1. Στους χώρους όλων των νέων κτιρίων εκτός των κτιρίων με χρήση κατοικίας, για τα οποία η άδεια δόμησης εκδίδεται μετά τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα και η εξυπηρέτηση αυτών σύμφωνα με τις Οδηγίες Σχεδιασμού του Υ.Π.Ε.Κ.Α. “Σχεδιάζοντας για Όλους”, καθώς και το ISO 21542-2011 “Building construction — Accessibility and usability of the built environment” ή/και τον «ADA- Standards for accessible design» σε τομείς που δεν καλύπτουν οι παραπάνω Οδηγίες Σχεδιασμού του Υ.Π.Ε.Κ.Α., όπως αυτά τροποποιούνται και ισχύουν κάθε φορά. Στα κτίρια αυτά επιβάλλεται επίσης η πρόβλεψη προσβάσιμων σε άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων χώρων υγιεινής σε ποσοστό 5% των συνολικών χώρων υγιεινής για χρήση κοινού ή σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον ένας ανά συγκρότημα χώρων υγιεινής, ο οποίος μπορεί να έχει μικτή χρήση (ανδρών/ γυναικών). Οι παραπάνω προσβάσιμοι χώροι υγιεινής θα συνυπολογίζονται στον αριθμό χώρων υγιεινής που επιβάλλεται ανά χρήση από άλλες διατάξεις. Εφόσον τα παραπάνω κτίρια διαθέτουν χώρους στάθμευσης τότε ποσοστό 5% αυτών ή τουλάχιστον ένας θα διαμορφώνεται κατάλληλα για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων.
Ειδικά για τα κτίρια με χρήση κατοικίας επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα σε όλους τους εξωτερικούς και εσωτερικούς κοινόχρηστους χώρους των κτιρίων κατοικίας, καθώς επίσης και η διασφάλιση συνθηκών εύκολης μετατρεψιμότητας των κατοικιών σε κατοικίες μελλοντικών χρηστών με αναπηρία/εμποδιζόμενων ατόμων. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται:
α. η πρόβλεψη θυρών προς τους εξωτερικούς και εσωτερικούς κοινόχρηστους χώρους των κτιρίων κατοικιών ελάχιστου αποδεκτού καθαρού πλάτους 0,90 μ
β. η πρόβλεψη εσωτερικών θυρών ελάχιστου αποδεκτού καθαρού πλάτους 0,85 μ
γ. η πρόβλεψη διαδρόμων ελάχιστου αποδεκτού καθαρού πλάτους 0,90 μ
δ. η πρόβλεψη σε όλους τους κύριους χώρους υγιεινής των κατοικιών ελεύθερου χώρου, πλάτους 0,90 μ, στα δεξιά ή αριστερά της λεκάνης για δυνητική προσέγγιση αμαξιδίου, με δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε αυτόν από την θύρα του χώρου υγιεινής.
2. Η δυνατότητα προσπέλασης των κτιρίων από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα και η εξυπηρέτηση αυτών εξασφαλίζεται με οδεύσεις που αρχίζουν από τη στάθμη του πεζοδρομίου και φτάνουν μέχρι την πόρτα του ανελκυστήρα και αποτελούνται:
α) από διαδρόμους που έχουν ελάχιστο πλάτος 1.30 μ. και δάπεδα ομαλά, χωρίς αναβαθμούς, με κλίση μέχρι 5%
β) από ανελκυστήρες με ελάχιστες εσωτερικές καθαρές διαστάσεις πλάτους 1,10 μ. και μήκους 1,40 μ. και ελεύθερο άνοιγμα πόρτας στη μικρότερη από τις παραπάνω διαστάσεις 0,80 μ. Η απόσταση μεταξύ της πόρτας του ανελκυστήρα και του απέναντι τοίχου ή σκάλας ή άλλου εμποδίου πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,50 μ. Στους ανελκυστήρες αυτούς επιβάλλεται η τοποθέτηση οπτικοακουστικών και απτικών μέσων για την εξυπηρέτηση των τυφλών ή κωφών ατόμων (π.χ. κομβία ανάγλυφων ενδείξεων, βιντεοτηλέφωνο κ.λπ.).
γ) από αναβατόρια κατακόρυφης κίνησης ή κλίμακας, ανυψωτικής ικανότητας τουλάχιστον 250,00 χγρ, με πλατφόρμα ελάχιστων καθαρών διαστάσεων 0,90Χ 1,20μ, η είσοδος στην οποία γίνεται απόλυτα ισόπεδα ή μέσω μικρής ράμπας. Τα αναβατόρια θα διαθέτουν χειριστήρια στην πλατφόρμα καθώς και στην αρχή και στο τέλος της διαδρομής, κινητή μπάρα ασφαλείας για προστασία του χρήστη και πτερύγια ασφαλείας προσαρμοσμένα περιμετρικά στην πλατφόρμα. Στα σημεία εισόδου-εξόδου έμπροσθεν του αναβατορίου θα υπάρχει ελεύθερος χώρος διαστάσεων τουλάχιστον 1,50Χ1,50μ. Εφόσον το αναβατόριο διαθέτει φρεάτιο, αυτό θα πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις του παραπάνω εδαφίου β που ισχύουν και για τους ανελκυστήρες (άνοιγμα θύρας, θέση θύρας στη μικρή πλευρά, ελεύθερη απόσταση από τοίχο απέναντι από τη θύρα κ.λπ.).
δ) με την πρόβλεψη προστατευμένων προσβάσιμων χώρων αναμονής σε περίπτωση έκτακτων αναγκών σε κάθε όροφο σε αναλογία 1 χώρος με μία θέση αμαξιδίου, όταν ο πληθυσμός του ορόφου είναι μικρότερος από 200 άτομα, ή 1 χώρος με δύο θέσεις αμαξιδίου όταν ο πληθυσμός του ορόφου είναι μεγαλύτερος από 200 άτομα.
3. Οι κοινής χρήσης υπαίθριοι χώροι των οικοπέδων, στα οποία κατασκευάζονται τα κτίρια που αναφέρονται στην παράγραφο 1, επιβάλλεται να διαμορφώνονται κατάλληλα, εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, με διαδρόμους με ομαλό δάπεδο, κατασκευασμένο από συμπαγές μη ολισθηρό υλικό, χωρίς αναβαθμούς πλάτους τουλάχιστον 1,30 μ. και κλίσης μέχρι και 5% ώστε να χρησιμοποιούνται και από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα.
4. Στα υφιστάμενα πριν από την ισχύ του παρόντος νόμου κτίρια που στεγάζονται υπηρεσίες του Δημοσίου, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου του ευρύτερου δημόσιου τομέα, κοινωφελείς οργανισμοί, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας ή έχουν χρήσεις συνάθροισης κοινού (χώροι συνεδρίων, εκθέσεων, μουσείων, συναυλιών, αθλητικών ή/και πολιτιστικών συγκεντρώσεων, ναοί, θέατρα/ κινηματογράφοι, εστιατόρια/ ζαχαροπλαστεία/ καφενεία/ κέντρα διασκέδασης, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, αίθουσες αναμονής επιβατών, τράπεζες/ ανταλλακτήρια κ.λπ.), προσωρινής διαμονής, εκπαίδευσης, υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, δικαιοσύνης και σωφρονισμού, γραφείων και εμπορίου, βιομηχανίας και βιοτεχνίας, καθώς επίσης και στους χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων και πρατηρίων καυσίμων επιβάλλεται να γίνουν οι απαραίτητες διαμορφώσεις, ώστε οι λειτουργικοί χώροι τους να είναι προσπελάσιμοι από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα.
Οι διαμορφώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή γίνονται σύμφωνα με τις σχετικές Οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο 1 και θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το 2020, άλλως τα κτίρια θα θεωρούνται αυθαίρετα.
Ειδικά για την περίπτωση των υφιστάμενων κτιρίων που μνημονεύονται στην παρούσα παράγραφο επιτρέπεται κατ΄ εξαίρεση η πρόβλεψη
Α) ανελκυστήρα με ελάχιστες εσωτερικές διαστάσεις θαλάμου: πλάτος 0,90 μ και μήκος 1,20μ, ελεύθερο άνοιγμα πόρτας στη μικρότερη από τις παραπάνω διαστάσεις 0,80 μ και κατά τα λοιπά όπως περιγράφεται στην παραπάνω παράγραφο 2
Β) ενός τουλάχιστον προσβάσιμου σε άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα χώρου υγιεινής με κοινή χρήση ανδρών/γυναικών.
Υφιστάμενα κτίρια με χρήσεις εμπορίου και γραφείων -εκτός των κτιρίων που στεγάζουν γραφεία υπηρεσιών του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου φορέα, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας- καθώς επίσης και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος με ανάπτυγμα τραπεζοκαθισμάτων στον εσωτερικό ή εξωτερικό χώρο, με μικτό εμβαδόν μικρότερο από 100 τ.μ μπορούν να εξαιρεθούν μόνο από την υποχρέωση δημιουργίας προσβάσιμων χώρων υγιεινής για το κοινό, εφόσον αυτό προκαλεί δυσανάλογη επιβάρυνση στους ιδιοκτήτες τους.
Ειδικότερα θέματα που αφορούν στην προσαρμογή των παραπάνω κτιρίων μπορούν να ρυθμιστούν με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού.
5. Από τις διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εξαιρούνται τα κτίρια που έχουν μοναδική πρόσβαση σε δρόμο με βαθμίδες ή βρίσκονται σε οικόπεδα στα οποία η ελάχιστη διαφορά στάθμης του φυσικού εδάφους στην οικοδομική γραμμή από την επιφάνεια του πεζοδρομίου είναι μεγαλύτερη από 2.50 μ. Επίσης εξαιρούνται από την υποχρέωση διαμόρφωσης πρόσβασης στους πάνω από το ισόγειο ορόφους ή τους εσωτερικούς εξώστες ή αναβαθμούς τα κτίρια που αναφέρονται στην παράγραφο 1, εφόσον :
α) Το εμβαδόν των εσωτερικών εξωστών ή αναβαθμών αποτελεί ποσοστό μέχρι 50% του εμβαδού της κυρίως αίθουσας και όχι περισσότερο των 100.0 τ.μ. και η χρήση του είναι ίδια με αυτή της κυρίως αίθουσας ή οι εσωτερικοί εξώστες ή αναβαθμοί έχουν βοηθητική χρήση.
β) Το συνολικό μικτό εμβαδόν των πάνω από το ισόγειο ορόφων είναι μικρότερο των 200, 0 τ.μ. και
γ) το μικτό εμβαδόν κάθε ορόφου είναι μικρότερο των 70,0 τ.μ. Οι εξαιρέσεις που αναφέρονται στις περιπτώσεις β και γ της παραγράφου αυτής δεν ισχύουν, αν η χρήση του κτιρίου είναι η μοναδική στον οικισμό και ταυτόχρονα στους πάνω από το ισόγειο ορόφους υπάρχουν χρήσεις για εξυπηρέτηση κοινού διαφορετικές από αυτές που υπάρχουν στον ισόγειο όροφο.
6. Κατά τη διαμόρφωση ή ανακατασκευή των κοινόχρηστων χώρων των οικισμών (π.χ. χώρων που προορίζονται για την κυκλοφορία των πεζών όπως των πλατειών/ πεζοδρόμων/ πεζοδρομίων/ νησίδων, χώρων πρασίνου/ άλσεων, στάσεων/αποβαθρών κ.λπ.) εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων με οδεύσεις πεζών/ οδεύσεις τυφλών/ κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) χωρίς αναβαθμούς με κλίση μέχρι 5%, προσβάσιμα μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών σε συνδυασμό πάντοτε με κλίμακες, κατάλληλη τοποθέτηση αστικού εξοπλισμού, όπως στεγάστρων, καθιστικών, στύλων φωτισμού, κάδων απορριμμάτων, σήμανσης κ.λπ., καθώς και να διαμορφώνεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης ή τουλάχιστον ένας για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις Οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο 1.
Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η κατασκευή μιας μεμονωμένης βαθμίδας σε οποιοδήποτε σημείο των κοινοχρήστων χώρων.
Σε όλες τις κλίμακες που κατασκευάζονται σε υπαίθριους χώρους επιβάλλεται η τοποθέτηση συνεχών πλαϊνών χειρολισθήρων και στις δύο πλευρές αυτών, σε δύο ύψη (0,70μ. και 0,90μ.) μετρούμενα από το πάτημα των βαθμίδων κατακόρυφα από την ακμή της βαθμίδας. Σε περιπτώσεις κλιμάκων πλάτους άνω των 3,60μ. εκτός από τους πλαϊνούς χειρολισθήρες τοποθετούνται και ενδιάμεσοι διπλοί χειρολισθήρες.
Σε πεζοδρόμια και σε πεζοδρόμους του μη βασικού δικτύου πεζοδρόμων, εφόσον η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει τη δυνατότητα δημιουργίας πλήρως προσβάσιμων χώρων κίνησης για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξασφαλίζεται πάντοτε η προσβασιμότητα για τις λοιπές κατηγορίες χρηστών.
7. Στην περίπτωση ανάγκης γνωμοδότησης επι ειδικών θέματων προσβασιμότητας που προκύπτουν κατά την εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων, τα αρμόδια γνωμοδοτικά / ελεγκτικά όργανα (ΥΔΟΜ, Ελεγκτές Δόμησης, Συμβούλια Αρχιτεκτονικής, κλπ), μπορούν να προσφύγουν στην “Επιτροπή Προσβασιμότητας”, που συνιστάται με απόφαση του Υπουργού Π.Ε.Κ.Α. και εδρεύει στο Υ.Π.Ε.Κ.Α. Η Επιτροπή αυτή θα μπορεί να εισηγηθεί στον Υπουργό ΠΕΚΑ και ειδικές ρυθμίσεις που αφορούν στην προσβασιμότητα. Με την παραπάνω Απόφαση καθορίζονται οι φορείς που θα εκπροσωπούνται σε αυτήν, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οπωσδήποτε εκπρόσωποι της Εθνικής Συνομοσπονδίας των Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), οι ιδιότητες των μελών, ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας της και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.
Ο τίτλος να διορθωθεί «…ατόμων με αναπηρία…»
Παρ. 3 Αναφέρεται στα κτίρια της παραγράφου 1 όπου στην παράγραφο 1 γίνεται αναφορά για όλα τα νέα κτίρια (κατοικίες και μη).
Το άρθρο 26 «Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζομένων ατόμων» αποτελεί , κατ’ αρχάς, ένα περαιτέρω θετικό βήμα, συνέχεια των όσων έγιναν μέχρι σήμερα στη χώρα μας, στην προώθηση των ζητημάτων πρόσβασης και μετακίνησης των Ατόμων με Αναπηρία και γενικότερα των Εμποδιζομένων Ατόμων. Τα ζητήματα αυτά από τη φύση τους έχουν μια δυναμική που απαιτεί συνεχείς παρεμβάσεις και βελτιώσεις, σύμφωνα με τα μεταβαλλόμενα επιστημονικά, κοινωνικά δεδομένα και αντιλήψεις . Κάποιες επί μέρους παρατηρήσεις στο άρθρο 26 είναι οι παρακάτω:
1. Οι οδηγίες σχεδιασμού του Υ.Π.Ε.Κ.Α. «Σχεδιάζοντας για όλους» αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο για τους Έλληνες Μηχανικούς και υπήρξε πρωτοποριακό, για τα διεθνή δεδομένα, την περίοδο δημιουργίας του (δεκαετία του 80). Είναι λυπηρό όμως ότι δεν εξασφαλίστηκε κάποιος μηχανισμός συνεχούς ανανέωσής του και ταυτόχρονα θεσμικής ενσωμάτωσης των νέων κατευθύνσεών του.
Η αναφορά στην Παρ.1 στις Οδηγίες, το ISO και το ADA μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Προτείνεται στο νέο ΓΟΚ να γίνει αναφορά μόνο στο «Σχεδιάζοντας για όλους» και παράλληλα, να προωθηθεί άμεσα η επικαιροποίησή του. Εντός του «Σχεδιάζοντας για όλους», σε συγκεκριμένα σημεία όπου οι οδηγίες εμφανίζουν κενά, μπορεί να γίνεται προσωρινά και μέχρι τη συμπλήρωση των σχετικών εδαφίων αναφορά στο ISO, την ADA ή σε άλλο κείμενο
Με τον τρόπο αυτό διευκολύνονται αφενός οι έλληνες Μηχανικοί στην άσκηση του επαγγέλματός τους, αφετέρου αποφεύγονται συγχύσεις και ενδεχόμενα επιλογές κατά το δοκούν.
2. Η έκφραση «άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα» προτείνεται να αντικατασταθεί από την «Άτομα με Αναπηρία και γενικότερα από Εμποδιζόμενα Άτομα» μια που η πρώτη κατηγορία είναι υποσύνολο της δεύτερης.
3. Στην Παρ.2 γίνεται συνοπτική αναφορά στα σχέδια έκτακτης ανάγκης και στους προστατευμένους προσβάσιμους χώρους αναμονής. Απαιτείται εκτενέστερη αναφορά γι αυτά τα ζητήματα, ενδεχόμενα στο πλαίσιο του κανονισμού πυροπροστασίας, όπου τα Άτομα με Αναπηρία θα πρέπει να αποτελούν κύριο σημείο αναφοράς στη διαμόρφωση του κανονισμού.
4. Η Παρ.6 προτείνεται να αναδιατυπωθεί όπως στα επόμενα: «Κατά τη διαμόρφωση ή ανακατασκευή των κοινόχρηστων χώρων των οικισμών (π.χ. χώρων που προορίζονται για την κυκλοφορία των πεζών όπως των πλατειών/ πεζοδρόμων/ πεζοδρομίων/ νησίδων, χώρων πρασίνου/ άλσεων, στάσεων/αποβαθρών κ.λπ.) εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η ευχερής μετακίνηση και χρήση του κοινόχρηστου εξοπλισμού από τα Άτομα με Αναπηρία και γενικότερα τα Εμποδιζόμενα Άτομα. Η προηγούμενη εξασφάλιση μπορεί να γίνει με την κατάλληλη αξιοποίηση των αρχών του «Σχεδιάζοντας για Όλους» κατασκευάζοντας οδεύσεις τυφλών/ κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) χωρίς αναβαθμούς με κλίση μέχρι 5%, προσβάσιμα μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών σε συνδυασμό πάντοτε με κλίμακες, κατάλληλη τοποθέτηση αστικού εξοπλισμού, όπως στεγάστρων, καθιστικών, στύλων φωτισμού, κάδων απορριμμάτων, σήμανσης κ.λπ., καθώς και να διαμορφώνεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης ή τουλάχιστον ένας για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις Οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο 1.
Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η κατασκευή μιας μεμονωμένης βαθμίδας σε οποιοδήποτε σημείο των κοινοχρήστων χώρων. Επιπλέον, οι επιφάνειες κίνησης πεζών θα πρέπει να είναι ομαλές επιτρέποντας την κίνηση των τροχοκαθισμάτων άνευ κραδασμών. Εφόσον υπάρχει ήδη διαμορφωμένη επιφάνεια με ανωμαλίες πρέπει να προβλεφθούν διάδρομοι ομαλής κύλισης.
Σε όλες τις κλίμακες που κατασκευάζονται σε υπαίθριους χώρους επιβάλλεται η τοποθέτηση συνεχών πλαϊνών χειρολισθήρων και στις δύο πλευρές αυτών, σε δύο ύψη (0,70μ. και 0,90μ.) μετρούμενα από το πάτημα των βαθμίδων κατακόρυφα από την ακμή της βαθμίδας. Σε περιπτώσεις κλιμάκων πλάτους άνω των 3,60μ. εκτός από τους πλαϊνούς χειρολισθήρες τοποθετούνται και ενδιάμεσοι διπλοί χειρολισθήρες.
Σε πεζοδρόμια και σε πεζοδρόμους του μη βασικού δικτύου πεζοδρόμων, εφόσον η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει τη δυνατότητα δημιουργίας πλήρως προσβάσιμων χώρων κίνησης για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξασφαλίζεται πάντοτε η προσβασιμότητα για τις λοιπές κατηγορίες χρηστών».
5. Είναι ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι η Παρ.4 προβλέπει καταληκτική ημερομηνία (2020) για τα υφιστάμενα κτίρια προκειμένου να γίνουν προσβάσιμα. Παράλληλα όμως θα πρέπει να διευκολυνθεί η εγκατάσταση εξωτερικών ανελκυστήρων σε περιπτώσεις που άλλη λύση δεν είναι εφικτή.
6. Είναι επίσης σημαντικό να εξασφαλισθεί η χρηστικότητα των παρεμβάσεων και να δίνεται η δυνατότητα έκφρασης γνώμης για αυτές των ίδιων των χρηστών. Ενδεχόμενα εντός ενός εξαμήνου από την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων να καλούνται χρήστες από τις τοπικές οργανώσεις Ατόμων με Αναπηρίες να εκφράσουν γραπτά την άποψή τους για κάποιο κοινόχρηστο έργο.
7. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η πρόβλεψη στοιχείων προσβασιμότητας και στα κτίρια κατοικίας, η οποία βελτιώνει την πρόσβαση για όλους τους κατοίκους και δίνει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες εύρεσης προσβάσιμης κατοικίας στα ΑμεΑ.
Τα παραπάνω διατυπώθηκαν κάτω από σημαντική πίεση χρόνου, πιστεύουμε και εμείς με τη σειρά μας ότι θα έπρεπε να δοθεί περισσότερος χρόνος διαβούλευσης ενός τόσο σημαντικού ζητήματος
Αριστοτέλης Νανιόπουλος, καθηγητής Τμ. Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ
Παναγιώτης Τσαλής, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ
3. Η παράγραφος 1 του Άρθρου 26 «Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων» να συμπληρωθεί ως ακολούθως:
«1………….Ειδικά για τα κτίρια με χρήση κατοικίας επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα σε όλους τους εξωτερικούς και εσωτερικούς κοινόχρηστους χώρους των κτιρίων κατοικίας, καθώς επίσης και η διασφάλιση συνθηκών εύκολης μετατρεψιμότητας των κατοικιών σε κατοικίες μελλοντικών χρηστών με αναπηρία/εμποδιζόμενων ατόμων. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται:
α. η πρόβλεψη θυρών προς τους εξωτερικούς και εσωτερικούς κοινόχρηστους χώρους των κτιρίων κατοικιών ελάχιστου αποδεκτού καθαρού πλάτους 0,90 μ. Ειδικότερα όσον αφορά στις θύρες εισόδων πολυκατοικιών επιβάλλεται η τοποθέτηση πινάκων κουδουνιών για αναγραφή των ονομάτων των ενοίκων ή των εγκατεστημένων υπηρεσιών σε μεγαλογράμματη γραφή με την απαιτούμενη αντίθεση φόντου/χαρακτήρων για να διαβάζονται από άτομα με μερική όραση, καθώς και στο σύστημα Braille. Η υποχρέωση αυτή επιβάλλεται και σε υφιστάμενα κτίρια κατοικίας τα οποία εντός πενταετίας από την έκδοση του παρόντος θα πρέπει να αντικαταστήσουν με παρόμοιους πίνακες τους ήδη υπάρχοντες.
β. ………….»
Η παράγραφος 2 του Άρθρου 26 «Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων» να συμπληρωθεί ως ακολούθως:
«2. Η δυνατότητα προσπέλασης των κτιρίων από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα και η εξυπηρέτηση αυτών εξασφαλίζεται με οδεύσεις που αρχίζουν από τη στάθμη του πεζοδρομίου και φτάνουν μέχρι την πόρτα του ανελκυστήρα και αποτελούνται:
α) από διαδρόμους που έχουν ελάχιστο πλάτος 1.30 μ. και δάπεδα ομαλά, χωρίς αναβαθμούς, με κλίση μέχρι 5%
β) από ανελκυστήρες με ελάχιστες εσωτερικές καθαρές διαστάσεις πλάτους 1,10 μ. και μήκους 1,40 μ. και ελεύθερο άνοιγμα πόρτας στη μικρότερη από τις παραπάνω διαστάσεις 0,80 μ. Η απόσταση μεταξύ της πόρτας του ανελκυστήρα και του απέναντι τοίχου ή σκάλας ή άλλου εμποδίου πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,50 μ. Στους ανελκυστήρες αυτούς επιβάλλεται η τοποθέτηση οπτικοακουστικών και απτικών μέσων για την εξυπηρέτηση των τυφλών ή κωφών ατόμων (π.χ. κομβία ανάγλυφων ενδείξεων, βιντεοτηλέφωνο, αναγγελία ορόφων κ.λπ.).
γ) …………………………….».
Η παράγραφος 3 του Άρθρου 26 «Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων» να συμπληρωθεί ως ακολούθως:
«3. Οι κοινής χρήσης υπαίθριοι χώροι των οικοπέδων, στα οποία κατασκευάζονται τα κτίρια που αναφέρονται στην παράγραφο 1, επιβάλλεται να διαμορφώνονται κατάλληλα, εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, με διαδρόμους με ομαλό δάπεδο, κατασκευασμένο από συμπαγές μη ολισθηρό υλικό, χωρίς αναβαθμούς πλάτους τουλάχιστον 1,30 μ. και κλίσης μέχρι και 5%, οριοθετημένοι εκατέρωθεν με σοβατεπί ύψους 10εκ σε όλο το μήκος τους ώστε να χρησιμοποιούνται και από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα.»
Επίσης η παράγραφος 4 του ίδιου Άρθρου να διαμορφωθεί ως εξής:
«4. Στα υφιστάμενα πριν από την ισχύ του παρόντος νόμου κτίρια που στεγάζονται υπηρεσίες του Δημοσίου, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου του ευρύτερου δημόσιου τομέα, κοινωφελείς οργανισμοί, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας ή έχουν χρήσεις συνάθροισης κοινού (χώροι συνεδρίων, εκθέσεων, μουσείων, συναυλιών, αθλητικών ή/και πολιτιστικών συγκεντρώσεων, ναοί, θέατρα/ κινηματογράφοι, εστιατόρια/ ζαχαροπλαστεία/ καφενεία/ κέντρα διασκέδασης, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, αίθουσες αναμονής επιβατών, τράπεζες/ ανταλλακτήρια κ.λπ.), προσωρινής διαμονής, εκπαίδευσης, υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, δικαιοσύνης και σωφρονισμού, γραφείων και εμπορίου, βιομηχανίας και βιοτεχνίας, καθώς επίσης και στους χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων και πρατηρίων καυσίμων επιβάλλεται να γίνουν οι απαραίτητες διαμορφώσεις, ώστε οι λειτουργικοί χώροι τους να είναι προσπελάσιμοι από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα.
Οι διαμορφώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή γίνονται σύμφωνα με τις σχετικές Οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο 1 και θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το 2016, άλλως τα κτίρια θα θεωρούνται αυθαίρετα.
Ειδικά για την περίπτωση των υφιστάμενων κτιρίων που μνημονεύονται στην παρούσα παράγραφο επιτρέπεται κατ΄ εξαίρεση η πρόβλεψη
Α) ανελκυστήρα με ελάχιστες εσωτερικές διαστάσεις θαλάμου: πλάτος 0,90 μ και μήκος 1,20μ, ελεύθερο άνοιγμα πόρτας στη μικρότερη από τις παραπάνω διαστάσεις 0,80 μ και κατά τα λοιπά όπως περιγράφεται στην παραπάνω παράγραφο 2
Β) ενός τουλάχιστον προσβάσιμου σε άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα χώρου υγιεινής με κοινή χρήση ανδρών/γυναικών.
Ειδικότερα θέματα που αφορούν στην προσαρμογή των παραπάνω κτιρίων μπορούν να ρυθμιστούν με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού.»
Να αφαιρεθεί δηλαδή η παράγραφος «Υφιστάμενα κτίρια με χρήσεις εμπορίου και γραφείων – εκτός των κτιρίων που στεγάζουν γραφεία υπηρεσιών του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου φορέα, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας – καθώς επίσης και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος με ανάπτυγμα τραπεζοκαθισμάτων στον εσωτερικό ή εξωτερικό χώρο, με μικτό εμβαδόν μικρότερο από 100 τ.μ μπορούν να εξαιρεθούν μόνο από την υποχρέωση δημιουργίας προσβάσιμων χώρων υγιεινής για το κοινό, εφόσον αυτό προκαλεί δυσανάλογη επιβάρυνση στους ιδιοκτήτες τους.»
Κατ’ αρχήν συμφωνούμε απόλυτα με τον ομ. καθ. ΑΠΘ κ. Κυριάκο Παπαϊωάννου. Χωρίς να αμφισβητούμε ότι το άρθρο 26 είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και γνωρίζοντας τους συντάξαντες, θεωρούμε ότι ο χρόνος για διαβούλευση είναι ελάχιστος. Είχαμε ελάχιστο χρόνο να ενημερωθούμε και πόσο μάλλον να κάνουμε παρατηρήσεις. Ακολουθούν κάποιες παρατηρήσεις με την επιφύλαξη της ορθότητάς τους λόγω του ελάχιστου διαθέσιμου χρόνου:
1. Θα ήταν καλό να προστεθεί αναφορά και στους χώρους υγιεινής στην αρχική παράγραφο π.χ. «επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση καθώς και η ύπαρξη προσβάσιμων χώρων υγιεινής όπως προβλέπεται κάτωθι» (δηλαδή να θεωρείται απαραίτητη η ύπαρξη χώρου υγιεινής για να θεωρηθεί ένα κτίριο κατ’ αρχάς προσβάσιμο, κάτι που εννοείται βέβαια με βάση τα παρακάτω αλλά καλό είναι να αναφέρεται και στην αρχική παράγραφο).
2. Αντί για την έκφραση «ή/και» θα ήταν καλύτερο να χρησιμοποιείται η λέξη «και» για να μην υπάρχουν περιθώρια παρερμηνείας (αναφέρομαστε στα σημεία όπου χρησιμοποιείται η έκφραση «από άτομα με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενα άτομα»).
3. Θεωρούμε ότι η αναφορά στο ISO 21542-2011 και το ADA έχει μεν μια χρηστική λογική, αλλά μας απομακρύνει από τη λογική της κωδικοποίησης, ιδιαίτερα εφόσον ο κύριος στόχος του ΓΟΚ είναι ακριβώς αυτός. Καλύτερη πρακτική θα στο ΓΟΚ να γίνεται αναφορά μόνο στο «Σχεδιάζοντας για Όλους» και παράλληλα το «Σχεδιάζοντας για Όλους» να επικαιροποιείται με βάση τα προηγούμενα (ISO και ADA πόσο μάλλον όταν δεν αναφέρεται καν η ιεραρχική σχέση με την οποία θα πρέπει να τηρούνται αυτά) αλλά και να περιλάβει και άλλες οδηγίες σχεδιασμού όταν η υλοποίησή τους καταστεί νόμιμη (π.χ. τις οδηγίες σχεδιασμού «Όλοι στην άμμο»). Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αλλάζουν οι απαιτήσεις και να επικαιροποιούνται χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση του ΓΟΚ. Η λογική δηλαδή, θα πρέπει να είναι ότι θα πρέπει να τηρείται το «Σχεδιάζοντας για Όλους» στο οποίο να αναφέρεται ότι είναι σύμφωνο με το ISO και το ADA. Το «Σχεδιάζοντας για Όλους» θα πρέπει να θεωρείται κεντρικό σημείο αναφοράς για όλους. Θα είναι καλό, επίσης, να αναφέρεται το που μπορεί να βρεθεί το «Σχεδιάζοντας για Όλους» επικαιροποιημένο γιατί υπάρχει μια έκδοση στην παλαιά ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ, μια άλλη σε μορφή pdf στο ΥΠΕΚΑ, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχιση. Με τον τρόπο αυτό θα αποφύγουμε και το ενδεχόμενο ο κάθε μηχανικός στην Ελλάδα να διαλέγει κάτι από τα προηγούμενα (Σχεδιάζοντας, ISO, ADA κ.ο.κ.) και να θεωρεί ότι είναι σωστός και νόμιμος!
4. Για τους χώρους στάθμευσης, και επειδή πρόκειται για ένα νομικό κείμενο όπως ο ΓΟΚ, θα ήταν σκόπιμο να προστεθεί η φράση «ή τουλάχιστον ένας, εφόσον οι χώροι στάθμευσης είναι λιγότεροι από 20» γιατί έτσι όπως είναι γραμμένο μπορεί κάποιος να πει ότι μπορούσε να επιλέξει είτε 5% είτε 1 χώρο στάθμευσης(!) ανεξαρτήτως του αριθμού των θέσεων στάθμευσης των αρτιμελών.
5. Στην παράγραφο 2, καλό είναι να προστεθεί η φράση «ωφέλιμου φορτίου 250kgr.» επειδή έτσι όπως αναφέρεται κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι η ανυψωτική ικανότητα αναφέρεται στο μεικτό βάρος.
6. Ένα σχόλιο για το εξής σημείο: «Οι διαμορφώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή γίνονται σύμφωνα με τις σχετικές Οδηγίες, πρότυπα και κανονισμούς που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο 1 και θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το 2020, άλλως τα κτήρια θα θεωρούνται αυθαίρετα». Το θεωρούμε πολύ θετική κίνηση και αξίζουν συγχαρητήρια σε όποιον το σκέφτηκε!
7. Στην παράγραφο 6, στο σημείο «προσβάσιμα μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών σε συνδυασμό πάντοτε με κλίμακες» και επειδή πρόκειται για νομικό κείμενο, υπάρχει το ενδεχόμενο κάποιος να καταλάβει ότι θα πρέπει να τοποθετηθούν πάντοτε και κλίμακες όπου υπάρχει μηχανικό μέσο κάλυψης υψομετρικής διαφοράς. Προφανώς το νόημα είναι ότι όπου υπάρχουν κλίμακες θα πρέπει να υπάρχει και μηχανικό μέσο κάλυψης της υψομετρικής διαφοράς αλλά ίσως θα πρέπει να αλλαχθεί κάπως η διατύπωση ώστε αν δεν υπάρχει χώρος και για τα δύο να επιβάλλεται μηχανικό μέσο το οποίο προφανώς μπορεί να εξυπηρετήσει και αρτιμελείς.
8. Στο τέλος της παραγράφου 6, θα μπορούσε να προστεθεί η εξής παράγραφος: «Σε κάθε περίπτωση κατασκευής νέου ή ανακατασκευής υφιστάμενου πεζοδρομίου, τα σημεία αλλαγής κατεύθυνσης του θα πρέπει να διαμορφώνονται με κατάλληλη κλίση και με τρόπο τέτοιο ώστε να μην έχουν υψομετρική διαφορά από το οδόστρωμα στις απολήξεις τους, βάσει του «Σχεδιάζοντας για Όλους» (ή κάπως έτσι). Δηλαδή, αν επιβληθεί νομοθετικά ότι όποιος ανακτασκευάζει ή κατασκευάζει πεζοδρόμιο θα πρέπει να φέρνει τις γωνίες τους στο επίπεδο του οδοστρώματος σύμφωνα με το «Σχεδιάζοντας για Όλους» θα γίνει σταδιακά κοινή πρακτική και σταδιακά θα αρχίσουν να διαμορφώνονται προσβάσιμες αλυσίδες μεταφοράς ή θα μένουν λίγα σημεία στα οποία θα πρέπει να γίνει παρέμβαση ώστε να διαμορφωθεί προσβάσιμη αλυσίδα μεταφοράς. Η πρόβλεψη αυτή πρακτικά έχει μηδενικό κόστος!
9. Είναι πολύ σημαντικός, επίσης, ο διαχωρισμός σε υφιστάμενα και σε νέα κτίρια και η πρόβλεψη για ελαφρώς τροποποιημένες προδιαγραφές για τα υφιστάμενα. Κάποιος θα μπορούσε μαξιμαλιστικά να πει ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει κανένας διαχωρισμός, ωστόσο το αποτέλεσμα σε αυτήν την περίπτωση θα είναι σε υφιστάμενα κτίρια ο καθένας να αυτοσχεδιάζει γιατί για διαφορές της τάξης των 5εκ. θα μπορούσε να χρειαστεί ακόμα και επανακατασκευή φρεατίου! Η πρόβλεψη αυτή βοηθάει πάρα μα πάρα πολύ!!!
Όπως αναφέρθηκε, οι παραπάνω παρατηρήσεις έγιναν πολύ βιαστικά και για αυτό ίσως να μην είναι ολοκληρωμένες. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφέρουμε την ημερίδα της 21ης Ιουνίου 2011 η οποία διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από το ΤΕΕ/ΤΚΜ (Προσβασιμότητα δημόσιων χώρων και κτιρίων – Το Νομοθετικό Πλαίσιο και η Εφαρμογή του από την Τοπική Αυτοδιοίκηση) με αυτό ακριβώς το αντικείμενο. Στην ημερίδα συμμετείχαν στελέχη του δημοσίου τα οποία ασχολούνται επί σειρά ετών με την προσβασιμότητα και εξήχθησαν συμπεράσματα τα οποία αφορούν άμεσα τη συγκεκριμένη διαβούλευση. Τα συμπεράσματα αυτά καταγράφηκαν από τους γράφοντες και είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο (http://portal.tee.gr/portal/page/portal/teetkm/DRASTHRIOTHTES/EKDHLVSEIS/PROSEXEIS_EKDHLWSEIS/PROSVASIMOTHTA/Tab2/symperasmata_prosvasimotitas.pdf). Θα παρακαλούσαμε να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν.
Παρατηρήση 1: Σε σχέση με την παρατήρηση του κ. Κουρή: εφόσον γίνεται αναφορά στις οδηγίες σχεδιασμού «Σχεδιάζοντας για Όλους» αυτές από οδηγίες σχεδιασμού τρόπον τινά προβιβάζονται σε προδιαγρές νομοθετικά κατοχυρωμένες και σε αυτές γίνεται λεπτομερής αναφορά στα αναβατόρια (στο κεφάλαιο περί μηχανικών μέσων). Ωστόσο, θα πρέπει να επικαιροποιηθούν αφού εν τω μεταξύ έχει εξελιχθεί η τεχνολογία ιδιαίτερα όσον αφορά στον τρόπο κίνησης (π.χ. άλυσος αντί τυμπάνου).
Παρατήρηση 2: Σε σχέση με την παρατήρηση του κ. Χαραλαμπάκου: προφανώς ο Ν2831/2000 (ΦΕΚ 140/Α΄/13-06-2000) δεν θα ισχύει με τη δημοσίευση του υπό διαβούλευση νέου ΓΟΚ, και μαζί και η παρ. 6 στην οποία γίνεται αναφορά. Διαφωνούμε με τη διατήρησή της επειδή πρακτικά αυτό θα σημαίνει ότι δεν θα προβλέπεται κάθετη προσβασιμότητα για τα υφιστάμενα κτίρια (κάτι το οποίο δεν μπορεί να γίνει παραδεκτό)!
Με τιμή,
Δρ. Δημήτριος Ναλμπάντης (ΠΜ),
Υπεύθυνος Γραφείου Προσβασιμότητας ΑμεΑ ΑΠΘ,
και,
Ολίβια Καραγιάννη (ΑΜ)
Υπεύθυνη Τμήματος Προσβασιμότητας Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (πρώην)
Να προβλεφθούν οι κανονισμοί που θα πρέπει να πληρούν τα αναβατόρια.
Να αποσαφηνισθεί πλήρως η ισχύ ή η καταργηση του άρθρου 28 του Ν 2831/2000, παρ 6 ως προς την εξαιρεση προσβασιμότητας στον όροφο καταστημάτων συνάθροισης ή υγειονομικου εδιαφεροντος ,για τα υφιστάμενα κτιρια μεχρι την ισχυ του παρόντος .
Αποψη μου είναι να μην καταργηθεί η εξαιρεση ,
Να ισχύει δηλαδή η εξαίρεση προσβασιμότητας στους ορόφους
επάνω από το ισόγειο .
Θεωρώ ειλικρινά ότι για ένα τέτοιο σοβαρό θέμα, ένα κράτος που σέβεται στοιχειωδώς τον εαυτό του, θα έπρεπε να δώσει τουλάχιστον δύο μήνες διαβούλευσης.Κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί τους λόγους για τους οποίους θέματα που χρονίζουν επί δεκαετίες έρχονται με αυτής της μορφής τις συνοπτικές διαδικασίες
Υπάρχουν πολλές ρυθμίσεις που αντιμετωπίζονται με τον Κτιριοδομικό Κανονισμό ή άλλους ισχύοντες Ελληνικούς Κανονισμούς ή και Ευρωπαϊκά πρότυπα.Φαίνεται ότι δεν έγινε καμία προσπάθεια συγκριτικής μελέτης για να μην υφίστανται αντιφάσεις ή επικαλύψεις.
Όλα τα παρόμοια σχέδια Κανονισμών (Regulations Drafts) διεθνώς φέρουν και τα ονόματα των συντακτών.
το ΤΕΕ εξακολουθεί να θεωρείται τεχνικός σύμβουλος της πολιτείας;;
Κυριάκος Παπϊωάννου
ομότιμος καθηγητής Οικοδομικής,Πυροπροστασίας και Φυσικής των κτιρίων του Α.Π.Θ