σε αυτήν η άσκηση των σχετικών αρμοδιοτήτων.
2. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να συνιστώνται στη Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος για την υποστήριξη του έργου της μη αμειβόμενες ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων με συμμετοχή, κατά περίπτωση, εκπροσώπων εμπλεκόμενων δημόσιων αρχών και φορέων, καθώς επίσης και επιστημονικών φορέων.»
Το άρθρο αυτό μεταφέρει την επιταγή της οδηγίας για «θέσπιση μέσων δημόσιας συμμετοχής μέσω πληροφόρησης όλων των ενδιαφερόμενων μερών και διαβούλευσης με τα αρμόδια ενδιαφερόμενα μέρη και τις αρχές καθώς και το κοινό, σε πρώιμο στάδιο, κατά την ανάπτυξη των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων» (άρθρο 9). Ωστόσο, η διαδικασία που προβλέπει ο νόμος (τόσο στην υφιστάμενη μορφή του όσο και με τις τροποποιήσεις που προωθούνται με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο) δεν συνάδει με την επιταγή αυτή της οδηγίας. Ειδικότερα κατά το στάδιο διαμόρφωσης της εθνικής χωρικής στρατηγικής για τον θαλάσσιο χώρο (ως βασικό τμήμα του ΘΧΣ) η αρμόδια αρχή «ενημερώνει τα κατά περίπτωση αρμόδια Υπουργεία σχετικά με την έναρξη της διαδικασίας εκπόνησης της εθνικής χωρικής στρατηγικής για το θαλάσσιο χώρο, ώστε να διασφαλίζει, κατά τη διαμόρφωση του σχεδίου τη συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές» (άρθρο 9 παρ. 1 στοιχ. α΄ (αα΄) του ν. 4546/2018). Ομοίως, το ίδιο προβλέπεται και για τα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια (άρθρο 9 παρ. 1 στοιχ. β΄ αα΄). Οι διατάξεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με το άρθρο 9 της οδηγίας που απαιτεί «πληροφόρηση όλων των ενδιαφερόμενων μερών» «σε πρώιμο στάδιο». Πράγματι, σύμφωνα με τον νόμο και το νομοσχέδιο, η πληροφόρηση αφορά μόνο τις υπηρεσίες ενώ άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς και το κοινό πληροφορούνται και καλούνται σε διαβούλευση μόνο κατά το τελικό στάδιο όταν τα σχετικά κείμενα έχουν ήδη διαμορφωθεί. Προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 9 παρ. 1 στοιχ. α΄ (αα΄) προς εναρμόνιση με την οδηγία ως εξής (οι προτεινόμενες τροποποιήσεις με υπογράμμιση): «η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 ενημερώνει τα κατά περίπτωση αρμόδια υπουργεία, τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό εν γένει σχετικά με την έναρξη της διαδικασίας εκπόνησης της εθνικής χωρικής στρατηγικής για το θαλάσσιο χώρο, ώστε να διασφαλίζει, κατά τη διαμόρφωση του σχεδίου, τη συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές, καθώς και τη διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό». Ομοίως, προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 9 παρ. 1 στοιχ. β΄ (αα΄) ως εξής: «η αρμόδια αρχή του άρθρου 14 ενημερώνει τα συναρμόδια Υπουργεία, τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό εν γένει σχετικά με την έναρξη της διαδικασίας εκπόνησης του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδίου, ώστε να διασφαλίζει, σε επίπεδο συνδιαμόρφωσης σχεδίου, τη συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες δημόσιες αρχές, καθώς και τη διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό».
Στη διάταξη αυτή ορίζεται επίσης ότι «τα δύο στάδια λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα, με συνολική χρονική διάρκεια ενός (1) μηνός» (άρθρο 9 παρ. 1 στοιχ. α΄(ββ΄)) και ότι «οι δύο φάσεις λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα, με συνολική χρονική διάρκεια ενός (1) μηνός» (άρθρο 9 παρ. 1 στοιχ. β΄(ββ΄). Δεν είναι σαφές σε ποια «στάδια» ή «φάσεις» αναφέρονται αυτές οι διατάξεις. Επίσης η αναφορά στον ν. 4048/2012, ο οποίος έχει καταργηθεί, θα πρέπει να αντικατασταθεί με τον ν. 4622/2019 και τις σχετικές διατάξεις περί διαβούλευσης. Θα πρέπει επίσης να γίνει αναφορά στην «οικεία ενωσιακή νομοθεσία» όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 της οδηγίας 2014/89/ΕΕ.
Τέλος, το χρονικό διάστημα του ενός μηνός για τη διαβούλευση τόσο της εθνικής στρατηγικής όσο και των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων δεν παρέχει τα απαιτούμενα εχέγγυα επαρκούς χρόνου για ουσιαστική δημόσια διαβούλευση για ένα θέμα αφενός πολύπλοκο και πολυδιάστατο, αφετέρου κρίσιμης σημασίας τόσο για την ανάπτυξη βιώσιμης οικονομίας όσο και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της χώρας. Η σημασία της ουσιαστικής εμπλοκής των ενδιαφερομένων μερών για την αποτελεσματικότητα του ΘΧΣ διαφαίνεται σαφέστατα από την πρακτική άλλων χωρών όπου προβλέφθηκε επαρκής χρόνος για τις σχετικές διαβουλεύσεις (π.χ. στη Γερμανία τα ΘΧΣ για τη Βόρεια και Βαλτική θάλασσα ετέθησαν σε διαβούλευση για 4 μήνες, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο το Marine and Coastal Access Bill που περιελάμβανε τον ΘΧΣ ετέθη σε διαβούλευση τριών μηνών πριν από την κατάθεσή του στο Κοινοβούλιο για ψήφιση, βλ. http://msp.ioc-unesco.org/msp-guides/msp-step-by-step-approach/). Η ουσιαστική εμπλοκή των ενδιαφερόμενων φορέων και του κοινού σε πρώιμο στάδιο αποτελεί σημαντικό εχέγγυο για την αποτελεσματική εφαρμογή των σχεδίων και της οδηγίας.
Άρθρο 23 – Δημόσια διαβούλευση – συμμετοχή του κοινού
Να προστεθεί παράγραφος όπου θα προβλέπεται η διαβούλευση με το κοινό να είναι κυρίως με τις ενώσεις πολιτών και τους οικονομικούς φορείς και λιγότερο με τους κρατικούς/ συνδικαλιστικούς/ γραφειοκρατικούς φορείς.
Αγαπητοί Κύριοι,
Το άρθρο 23 αλλάζει τρεις λέξεις στα άρθρα 9 και 14 του ν. 4546/18 (οι λέξεις είναι ‘δύο’, ‘σχέδια’ και ‘σχεδίων’ οι οποίες αντικαθιστωνται με τις λέξεις ‘ένα’, ‘πλαίσια’ και ‘πλαισίων’). Δεν είναι εύκολα κατανοητό γιατί το άρθρο 23 δεν αναφέρεται στις τροποποιήσεις αυτές, αλλά επαναδιατυπώνει το σύνολο των άρθρων 9 και 14, αφού κατά 99.99% παραμένουν χωρίς καμμία αλλαγή,
Η μόνη ουσιαστική αλλαγή που επιφέρει το άρθρο 23 είναι η μείωση του χρόνου διαβούλευσης της εθνικής χωρικής στρατηγικής από δύο μήνες σε έναν.
Η μείωση δεν αναφέρεται δυστυχώς στην αιτιολογική έκθεση. Η κυβέρνηση δεν έχει μέχρι τώρα εξηγήσει γιατί για ένα θέμα τέτοιας σημασίας αρκεί ο ένας μήνας διαβούλευσης (ενώ π.χ. η διαβούλευση για την θαλάσσιο σχεδιασμό της Σκωτίας διήρηκε τρισήμιση μήνες).
Θεωρώ ότι η μείωση του χρόνου δημόσιας διαβούλευσης στέλνει εντελώς λάθος μήνυμα στις τοπικές κοινωνίες και θα αδυνατίσει την αποδοχή του σχεδίου από αυτές. Η διαφάνεια και η ανοικτή διαβούλευση, ιδίως σε ένα τόσο έντονα συγκεντρωτικο χωροταξικό σύστημα όσο το ελληνικο, είναι εκ των ουκ άνευ για την νομιμοποίηση της χωροταξίας και την μακροημέρευσή της.
Tέλος, με όλο τον σεβασμό, εντόπισα δύο σφάλματα στην προτεινόμενη διάταξη.
Πρώτον, το άρθρο 23 του Σχεδίου Νόμου αναφέρεται στις διαδικασίες διαβούλευσης του ν. 4048/2012, «Ρυθμιστική διακυβέρνηση: αρχές, διαδικασίες και μέσα Καλής Νομοθέτησης». Δυστυχώς όμως ο νόμος αυτός έχει καταργηθεί με το άρθρο 119(1) του ν. 4622/2019. Η σωστή αναφορά θα έπρεπε να είναι στο άρθρο 61 του ν. 4622/2019 που επαναλαμβάνει βασικά την ίδια διαδικασία διαβούλευσης του προηγούμενου νόμου με μικρές αλλαγές.
Δεύτερον, ο τίτλος αναφέρεται στο άρθρο 15, το οποίο ομως δεν εμφανίζεται πουθενά στο σώμα της διάταξης.
Με τιμή,
Παύλος Ελευθεριάδης
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου
Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης &
Barrister, Francis Taylor Building, London