Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Η επίτευξη των εθνικών ενεργειακών στόχων τόσο για το 2020 όσο και στο μακροχρόνιο ορίζοντα, του 2050, απαιτεί το σχε-διασμό, την υιοθέτηση, καθώς και την παρακολούθηση εφαρ-μογής και την αξιολόγηση μέτρων ενεργειακής πολιτικής, ικανών να δημιουργήσουν το πλαίσιο για την εξέλιξη του μίγματος της ηλεκτροπαραγωγής και των τάσεων στους τομείς τελικής κατανάλωσης ενέργειας, σύμφωνα με τους άξονες του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού.
Τα μέτρα ενεργειακής πολιτικής, οφείλουν να έχουν συνέ-χεια καθ’ όλη τη χρονική περίοδο μέχρι και το 2050, να λαμβά-νουν υπόψη και να προσαρμόζονται τόσο σε οικονομικά μεγέθη όσο και στην τεχνολογική εξέλιξη, ενώ οφείλουν παράλληλα να είναι παρεμβατικά και στρατηγικά, όπου απαιτείται, ώστε να διαμορφώνουν τις δομές και το πλαίσιο για να υπάρχει σύγκλιση με τους άξονες του οδικού εθνικού ενεργειακού χάρτη. Προφανώς, ειδικά για τα μέτρα στους τελικούς τομείς ενερ-γειακής χρήσης, η χρονική περίοδος υιοθέτησης και εφαρμογής αυτών θα διαφέρει ανάλογα με την τεχνολογική και εμπορική τους ωριμότητα, ενώ η εφαρμογή των όποιων κανονιστικών μέτρων δεσμευτικού χαρακτήρα θα πρέπει πρώτα να έχει διασφαλίσει τόσο την τεχνική εφικτότητα όσο και το μεσοπρό-θεσμο συνολικό οικονομικό όφελος που προκύπτει από την εφαρμογή τους.
Τα μέτρα αυτά αφορούν σε:
• παρεμβάσεις/αλλαγές κυρίως στο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο,
• έργα υποδομών,
• ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς καθώς και χρημα-τοδοτικών εργαλείων ή/και κινήτρων,
• υιοθέτηση και προώθηση νέων ενεργειακών τεχνο-λογιών με προστιθέμενη αξία,
• εκπαίδευση και επιμόρφωση επαγγελματικών ή/και κοινωνικών ομάδων,
• δράσεις ενημέρωσης και προώθησης για την αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς,
• ανάπτυξη ενός μηχανισμού για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μέτρων ε-νεργειακής πολιτικής.
Προφανώς σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου και δεσμευτικού ρυθμιστικού πλαισίου για την επίτευξη περιβαλλοντικών και ενεργειακών στόχων, έχει και θα συνεχίσει να έχει καταλυτικό ρόλο ως προς την ανάπτυξη και διείσδυση τόσο των τεχνολογιών ΑΠΕ όσο και των τεχνολογιών βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση.
Ειδικά για την περίοδο μέχρι το 2020, η εφαρμογή πολλών από τα περιγραφόμενα μέτρα θα περιοριστεί σε πιλοτικές δράσεις για την αποτίμησή της τεχνολογικής προόδου, στο σχεδιασμό και διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, καθώς και στην σταδιακή ανάπτυξη των μηχανισμών της αγοράς.
Τέλος, τα μέτρα ενεργειακής πολιτικής θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επικαιροποιούνται, να προσαρμόζονται, ακόμη και να καταργούνται/αντικαθιστώνται ανάλογα με τις εξελίξεις τόσο σχετικά με την επίτευξη των εθνικών ενεργειακών στόχων, όσο και με τις διαμορφούμενες συνθήκες στο διεθνές περιβάλλον σε θέματα τεχνολογιών, κανονισμών και ενεργειακής αγοράς γενικότερα.
Στις ενότητες που ακολουθούν, παρουσιάζονται τα αντί-στοιχα μέτρα ενεργειακής πολιτικής που προβλέπονται για τους τομείς τελικής ενεργειακής κατανάλωσης και τους τομείς ενεργειακής αγοράς.
IV.1. Μέτρα πολιτικής στην τελική κατανάλω-ση ενέργειας
Τα μέτρα πολιτικής στην τελική κατανάλωση ενέργειας, αποτελούν ουσιαστικά συνέχεια και εξέλιξη των αντίστοιχων μέτρων που έχουν ήδη παρουσιαστεί στο 1ο και 2ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση (ΣΔΕΑ) και τα οποία έχουν ποσοτικοποιηθεί, ως προς τα ενεργειακά τους οφέλη, μέχρι και το 2016 ώστε να επιτυγχάνεται ο εθνικός στόχος για εξοικονόμηση ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 9% σε σχέση με τη μέση ετήσια τελική ενεργει-ακή κατανάλωση της περιόδου αναφοράς (2001-2005), σύμ-φωνα με τα όσα προβλέπει η Οδηγία 2006/32/ΕΚ. Επισημαίνεται ότι σημαντικός αριθμός από τα μέτρα αυτά έχουν ήδη ληφθεί υπόψη για την επίτευξη των εθνικών ενεργειακών στόχων για το 2020, σύμφωνα και με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ, ενώ όπως είναι φυσικό περιγράφονται και μέτρα που η εφαρμογή τους θα είναι εφικτή σε χρονικό ορίζοντα μετά το 2020, καθώς απαιτείται πέρα από επιπρόσθετες κανονιστικές παρεμβάσεις, η τεχνολογική και εμπορική ωρίμανσή τους.
Οι άξονες σχεδιασμού αυτών των μέτρων, έχουν λάβει υ-πόψη το διαφαινόμενο και υπολογισμένο δυναμικό για εξοικο-νόμηση ενέργειας και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τελικούς τομείς κατανάλωσης, ενώ έχουν επιπλέον αναλυθεί και σε οριζόντια μέτρα ή μέτρα ειδικού ενδιαφέροντος (π.χ. δημόσιος τομέας). Οι τομείς με το μεγαλύτερο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας είναι τα κτίρια, οι μεταφορές, και η βιομηχανία.
Στο πλαίσιο αναγωγής αυτών των μέτρων για τη χρονική περίοδο μέχρι και το 2050, παρουσιάζονται μέτρα και πολιτικές που εξετάζονται ανά χρονική περίοδο ανάλογα με την πορεία επίτευξης του δυναμικού για εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και του διαμορφούμενου οικονομικού και τεχνολογικού πλαισίου αναφοράς.
IV.1.1. Κτίρια
Ο σχεδιασμός, η υιοθέτηση και η εφαρμογή μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα, κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικά για την επίτευξη των ενεργειακών και περιβαλλοντικών στόχων του ενεργειακού συστήματος μέχρι το 2050. Βασική απαίτηση είναι η επίτευξη τελικά της διατήρησης έως και μείωσης της ζήτησης στην τελική κατανά-λωση ενέργειας παρά τη σημαντική αύξηση του κτιριακού αποθέματος καθώς και του αριθμού των οικιακών συσκευών που καταναλώνουν ενέργεια.
Το σημαντικότερο εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση θα αποτελέσει ο κανονισμός ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ο οποίος οφείλει να επικαιροποιείται ανάλογα με τις εξελίξεις στις εκάστοτε περιόδους αναφοράς, η τεχνολογική πρόοδος ως προς το βαθμό απόδοσης των κύριων συστημάτων που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών απαιτήσεων στα κτίρια, καθώς και η ολοκληρωμένη ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς (όπως οι Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσίων-ΕΕΥ και τα ενεργειακά πιστοποιητικά) τα οποία θα διαμορφώσουν σταδιακά μια νέα αντίληψη ως προς τη σημασία της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων.
Συγκεκριμένα, οι θεσμικές παρεμβάσεις που αφορούν στην ενεργειακή πιστοποίηση των κτιρίων, αναμένεται να συνεισφέρουν σημαντικά προς την κατεύθυνση βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ενώ ο στόχος για νέα κτίρια που θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο της πρωτογενούς ενεργειακής κατανάλωσής τους με συστήματα παροχής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αναμένεται όταν εφαρμοστεί να αναδιαρθρώσει ριζικά την ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων.

Ειδικότερα, για την περίοδο μετά το 2020 που θα έχει ε-δραιωθεί τόσο ο μηχανισμός των ενεργειακών πιστοποιητικών, όσο και οι απαιτήσεις για κάλυψη των πρωτογενών ενεργειακών καταναλώσεων στα νέα κτίρια από εφαρμογές ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, θα πρέπει να αναπτυχθούν παράλληλα και οι απαραίτητες υποστηρικτικές δομές (π.χ. εκπαίδευση μηχανικών, αρχές ενεργειακών μελετών, αναμόρφωση οικοδομικών κανονισμών), ώστε να επιτευχθεί η σταδιακή βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων, όσο και η στροφή των χρηστών προς κτίρια βελτιωμένης ενεργειακής απόδοσης.
Παράλληλα, ήδη από τη δεκαετία 2010-2020 αλλά και στη συνέχεια, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην παροχή κινήτρων για την εφαρμογή ή/και αντικινήτρων για τη μη εφαρμογή, των μέτρων που προσδιορίζονται στα ενεργειακά πιστοποιητικά, ώστε να υπάρχει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός υποστήριξης της αγοράς προς πιο ενεργειακά αποδοτικά κτίρια.
Ωστόσο, όπως έχει αναγνωριστεί και σε επίπεδο ΕΕ, η ε-νεργειακή αναβάθμιση των υπαρχόντων κτιρίων αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση για την επίτευξη των στόχων εξοικο-νόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, καθώς η ενεργειακή συμπεριφορά του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος είναι αυτή που ουσιαστικά θα καθορίζει και το δείκτη ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, μείζονος σημασίας είναι το μίγμα των μέτρων που θα επιλεχθεί σε εθνικό επίπεδο ώστε ο ρυθμός ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων να είναι ικανός προκειμένου να επιτύχει τους επιμέρους ενεργειακούς στόχους.
Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων όμως, θα πρέπει να υποστηριχθεί και από ένα σύνολο οικονομικών και τεχνολογικών μέτρων που θα επιτρέπει στους χρήστες να επιλέξουν αυτές τις δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων που χρησιμοποιούν. Εξαίρεση αποτελεί ο δημόσιος τομέας, στον οποίο μπορεί να επιλεγεί η επίτευξη ενός δεσμευτικού ρυθμού ανακαίνισης για τις περιπτώσεις που τεκμαίρεται το τεχνικοοι-κονομικό όφελος,
Προς αυτήν την κατεύθυνση, η ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς, όπως ΕΕΥ και λευκά πιστοποιητικά, για την προώθηση ενεργειακά αποδοτικών υπηρεσιών θα βοηθήσει σημα¬ντικά προς αυτήν την κατεύθυνση, όπου και θα πρέπει να υποστηριχθούν κανονιστικά αλλά και οικονομικά. Επίσης η εγκατάσταση στο σύνολο των κτιρίων έξυπνων μετρητών, θα δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων μηχανισμών αγοράς (π.χ. ευέλικτα ενεργειακά τιμολόγια, προγράμματα διαχείρισης φορτίου), συνεισφέροντας περαιτέρω στην επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια. Στον ίδιο άξονα, μετά το 2020 αναμένεται να αναπτυχθεί σταδιακά ο μηχανισμός και οι απαραίτητες υποδομές/εφαρμογές, ώστε να μπορεί να υπάρξει άμεση σύνδεση/εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα για διαχείριση και κάλυψη της ηλεκτρικής ζήτησης, όπου και θα υπάρξει συγκεκριμένος τρόπος σύνδεσης με τον εκάστοτε οικιακό/εμπορικό μετρητή σε επίπεδο κτιρίου.

Ο τεχνολογικός παράγοντας επίσης θα έχει καθοριστικό ρόλο καθώς η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του οικιακού ηλεκτρονικού εξοπλισμού, όσο και η σταδιακή εμπορική ωρίμανση μικρών συστημάτων ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των ειδικών καταναλώσεων (kWh/m2) στον κτιριακό τομέα τόσο για θέρμανση όσο και για ηλεκτρισμό.
Αν και η ανάπτυξη και εμπορική διείσδυση τέτοιων «νέων» συστημάτων (π.χ. mCHP, solarcombi+, τριπαραγωγή, κυψέλες καυσίμου), αναμένεται να λάβει χώρα κύρια μετά το 2020, η χρήση αντλιών θερμότητας στον οικιακό τομέα θα παρουσιάσει ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς διείσδυσης καθ’ όλη την εξετα-ζόμενη περίοδο και τελικά θα καταλήξει να έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ως προς την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών α-ναγκών στον κτιριακό τομέα. Προφανώς, στην Ελλάδα οι ε-φαρμογές ηλιακών συστημάτων θα συνεχίσουν να έχουν βασικό ρόλο, όπου και με την πρόοδο της τεχνολογίας θα υπάρξει η δυνατότητα κάλυψης και άλλων ενεργειακών αναγκών (θέρμανση και ψύξη χώρου), πέρα της διαδεδομένης μέχρι σήμερα χρήσης για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης.
Έμφαση ωστόσο θα πρέπει να δοθεί και στην ανάπτυξη δικτύων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, όπου αυτό είναι τεχνικο-οικονομικά εφικτό, τομέας που υστερεί η Ελλάδα μέχρι σήμερα, ώστε να υπάρξει βέλτιστη αξιοποίηση τόσο του τοπικού δυναμικού, όσο και των τεχνολογικών δυνα-τοτήτων αξιοποίησής του. Προφανώς, το μέτρο αυτό θα πρέπει να υποστηριχθεί από τα απαραίτητα έργα υποδομής, από δράσεις ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο οικισμών, καθώς και σε χρηματοδοτικά εργαλεία/κίνητρα που θα επιτρέπουν τέτοιου είδους επενδύσεις.
Τα όποια θεσμικά και οικονομικά κίνητρα τελικά αναπτυχ-θούν, δεν θα είναι αρκετά από μόνα τους να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου για εξοικονόμηση ενέργειας καθώς ειδικά στον κτιριακό τομέα, ο παράγοντας ανθρώπινη συμπεριφορά έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ενεργειακών κα-ταναλώσεων. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η συνεχής υιοθέτηση και εφαρμογή μέτρων που σχετίζονται με την ενημέρωση και εκπαίδευση των καταναλωτών, προκειμένου να επιλέγουν κτίρια/προϊόντα με υψηλή ενεργειακή απόδοση, αλλά και να υιοθετούν αλλαγές στην συμπεριφορά τους ως προς τη χρήση και την κατανάλωση ενέργειας.
Η ανάπτυξη και κατάρτιση συστήματος πιστοποίησης για τους εγκαταστάτες συστημάτων ΑΠΕ και δομικών υλικών, αλλά και τεχνικών ενεργειακών προδιαγραφών για τα προϊό-ντα/συστήματα που βρίσκουν εφαρμογή σε κτίρια μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη διασφάλιση ποιότητας στην οικο-δομική διαδικασία, αλλά και στην περαιτέρω ενίσχυση ενερ-γειακά αποδοτικών επιλογών από τους καταναλωτές, όπως και η εκπαίδευση όλων των ειδικοτήτων των μηχανικών που σχετίζονται με την κατασκευή/ανακαίνιση κτιρίων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει δεσμευτική νομο-θεσία, πάνω στην οποία βασίζεται η εθνική ενεργειακή πολιτική στον κτιριακό τομέα και περιλαμβάνει οδηγίες που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας προϊόντων μέσω ενεργειακής σήμανσης και την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση. Η ανάπτυξη αυτού του θεσμικού πλαισίου είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να αναπροσαρμόζεται και να επεκτείνεται τα επόμενα χρόνια και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα αντίστοιχα θα βρίσκουν εφαρμογή οι όποιες αλλαγές αποφασίζονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και την επίτευξη, γενικότερα, εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα.
Ανάλογα με το είδος της κτιριακής εγκατάστασης, οικιακός τομέας ή τριτογενής και το καθεστώς/φορέα ιδιοκτησίας (π.χ. δημόσια κτίρια), ο σχεδιασμός των μέτρων ενεργειακής πολι-τικής μπορεί και να διαφέρει, έχοντας ως στόχο την προσαρμογή στις ειδικές παραμέτρους χρήσης και βαθμών ελευθερίας που καθορίζουν την ενεργειακή ζήτηση/κατανάλωση σε επίπεδο κτιρίου.
Προφανώς τα μέτρα στον τριτογενή τομέα θα πρέπει να αναπτυχθούν λαμβάνοντας υπόψη και τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού τριτογενή τομέα, και να δοθεί έμφαση και σε στοχο-θετημένα μέτρα όπου αυτό είναι εφικτό ανάλογα και με το εκτι-μώμενο δυναμικό για εξοικονόμηση ενέργειας (εμπορικά κτίρια, ξενοδοχεία, δημόσιος τομέας).
Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει τα προβλεπόμενα και πιθανά μέτρα ενεργειακής πολιτικής στον οικιακό και τριτογενή τομέα.

Πίνακας IV.1.1 Προβλεπόμενα ή/και προτεινόμενα μέτρα ενεργειακής πολιτικής στον κτιριακό τομέα

IV.1.2. Βιομηχανία
Ο βιομηχανικός τομέας είναι εξαιρετικά σημαντικός όσον αφορά στην οικονομική ώθηση αλλά και για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς παρουσιάζει σημαντικές ενεργειακές καταναλώσεις.
Ωστόσο, ο ιδιαίτερα ενεργοβόρος βιομηχανικό τομέας ο οποίος και εμπίπτει στο σύστημα εμπορίας ρύπων, έχει ήδη κινητοποιηθεί προς την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων, ενώ η συνέχιση του μηχανισμού στην πλήρη ανάπτυξή του όπως και προβλέπεται (και για βιομηχανίες εκτός συστήματος εμπορίας), αναμένεται μεσοπρόθεσμα να διασφαλίσει τη συνεχή ενεργειακή βελτίωση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων που εμπίπτουν σε αυτόν.
Επιτυχείς μηχανισμοί έχουν τεθεί σε εφαρμογή σε αρκετές χώρες, με μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα αποτε-λέσματα, και θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην επίτευξη αυξημένης ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο των επιμέρους βιομηχανικών τομέων και στην Ελλάδα. Συγκεκρι-μένα θα πρέπει να εξεταστεί και να προωθηθεί η εφαρμογή μηχανισμών λειτουργίας της αγοράς και μακροπρόθεσμων εθελοντικών συμφωνιών, με την παράλληλη δραστηριοποίηση και των ΕΕΥ, ώστε να αξιοποιηθεί περαιτέρω το δυναμικό για εξοικονόμηση ενέργειας με την εφαρμογή τεχνολογιών εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας. Συνδυαστική εφαρ-μογή προγραμμάτων ενεργειακών ελέγχων και ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας και συσχέτισής τους με τα ενεργειακά τιμολόγια, θα μπορούσε να κινητοποιήσει περαιτέρω το βιομηχανικό τομέα ενώ η ανάπτυξη διεθνών προτύπων (π.χ. ISO50001) θα συνεισφέρει σημαντικά προς την κατεύθυνση αυτή.
Ειδικά στην Ελλάδα, έμφαση πρέπει να δοθεί στην ολο-κληρωμένη ενεργειακή προσέγγιση και διαχείριση των βιομη-χανικών περιοχών, ώστε με την οργάνωση και συμπλήρωση των υποδομών των περιοχών αυτών να μπορεί να προωθηθούν εφαρμογές που συνεισφέρουν στην εξοικονόμηση ενέργειας.
Στον τομέα της βιομηχανίας η εξοικονόμηση προκύπτει από τη μείωση της κατανάλωσης στις ηλεκτρικές χρήσεις, από τη μείωση της κατανάλωσης στις θερμικές χρήσεις και από την αξιοποίηση εφαρμογών συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας και δικτύων θερμότητας/ψύξης.
Παράλληλα, ο βιομηχανικός τομέας σχετίζεται με μέτρα και πολιτικές που πρέπει να υιοθετηθούν ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης τεχνολογικού χαρα¬κτήρα και σε άλλους τελικούς τομείς χρήσης. Συγκεκριμένα, η εγχώρια βιομηχανική παραγωγή ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων θα πρέπει να υποστηριχθεί τόσο με οικονομικά όσο και επικοινωνιακά εργαλεία, ώστε να διευκολυνθεί η εμπορική τους ανάπτυξη και διείσδυση.
Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει τα προβλεπόμενα και πιθανά μέτρα ενεργειακής πολιτικής στη βιομηχανία.

Πίνακας.IV.1.2 Προβλεπόμενα ή/και προτεινόμενα Μέτρα Ενεργειακής Πολιτικής στη Βιομηχανία

IV.1.3. Μεταφορές
Η συνεχώς αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση στον τομέα των μεταφορών, τον καθιστά μαζί με τον κτιριακό τομέα, ως τον τομέα στον οποίο θα πρέπει να επικεντρωθούν οι περισ-σότερες από τις δράσεις ενεργειακής πολιτικής. Οι επιμέρους εξελίξεις στον συγκεκριμένο τομέα πρόκειται να ακολουθή¬σουν την κεντρική ευρωπαϊκή πολιτική για τις μεταφορές, όπως αυτή απεικονίζεται και στη λευκή βίβλο για τις μεταφορές (COM(2011) 144 final). Τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ενεργειακή ζήτηση στις μεταφορές εντείνουν την ανάγκη για αποδοτικότερο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή της ενεργειακής πολιτικής.
Υψίστης σημασίας είναι η προώθηση της διείσδυσης η-λεκτρισμού στις μεταφορές, ακολουθώντας και τις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις, ώστε η κατά μεγάλο ποσοστό καθαρή ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ να υποκαταστήσει μέρος των εισαγόμενων ρυπογόνων πετρελαιοειδών προϊόντων. Αυτή η μετάβαση ασφαλώς αναμένεται να επιτευχθεί σταδιακά και αφορά ειδικά την περίοδο μετά το 2020, όπου και αναμένεται να έχει ήδη επιτευχθεί τεχνολογική πρόοδος και μείωση του κόστους αγοράς και συντήρησης των οχημάτων αυτών. Απαραίτητη προϋπόθεση ωστόσο για την επίτευξη μεγάλης διείσδυσης ηλεκτρικών οχημάτων πέρα της θεσμικής υποστήριξης και της χρήσης οικονομικών κινήτρων, είναι και η ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών (δικτύου σταθμών ανεφοδιασμού) για την υποστήριξη της μετάβασης προς ηλεκτρικά οχήματα. Συνολικά το μερίδιο του ηλεκτρισμού στις οδικές μεταφορές, τόσο τις επιβατικές όσο και αγαθών με τη διείσδυση στην αγορά νέων τεχνολογιών (ηλεκτρικών και υβριδικών κινητήρων) θα αυξηθεί σημαντικά από το 2020 και μετά και ειδικά στις επιβατικές μετακινήσεις μικρών αποστάσεων θα αποτελεί την κυρίαρχη τεχνολογία μέχρι το 2050.
Επιπρόσθετα το σύνολο των μέσων σταθερής τροχιάς θα έχει εξηλεκτρισθεί έως το 2050, ενώ θα έχει κατακτήσει τόσο για τις επιβατικές μεταφορές όσο και για τις μεταφορές αγαθών, σημαντικά υψηλότερο μερίδιο στο επιμέρους μεταφορικό έργο, ένα γεγονός που θα απαιτήσει την ενίσχυση και ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, όπως προαναφέρθηκε.

Τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ενεργειακή ζή-τηση στις μεταφορές εντείνουν την ανάγκη για αποδοτικότερο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό και εφαρμογή της ενεργειακής πολιτικής.
Συγκεκριμένα, το μερίδιο των μέσων σταθερής τροχιάς θα αυξηθεί σημαντικά τόσο για τις επιβατικές μεταφορές όσο και για τις μεταφορές αγαθών. Για το λόγο αυτό, μελέτη και πρόνοια πρέπει να ληφθεί για τη μεταφορά αγαθών, όπου και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα τη λειτουργία τοπι-κών/περιφερειακών κέντρων διανομής και τη βέλτιστη λει-τουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων. Επιπρόσθετα, η μετα-κίνηση του κοινού μπορεί να συνδεθεί και να συνδυαστεί με τη χρήση και εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης, με την ανάπτυξη των κατάλληλων σχεδίων αστικής κινητικότητας.
Τα βιοκαύσιμα, ήδη κατά την περίοδο 2010-2020, αλλά και στη συνέχεια με την εμπορική διείσδυση βιοκαυσίμων νέας γενιάς, θα αντικαταστήσουν σημαντικό μερίδιο από τη χρήση πετρελαίου σε όλους τους μεταφορικούς κλάδους. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητο να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν μέτρα ολοκληρωμένης διαχείρισης των βιοκαυσίμων, που να αξιοποιούν τόσο το εγχώριο δυναμικό όσο και τις απαιτήσεις της αγοράς και τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Η προώθηση της εκπαίδευσης σε θέματα οικολογικής ο-δήγησης και αλλαγής της οδηγικής συμπεριφοράς σε συνδυ-ασμό με τη χρήση τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινω-νίας αποτελούν εργαλεία που μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της κατανάλωσης καυσίμου και της κινητικότητας άρα επίτευξης εξοικονόμησης ενέργειας. Η εκπαίδευση σε συνδυ-ασμό με την υλοποίηση των απαραίτητων έργων σχεδιασμού και υποδομής μπορούν να συνεισφέρουν στην μεταβίβαση του όγκου των μεταφορών σε πιο αποδοτικά μέσα και στην περαιτέρω ενίσχυση της χρήσης μέσων σταθερής τροχιάς.
Παράλληλα η αγορά (βιομηχανία και εμπορία οχημάτων, αλλά και χρήστες), μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης και προ-ώθησης συστημάτων ενεργειακής σήμανσης μπορεί να κα-θοδηγηθεί προς την αύξηση της ζήτησης και της διάθεσης ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων. Ιδιαίτερη έμφαση, σε επί-πεδο μέτρων για τον τομέα των μεταφορών, θα δοθεί στα μέσα διαχείρισης του μεταφορικού έργου στα αστικά κέντρα, καθώς και στην υποστήριξη μέσω κινήτρων ή/και αντικινή¬τρων για τη χρήση οχημάτων ανάλογα με την ενεργειακή τους κατανάλωση.
Η ριζική ωστόσο, αλλαγή στην ενεργειακή κατανάλωση και στη χρήση καυσίμων στον τομέα των μεταφορών θα επέλθει με την τεχνολογική πρόοδο τόσο για τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων, όσο και νέων κινητήρων (ηλεκτρικών, υβριδικών), όπου και σε συνδυασμό με συστήματα αποθή¬κευσης και εφοδιασμού (αμφίδρομου) θα υποστηρίξουν σε γενικότερο πλαίσιο τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης/κατανάλωσης και ως εκ τούτου θα πρέπει να υποστηριχθούν και με τα ανάλογα θεσμικά και οικονομικά μέτρα.
Ο ακόλουθος πίνακας παραθέτει τα προβλεπόμενα και πιθανά Μέτρα Ενεργειακής Πολιτικής στον τομέα των Μετα-φορών.

Πίνακας.IV.1.3 Προβλεπόμενα ή/και προτεινόμενα Μέτρα Ενεργειακής Πολιτικής στον τομέα των Μεταφορών

IV.1.4. Αγροτικός Τομέας
Τα μέτρα στον αγροτικό τομέα, θα εστιάσουν κύρια στη συνέχιση της αξιοποίησης του τοπικού δυναμικού ΑΠΕ για κάλυψη των ενεργειακών φορτίων (κύρια από βιομάζα, γεω-θερμία), ώστε να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση από το πετ-ρέλαιο. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να είναι κύρια οικονομικού χαρακτήρα (φοροαπαλλαγές, επιδοτήσεις) και θα πρέπει να συνδυαστούν και με δράσεις ενημέρωσης των αγροτών.
Παράλληλα, η βέλτιστη αξιοποίηση του δυναμικού για ε-νεργειακές καλλιέργειες θα πρέπει να υποστηριχθεί με θεσμικά εργαλεία, που θα αποβλέπουν στη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου.
Αντίστοιχη, μελέτη και πρόνοια με αυτή στον τομέα των μεταφορών, πρέπει να ληφθεί για τη μεταφορά αγροτικών προϊόντων για ενεργειακή χρήση (βιομάζα, οργ. υπολείμματα), όπου και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα τη λει¬τουρ-γία τοπικών/περιφερειακών κέντρων διανομής, ανοικτών πλατφόρμων διάθεσης τους, ανάπτυξης εφοδιαστικών αλυσίδων και υποστήριξης του πλαισίου αυτού από θεσμικά/κανονιστικά μέτρα.
Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει τα προβλεπόμενα και πιθανά Μέτρα Ενεργειακής Πολιτικής στον Αγροτικό τομέα.

Πίνακας.IV.1.4 Προβλεπόμενα ή/και προτεινόμενα Μέτρα Ενεργειακής Πολιτικής στον Αγροτικό τομέα

IV.2. Μέτρα πολιτικής στην ηλεκτροπαραγω-γή
Στην παρούσα ενότητα συνοψίζονται τα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμοστούν στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της εθνικής ενεργειακής πολιτικής όσον αφορά τη διασφάλιση του ομαλού εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για έργα υποδομών (επεκτάσεις δικτύων και διασυνδέσεις), αλλά και θεσμικά, κανονιστικά και οικονομικά μέτρα για την προώθηση της εθνικής στρατηγικής, σύμφωνα με τα προτεινόμενα σενάρια ανάπτυξης της παραγωγής (Κεφάλαιο ΙΙΙ)
IV.2.1. Μελλοντικές προσαρμογές στην αγορά ηλεκτρι-κής ενέργειας
Κατά τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια από την ΕΕ για τον εναρμονισμό των Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας των Κρατών – Μελών. Οι προσπάθειες αυτές, εκτός των άλλων, αποβλέπουν στο να διευκολύνονται οι α¬νταλλαγές ενέργειας μεταξύ των χωρών μέσω των διασυνοριακών Διασυνδέσεων των δικτύων Μεταφοράς, οι οποίες και επιδιώκεται να αυξηθούν. Ειδικότερα όσον αφορά στη χώρα μας, στο πλαίσιο των όσων προβλέπονται στην Οδηγία 2009/72/ΕΚ (του λεγόμενου «3ου ενεργειακού πακέτου»), εκτός από την υποχρέωση επιλογής ενός από τα προβλεπόμενα Σχήματα – Μοντέλα Οργάνωσης της Μεταφοράς, καθίσταται αναγκαία και η τροποποίηση του υφιστάμενου Σχήματος – Μοντέλου της Αγοράς, δεδομένου ότι από το 2015 προβλέπεται η εφαρμογή νέων κανόνων διασυνοριακού εμ-πορίου ενέργειας.
Στο πλαίσιο των νέων αυτών κανόνων, προβλέπεται η σταδιακή σύνδεση των επιμέρους Ευρωπαϊκών εθνικών αγο-ρών, με τελικό στόχο τη λειτουργία ενός ενοποιημένου χρημα-τιστηρίου στην Ευρώπη (χωρίς όμως την κατάργηση των επιμέρους εθνικών χρηματιστηρίων). Αυτό θα επιτευχθεί μέσω: (α) της τροποποίησης των κανόνων λειτουργίας και των παρεχόμενων προϊόντων όλων των χρηματιστηρίων ενέργειας, ώστε να προσαρμοστούν στο «Μοντέλο Στόχος» – EU Target Model (β) της σταδιακής σύζευξης των γειτονικών χρηματιστηρίων (μέσω των διασυνδέσεων), έτσι ώστε εάν δεν υπάρχει συμφόρηση στις διασυνδέσεις που τα συνδέουν, αυτά να έχουν την ίδια τιμή.
Προκειμένου η χώρα μας να εναρμονιστεί με τα ανωτέρω, θα απαιτηθεί σύντομα να ξεκινήσει ένας επανασχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με την κατάργηση του «υ-ποχρεωτικού pool» και την αντικατάστασή του με τέσσερις τουλάχιστον αγορές. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η χώρα μας, λόγω της συμμετοχής του ΔΕΣΜΗΕ στην εταιρία Common Action Services (CASK SA) θα κληθεί να εφαρμόσει μέχρι το τέλος 2012 κοινούς κανόνες στις διασυνδέσεις με την Ιταλία και την Βουλγαρία για την Intraday market.
IV.2.2. Δικτυακές υποδομές
IV.2.2.1 Οι προοπτικές ανάπτυξης του Συστήματος Με-ταφοράς
Οι προοπτικές ανάπτυξης του Συστήματος κατά τα επόμενα χρόνια διακρίνονται σε τρεις χρονικές περιόδους και αφορούν βασικά στα δίκτυα της ηπειρωτικής χώρας. Συγχρόνως όμως περιλαμβάνουν και τα έργα επέκτασης του Συστήματος για τη Διασύνδεση των νησιών του Αιγαίου.
Η εκτιμούμενη ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς, μέχρι το 2030, γίνεται με βάση τις υφιστάμενες προοπτικές ανάπτυξης της ζήτησης καθώς και της συμβατικής παραγωγής και των ΑΠΕ, όπως προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ.

Η περίοδος 2010-2020
1) Στην αρχή της περιόδου (μέχρι το 2014) εντάσσονται νέες μονάδες ΦΑ, στην Κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Η νέα αυτή συμβατική ισχύς έχει ως αποτέλεσμα τη χωροταξική εξισορρόπηση της παραγωγής-ζήτησης στο Σύστημα και συνεπώς τη σημαντική βελτίωση της λειτουργίας του. Οι σημαντικότερες από τις επεκτάσεις του δικτύου 400kV είναι κυρίως η προς Πελοπόννησο (μέχρι Μεγαλόπολη, αρχικά από Πάτρα και μετά από Κόρινθο) καθώς και η προς Εύβοια (Αλιβέρι).
Σημαντικές επεκτάσεις του δικτύου 150kV εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν κυρίως για να καλυφθούν οι ανάγκες που θα παρουσιαστούν λόγω της αναμενόμενης εκτεταμένης ανάπτυξης των ΑΠΕ.
2) Το επόμενο διάστημα 2015-20, εκτιμάται ότι δεν θα απαιτηθούν μεγάλες επεκτάσεις ή και ενισχύσεις του δικτύου 400kV, οπωσδήποτε δε θα εξαρτηθούν κυρίως από την χωρο-ταξική ανάπτυξη νέων ή/και την απομάκρυνση παλαιών λιγνι-τικών μονάδων στο βόρειο τμήμα της χώρας. Εκτιμάται επίσης ότι την περίοδο αυτή είναι ενδεχόμενο να ξεκινήσει και η κατασκευή της δεύτερης διασύνδεσης 400kV με την Βουλγαρία και ο διπλασιασμός της υφιστάμενης διασύνδεσης με την Ιταλία. Όσον αφορά δε στο δίκτυο 150kV αυτό θα αποκτά όλο και περισσότερο το ρόλο του «Δικτύου Κατανομής», με κυρίαρχες τις ανάγκες που θα προκύπτουν από την ανάπτυξη των ΑΠΕ.
3) Για την ορθολογική ανάπτυξη του δικτύου των διασυν-δέσεων των νησιών του Αιγαίου με το Σύστημα, εκπονήθηκε από τον ΔΕΣΜΗΕ Μελέτη Διασυνδέσεων των Νησιών του Αιγαίου στο Ηπειρωτικό Σύστημα, σύμφωνα με την οποία καλύπτεται το σύνολο των νησιών του Αιγαίου με τέσσερις «Διασυνδέσεις».
α) Τη διασύνδεση των Κυκλάδων, η οποία ήδη βρί-σκεται στο στάδιο ανάπτυξης από τη ΔΕΗ, με χρόνο έντα-ξης περί το 2015. Στη συνέχεια, ανάλογα και με την προ-οπτική της αξιοποίησης του γεωθερμικού δυναμικού της Μήλου, θα καθοριστεί και η επέκταση προς Μήλο ή και προς Σαντορίνη
(β) Τη διασύνδεση των νησιών του Β. Α. Αιγαίου (Λήμνου, Λέσβου και Χίου), μέσω βρόχου δικτύου. Η δι-ασύνδεση συνδυάζεται με την ανάπτυξη σημαντικής ι¬σχύος αιολικών πάρκων επί των νησιών.
(γ) Τη συγκεκριμένη περίοδο πρόκειται να υλοποιη-θούν και τα έργα διασύνδεσης της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα, η διασύνδεση της οποίας επίσης συνδυάζεται με την αξιοποίηση των μεγάλων δυνατοτήτων ανά¬πτυξης ΑΠΕ του νησιού. Η αναμενόμενη μετά την διασύνδεση μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ μεταβάλλει ριζικά τις συνθήκες ηλεκτροδότησης του νησιού, και συνεπώς και του υφιστάμενου προγραμματισμού της συμβατικής παραγωγής του νησιού. Η ακριβής διαμόρφωση του ηλεκτρικού συστήματος του νησιού θα εξαρτηθεί από την έκταση της αιολικής παραγωγής που θα αναπτυχθεί στο προσεχές μέλλον.
4) Η προβλεπόμενη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ κατά την περίοδο αυτή, η οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος θα προέλθει από Μη Ελεγχόμενες Πηγές (αιολικές, φωτοβολταϊκές), εκτι-μάται ότι θα απαιτήσει τη λήψη σειράς μέτρων που θα εξα-σφαλίζουν την καλή λειτουργία του Συστήματος.
5) Τέλος εκτιμάται ότι μέχρι το 2015 θα έχουν ολοκληρωθεί οι νέες αναβαθμίσεις των Κέντρων Ελέγχου του ΔΕΣΜΗΕ, ιδίως με την εγκατάσταση του Ολοκληρωμένου Ενεργειακού Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΕΠΣ), το οποίο περιλαμβάνει δύο κύρια τμήματα, ήτοι αφενός μεν την πλήρη αντικατάσταση του υφιστάμενου Συστήματος Ελέγχου-EMS, αφετέρου δε τη Λειτουργία της Αγοράς–MMS.
6) Οι όπως παραπάνω προβλέψεις θα διαφοροποιηθούν σημαντικά εφόσον προωθηθούν έργα ανάπτυξης των ΑΠΕ με κύριο εξαγωγικό χαρακτήρα (π.χ. Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ).

Η περίοδος 2020-2030
1) Οι απαιτήσεις κατασκευής νέας υποδομής δικτύου 400kV θα καθοριστούν κυρίως από τις τελικές αποφάσεις ανάπτυξης σταθμών της συμβατικής παραγωγής και την χω-ροταξική κατανομή τους, από την ανάπτυξη των διασυνδέσεων και φυσικά από την εξέλιξη των φορτίων και την ανάπτυξη των ΑΠΕ.
2) Κατά την περίοδο αυτή εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί αφενός μεν η Διασύνδεση των νησιών του Β. Αιγαίου, ΚΥΤ Φιλίππων–Λήμνου-Λέσβου–Χίου (εκτός αν έχει κατα¬σκευαστεί προηγουμένως), αλλά και η επέκταση του βρόχου του ΒΑ Αιγαίου, από Χίο, μέσω Ικαρίας και μέχρι Κω. Με την επέκταση αυτή εκτός των νησιών Ικαρίας και Σάμου, θα ενσωματωθούν στο Σύστημα σταδιακά όλα τα νησιά των Δωδεκανήσων. Παράλληλα θα μπορεί να αξιοποιηθεί το πλούσιο αιολικό δυναμικό της περιοχής και το γεωθερμικό δυναμικό της Νισύρου. Ταυτόχρονα μπορεί να γίνει διασύνδεση με το δίκτυο 150kV της Κρήτης, μέσω Κάσου–Καρπάθου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, εκτός από τη βελτίωση της λειτουργίας των δύο συστημάτων, δίδεται και η δυνατότητα αξιοποίησης και του αιολικού δυναμικού των νησιών αυτών.
3) Βασικής επίσης σημασίας για την εν λόγω περίοδο, κατά την οποία εκτιμάται ότι θα συνεχίζεται η αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ, είναι η εκπόνηση των απαραίτητων μελετών και η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών που θα εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του Συστήματος. Εκτιμάται ότι τα προβλήματα καλής λειτουργίας του Συστήματος, σε συνδυασμό και με τα μέτρα διαχείρισης των καταναλώσεων, θα αποτελούν βασικό κριτήριο για τον καθορισμό των χαρακτηριστικών της συμβατικής παραγωγής και των ανα¬γκών αποθήκευσης.

Η περίοδος 2030-2050
Κατά την περίοδο αυτή εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν με αυξανόμενο ρυθμό οι αλλαγές της βασικής δομής των σημε-ρινών Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας σε όλους τους το¬μείς ήτοι:
 Στην Χρήση και Διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας, όπου ριζικές αλλαγές θα προκύψουν από την επέ¬κταση της χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. στην ηλεκτροκίνηση) και παράλληλα από την επιδίωξη βελ-τιστοποίησης της διαχείρισης, στην οποία θα περι-λαμβάνεται και η τοπική – διανεμημένη παραγωγή.
 Στην διαμόρφωση και λειτουργία των δικτύων Διανομής ώστε να ανταποκρίνονται στην νέα σύνθεση και συμπεριφορά των Χρηστών ηλεκτρικής ενέργειας. («Έξυπνα Δίκτυα»).
 Στην διαφοροποίηση της σύνθεσης των πηγών παρα-γωγής με συνεχή προσπάθεια επαύξησης διείσδυσης των ΑΠΕ.
Οι παραπάνω αλλαγές θα έχουν άμεση επίπτωση τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην διαχείριση των δικτύων Μετα-φοράς, ιδιαίτερα μάλιστα αν ληφθεί υπόψη ότι θα λειτουργούν με βάση κανόνες ανταγωνισμού που θα καθορίζει η Αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα βασικός θα είναι ο ρόλος των διεθνών διασυνδέσεων και θα αυξάνει συνεχώς η ήδη υφιστάμενη τάση της κεντρικής διαχείρισης.
Η τεχνική διαχείριση των παραπάνω Συστημάτων Ηλεκ-τρικής Ενέργειας, ενώ θα διατηρούνται ή και θα επαυξάνονται οι απαιτήσεις για την «Ποιότητα Ισχύος» και γενικότερα την «Ποιότητα Εξυπηρέτησης των Χρηστών», θα απαιτήσει ση-μαντικές αλλαγές στην όλη τεχνολογία των δικτύων, όπως την επέκταση της χρήσης διατάξεων Ηλεκτρονικών Ισχύος, ευρύ-τερη ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης, σε τοπική και σε ευρύτερη κλίμακα, καθώς και την πιο εκτεταμένη χρήση του Συνεχούς Ρεύματος, οπωσδήποτε δε την ευρύτατη χρήση Πληροφοριακών Συστημάτων.

Σχήμα IV.2.1 Το Σύστημα Μεταφοράς όπως θα διαμορφωθεί μετά την επέκτασή του στο Αιγαίο (Πηγή: ΑΔΜΗΕ)

IV.2.2.2 Δίκτυα διανομής
Ανάπτυξη υποδομών Δικτύου
Με σκοπό την κάλυψη των αναγκών των νέων ηλεκτροδο-τήσεων την επερχόμενη πενταετία και τη βελτίωση της λει-τουργίας και της αξιοπιστίας του Δικτύου της, θα κατασκευά-ζονται ετησίως κατά μέσο όρο 1.800 χλμ. δίκτυα Μέσης Τάσης, 2.200 χλμ. δίκτυα Χαμηλής Τάσης και 3.200 Υποσταθμοί Μέσης τάσης προς Χαμηλή τάση.
Μέσα στην πενταετία θα κατασκευαστούν επιπλέον νέα κέντρα διανομής (Υποσταθμοί ΥΤ/ΜΤ) και θα κατασκευα¬στούν νέες καλωδιακές γραμμές ΥΤ.
Αυτοματισμοί Δικτύων
Στα επόμενα χρόνια προγραμματίζεται να εγκατασταθούν και να τεθούν σε λειτουργία δύο συστήματα διαχείρισης δι-κτύων διανομής (distribution management systems – DMS) για την Αττική και τα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Από τα κέντρα ελέγχου των συστημάτων αυτών (στην Αθήνα) θα ελέγχεται εξ αποστάσεως το δίκτυο διανομής μέσης τάσης της Αττικής και των Νησιών. Επίσης προωθείται η ανάπτυξη, βελτίωση & περαιτέρω συνεργασία των υφιστάμενων σύγχρονων συστημάτων τηλελέγχου του Δικτύου ΜΤ.
Σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS)
Σοβαρό έργο εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των λει-τουργιών της Διανομής είναι η εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών (Geographic Information System – GIS) στις Μονάδες της μέσα στην πεν-ταετία. Στόχοι του συστήματος είναι η βελτίωση της οικονομι-κότητας του Δικτύου και της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, η μείωση του λειτουργικού κόστους της δραστη-ριότητας Διανομής καθώς και η ικανοποίηση των νέων απαι-τήσεων (όπως είναι οι διεσπαρμένες συνδέσεις για παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας).
Έξυπνα δίκτυα & μετρητές
Η δημιουργία «ευφυών δικτύων» προωθείται στη Διανομή κυρίως μέσω της τηλεμέτρησης. Ήδη έχουν εγκατασταθεί «έξυπνοι» ψηφιακοί μετρητές στους πελάτες μέσης τάσης, από τους οποίους λαμβάνονται εξ αποστάσεως (από το κέ¬ντρο τηλεμέτρησης) όχι μόνο οι ενδείξεις τους αλλά και πληροφορίες σχετικά με το προφίλ της κατανάλωσης και την ποιότητα της παρεχόμενης ενέργειας.
Στη προσεχή πενταετία θα ολοκληρωθεί η εγκατάσταση 60.000 ψηφιακών μετρητών στους πελάτες χαμηλής τάσης με ισχύ από 85kVA και πάνω (πρόκειται κυρίως για εμπορικούς πελάτες, μικρομεσαίες βιομηχανίες και παραγωγούς ΑΠΕ). Επίσης προωθείται η τοποθέτηση άλλων 160.000 ψηφιακών μετρητών σε οικιακούς καταναλωτές η οποία θα ολοκληρωθεί σε 4 χρόνια.
Παράλληλα δοκιμάζονται εφαρμογές «ευφυών δικτύων» (με ευρυζωνική μετάδοση δεδομένων μέσω των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας) στις περιοχές της Λάρισας και του Λαυρίου, ώστε ακολούθως τα υπόψη συστήματα να επεκταθούν ευρύτερα.
IV.2.3. Η διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή
IV.2.3.1 Μέτρα πολιτικής για ΑΠΕ στην Ηλεκτροπαραγω-γή
Τα σενάρια που διαμορφώθηκαν και αναλύθηκαν στο κε-φάλαιο III έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό τη στροφή του ηλεκτρικού μίγματος προς πιο καθαρές μορφές, μέσω της υψηλής διείσδυσης τεχνολογιών ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή, αλλά και σταδιακή απόσυρση των μεγάλης κλίμακας σταθμών συμβατικών καυσίμων από το ηλεκτρικό μίγμα. Για το λόγο αυτό, θα απαιτηθούν μεγάλες προσπάθειες και σημα¬ντικές επενδύσεις για να ενισχυθεί η μαζική εγκατάσταση τεχνολογιών ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να καταστούν οικονομικά ανταγωνιστικές το συντομότερο δυνατό. Η εξέλιξη και διείσδυση των εγκατα¬στάσεων ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα σχετίζεται άμεσα με την εφαρμογή και εξέλιξη ενός ολοκληρωμένου και δεσμευτικού θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου, καθώς και την διασφάλιση καλύτερων και πιο ολοκληρωμένων μηχανισμών χρηματοδότησης για τεχνολογίες ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή. Όλες οι προσπάθειες σχεδιασμού και εφαρμογής μέτρων πολιτικής για τις ΑΠΕ σχετίζονται με αυτούς τους άξονες προτεραιότητας και ανάλογα με τα εμπόδια που πα-ρουσιάζονταν, την εξέλιξη της αγοράς και των τεχνολογιών των συστημάτων ΑΠΕ, γινόταν και γίνεται προσπάθεια για επικαιροποίηση και βελτιστοποίηση του θεσμικού και χρημα-τοδοτικού πλαισίου, ώστε να υποστηριχθούν τόσο οι εθνικοί στόχοι όσο και η μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό σύστημα.
Θεσμικό πλαίσιο – Αδειοδοτική διαδικασία
Με τον πρόσφατο Ν. 3851/2010 «Επιτάχυνση της ανάπ-τυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής», ουσιαστικά γίνεται προσπάθεια να επικαιροποιηθεί στο σύνολό του το θεσμικό πλαίσιο και η αδειοδοτική διαδικασία για τις ΑΠΕ, ώστε να προωθηθεί και να επιταχυνθεί η ανάπτυξή τους.
Βασικός στόχος του Νόμου είναι η αναδιάρθρωση, ορθο-λογικοποίηση και τελικά επιτάχυνση της αδειοδοτικής διαδι-κασίας των έργων ΑΠΕ. Ουσιαστικά στοιχεία αναδιάρθρωσης της αδειοδοτικής διαδικασίας αποτελούν οι αλλαγές που αφορούν
• στην απλοποίηση της διαδικασίας έκδοσης άδειας παραγωγής έργου ΑΠΕ, η οποία αφορά πλέον την τεχνικοοικονομική επάρκεια του συγκεκριμένου έργου ΑΠΕ και αποσυνδέεται από τη διαδικασία πε-ριβαλλοντικής αδειοδότησης,
• στη συγχώνευση σε μία ενιαία διαδικασία των δια-δικασιών Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περι-βαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ),
• στην εξαίρεση από την υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής ή άλλης διαπιστωτικής απόφασης ε-γκαταστάσεων ΑΠΕ που χαρακτηρίζονται από την κείμενη νομοθεσία ως μη οχλούσες ή χαμηλής ό-χλησης δραστηριότητας, επιταχύνοντας έτσι χιλιάδες μικρομεσαίες επενδύσεις,
• στην τροποποίηση, βελτίωση και συμπλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου των ΑΠΕ, καθώς και το συναφές με αυτό νομικό πλαίσιο, με βασικό στόχο την αποσαφήνιση κρίσιμων ρυθμίσεών του και την παροχή της δυνατότητας άμεσης και αποτελεσματικής εφαρμογής του, έτσι ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην απεμπλοκή μεγάλου αριθμού εν εξελίξει έργων ΑΠΕ
Παράλληλα με το Ν. 3851/2010, συστάθηκε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Αυτοτελής Ειδική Υπηρεσία Εξυπηρέτησης Επενδύσεων ΑΠΕ η οποία έχει ως ρόλο την παροχή πληροφοριών και τη συντονισμένη διεκπεραίωση των αιτημάτων επενδυτών, οι οποίοι ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν επενδύσεις για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Ο Ν. 3851/2010, επιφέρει επίσης σημαντικές αλλαγές στην τιμολόγηση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από μονάδες ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ, ορθολογικοποιώντας το ύψος της τιμολόγησης της παραγόμενης ενέργειας λαμβάνοντας υπόψη τεχνολογικές παραμέτρους, την πρόοδο της τεχνολογίας, χωροταξικά στοι-χεία και ανάγκες διασύνδεσης καθώς και τη χρήση ή όχι δη-μόσιας επιχορήγησης. Στο πλαίσιο αυτό το ΥΠΕΚΑ με από-φασή του την 1η Φεβρουαρίου του 2012 προχώρησε σε περα-ιτέρω μείωση των εγγυημένων τιμών της παραγόμενης ενέρ-γειας από φωτοβολταϊκά, η οποία συνυπολογίζει αφενός τη σημαντική μείωση του κόστους εγκατάστασης και τη βελτίωση της αποδοτικότητας της τεχνολογίας των φωτοβολταϊκών, αφετέρου δε την ιδιαίτερη οικονομική συγκυρία που δυσχερα-ίνει την επενδυτική δραστηριότητα. Η πρόταση έρχεται συ-μπληρωματικά και σε άλλες πρόσφατες ρυθμίσεις που έχει ανακοινώσει το ΥΠΕΚΑ για την ενίσχυση του χρηματοδοτικού μηχανισμού υποστήριξης της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και αφορούν την επιβολή έκτακτου τέλους στη λιγνιτική ηλεκ-τροπαραγωγή και την αξιοποίηση των εσόδων από τη διάθεση Δικαιωμάτων Εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Χρηματοδότηση επενδύσεων για εγκαταστάσεις ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή
Η διαμόρφωση ενός σταθερού και προβλέψιμου περιβάλ-λοντος για τη χρηματοδότηση επενδύσεων τεχνολογιών ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή είναι υψίστης σημασίας για την υλο-ποίηση των απαραίτητων επενδύσεων όπως αυτές προβλέ-πονται για την εξέλιξη του εθνικού ηλεκτρικού συστήματος. Είναι σαφές, ότι το ποσοστό των κεφαλαιουχικών επενδύσεων σε εγκαταστάσεις ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά στις επόμενες δεκαετίες, ενώ θα καλύ¬πτεται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα.
Μεγάλη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στη διαδικασία της βέλτιστης επιλογής ή/και συνδυασμού και προγραμματισμού χρηματοδοτικών μέσων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω της εφαρμογής μηχανισμών συνεργασίας. Συγκεκριμένα, τα μέσα χρηματοδότησης που θα επιλεγούν τελικά, αλλά και το ύψος χρηματοδότησης θα εξαρτάται από την πρόοδο της κάθε τεχνολογίας, το βαθμό ωρίμανσής της, τη μείωση του κόστους της, αλλά και την εξέλιξη και παρακο-λούθηση του κάθε έργου. Τα μέσα χρηματοδότησης αφορούν κύρια τη χρήση τιμολογίων παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ (feed in tariffs) επιχορηγήσεις αρχικού κεφαλαίου επένδυσης, δάνεια και εγγυήσεις δανείων, μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια και φοροαπαλλαγές, ενώ στα επόμενα χρόνια με την ωρίμανση των τεχνολογιών ΑΠΕ και τη μείωση του κόστους τους ο μηχανισμός εγγυημένων τιμών θα αντικατασταθεί με μηχα-νισμούς πιο κοντά στην αγορά, όπως ο μηχανισμός εγγυημένων διαφορικών τιμών ή ο μηχανισμός υποχρεωτικής ποσό¬στωσης και εμπορίας πράσινων πιστοποιητικών.
Με την επιλογή και ανάπτυξη των απαραίτητων χρηματο-δοτικών μηχανισμών και τον κατάλληλο συνδυασμό αυτών, ή και τη μετάβαση από το ένα μέσο χρηματοδότησης στο άλλο μπορεί να γίνει εφικτή η μετρίαση των επενδυτικών ρίσκων, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε τεχνολογικούς ή κανονιστικούς παράγοντες, αλλά και η διατήρηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος ως προς τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ.
Επιπλέον, έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη μηχανισμών ιδιωτικής χρηματοδότησης, όπως για παράδειγμα η «συλλογική χρηματοδότηση» σε τοπικό επίπεδο, κατά την οποία οι τοπικές κοινωνίες διατίθενται να συμμετέχουν στην επένδυση ενός έργου, να μοιραστούν τους επενδυτικούς κινδύνους, απολαμβάνοντας την παραγόμενη ενέργεια σε πολύ χαμηλή τιμή, ή εισπράττοντας μέρος των κερδών του έργου.
Κατευθύνσεις μέτρων ενεργειακής πολιτικής εγκαταστάσεων ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή
Βασικοί άξονες των μέτρων πολιτικής για τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ τα επόμενα χρόνια θα είναι η συνεχής προσπάθεια για περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας μέσω της απλοποίησης των διαδικασιών και της άρσης διοικητικών εμποδίων, η σταθεροποίηση του επενδυτικού περιβάλλοντος μέσω των γενικότερων αναπτυξιακών και φορολογικών πολιτικών, η ορθολογική υποστήριξη μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων, η συγκράτηση του κόστους για τον καταναλωτή και τα δημοσι-ονομικά καθώς και η διευκόλυνση της τραπεζικής χρηματοδό-τησης των έργων μέσω των μέτρων που λαμβάνονται και αφορούν ιδίως τους όρους και το χρόνο διάρκειας των συμ-βάσεων αγοραπωλησίας ανανεώσιμης ενέργειας.
IV.2.3.2 Επιπτώσεις της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ στο Ηλεκτρικό Σύστημα και προτεινόμενα μέτρα
Βασικό χαρακτηριστικό των Συστημάτων ηλεκτρικής ε-νέργειας είναι η σταθερότητα της συχνότητας της παραγόμενης τάσης, η οποία στις μονάδες συμβατικής παραγωγής επιτυγχάνεται με τον έλεγχο του ρυθμού της ροής της πρωτο-γενούς πηγής («έλεγχος ροής καυσίμου»). Η δυνατότητα αυτή δεν υφίσταται προφανώς στις σημαντικότερες των μονάδων ΑΠΕ, (π.χ. ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, αποκαλούμενες και «Μη Ελεγχόμενες ΑΠΕ») με συνέπεια να απαιτείται η συνεχής «αντιστάθμιση» των μεταβολών της παραγωγής τους μέσω των συμβατικών μονάδων παραγωγής ή άλλων μέσων που έχουν δυνατότητα αποθήκευσης και παραγωγής (π.χ. μονάδων αντλησιοταμίευσης ή συσσωρευτών). Γενικότερα η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ αφενός μεν επηρεάζει άμεσα την επιλογή των λειτουργικών χαρακτηριστικών και συνεπώς και την σύνθεση της συμβατικής παραγωγής, αφετέρου δε τον όλο τρόπο εποπτείας και ελέγχου της λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος.

Οι παραπάνω επιπτώσεις στη συχνότητα και την ευσταθή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος είναι και οι δυσκο-λότερες να αντιμετωπιστούν. Επιπλέον υπάρχουν και επι-πτώσεις στα τοπικά δίκτυα Μεταφοράς και Διανομής, οι οποίες όμως αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα εφόσον γίνουν έγκαιρα οι κατάλληλες επεκτάσεις και ενισχύσεις των γραμμών και υποσταθμών του δικτύου.
Η απόρριψη παραγωγής ΑΠΕ (πρακτικά αιολικής), σύμ-φωνα και με την διεθνή πρακτική αλλά και όσα έχουν ήδη εφαρμοστεί στα νησιά μας, γίνεται αποδεκτή μόνο ως έκτακτο μέτρο που λαμβάνεται σε ακραίες περιπτώσεις, δεν πρέπει όμως να υπερβαίνει μερικές μονάδες (%) της ετήσιας παρα-γωγής (π.χ. μέχρι 2%-3%). Μεγαλύτερες περικοπές, πέραν του ότι σύμφωνα με το Ν. 3851/2010 θα συνεπάγονται οικονομικές επιβαρύνσεις του συνόλου των καταναλωτών, (δεδομένου ότι προβλέπεται αποζημίωση για την απορριπτόμενη ενέργεια), δυσχεραίνουν σημαντικά την όλη διαχείριση του Συστήματος και οδηγούν σε δικαιολογημένα παράπονα.
Από τα αναφερόμενα παραπάνω προκύπτει η ανάγκη συνεχούς προσομοίωσης της λειτουργίας του Συστήματος κατά τα επόμενα χρόνια, ώστε να λαμβάνονται έγκαιρα τα απαιτούμενα μέτρα. Ειδικότερα αφενός μεν θα πρέπει να ανακαθορίζεται ο τρόπος διαχείρισης των υφιστάμενων με-γάλων υδροηλεκτρικών καθώς και των μονάδων με δυνατότητα αντλησιοταμίευσης, αφετέρου δε είτε να δημιουργούνται νέες μονάδες αποθήκευσης είτε να εγκαθίστανται έγκαιρα «ευέλικτες» θερμικές μονάδες, όπως είναι οι αεριοστρόβιλοι.
IV.2.4. Επιπτώσεις από τυχόν καθυστερήσεις και α-στοχίες
Βασικές αιτίες για την καθυστέρηση της υλοποίησης των έργων είναι η δυσχέρεια άντλησης οικονομικών πόρων (κυρίως λόγω της υπάρχουσας κρίσης) και οι σχετικές αντιδράσεις εξωτερικών παραγόντων (τοπικές κοινωνίες, φορείς κλπ.).
Οι επιπτώσεις από τις καθυστερήσεις εκτέλεσης των έργων των Δικτύων Μεταφοράς και Διανομής μπορεί να είναι:
• Η αδυναμία έγκαιρης σύνδεσης μεγάλων σταθμών παραγωγής με ενδεχόμενο αποτέλεσμα την αδυναμία κάλυψης της ζήτησης.
• Η ύπαρξη δυσκολιών για την επαρκή ηλεκτροδότηση ή και τη σύνδεση νέων χρηστών στις συγκεκριμένες περιοχές που χρειάζονται νέοι Υ/Σ και κέντρα διανομής.
• Η αδυναμία επίτευξης του γενικού στόχου για βελ-τίωση της ποιότητας της παρεχόμενης ενέργειας.
• Η αδυναμία περαιτέρω μείωσης του λειτουργικού κόστους των δικτύων.
• Η ύπαρξη μειωμένης ικανότητας απορρόφησης δι-εσπαρμένης παραγωγής ΑΠΕ.
• Η αδυναμία επιτάχυνσης, στον επιθυμητό βαθμό, της ικανοποίησης των αιτημάτων παραγωγών ΑΠΕ για νέες συνδέσεις.
IV.3. Μέτρα πολιτικής για την αγορά του φυ-σικού αερίου
Τα προηγούμενα χρόνια ολοκληρώθηκε και τέθηκε σε λει-τουργία ένα σύγχρονο σύστημα μεταφοράς και διανομής Φ.Α., που ανέδειξε την Ελλάδα ως μια ταχέως αναδυόμενη αγορά και δημιούργησε τις προϋποθέσεις εκδήλωσης σημαντικού επενδυτικού ενδιαφέροντος τόσο στον τομέα της ηλεκ-τροπαραγωγής, όσο και στο τομέα της ανάπτυξης και εκμε-τάλλευσης των δικτύων διανομής σε μεγάλα αστικά κέντρα μέσω των Εταιρειών Παροχής Αερίου. Προκειμένου να επιτε-υχθούν οι στόχοι της εθνικής ενεργειακής πολιτικής για την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς Φ.Α. και η επέκταση της χρήσης του σχεδόν σε όλους τους τομείς της τελικής κατανά-λωσης στις επόμενες 2 δεκαετίες αφενός και αφετέρου για να διασφαλιστεί μια συντεταγμένη και ομαλή πορεία μετάβασης της Ελλάδας σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλού άνθρακα μέχρι το 2050, προτείνονται μέτρα που αφορούν στη(ν):
• βελτίωση της εσωτερικής αγοράς Φ.Α.,
• ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού,
• ενίσχυση και επέκταση των υφιστάμενων υποδομών,
• μετάβαση στην εποχή των νέων/καινοτόμων τεχνο-λογιών χρήσης στον τομέα του φυσικού αερίου.
IV.3.1. Η αγορά φυσικού αερίου
Το 2010, αξιοποιώντας και τη διεθνή συγκυρία διαφορο-ποίησης των τιμών μεταξύ μακροχρόνιων συμβολαίων και spot αγορών, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εισαγωγές φυσικού αερίου από ιδιωτικούς φορείς μέσω παραδόσεων φορτίων LNG στον τερματικό σταθμό της Ρεβυθούσας. Τα γεγονός αυτό, παρά τον συγκυριακό του χαρακτήρα, δημιούργησε συνθήκες ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά. Στην κατεύθυνση αυτή και για την περαιτέρω ενίσχυση στις επόμενες δύο δεκαετίες της αγοράς της αγοράς φυσικού αερίου τα μέ¬τρα πολιτικής θα πρέπει να κινηθούν στους ακόλουθους άξονες:
• Ενίσχυση της ανάπτυξης του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Το εγκεκριμένο πρόγραμμα ανά-πτυξης του ΕΣΦΑ και ιδιαίτερα η εγκατάσταση σταθμού συμπίεσης στον κεντρικό αγωγό στη Ν. Μεσημβρία, η 2η αναβάθμιση του τερματικού σταθ-μού ΥΦΑ της Ρεβυθούσας και οι προγραμματισμένες επεκτάσεις για την τροφοδοσία νέων περιοχών και νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής (ενότητα IV.3.3) θα προσφέρουν τη δυνατότητα περαιτέρω διείσδυσης του φυσικού αερίου, ενίσχυσης της ασφάλειας εφοδιασμού και ανάπτυξης του ανταγωνισμού μέσω της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας
• Ανάπτυξη των δικτύων διανομής σε νέες περιοχές. Στο πλαίσιο του σχεδιασμού της η ΔΕΠΑ προ-γραμματίζει τη σύσταση τριών νέων Εταιρειών Παροχής Αερίου στις περιοχές της Στερεάς Ελλά-δας, της Κεντρικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης και σε μετέπειτα φάση των ΕΠΑ Πελοποννήσου και Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Παράλληλα προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη της χρήσης του φυσικού αερίου στις αστικές περιοχές των υφιστάμενων ΕΠΑ. Το θεσμικό πλαίσιο παρέχει την αναγκαία ευελιξία για τη δραστηριοποίηση ενδιαφερομένων φορέων στην ανάπτυξη δικτύων διανομής και σε άλλες περιοχές.
• Ανάπτυξη νέων υποδομών, ιδιαίτερα σε τομείς που ενισχύουν την ασφάλεια εφοδιασμού και την κάλυψη των αναγκών της αγοράς. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης φυσικού αερίου. Στη σύγχρονη βιομηχανία του φυσικού αερίου ο ρόλος των υπόγειων αποθηκών είναι πολλαπλός και σημαντικός. Η χρησιμοποίησή τους γίνεται για λόγους ασφάλειας εφοδιασμού (στρατηγικό απόθεμα) και για εμπορικές χρήσεις (αντιμετώπιση διακυμάνσεων ζήτησης, ευελιξία τροφοδοσίας μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων, εκμετάλλευση ευκαιριών λόγω συγκυριακής διαφοροποίησης τιμών). Άμεση προτεραιότητα δίνεται στη διαμόρφωση των κατάλληλων προϋποθέσεων (με βάση τη νομοθεσία) για την ανάπτυξη υπόγειας αποθήκης στο σχεδόν εξαντλημένο κοίτασμα στη Ν. Καβάλα).
• Διείσδυση του φυσικού αερίου και σε νέες αγο-ρές/χρήσεις, όπως είναι η χρήση του φυσικού αερίου στην κίνηση οχημάτων. Στην αγορά αυτή έμφαση θα δοθεί όχι μόνο στη χρήση του φυσικού αερίου στα μεγάλα οχήματα (αστικές συγκοινωνίες, α-πορριμματοφόρα) αλλά και σε μικρότερα δημόσιας ή ιδιωτικής χρήσης οχήματα.
• Η ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου στην αγορά του φυσικού αερίου, που αναμένεται να ενισχύσει το πλαίσιο και τους όρους λειτουργίας του ανταγω-νιστικού περιβάλλοντος στον τομέα του φυσικού αερίου σε όφελος του κοινωνικού συνόλου.
• Στην κατεύθυνση αυτή θα απαιτηθεί και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος στο δίκτυο μεταφοράς συνεπικουρούμενο από ευφυή μετρητικά συστήματα, προκειμένου να βελτισ-τοποιηθεί η λειτουργία του ΕΣΦΑ αφενός και αφε-τέρου να καταστεί εφικτή η δημιουργία μιας δευτε-ρογενούς ΕΑΦΑ.
IV.3.2. Ασφάλεια εφοδιασμού και ρόλος του φυσικού αερίου
Το υφιστάμενο εθνικό σύστημα μεταφοράς μέσω των τριών σημείων εισόδου (Σιδηρόκαστρο, Κήποι Έβρου, Αγ. Τριάδα) καλύπτει την εγχώρια ζήτηση τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, λαμβάνοντας υπ’ όψη τόσο τους πραγματικούς περιορισμούς μεταφοράς του φυσικού αερίου στα σημεία εξόδου στο νότο, όσο και εκείνους που αφορούν τη δυναμικότητα των ανάντη συστημάτων φυσικού αερίου. Ο βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου στη χώρα παραμένει η ΔΕΠΑ, η οποία μέσω τριών μακροχρόνιων συμβάσεων τρο-φοδοτεί την εγχώρια αγορά εισάγοντας αέριο από τη Ρωσία (Gazprom), την Αλγερία (Sonatrach) και την Τουρκία (Botas). Η ολοκλήρωση της διασύνδεσης του ελληνικού με το τουρκικό σύστημα μεταφοράς το 2007 κατέστησε δυνατή την περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας της ελληνικής αγοράς. Η δίοδος αυτή παρέχει τη μοναδική προς το παρόν δυνατότητα διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας (πέραν της εισαγωγής ΥΦΑ), με την εισαγωγή αερίου προέλευσης Αζερμπαϊτζάν. Μακροπρόθεσμα προκύπτει η ανάγκη αναπλήρωσης ποσοτήτων που θα εκλείψουν με τη σταδιακή λήξη των υφιστάμενων συμβάσεων μετά το 2017.
Η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας σε φυσικό αέριο επιτυγχάνεται με:
• Την ενίσχυση του εθνικού συστήματος φυσικού αερί-ου. Τα έργα ανάπτυξης του συστήματος και ιδιαίτερα η εγκατάσταση σταθμού συμπίεσης στον κεντρικό αγωγό στη Ν. Μεσημβρία και η 2η αναβάθμιση του τερματικού σταθμού ΥΦΑ της Ρεβυθούσας, θα αυξήσουν σημαντικά τη συνολική δυναμικότητα του συ¬στήματος, καθώς και τη δυνατότητα τήρησης αποθεμάτων φυσικού αερίου με άμεση συνέπεια στο επίπεδο ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας.
• Την ολοκλήρωση διεθνών διασυνδέσεων με τη διαμε-τακόμιση φυσικού αερίου μέσω της ελληνικής επικρά-τειας. Οι πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί στο πλαίσιο της προώθησης των διασυνδετήριων αγωγών (Ελληνοιταλικού, ITGI και Ελληνοβουλγαρικού IGB) στοχεύουν τόσο στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας όσο και στη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του δι-ασυνοριακού εμπορίου και του ανταγωνισμού στην περιφερειακή αγορά φυσικού αερίου.
• Την αξιοποίηση της δυνατότητας προμήθειας περαι-τέρω ποσοτήτων φυσικού αερίου αγωγού σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα (Κασπία, Μέση Ανατολή). Οι δυνατότητες αυτές βελτιστοποιούνται όσο μεγαλύτερο είναι το ενδιαφέρον για διαμετακόμιση αερίου από τις περιοχές αυτές μέσω της χώρας προς την ευρωπαϊκή αγορά. Στο πλαίσιο συμφωνιών σχετικά με την προμήθεια αερίου για εξαγωγή προς την Ευρώπη, είναι εξαιρετικά πιθανή και η εξασφάλιση ποσοτήτων για την εξυπηρέτηση της εγχώριας αγοράς ενισχύο¬ντας την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας.
• Τη λήψη μέτρων στο πλαίσιο και της νέας κοινοτικής οδηγίας για την ασφάλεια εφοδιασμού.
IV.3.3. Νέες επενδύσεις εντός της ελληνικής επικράτει-ας για την τροφοδότηση νέων περιοχών και νέων μονά-δων Ηλεκτροπαραγωγής
Εκτός από τον αγωγό προς Αλιβέρι που βρίσκεται σε φάση κατασκευής, προωθούνται νέα έργα που θα βοηθήσουν στην περαιτέρω διείσδυση του Φυσικού Αερίου στη χώρα.
Συγκεκριμένα, σε συνέχεια των σταθμών Μέτρησης ή και Ρύθμισης που έχουν ήδη υλοποιηθεί, ο ΔΕΣΦΑ προχωρά στην παραγγελία νέων σταθμών για την τροφοδότηση περιοχών όπως η Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και η Κόρινθος (Αγ. Θεόδωροι).
Η επέκταση του ΕΣΦΑ θα γίνει επίσης με την κατασκευή αγωγού υψηλής πίεσης που θα ξεκινά από την περιοχή των Αγίων Θεοδώρων και θα καταλήγει στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη συνολικού μήκους 159 km. Στη δια¬δρομή του αγωγού θα προβλεφθεί τροφοδότηση με φυσικό αέριο των περιοχών Κορίνθου, Άργους – Ναυπλίου και Τρίπολης – Μεγαλόπολης με κατασκευή των κατάλληλων αναμονών, ενώ στην Μεγαλόπολη προβλέπεται να εγκατασταθεί σταθμός Μέτρησης δυναμικότητας ικανής να καλύψει την προβλεπόμενη κατανάλωση της νέας θερμικής μονάδας της ΔΕΗ.
Επιπλέον στο πλαίσιο υλοποίησης του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου έχει προγραμματιστεί ο αγωγός Κομοτηνής Θεσπρωτίας. Εκτός από τον αγωγό, το έργο συμπληρώνεται από μια σειρά υπέργειων εγκαταστάσεων που είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία του και περιλαμβάνουν το Κέ¬ντρο Λειτουργίας και Συντήρησης, σταθμούς συμπίεσης, σταθμούς μέτρησης και ρύθμισης, βανοστάσια και ξεστροπαγίδες. Επίσης προβλέπεται η τροφοδοσία αστικών περιοχών στην εγγύς γειτνίαση του υπό σχεδιασμό αγωγού. Η εμπορική λειτουργία του έργου αναμένεται στα τέλη του έτους 2015.
Στο πλαίσιο της περαιτέρω ανάπτυξης των υποδομών ΥΦΑ εξετάζεται εκ μέρους της ΔΕΠΑ η κατασκευή νέου σταθμού ΥΦΑ στην περιοχή της Καβάλας (Aegean LNG) με εξαγωγικό κυρίως προσανατολισμό και σε συνδυασμό με τα έργα διασύνδεσης που περιγράφονται στην παρακάτω ενότητα IV.3.4.
IV.3.4. Διεθνείς Διασυνδέσεις του ΕΣΦΑ
Η θέση της χώρας, η σημασία της ανάπτυξης νέων αγωγών διαμετακόμισης για τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι εξελίξεις σχετικά με νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου από χώρες της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής, προδιαγράφουν ένα πλαίσιο ενεργούς συμμετοχής της Ελλάδας στα μεγάλα έργα των διεθνών διασυνδέσεων της ευρύτερης περιοχής.
Σκοπός των έργων διεθνών διασυνδέσεων είναι η ενσω-μάτωση της Ελλάδας στα σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ασφάλειας Ενεργειακής Τροφοδοσίας της ευρύτερης περιοχής της Ν.Α. Ευρώπης, η υλοποίηση του 4ου Διαδρόμου Μεταφοράς Φ.Α. προς την Ευρώπη και η διαφοροποίηση πηγών τροφοδοσίας τόσο της Ελλάδας όσο και της ευρύτερης περιοχής.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στα μεγάλα έργα των διεθνών διασυνδέσεων και οι συνθήκες που διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή προδιαγράφουν ένα νέο περιβάλλον εξωσ-τρέφειας της ελληνικής οικονομίας και προώθησης σημαντικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών.
Η προώθηση του Νοτίου Διαδρόμου φυσικού αερίου είναι ένα έργο στρατηγικής προτεραιότητας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο όμιλος ΔΕΠΑ έχει ήδη αναλάβει σχετικές πρωτο-βουλίες και προωθεί την υλοποίηση της αναγκαίας υποδομής διαμετακόμισης για την επέκταση του υφιστάμενου αγωγού, που συνδέει το ελληνικό με το τουρκικό σύστημα, στη Βόρεια Ελλάδα και τη διασύνδεση της Ελλάδας με την Ιταλία (ITGI). Το υποθαλάσσιο τμήμα του αγωγού θα ολοκληρωθεί σε συ-νεργασία με την ιταλική εταιρεία Edison. Προωθούνται επίσης οι αναγκαίες κινήσεις και συνεργασίες στο πλαίσιο δι-ασφάλισης των ποσοτήτων αερίου για την τροφοδοσία του ITGI από το υπό ανάπτυξη κοίτασμα του ShahDeniz II στο Αζερμπαϊτζάν.
Επιπλέον, η ΔΕΠΑ, σε συνεργασία με την Ιταλική Edison και την βουλγαρική Bulgarian Energy Holding, προωθεί την κατασκευή του αγωγού, που θα είναι διπλής ροής και με δυ-νατότητες επέκτασης ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του αερίου και τις συνθήκες των αγορών της ευρύτερης περιοχής. Με την υποδομή αυτή θα δοθεί η δυνατότητα διαμετακόμισης αερίου μέσω της Ελλάδας και σε άλλες Βαλκανικές χώρες (π.χ. Βο-υλγαρία, Ρουμανία).
Δύο ακόμη προτεινόμενα έργα διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της ελληνικής επικράτειας είναι ο αγωγός South Stream που θα εξάγει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη, καθώς και ο αγωγός Trans Adriatic Pipeline (TAP) με πιθανές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου τις περιοχές της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής. Ο αγωγός South Stream και συγκεκριμένα ο νότιος κλάδος του θα εισέρχεται από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και θα διατρέχει το βόρειο τμήμα της χώρας με κατά-ληξη την Ιταλία. Τέλος. κατά τον σχεδιασμό του αγωγού Κο-μοτηνής Θεσπρωτίας, έχουν προβλεφθεί κατάλληλες αναμονές τόσο στην περιοχή της Νέας Μεσημβρίας όσο και στην περιοχή των Ιωαννίνων, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα τρο-φοδότησης της ΠΓΔΜ και της Αλβανίας αντίστοιχα με Φυσικό Αέριο.
Οι εν λόγω οδεύσεις έχουν ήδη εξεταστεί προκαταρκτικά από τον ΔΕΣΦΑ και έχουν ήδη αρχίσει οι επαφές της εταιρείας με εκπροσώπους των ενδιαφερομένων χωρών.

Σχήμα IV.3.1 Δίκτυο Φυσικού Αερίου, με τις μελλοντικές επεκτάσεις του (Πηγή: «Μελέτη Ανάπτυξης ΕΣΦΑ 2010 – 2019 και Πρόγραμμα Ανάπτυξης ΕΣΦΑ 2010-2014», ΔΕΣΦΑ, 2010)

IV.3.5. Το φυσικό αέριο στα πλαίσια του οδικού χάρτη προς το 2050
Με δεδομένο ότι η μακροπρόθεσμη εθνική ενεργειακή πο-λιτική εμπεριέχει δύο βασικούς στρατηγικούς στόχους/επιλογές α) τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 60%-70% ως το 2050 και β) την κυριαρχία των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, γίνεται φανερό ότι η πορεία μετάβασης προς το 2050 θα χαρακτηρίζεται από σημαντικές διαφο-ροποιήσεις ως προς τη χρήση και τη συμμετοχή του φυσικού αερίου στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας.
Έτσι, ενώ στις επόμενες δύο δεκαετίες το φυσικό αέριο θα συνεχίσει (μαζί με τις ΑΠΕ) να αποτελεί καύσιμο με σημαντικό μερίδιο στην ηλεκτροπαραγωγή και ταυτόχρονα θα διεισδύει συνεχώς στην εγχώρια αγορά για «παραδοσιακές» βιομηχανικές, εμπορικές και οικιακές χρήσεις, μετά το 2030-2035 θα υπάρξουν σταδιακές αλλαγές στη χρήση του αερίου λόγω πολιτικών επιλογών και των τεχνολογικών επιτευγμάτων που θα έχουν επέλθει μέχρι τότε στο συγκεκριμένο τομέα.
Ο συνδυασμός τεχνολογικών εφαρμογών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου θα προσφέρει τη δυνατότητα παραγωγής, διακίνησης, αποθήκευσης και χρήσης εναλλακτικών μορφών ενέργειας με χρήση των ιδίων βασικών υποδομών.
Παρόμοιες προσεγγίσεις (τόσο σε ερευνητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο εφαρμογών πιλοτικού/επιδεικτικού χαρακτήρα ) γίνονται σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες στα πλαίσια της ενεργειακής τους πολιτικής και της υιοθέτησης οδικών χαρτών για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα μέχρι το 2050. Πιο συγκεκριμένα διερευνάται η χρήση/αξιοποίηση νέων καινοτόμων τεχνολογιών με καύσιμο το φυσικό αέριο, που σταδιακά θα έχουν αρχίσει να ωριμάζουν και θα μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο (ενεργειακό, περιβαλλοντικό και οικονομικό) στην επίτευξη των στόχων της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Ήδη η διεθνής βιομηχανία του αερίου διερευνά σύγχρονες μεθόδους προσέγγισης των ενεργειακών και τεχνολογικών αγορών προς αυτή την κατεύθυνση.
Τα μέτρα πολιτικής που πρέπει να ληφθούν σε μεσοπρό-θεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα θα πρέπει συνεπώς να στοχεύουν στην μελλοντική σταδιακή διείσδυση των νέων τεχνολογιών χρήσης του αερίου (μερικές από τις οποίες μπορεί να υπάρχουν ήδη σήμερα στην αγορά, χωρίς όμως ακόμη να είναι εμπορικά ώριμες). Επιπρόσθετα, κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο και γιατί πρέπει να βρεθούν τρόποι να αντισταθμιστεί, τουλάχιστον εν μέρει, το κενό που θα υπάρξει από την επιθυμητή και σχεδιαζόμενη εγκατάλειψη της χρήσης του φυσικού αερίου στις μεγάλες μονάδες κεντρικής ηλεκτροπα-ραγωγής. Μια μαζική απόσυρση των μονάδων συνδυασμένου κύκλου με φυσικό αέριο σε ολόκληρη την Ευρώπη στο μέλλον, που θα είχε ως αποτέλεσμα και την σημαντική κάμψη της ζήτησης του φυσικού αερίου (σε επίπεδα ίσως και πάνω από 40%) θα έθετε σε κίνδυνο τις νέες επενδύσεις up-stream και midstream (εκτός και εντός Ευρώπης και στη χώρα μας) και κατ΄ επέκταση την ίδια την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι η χρήση του αερίου τόσο σε παραδοσιακές, όσο και σε νέες καινοτόμες τελικές εφαρμογές στη βιομηχανία, τον τριτογενή και τον οικιακό τομέα συνεχίζει να αποτελεί βασική επιλογή της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής.
Η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή/και συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας ή/και ψύξης με χρήση φυσικού αερίου, αποτελεί ήδη μια ορατή προοπτική, προσφέροντας ενεργειακή αυτονομία οικιακών, εμπορικών και βιομηχανικών χρήσεων με τεχνολογίες κυψελών καυσίμου (fuel cells) και μικροστροβίλους (micro turbines). Η περεταίρω ωρίμανση αυτών των τεχνολογιών μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη και άλλων επιμέρους στόχων, όπως η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόμησης ενέργειας, της καλύτερης αξιοποίησης των οικονομικών πόρων στην υλοποίηση των αναγκαίων ενεργειακών επενδύσεων καθώς και της ενίσχυσης της ενερ-γειακής ασφάλειας.
Παρά το γεγονός ότι στα εξεταζόμενα σενάρια δεν προ-βλέπεται η χρήση φυσικού αερίου στις μεταφορές, αξίζει να σημειωθεί ότι μπορεί να εξετασθεί μελλοντικά και ως εναλ-λακτική λύση η χρήση του στις θαλάσσιες μεταφορές καθώς και στις οδικές μεταφορές (βαρέα τύπου οχήματα) με χρήση LNG. Συγκεκριμένα, η χρήση φυσικού αερίου στον συγκεκρι¬μένο τομέα μπορεί να προσφέρει συνδυασμό υψηλής συγκέ¬ντρωσης καυσίμου και πολύ χαμηλής εκπομπής ρύπων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία, σε μεσομακροπρόθεσμο ορί¬ζοντα, μιας σημαντικής αγοράς φυσικού αερίου. Ιδιαίτερα στον τομέα των θαλασσίων μεταφορών υπάρχουν περιοχές (Β. Ευρώπη) όπου η χρήση LNG ήδη αναπτύσσεται και ανα¬μένεται η εξέλιξη αυτή να επεκταθεί στις επόμενες δεκαετίες και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις σε νομοθετικό επίπεδο της ΕΕ.
Η περαιτέρω ωρίμανση/αναβάθμιση των μικρής και απο-κεντρωμένης κλίμακας τεχνολογιών CNG και LNG, μπορεί να υποστηρίξει εφαρμογές όχι μόνον σε περιπτώσεις απομα-κρυσμένων (και νησιωτικών) αστικών περιοχών, βιομηχανιών και ξενοδοχειακών μονάδων, αλλά και σε εφαρμογές του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας όπως τα μεγάλα θερμοκήπια και σύγχρονες κτηνοτροφικές μονάδες.
Σε ότι αφορά τέλος στις υποδομές, η τεχνολογία μπορεί να δώσει σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα εφαρμόσιμες λύσεις για τη χρησιμοποίηση των δικτύων φυσικού αερίου όχι μόνον για τη χρήση του, αλλά και για τη χρήση άλλων καυσίμων που διακινούνται με συγκεκριμένες προδιαγραφές (βιοαέριο, βιομεθάνιο, υδρογόνο, βλέπε και κατωτέρω).
IV.4. Μέτρα πολιτικής για τον τομέα του πε-τρελαίου
IV.4.1. Οι στόχοι στο πλαίσιο του οδικού χάρτη
Βασικό στόχο της πετρελαϊκής πολιτικής πρέπει να απο-τελέσει η συνεχής βελτίωση της λειτουργίας του τομέα, δηλαδή, η αποφασιστική, συνεπής και διαχρονική προσπάθεια να επιλυθούν προβλήματα που χαρακτηρίζουν και ταλανίζουν τον ελληνικό πετρελαϊκό τομέα και που τα περισσότερα έχουν ήδη αναφερθεί.
Τα σημαντικότερα από τα προβλήματα και οι αντίστοιχοι στόχοι είναι :
• Διαχρονική διόγκωση του τομέα με αποτέλεσμα την υπερεξάρτηση (ποσοστό πετρελαίου στο μίγμα πρω-τογενούς ενέργειας άνω του 65%). Στόχος η μέχρι το 2020 μείωση στο (τότε) μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο. Ένας τέτοιος στόχος θα αντιμετωπίσει μεγάλες δυ-σχέρειες επίτευξης, γιατί το βήμα είναι μεγάλο (ήδη σήμερα το μέσο ευρωπαϊκό είναι 41,5%) και γιατί οι δομές είναι διαφορετικές (πυρηνική σε αρκετές χώρες, κλιματικές διαφορές, δομή μεταφορικών συστημάτων, κλπ). Άρα θα απαιτήσει σοβαρότατα σχέδια αλλαγών και προσαρμογών ώστε να καλυφθεί ένα μεγάλο βήμα (ίσως το μεγαλύτερο και δυσχερέστερο) εκλογίκευσης του ενεργειακού ισοζυγίου. Εξάλλου πολλοί από τους παρακάτω επιμέρους στόχους εξυπηρετούν άμεσα ή έμμεσα τον κύριο αυτό στόχο.
• Ανάλογη υπερεξάρτηση του τομέα των μεταφορών από πετρέλαιο. Στόχος η συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για κοινά μέτρα ανάπτυξης μέχρι το 2015 πρόσφορων διαδικασιών μείωσης ατομικών κινήσεων, προώθησης ενεργειακά οικονομικών τεχνολογιών και μέσων, ανάπτυξης αποτελεσματικών συστημάτων μαζικών μεταφορών, κλπ.
• Ανάλογη υπερεξάρτηση της θέρμανσης κατοικιών από το πετρέλαιο. Στόχος η μέχρι το 2020 υποκατάσταση κατά το δυνατόν από φυσικό αέριο και από τεχνολογίες ΑΠΕ, με πρώτο στάδιο την επιβολή κανόνων εξοι-κονόμησης μέσω ορθολογικής χρήσης.
• Προσαρμογή στην Ευρωπαϊκή Οδηγία σχετικά με την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας μέχρι το 2012.
• Ελλιπέστατος έλεγχος της λειτουργίας του κυκλώματος διανομής με αποτελέσματα ποιοτικές και ποσοτικές δυσλειτουργίες σε βάρος του καταναλωτή, του περιβάλλοντος και των εσόδων του Δημοσίου. Στόχος η μέχρι το 2012 θέσπιση απλών και αδιάβλητων δια-δικασιών ελέγχου.
• Δυσλειτουργίες του κυκλώματος περιφερειακής απο-θήκευσης, μεταφοράς, διανομής και ουσιαστική έλ-λειψη ποσοτικών και ποιοτικών ελέγχων του. Στόχος η μέχρι το 2015 ριζική αναμόρφωση.
• Πολλαπλότητα φορολογικών κατατάξεων για το ίδιο προϊόν (κυρίως diesel) με αποτέλεσμα φαινόμενα δι-αφθοράς σε όλα τα επίπεδα διακίνησης. Στόχος η ά-μεση ενοποίηση κατηγοριών και η κατάργηση όλων των κινήτρων για φοροδιαφυγή και φοροκλοπή.
• Αναχρονιστικές, περίπλοκες και αδιαφανείς διαδικασίες που έχουν ως αποτέλεσμα την δυσχερή και επι-χειρηματικά αμφισβητούμενη δυνατότητα διείσδυσης βιοκαυσίμων. Στόχος η μέχρι το 2012 αυτοδύναμη και ανταγωνιστική παρουσία των βιοκαυσίμων στην αγορά.
Η τυχόν αναθεώρηση του ποσοστού και του τρόπου συμ-μετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στον πετρελαϊκό τομέα μέσω των ΕΛΠΕ θα μπορούσε να σημάνει αλλαγές στην όλη δομή της αγοράς, δηλαδή στην αναδιάταξη ελληνικών και ξένων επενδυτικών συμφερόντων τόσο στην δραστηριότητα της διύλισης, όσο και της εμπορίας.
IV.4.2. Η αγορά πετρελαίου και πετρελαιοειδών
Σε συνέχεια και εξειδίκευση των παραπάνω γενικών στό-χων, καταγράφεται μια πρώτη απαραίτητη ομάδα πιο συγ-κεκριμένων τομέων αναμόρφωσης της αγοράς, που περιλαμ-βάνει λήψη νομοθετικών, ρυθμιστικών και διοικητικών μέτρων για :
• Το καθεστώς λειτουργίας και τιμολόγησης των εταιριών εμπορίας, που χρήζει αναλόγου αναμόρφωσης.
• Η ριζική αναπροσαρμογή του συστήματος μεταφοράς και διανομής, με επανεξέταση θεμάτων περιφερειακών αποθηκών καυσίμων και διατάξεων δημιουργίας και λειτουργίας τους.
• Η αναθεώρηση του συστήματος λειτουργίας των α-ποθεμάτων ασφαλείας, με στόχο την αποτελεσματική εκπλήρωση του ρόλου τους (ασφάλεια εφοδιασμού)
• Εμφανή, αυτόνομη παρουσία των βιοκαυσίμων στην ενεργειακή αγορά, με προβολή των περιβαλλοντικών πλεονεκτημάτων τους σε συνάρτηση με την εγχώρια προέλευσή τους και την προστιθέμενη αξία στην χώρα από την προτίμησή τους.
IV.4.3. Ειδικά θέματα: έρευνα υδρογονανθράκων στον ελληνικό χώρο
Το Ελληνικό Δημόσιο έχει όλα τα δικαιώματα επί των υ-δρογονανθράκων (Υ/Α) που (τυχόν) υπάρχουν στο ελληνικό υπέδαφος. Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η Ελλάδα έχει υψηλές πιθανότητες ανακάλυψης εμπορικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων Υ/Α. Τυχόν επιτυχία ερευνών θα ανατρέψει και θα βελτιώσει κρίσιμους δείκτες της Ελληνικής Οικονομίας. Τα αναμενόμενα έσοδα του Δημοσίου θα μπορούσε στην περί-πτωση επιτυχούς έκβασης των σχετικών ερευνών να είναι ιδιατέρως μεγάλα.
Μετά μακρά περίοδο υποβάθμισης της σημασίας της έ-ρευνας για εγχώρια κοιτάσματα υδρογονανθράκων που οδή-γησε και σε απαξίωση παλαιότερων μηχανισμών που θα επέτρεπαν την έρευνα και εκμετάλλευση του πιθανού δυναμικού της σε Υ/Α, σήμερα η Κυβέρνηση προωθεί την δημιουργία ενός νέου, σύγχρονου θεσμικού πλαισίου ευέλικτης, ελκυστικής και αποτελεσματικής διαδικασίας Έρευνας και Εκμετάλλευσης Υ/Α στην χώρα μας και στην δημιουργία φορέα «διαχείρισης» των σχετικών δραστηριοτήτων.

IV.5. Άλλοι τομείς
IV.5.1. Βιοαέριο στο δίκτυο φυσικού αερίου
Σύμφωνα με το άρθρο 39 του Ν. 3428/2005 σχετικά με την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου, η χρήση Συστημάτων Φυσικού Αερίου επιτρέπεται και για τη διακίνηση βιοαερίου, αερίου που παράγεται από βιομάζα και άλλων τύπων αερίων, εφόσον αυτή είναι δυνατή, από τεχνική άποψη και πληρούνται οι προδιαγραφές ασφάλειας, αφού ληφθούν υπόψη οι απαιτήσεις ποιότητας και τα χημικά χαρακτηριστικά των αερίων αυτών.
Η ανάπτυξη του δικτύου φυσικού αερίου ολοκληρώθηκε για την ικανοποίηση των αναμενόμενων αναγκών των τελικών καταναλωτών, κυρίως του οικιακού/τριτογενή τομέα και της βιομηχανίας. Ο ΔΕΣΦΑ διαθέτει στο δικτυακό του τόπο ένα λεπτομερή χάρτη ο οποίος απεικονίζει τον κεντρικό αγωγό, τη σύνδεση των πόλεων με δίκτυα μέσης και χαμηλής πίεσης καθώς και τις προβλεπόμενες επεκτάσεις. Ο συγκεκριμένος χάρτης περιλαμβάνει επίσης τις περιοχές όπου η παραγωγή αερίου που προέρχεται από ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα είναι επαρκής για τη δημιουργία εγκαταστάσεων για την αξιοποίησή του. Από αυτό το χάρτη, γίνεται σαφές ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η ενδεχόμενη ένταξη του βιοαερίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου είναι εφικτή.
Οι λίγες περιπτώσεις, για τις οποίες η ένταξη βιοαερίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου δεν είναι δυνατή οφείλονται είτε στη δυσκολία κατασκευής δικτύων υψηλής πίεσης με πρόσβαση στις πηγές βιοαερίου ή σε αμφιβολίες σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα της κατασκευής των απαιτούμενων υποδομών χωρίς την ύπαρξη επιπλέον οικονομικής στήριξης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εγκαταστάσεις βιοαερίου που λειτουργούν σήμερα είναι μονάδες συμπαραγωγής και το βιοαέριο που παράγεται χρησιμοποιείται για την κάλυψη ιδίων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα. Δεδομένου ότι αυτές οι ανάγκες δεν μπορούν να καλύπτονται πλήρως από το βιοαέριο που παράγεται, οι μονάδες βιοαερίου είναι επίσης συνδεδεμένες με το δίκτυο του φυσικού αερίου.
Στην Ελλάδα λειτουργούν μονάδες παραγωγής βιοαερίου 41MWe εγκατεστημένης ισχύος σε χώρους υγειονομικής ταφής στερεών αποβλήτων (ΧΥΤΑ) και μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων (ΜΕΑΛ). Εκτιμάται ότι στο εγγύς μέλλον, θα κατασκευαστούν επιπρόσθετοι ΧΥΤΑ κοντά στην Αθήνα, όπου η δυνατότητα σύνδεσης με το δίκτυο του φυσικού αερίου είναι εξασφαλισμένη.
Σε όλες τις μονάδες παραγωγής βιοαερίου, το παραγόμενο βιοαέριο δεν αναβαθμίζεται σε βιομεθάνιο. Σε περίπτωση που η μονάδα παραγωγής βιοαερίου είναι συνδεδεμένη με το δίκτυο φυσικού αερίου, είναι πιθανότερο το βιοαέριο να χρη-σιμοποιηθεί για την υποκατάσταση του φυσικού αερίου παρά να εγχυθεί (αναβαθμισμένο) στο σύστημα.
IV.5.2. Συμπαραγωγή/τηλεθέρμανση
Παρά τη θέσπιση και υλοποίηση νομοθετικών μέτρων και διατάξεων για την προώθηση της συμπαραγωγής, η ύπαρξη ορισμένων τεχνικών, οικονομικών και διοικητικών εμποδίων καθιστά ακόμα δύσκολη την μεγάλη και ταχεία διείσδυση της συμπαραγωγής στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα.
Μέχρι σήμερα, η Ελλάδα εμφανίζει σχετικά μικρή διείσ-δυση εγκαταστάσεων ΣΗΘΥΑ. Το μεγάλο μέρος της εγκατε-στημένης ισχύος μονάδων ΣΗΘ βρίσκεται στα διυλιστήρια, σε μεγάλους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στη βιομηχανία τροφίμων. Παράλληλα, ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες της ΔΕΗ έχουν τροποποιηθεί κατάλληλα, ώστε να καλύψουν τις θερμικές ανάγκες αστικών περιοχών με δίκτυα τηλεθέρμανσης. Σχετικά αναπτυσσόμενες είναι οι εφαρμογές αξιοποίησης ΣΗΘ με χρήση βιοαερίου, κύρια σε χώρους επε-ξεργασίας λυμάτων και οργανικών αποβλήτων, όπου και αξιοποιούνται οι θεσμικές και χρηματοοικονομικές δυνατότητες που προβλέπονται για τις ΑΠΕ.
Η χάραξη στρατηγικής για τη διείσδυση της συμπαραγωγής στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα θα πρέπει να επι¬κεντρωθεί στους εξής άξονες:
• Περαιτέρω ανάπτυξη των εφαρμογών τηλεθέρμανσης ιδιαίτερα σε συνδυασμό είτε με υπάρχοντες σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής είτε με την ύπαρξη φυσικού αερίου.
• Περαιτέρω διείσδυση της ΣΗΘ και ΣΗΘΥΑ στην βιομη-χανία σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δικτύων φυ-σικού αερίου.
• Ανάπτυξη της τριπαραγωγής στον τριτογενή τομέα και ιδιαίτερα:
o Διαχείριση του δυναμικού θέρμανσης-ψύξης με ΣΗΘ και ΣΗΘΥΑ στον ξενοδοχειακό τομέα.
o Διείσδυση της ΣΗΘΥΑ σε μεγάλα νοσοκομεία.
o Διαχείριση του δυναμικού θέρμανσης-ψύξης με ΣΗΘΥΑ στα μεγάλα κτίρια γραφείων.
Επισημαίνεται ωστόσο, ότι ανεξάρτητα από την πρόοδο και λειτουργικότητα που έχει επιτευχθεί στο κανονιστικό πλαίσιο, οι ανάγκες και συνθήκες της αγοράς είναι τελικά οι κυρίαρχοι παράμετροι για την περαιτέρω προοπτική ανάπτυξης της ΣΗΘΥΑ στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, οι δεδομένες κλιματολο-γικές συνθήκες που ανάγονται σε περιορισμένες ανάγκες σε θερμικά φορτία, η εποχικότητα των καταναλώσεων σε εφαρ-μογές στον τριτογενή τομέα, καθώς και η μεταβλητότητα στην παραγωγική δραστηριότητα που παρατηρείται στις βιομηχα-νικές εφαρμογές λόγω του οικονομικού περιβάλλοντος, απο-τελούν και θα συνεχίσουν να αποτελούν τους κύριους περιο-ριστικούς παράγοντες για την ουσιαστική ανάπτυξη των ε-φαρμογών ΣΗΘΥΑ στην Ελλάδα..
Εντούτοις, η περαιτέρω ανάπτυξη δικτυακών υποδομών (είτε για τηλεθέρμανση είτε για προμήθεια φυσικού αερίου), καθώς και η αξιοποίηση των νέων χρηματοοικονομικών μηχανισμών μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Πα-ράλληλα η πρόοδος της τεχνολογίας ώστε να καταστούν εμ-πορικά ώριμες και εκμεταλλεύσιμες νέες τεχνολογίες ΣΗΘΥΑ (πχ. τριπαραγωγή, ΣΗΘ Μικρής και Πολύ Μικρής Κλίμακας) θα δημιουργήσει νέες προοπτικές για την εμπορική εκμετάλλευση αυτών των συστημάτων.
IV.6. Έρευνα και καινοτομία για ενεργειακές τεχνολογίες
IV.6.1. Γενικές προτεραιότητες & στόχοι δράσεων έρε-υνας και ανάπτυξης στον τομέα της ενέργειας
Ο κύριος άξονας για την ανάπτυξη της έρευνας και καινο-τομίας στη Ελλάδα σε θέματα ενέργειας, θα είναι κυρίως στο πλαίσιο συμμετοχής και εφαρμογής των δράσεων που θα προκύψουν από την ανάπτυξη του Στρατηγικού ευρωπαϊκού σχεδίου για τις τεχνολογίες ενέργειας (SET Plan).
Η Ελλάδα εμφανίζει την παρούσα χρονική στιγμή υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον στους τομείς της ενέργειας, της αειφό-ρου ανάπτυξης και του περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη του θε-σμικού πλαισίου βοηθά ήδη προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ η γεωγραφική θέση της χώρας προσφέρεται για την ανάπτυξη και προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών και εκτός της ελληνικής επικράτειας.
Στο πλαίσιο αυτό, οι προτεραιότητες θα πρέπει να δο¬θούν στις βιομηχανικές πρωτοβουλίες που προσφέρουν προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία και διαθέτουν δυναμικό για άμεση εφαρμογή και αξιοποίηση.
Ως προς τον τομέα της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, ιδιαίτερα ελπιδοφόρες είναι οι πρωτοβουλίες για την καθιέρωση της συνεργασίας και δικτύωσης μεταξύ των ερευ-νητικών ινστιτούτων και των πανεπιστημίων. Οι πρωτοβουλίες αυτές αφορούν στην κινητοποίηση σημερινών και μελλοντικών προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης προς την κατεύθυνση εξέτασης ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για την υπο¬στήριξη των αξόνων της βιώσιμης ανάπτυξης και τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Η δημιουργία δικτύων και μηχανισμών συνεργασίας είναι επίσης πολύ σημαντικό να επιτευχθεί για όλους τους συμμε-τέχοντες τομείς: μεταξύ των διαφόρων παραγόντων της αγοράς, καθώς και μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Επίσης θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να προσδι-οριστούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί για το συντονισμό της χρηματοδότησης σε επίπεδο κοινοπραξίας, καθώς και ο γενικός συντονισμός των πηγών χρηματοδότησης
Συγκεκριμένα, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα δια-φορετικών πηγών χρηματοδότησης (ιδιωτική ή / και δημόσια) ανάλογα με την πρόοδο, ώστε να βελτιστοποιούνται τα απο-τελέσματα των επενδυτικών κεφαλαίων και να εξασφαλίζεται η συνέχεια της χρηματοδότησης των τεχνολογιών στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης.
Είναι σαφές, ότι οι γενικοί αυτοί άξονες ευρωπαϊκής έ-ρευνας στον τομέα της ενέργειας, θα πρέπει να επικαιροποι-ούνται ανάλογα με την έκβαση των διεθνών διαπραγματεύσεων για δεσμευτικούς στόχους και οδικούς χάρτες, ενώ θα πρέπει να υποστηρίζονται από θεσμικά και οικονομικού χαρακτήρα μέτρα. Επίσης, παράλληλα με τις δράσεις τεχνολογικής ανάπτυξης θα πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα ενσωμάτωσης των τεχνικών προδιαγραφών, ως προς την πιστοποίηση και την τυποποίηση των διαδικασιών και των προϊόντων, καθώς αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ταχεία ανάπτυξη και διείσδυση των τεχνολογικών αποτελεσμάτων στην αγορά.
IV.6.2. Άξονες έρευνας στον τομέα της ενέργειας στην Ελλάδα
Οι τεχνολογικοί τομείς ενδιαφέροντος πέρα από τους κα-θαρά ενεργειακούς, αφορούν και τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, νανοτεχνολογία και μικροηλεκτρονική, καθώς και τεχνολογίες για συστήματα ανάπτυξης/ διαχείρισης εφοδιαστικών αλυσίδων.
Ερευνητικοί τομείς όπως η βελτιστοποίηση των ροών δε-δομένων, η μοντελοποίηση και ο προγραμματισμός συστημά-των, καθώς και τα συστήματα λήψης αποφάσεων σχετίζονται άμεσα με την έρευνα στο χώρο των συστημάτων παρακολού-θησης και διαχείρισης του τομέα της ενέργειας και του περι-βάλλοντος.
Αντίστοιχα, σε θέματα νανοτεχνολογίας, έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε ερευνητικές δράσεις που σχετίζονται με το χώρο της ενέργειας και των οποίων η διείσδυση στην ελληνική βιομηχανία αυξάνει την προστιθέμενη αξία και την ένταση γνώσης, μεταβάλλοντας συγχρόνως και τους όρους ανταγω-νισμού, ενώ αποτελούν και το τεχνολογικό υπόβαθρο για μεγάλο αριθμό άλλων κλάδων/ τομέων εφαρμογής.
IV.6.3. Ε&Τ σε τομείς παραγωγής ενέργειας
Η εκπλήρωση των στόχων για διείσδυση των τεχνολογιών ΑΠΕ και διαφοροποίησης του ηλεκτρικού μείγματος, σχετίζεται άμεσα και με την επίτευξη και ολοκλήρωση δράσεων έρευνας και ανάπτυξης ολοκληρωμένων τεχνολογιών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο στόχος της έρευνας θα είναι να δράσει συμπληρωματικά αλλά και ανταγωνιστικά σε α¬ντίστοιχες ερευνητικές προσπάθειες άλλων χωρών, προσπαθώντας να εστιάσει σε τεχνολογίες προστιθέμενης αξίας και οι οποίες εκμεταλλεύονται το εγχώριο δυναμικό ανάπτυξης αυτών των συστημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη συστημάτων ΑΠΕ με αυξημένη ενεργειακή απόδοση και με μειωμένες απαιτήσεις σε υλικά, καθώς και στην αντιμετώπιση τεχνικών προβλημάτων για τη μείωση του κόστους παραγωγής ηλεκτρισμού ανά τεχνολογία. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στην ανάπτυξη και το σχεδιασμό μικρών (υβριδικών) συστημάτων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, τα οποία θα πληρούν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, ώστε να προωθηθεί ο σχεδιασμός ενός συ¬στήματος διεσπαρμένης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Δράσεις Ε&Τ θα πρέπει να προβλεφθούν και σε θέματα βιοκαυσίμων, όπου στόχος θα είναι η ανάπτυξη και βελτισ-τοποίηση διεργασιών και μεθόδων παραγωγής βιοκαυσίμων, η αξιοποίηση υπολειμμάτων και υποπροϊόντων βιομηχανιών παραγωγής για παραγωγή βιοντίζελ, καθώς και η μείωση του κόστους παραγωγής από ενεργειακές καλλιέργειες.
Παράλληλα, η αντιμετώπιση προβλημάτων σε θέματα παροχής και διανομής ενέργειας, καθώς και η αποτελεσματική ενσωμάτωση των ΑΠΕ στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας επιβάλλει την ανάπτυξη νέων εργαλείων ελέγχου και αξιοπιστίας του ενεργειακού συστήματος και δράσεις Ε&Τ σε θέματα έξυπνων ενεργειακών δικτύων.
Ιδιαίτερα σημαντικής σημασίας, θα είναι τα αποτελέσματα έρευνας σε τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και η ανάπτυξη εμπορικά ώριμων εφαρμογών ώστε να μπορεί να αποθηκεύεται η παραγόμενη ενέργεια από μονάδες ΑΠΕ μη ελεγχόμενης εξόδου, προκειμένου να μειώνονται τα ποσά απορριπτόμενης ενέργειας και να μεγιστοποιούνται οι δυνατότητες αξιοποίησης της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ. Έμφαση, αναμένεται να δοθεί σε τεχνολογίες συσσωρευτών, όπου το ενδιαφέρον εστιάζεται στις δυνατότητες αποθήκευσης, στην αξιοπιστία των συστημάτων σε κύκλους φόρτισης-εκφόρτισης, στη διάρκεια ζωής τους, καθώς και στη μείωση του κόστους ανά μονάδα αποθηκευόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.
Τομείς ερευνητικού ενδιαφέροντος θα είναι οι τεχνικές ε-λέγχου και αρχιτεκτονικής δικτύων σε υπερδίκτυα με σκοπό τη βέλτιστη διείσδυση μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ, διάσπαρτα κατανεμημένων στο δίκτυο, η ανάπτυξη βελτιωμένων δυναμικών μοντέλων πρόβλεψης των ενεργειακών φορτίων καθώς και των διακυμάνσεων/ διαταραχών που προκαλούνται στο δίκτυο από την ύπαρξη μονάδων παραγωγής από ΑΠΕ, η μελέτη των χαρακτηριστικών διαχείρισης του φορτίου, ώστε να μεγιστοποιείται η απορρόφηση από ΑΠΕ, καθώς και η ανάπτυξη νέων εργαλείων προσομοίωσης έξυπνων δικτύων διανομής.
Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να ενταχθεί και η συμβολή της χώρας μας στην ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφοράς καθώς και η εξέταση ειδικών προβλημάτων που συσχετίζονται με τις δραστηριότητες της χώρας μας (π.χ. το σχεδια¬σμό θαλάσσιων αιολικών πάρκων, την ανάπτυξη μικρών εγκαταστάσεων αφαλάτωσης με χρήση ΑΠΕ κ.λ.π.).
IV.6.4. Ε & Τ για την ενεργειακή απόδοση και εξοικονό-μηση ενέργειας
Η έρευνα στον τομέα αυτό στοχεύει στην εξοικονόμηση ενέργειας στους τελικούς τομείς ενεργειακής κατανάλωσης και αφορά σε δράσεις βελτιστοποίησης συμπεριφοράς υλικών, βελτίωσης απόδοσης συστημάτων, καθώς και εφαρμογής ολοκληρωμένων παρεμβάσεων. Ειδικά, στην τεχνολογία κατασκευής κτιρίων είναι σημαντική η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των υφιστάμενων και νέων κτηρίων, η ανάπτυξη αποδοτικών και φιλικών προς το περιβάλλον υλικών, καθώς και η ανάπτυξη οικονομικά αποδοτικών συστημάτων και κατασκευών με στόχο το μηδενισμό της καθαρής ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου.
Συγκεκριμένα, οι ερευνητικές δράσεις θα επικεντρωθούν στα ακόλουθα:
• συστήματα ενεργειακής διαχείρισης κτιρίων,
• χρήση νέων υλικών για ανάπτυξη ενεργειακά έξυπνων κατασκευών,
• ανάπτυξη τεχνικών ορθού ενεργειακού σχεδιασμού για διάφορους τύπους κτιρίων,
• ανάπτυξη μεθοδολογιών για το σχεδιασμό και την προ-σομοίωση σύμφωνα με την ανάλυση του κόστους κύκλου ζωής προϊόντων, κατασκευών και υπηρεσιών,
• ανάπτυξη δομικών στοιχείων και υλικών με έξυπνες ιδι-ότητες ως προς ενεργειακές καταναλώσεις/ αυτοπαρα-γωγή ενέργειας,
• ανάπτυξη καινοτόμων υλικών και τεχνολογιών για την ανακύκλωση των δομικών υλικών
• αξιοποίηση υπολειμμάτων προϊόντων και αποβλήτων για την παραγωγή νέων δομικών υλικών,
• βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής δομικών υλικών με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων περιορίζοντας την ενεργειακή κατανάλωση και μειώνοντας τις απαιτούμενες πρώτες ύλες και τα απόβλητα.
Αντίστοιχα στις μεταφορές θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε ερευνητικές δράσεις στο πλαίσιο προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας που θα αποσκοπούν στην ανάπτυξη νέων και-νοτόμων τεχνικών και οργανωτικών λύσεων για την αποτε-λεσματική και βιώσιμη λειτουργία και συντήρηση των υφισ-τάμενων αλλά και των μελλοντικών συγκοινωνιακών υποδομών, στην ανάπτυξη και την αξιοποίηση νέων οργανωτικών και τεχνικών λύσεων που θα επιτρέψουν τη διεύρυνση του μεριδίου στην αγορά των επιβατικών και εμπορευματικών σιδηροδρομικών μεταφορών έναντι των οδικών μεταφορών, καθώς στην αξιοποίηση καινοτόμων και εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης της συμφόρησης στο αστικό και υπεραστικό οδικό δίκτυο, με έμφαση στην ενθάρρυνση της χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς.
IV.6.5. Εθνική βιομηχανία συστημάτων ΑΠΕ και ΕΞΕ
Η διάδοση νέων τεχνολογιών στους τομείς ζήτησης και προσφοράς ενέργειας σε συνδυασμό με την υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής για την ενέργεια μπορεί, εκτός των άλλων, να επεκταθεί στην εφαρμοσμένη έρευνα και την ενίσχυση της εγχώριας επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης.
Ήδη έχει σημειωθεί ανάπτυξη της εθνικής βιομηχανίας σε συγκεκριμένους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας που περιλαμβάνουν συστήματα ΑΠΕ και ΕΞΕ, ενώ κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό στο μέλλον να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η εγχώρια επιχειρηματικότητα.
Συγκεκριμένα, στον τομέα των θερμικών ηλιακών συστη-μάτων, θα πρέπει να κινητοποιηθεί ο κλάδος προς την ανάπτυξη κεντρικών ηλιακών συστημάτων καθώς και προς καινοτόμες ολοκληρωμένες εφαρμογές για ηλιακό κλιματισμό. Έμφαση επίσης θα πρέπει να δοθεί στη διατήρηση και αύξηση του μεριδίου εξαγωγών, που αυτή τη στιγμή προσεγγίζει το 50%, είτε μέσω ολοκληρωμένων συστημάτων είτε εξαρτημάτων για τα ΘΗΣ. Σήμερα, η βιομηχανία του κλάδου των θερμικών ηλιακών συστημάτων έχει ετήσιο κύκλο εργασιών της τάξης των 300 εκατομμυρίων € και εξασφαλίζει 3500 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης (πηγή ΕΒΗΕ).
Ο προγραμματισμένος σχεδιασμός για νέες μονάδες πα-ραγωγής Φ/Β συστημάτων, μαζί με πέντε επιχειρήσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει την παραγωγική διαδικασία τους, φαίνεται ότι είναι ικανός να στηρίξει μεσοπρόθεσμα το 20%-30% των ετήσιων στόχων για νέα εγκατεστημένη ισχύ. Το γεγονός αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό πλεονέκτημα καθώς δίνει τη δυνατότητα προγραμματισμού νέων έργων με σχετική ασφάλεια ως προς την έγκαιρη προμήθεια Φ/Β συστημάτων. Συγ-κεκριμένα οι υπάρχουσες παραγωγικές μονάδες (5) έχουν ετήσια δυναμικότητα περίπου 400MW. (πηγή ΣΕΦ). Ειδικά για τα Φ/Β η εγχώρια βιομηχανία αλουμινίου μπορεί να αναπτυχθεί στην κατασκευή βάσεων στήριξης (σταθερών και μη), ώστε και να προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου, πέρα από τις συνήθεις εμπορικές του εφαρμογές, ενώ επιπλέον μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικά προϊόντα σε μέρος της εγκατάστασης ενός Φ/Β πάρκου που αποτελεί σημαντικό μέρος του συνολικού κόστους εγκατάστασης. Παράλληλα, η αναμενόμενη σταδιακή ανάπτυξη Φ/Β συστημάτων ενταγμένων σε κτίρια (BIPV), με δεδομένη την υψηλή τεχνογνωσία ελληνικών εταιριών σε δομικά υλικά καθώς και σε συστήματα κουφωμάτων, μπορεί να προσφέρει επίσης σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης νέων ελληνικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία και με δυνατότητες για εξαγωγική δραστηριότητα.
Αντίστοιχες προσπάθειες πρέπει να γίνουν και να ενταθούν σε θέματα πύργων στήριξης Α/Γ, καθώς και σε βάσεις θεμελίωσης και τοποθέτησης των Α/Γ στα θαλάσσια πάρκα ή ακόμη και σε κατασκευή ανεμογεννητριών σε συνεργασία με ξένους οίκους.
Οι λέβητες βιομάζας, επίσης αποτελούν τομέα με δυνατό-τητες βιομηχανικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, όπου και πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για σχεδιασμό και κατασκευή συστημάτων υψηλής απόδοσης, αλλά και συνδυασμού με μονάδες τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης.
Γενικότερα, εκτιμάται ότι στους κλάδους των τεχνολογιών πράσινης ενέργειας απασχολούνται διεθνώς περίπου 2,5 εκατ. άτομα. Έρευνες που έχουν διεξαχθεί στον τομέα της πράσινης απασχόλησης καταλήγουν στο βασικό συμπέρασμα ότι η πράσινη ανάπτυξη θα επηρεάσει την απασχόληση με διαφορετικούς τρόπους. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, ενώ άλλες θα αντικατασταθούν, θα μετασχηματισ-τούν, θα επαναπροσδιοριστούν ή και θα καταργηθούν. Η έρευνα που διεξάχθηκε το 2009 για λογαριασμό της Ευρωπα-ϊκής Επιτροπής «The impact of renewable energy policy on economic growth and employment in the European Union» αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι η επίτευξη των ενεργειακών στό-χων της Ευρώπης έως το 2020 θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία 410.000 επιπλέον θέσεων εργασίας.
Στην Ελλάδα, αν και δεν έχουν γίνει εκτενείς μελέτες εκτι-μάται ότι συνολικά απασχολούνται στον τομέα των ΑΠΕ γύρω στις 8.000-10.000 άτομα, κυρίως στον τομέα της εμπορίας και εγκατάστασης ηλιακών συστημάτων και λιγότερο στη λειτουργία των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Η έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ «Πράσινη Οικονομία, Κοινωνική Συνοχή και Απασχόληση», προβλέπει ότι η υλοποίηση των παρεμβάσεων που στοχεύουν στην επίτευξη των ενεργειακών στόχων που έχουν τεθεί από το Εθνικό και Ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο πρόκειται να ενισχύσει την απασχόληση, ακολουθώντας τις αυξητικές τάσεις των σχεδιαζόμενων επενδύσεων, με ποσοστό αύξησης κατά μέσο όρο 1,89% το χρόνο, ενώ μεταξύ των ετών 2010 και 2020 αναμένεται να αυξηθεί κατά 20,8%. Η επιπλέον απασχόληση η οποία αναμένεται ότι θα δημιουργηθεί κυμαίνεται, κατά μέσο όρο, στους 73.130 εργαζόμενους ισοδύναμης πλήρους απασχόλησης, για κάθε έτος της περιόδου 2010-2020.
Αυτό που πρέπει να αποσαφηνιστεί, για τη σωστότερη ανάγνωση και των παραπάνω αριθμών, είναι ότι στο κλάδο των ΑΠΕ, όπως και σε πολλούς άλλους κλάδους, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις θέσεις άμεσης απασχόλησης και σε αυτές της έμμεσης απασχόλησης. Πολλές φορές μάλιστα οι θέσεις έμμεσης απασχόλησης λανθασμένα δεν προσμετρούνται στην ανάλυση σχετικά με τις νέες θέσεις εργασίας ανά τεχνολογία.
Η άμεση απασχόληση, αναφέρεται σε θέσεις εργασίας που δημιουργούνται κατά την παραγωγή, κατασκευή, εγκατάσταση, λειτουργία, διαχείριση και συντήρηση των διαφόρων τεχνολογικών εξαρτημάτων ή της μονάδας παραγωγής ενέργειας συνολικά. Αντίθετα, η έμμεση απασχόληση δημιουργείται από την αύξηση της δραστηριότητας και του κύκλου εργασιών σε άλλους κλάδους της οικονομίας για την κάλυψη της αυξημένης ζήτησης που προκαλείται από τις δαπάνες και τις εργασίες που υλοποιούνται κατά την εγκατάσταση ή και λειτουργία της εν λόγω μονάδας. Αξίζει, επιπλέον, να σημειωθεί και η προκαλούμενη απασχόληση, η οποία προκύπτει από τα αυξημένα εισοδήματα που δημιουργούνται στην οικονομία, λόγω μεταβολών της παραγωγής, δηλαδή μετά την υλοποίηση των εκάστοτε επενδύσεων.
Στην περίπτωση των ΑΠΕ, το συγκριτικό τους πλεονέκτημα (κυρίως στην τεχνολογία των Φ/Β) σε σχέση με τις συμβατικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, είναι ότι προσφέρουν μεγαλύτερο αριθμό θέσεων έμμεσης απασχόλησης τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ, έως το 2020, η άμεση απασχό-ληση θα αποτελεί το 55,27% της συνολικής απασχόλησης που θα δημιουργηθεί, η έμμεση το 22,99% και η προκαλούμενη το 21,74% αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι τα άμεσα αποτελέσματα συγκεντρώνονται κυρίως στο δευτερογενή τομέα, ο οποίος ικανοποιεί τον κύριο όγκο της ζήτησης για πράσινες επενδύσεις. Τα έμμεσα, ωστόσο, αποτελέσματα διαφοροποιούνται κατά τομέα. Οι κλάδοι με τις υψηλότερες συνολικές επιπτώσεις στην απασχόληση είναι τα μηχανήματα και ο εξοπλισμός, οι κατασκευαστικές εργασίες, οι υπηρεσίες χονδρικού και λιανικού εμπορίου, οι υπηρεσίες που αφορούν ακίνητα, οι υπηρεσίες ενοικίασης και οι επιχειρηματικές υπηρεσίες, ο ηλεκτρικός εξοπλισμός καθώς και τα προϊόντα γεωργίας και δασοκομίας.
Αντίστοιχη μελέτη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανανε-ώσιμων Πηγών Ενέργειας (EUREC), παρουσιάζει ότι οι ερ-γαζόμενοι στον τομέα των ΑΠΕ στην Ευρώπη αναμένεται να φθάσουν μέχρι το 2020 τα δύο εκατομμύρια, εάν επιτευχθούν οι σχετικοί Ευρωπαϊκοί στόχοι. Οι νέες θέσεις εργασίας δεν θα αφορούν μόνο στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και στην αντίστοιχη αγροτική παραγωγή, καθώς και τη λειτουργία και τη συντήρηση των νέων εγκαταστάσεων. Επιπλέον, μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ενεργειακές επενδύσεις που θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου εξοικονόμησης ενέργειας κατά 20% μέχρι το 2020 μπορούν να δημιουργήσουν 1 εκ. άμεσες και έμμεσες νέες θέσεις εργασίας. Εκτιμάται, ότι μόνο για την επίτευξη των εθνικών στόχων για τη διείσδυση των ΑΠΕ μέχρι το 2020, θα δημιουργηθούν περίπου 8.000-10.000 θέσεις εργασίας στους κλάδους παραγωγής, εγκατάστασης και λειτουργίας των μο-νάδων.
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οι ΑΠΕ, συγκριτικά με τις συμ-βατικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, ενώ δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας κατά τη φάση παραγωγής και κατασκευής της μονάδας, υστερούν σε θέσεις εργασίας κατά τη φάση λειτουργίας και συντήρησης (με εξαίρεση τους σταθμούς βιομάζας, οι οποίοι συγκλίνουν στη λειτουργία και τη συντήρηση με τους συμβατικούς σταθμούς). Αυτή η διαπίσ-τωση είναι πολύ σημαντική, ειδικά σε τοπικό επίπεδο, καθώς πρέπει να αναπτυχθούν οι κατάλληλες πολιτικές και μέτρα, ώστε αυτή η διαφορά να απορροφηθεί από την ταυτόχρονη μετατροπή θέσεων λειτουργίας και συντήρησης σε θέσεις εργασίας παραγωγής και κατασκευής. Παράμετροι μια τέτοιας πολιτικής πρέπει να είναι και η εκπαίδευση του τοπικού εργατικού δυναμικού, ώστε να έχει τη δυνατότητα μελλοντικής εργασιακής απασχόλησης στις νέες τεχνολογίες.
Αυτό που απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είναι η εφαρμογή μιας συντονισμένης ενεργειακής πολιτικής, που θα αναπτύσσει γενικότερα τους τομείς της αγοράς που σχετίζονται με τις ΑΠΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και τις αειφόρες μεταφορές. Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών και υποστηρικτικών μέτρων θα αποφέρει ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη και οφέλη, σε επίπεδο απασχόλησης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, ενώ παράλληλα θα απορροφήσει και τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις επιφέρει σε ορισμένους κλάδους απασχόλησης η αλλαγή προς καθαρές τεχνολογίες.
IV.6.6. Κατεύθυνση ερευνητικών και αναπτυξιακών δράσεων στον τομέα της ενέργειας – Συμπεράσματα
Συνολικά, οι ερευνητικές και αναπτυξιακές δράσεις στον τομέα της εγχώριας βιομηχανίας ΑΠΕ και ΕΞΕ θα πρέπει να συνεργάζονται και να συμπορεύονται με τα μέτρα πολιτικής που αναπτύσσονται για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων, να στοχεύουν στην αντιμετώπιση προβλημάτων αλλά και στην ανάπτυξη νέων εφαρμογών, καθώς και να αξιοποιούν είτε το εγχώριο δυναμικό, είτε την υπάρχουσα τεχνογνωσία ή/και τη βιομηχανία που εμφανίζει ήδη συγκριτικά πλεονεκτήματα (ειδικά τη βιομηχανία θερμικών ηλιακών συστημάτων, δομικών υλικών).
Η ανάπτυξη μιας πιο απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας δημιουργεί τις συνθήκες για την υιοθέτηση καινοτόμων εργα-λείων υποστήριξης αποφάσεων με επιδράσεις σε τεχνολογικό και κοινωνικό επίπεδο, ενθαρρύνει δράσεις Ε&Τ, ενώ επιβ-ραβεύει ολοκληρωμένες καινοτομικές εφαρμογές καθώς το πεδίο εφαρμογής καθίσταται πλέον διευρυμένο.
Η στοχοθέτηση και επένδυση σε εθνικό επίπεδο, σε συγ-κεκριμένους τομείς Ε&Τ σε θέματα ενέργειας θα πρέπει να επιχειρηθεί το επόμενο διάστημα, όπου και με τη χρήση δεικ-τών ερευνητικής αποτελεσματικότητας σε σχέση με τους ε-νεργειακούς στόχους θα πρέπει να προγραμματίζονται ερευ-νητικές και τεχνολογικές δράσεις ικανές να υποστηρίξουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα την υλοποίηση και επί-τευξη των στόχων αυτών.