1. Σε εφαρμογή του άρθρου 4, με απόφαση του Υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας δύναται να εξειδικεύονται οι προδιαγραφές εκπόνησης και το ειδικότερο περιεχόμενο της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (Ε.Σ.Π.Κ.Α.).
2. Σε εφαρμογή του άρθρου 5, με απόφαση του Υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, δύναται να εξειδικεύονται οι προδιαγραφές εκπόνησης και το ειδικότερο περιεχόμενο των Περιφερειακών Σχεδίων Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (Πε.Σ.Π.Κ.Α.).
3. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να ενισχύονται οι ενδιάμεσοι κλιματικοί στόχοι της παρ. 2 του άρθρου 1 ή να θεσπίζονται νέοι ενδιάμεσοι στόχοι. Η απόφαση εκδίδεται μετά από σύμφωνη γνώμη της Κυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Ουδετερότητα, με βάση τις ετήσιες εκθέσεις προόδου του άρθρου 25, μετά από λεπτομερή εκτίμηση επιπτώσεων για κάθε τομέα της οικονομίας, βάσει των σχετικών διαδικασιών του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (Ε.Σ.Ε.Κ.), του άρθρου 3 του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/1099 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2018 (L 328), και σχετική γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.
4. Σε εφαρμογή του άρθρου 11, με κοινή απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του αρμοδίου για τα θέματα δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης Υπουργού, που δύναται να εκδοθεί μέχρι την 31η.12.2023, επισπεύδεται η ανωτέρω καταληκτική ημερομηνία, αφού ληφθούν υπόψη η επάρκεια ισχύος και η ασφάλεια εφοδιασμού, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ε.Σ.Ε.Κ..
5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών δύναται να τροποποιείται η καταληκτική ημερομηνία της παρ. 1 του άρθρου 12, καθώς και να επεκτείνεται η εφαρμογή των μέτρων της παρ. 1 του άρθρου 12 και σε άλλες περιοχές της ελληνικής Επικράτειας με κριτήριο την επαρκή διαθεσιμότητα σημείων επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Με όμοια απόφαση ρυθμίζεται και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 12.
6. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να εξειδικεύονται περαιτέρω οι προδιαγραφές και το ειδικότερο περιεχόμενο του Δημοτικού Σχεδίου Μείωσης Εκπομπών (Δη.Σ.ΜΕ.) του άρθρου 13.
7. Για την εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 14, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εκδίδεται το αργότερο έως τις 31.12.2022, καθορίζονται οι περιοχές στις οποίες υπάρχει επαρκώς διαθέσιμο δίκτυο φυσικού αερίου. Η απόφαση αναθεωρείται τουλάχιστον ετησίως.
8. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να εξαιρούνται ορισμένες κατηγορίες ειδικών κτιρίων ή ειδικά κτίρια σε περιοχές με θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας, όπως παραδοσιακοί οικισμοί και διατηρητέα κτίρια, από την εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρου 14,
9. Για την εφαρμογή της παρ. 2 του άρθρου 16, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας:
α. Καθορίζεται η κατάλληλη μονάδα προϊόντος ή έργου για την ορθή αποτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά είδος έργου ή δραστηριότητας,
β. δύναται ο στόχος μείωσης να διαφοροποιείται από τον στόχο της παρ. 1 του άρθρου 16, ανάλογα με το είδος του έργου ή της δραστηριότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε είδους έργου ή δραστηριότητας, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις προβλέψεις του Ε.Σ.Ε.Κ.,
γ. δύναται να θεσπίζονται στόχοι μείωσης σε έργα ή δραστηριότητες πέραν όσων προβλέπονται στην παρ. 1 του άρθρου 16, συμπεριλαμβανομένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων της 9ης Ομάδας της υπό στοιχεία 92108/1045/Φ.15/2020 (Β’ 3833) κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας που κατατάσσονται στη κατηγορία Β΄ του άρθρου 1 του ν. 4014/2011 (Α΄ 209).
Για τις περ. α’ και β’, ως προς τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2019/331, λαμβάνεται υπόψη η μέση τιμή των 10% αποδοτικότερων εγκαταστάσεων κατά τα έτη 2016 και 2017 (t ισοδυνάμου CO2/t), όπως καθορίζεται στο Παράρτημα του Εκτελεστικού Κανονισμού (ΕΕ) 2021/447.
10. Για την εφαρμογή της παρ. 7 του άρθρου 16, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθορίζονται:
α) Οι ακριβείς κανόνες υπολογισμού σε ισοδύναμους τόνους διοξειδίου του άνθρακα της αντιστάθμισης που επιτυγχάνεται μέσω φυτεύσεων, δασώσεων και αναδασώσεων σύμφωνα με την υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ΔΔΕΥ/81777/2996/2021 απόφαση του Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 4080) λαμβάνοντας υπόψη τον Κανονισμό (ΕΕ) 2018/841 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 σχετικά με τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των απορροφήσεων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας στο πλαίσιο των ρυθμίσεων για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, καθώς και για την τροποποίηση του κανονισμού (EE) αριθ. 525/2013 και της απόφασης (EE) αριθ. 529/2013/ΕΕ, καθώς και την εκτίμηση της αξίας της δασικής γης με βάση την υπ. αρ. 115963/6070/2014 απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Β’ 2980),
β) οι εναλλακτικοί τρόποι αντιστάθμισης και η αποτίμησή τους σε ισοδύναμους τόνους διοξειδίου του άνθρακα, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως οι πραγματικές μειώσεις εκπομπών που μπορούν να επιτύχουν, το κόστος τους, το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών και τυχόν παράπλευρα οφέλη,
γ) ο τρόπος ελέγχου και επαλήθευσης των εγκαταστάσεων της παρ. 1 που δεν υπάγονται στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της υπ. αρ. 181478/965/2017 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών (Β’ 3763).
11. Για την εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 17, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δύναται να θεσπίζονται στόχοι μείωσης εκπομπών ανά κλάδο δραστηριότητας.
12. Για την εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 17, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να τροποποιείται ή να εξειδικεύεται περαιτέρω η μέθοδος υπολογισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται καλύτερη συγκρισιμότητα ανά κλάδο.
13. Σε εφαρμογή του άρθρου 23, με απόφαση του Υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, καθορίζονται οι συνεργαζόμενοι φορείς, το περιεχόμενο της συνεργασίας, καθώς και οι λεπτομέρειες για την ανάπτυξη, τη λειτουργία και το περιεχόμενο της βάσης δεδομένων της παρ. 3 του άρθρου 23.
14. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύναται να τροποποιούνται οι δείκτες της περ. ιβ’ της παρ. 1 του άρθρου 25.
Γενικό σχόλιο (επίσης αφορά και το Άρθρο 26 Κλιματική Διακυβέρνηση):
Σε ότι αφορά την Κλιματική και Περιβαλλοντική εκπαίδευση είτε των νέων είτε των ενηλίκων, υπάρχει μόνον η ασαφής αναφορά για προτάσεις για «δράσεις ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης» στο πλαίσιο της ΕΣΠΚΑ. Θεωρούμε πως κάθε ουσιαστική προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένο σχεδιασμό για την εκπαίδευση ο οποίος θα περιλαμβάνει όλες τις μορφές εκπαίδευσης: τυπική, μη τυπική, άτυπη, επαγγελματική και δια βίου. Ως εκ τούτου, πρέπει να υπάρχει σαφής πρόβλεψη στον κλιματικό νόμο. Στην τυπική εκπαίδευση είναι απαραίτητη η εισαγωγή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (ΠΕ) και της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφορία (ΕΠΑ), η οποία θα περιλαμβάνει και την κλιματική εκπαίδευση, στο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης με τη μορφή προγράμματος και όχι μαθήματος-γνωστικού αντικειμένου. Η εισαγωγή της ΠΕ/ΕΠΑ με τη μορφή προγράμματος εξασφαλίζει ότι αυτή θα μπορεί να υλοποιηθεί ακολουθώντας σύγχρονες και καινοτόμες προσεγγίσεις, η εκπαιδευτική στοχοθεσία των οποίων πέρα από γνώσεις θα περιέχει, αξίες και αλλαγή στάσεων ως προς τα ζητήματα αειφορίας και κλίματος. Για να καταστεί αυτή η προσπάθεια επιτυχής είναι σημαντικό να δίνεται εβδομαδιαίως η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να ασχοληθούν 5 τουλάχιστον ώρες αποκλειστικά με προγράμματα ΠΕ/ΕΠΑ τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σε κάθε περίπτωση η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην ΠΕ/ΕΠΑ είναι απαραίτητη ώστε να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων όπως και η συμπερίληψη των προγραμμάτων στο διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών που τα συντονίζουν.
Επιπρόσθετα κάθε νομοθετική ρύθμιση που ενισχύει την αυτονομία της σχολικής μονάδας και μειώνει τη γραφειοκρατία, θα διευκολύνει τα σχολεία να επισκέπτονται χώρους για εκπαιδευτικό σκοπό (μουσεία, θέατρα, επιχειρήσεις-πρότυπες μονάδες ανακύκλωσης, εθνικά πάρκα και προστατευόμενες περιοχές, δάση και αλσύλλια) προάγοντας τη βιωματική εκπαίδευση και συνδέοντας το σχολείο με την πραγματική ζωή, προετοιμάζοντας τους μαθητές και τις μαθήτριες να αντιμετωπίσουν τις πραγματικές περιβαλλοντικές προκλήσεις τις οποίες θα συναντήσουν στο άμεσο μέλλον ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής.
Για την ΕΣΠΚΑ του άρθρου 5, τα ΠΕΣΠΚΑ του άρθρου 6 και για τα ΔηΣΜΕ του άρθρου 13, προβλέπεται στο άρθρο 28 .»Εξουσιοδοτικές διατάξεις», η εξειδίκευση των προδιαγραφών τους με απόφαση Υπουργού. Ειδικότερα για τα ΔηΣΜΕ (Δημοτικά Σχέδια Μείωσης Εκπομπών), τα οποία υποχρεούνται οι Δήμοι να καταρτίσουν έως την 1.1.2023, η εξειδίκευση των προδιαγραφών τους κρίνεται άμεσης προτεραιότητας ώστε να μπορέσουν αφενός οι Δήμοι να ανταποκριθούν και αφετέρου τα σχέδια αυτά να εξυπηρετήσουν τον στόχο τους.
Επίσης, όσον αφορά στο Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και την προβλεπόμενη ενιαία εθνική βάση δεδομένων (άρθρο 13) είναι κρίσιμο να οριστούν άμεσα οι λεπτομέρειες της λειτουργίας της.
Συμπερασματικά
Σε γενικές γραμμές, κρίνουμε πως η ορθή υλοποίηση των πολιτικών που προβλέπει το σχέδιο του Κλιματικού Νόμου εξαρτάται από την άμεσα ανταπόκριση της διοίκησης στην έκδοση των σχετικών εξουσιοδοτικών διατάξεων.
Εδάφ. 1 και 2. Με δεδομένο τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του φαινομένου και των επιπτώσεων του που διατρέχει όλους τους τομείς του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της κοινωνίας, θα ήταν σκόπιμο να συμμετέχουν και άλλα υπουργεία (ΥΠΕΝ, ΥΠΑΑΤ, κ.λπ.) στην εξειδίκευση των προδιαγραφών και του ειδικότερου περιεχομένου της ΕΣΠΚΑ και των ΠεΣΠΚΑ.
Εδάφ. 4. Δεν είναι σαφές ποιος είναι ο αρμόδιος υπουργός για θέματα δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης.
Εδάφ. 10. Δεν είναι σαφές πως θα λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις από τον υπουργό ΥΠΕΝ. Επίσης, δεν είναι σαφές αν θα λαμβάνονται υπόψη οι χωρικές διαφοροποιήσεις των ισοδύναμων τόνων διοξειδίου του άνθρακα της αντιστάθμισης που επιτυγχάνεται μέσω φυτεύσεων, κ.λπ.
Δεν γίνεται αναφορά στις εκπομπές που δεν απορροφώνται λόγω καταστροφής του εδάφους και της φυτοκάλυψης…
Θα πρέπει να συμμετέχουν και άλλα υπουργεία – υπεύθυνα για τους τομείς της οικονομίας σ’ αυτές τις αποφάσεις, π.χ. το ΥΠΑΑΤ.
Εδάφ. 12. Αυτό είναι ασαφές. Τι σημαίνει ‘συγκρισιμότητα ανά κλάδο’;
Εδάφ. 13. Το περιεχόμενο του πρέπει να αποσαφηνιστεί.
Για λόγους ασφάλειας δικαίου η παράγραφος 3 θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε οι στόχοι του άρθρου 1 να θεωρούνται ως ελάχιστοι και να απαγορεύεται η τροποποίησή τους προς τα κάτω.
*Το σχόλιο συνυπογράφεται από συμμαχία οργανώσεων και φορέων: Γ.Σ.Ε.Ε – Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος, MEDASSET, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Καλλιστώ, Νόμος & Φύση, Γιατροί του Κόσμου, Vouliwatch, Greenpeace, WWF Ελλάς