Άρθρο 01:Θέματα πρόσβασης στα δίκτυα

Παράγραφος 3: Η υποχρέωση υποβολής επιστολής κατ’ αρχήν ενδιαφέροντος πιστωτικού ιδρύματος για τη χρηματοδότηση του σταθμού δεν έχει απολύτως καμία λογική αφού η υποχρέωση υποβολής της εγγυητικής επιστολής είναι εξόχως πιο σημαντική. Μάλιστα δε, έτσι όπως τίθεται η υποχρέωση αυτή δεν δίνει την δυνατότητα στον επενδυτή να τεκμηριώσει την χρηματοδότηση με εξολοκλήρου ίδια κεφάλαια. Άλλωστε, τέτοιου τύπου επιστολή έχει ήδη αξιολογηθεί από την ΡΑΕ, η οποία σε αυτό το σημείο αδειοδότησης έχει ήδη εκδόσει την σχετική Άδεια Παραγωγής. Τέλος, ο διαχειριστής δικτύου/συστήματος δεν έχει σε καμία περίπτωση ρόλο χρηματοοικονομικού ελεγκτή.

Να εξαιρεθούν από την υποχρέωση υποβολής εγγυητικής επιστολής τα έργα που αναπτύσσονται σε κορεσμένα δίκτυα ή σε μη διασυνδεδεμένα δίκτυα και η διασύνδεσή τους πρόκειται να πραγματοποιηθεί εάν και εφόσον υλοποιηθούν σημαντικά έργα επέκτασης του Δικτύου/ Συστήματος, με έξοδα που βαρύνουν τους Παραγωγούς.

Τα σχόλια του WWF Ελλάς επί των άρθρων του νομοσχεδίου, όπως αυτά είχαν κατατεθεί τον Δεκέμβριο του 2012, ισχύουν στο ακέραιο, δεδομένου πως το νέο σχέδιο νόμου δεν παρουσιάζει καμία σχετική βελτίωση. Ωστόσο, οι τροποποιήσεις και προσθήκες που περιλαμβάνει το κείμενο της νέας διαβούλευσης χρήζουν επιπλέον σχολιασμού, δεδομένων και των νέων δεδομένων στην αγορά, τα οποία σημειώνει το αρμόδιο Υπουργείο.

Καταρχάς, διαπιστώνεται για ακόμη μια φορά η προχειρότητα με την οποία επιχειρείται η εξυγίανση του πλαισίου προώθησης των ΑΠΕ, η οποία κάθε άλλο παρά διαμορφώνει «ένα υγιές επενδυτικό κλίμα». Ενδεικτική της προχειρότητας είναι η ευκολία με την οποία ανακοινώνεται, χωρίς καμία περαιτέρω επεξήγηση, η μείωση του ύψους των εγγυητικών επιστολών στο μισό του αρχικού (όπως είχε καθορισθεί προ 3 μηνών), αλλά και του τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής κατά 500 €/MW.

Την ίδια στιγμή, το επενδυτικό κλίμα μάλλον επιδεινώνεται με αφορμή τις νέες διατάξεις για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Όσοι επενδυτές είχαν λάβει άδεια παραγωγής από την ΡΑΕ, πλέον καλούνται να περιμένουν τις νέες αποφάσεις του Υπουργού έως το τέλος του 2013, ενώ η ‘μπίλια’ για την ειδική εισφορά αλληλεγγύης φαίνεται πως θα καθήσει στο 37-40% για μερίδα των παραγωγών, λίγους μόλις μήνες μετά τον ορισμό της σε 27-30% επί του τιμήματος των πωλήσεων ενέργειας. Ειρήσθω εν παρόδω, τα μέτρα αυτά, τα οποία λαμβάνονται για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του μηχανισμού στήριξης των Α.Π.Ε., ανακοινώνονται την ίδια μέρα με την κατάρρευση του μηχανισμού εμπορίας ρύπων με τη συνενοχή της ελληνική κυβέρνησης, και ο οποίος απέφερε σημαντικά έσοδα για την κάλυψη του ελλείμματος του ειδικού λογαριασμού του ΛΑΓΗΕ. Ως θετική κρίνεται, πάντως, η πρόνοια εξαίρεσης των φωτοβολταϊκών συστημάτων επί δωμάτων και στεγών από την αναστολή σύναψης συμβάσεων σύνδεσης και παραγωγής.

Επιπλέον, και σε σχέση με τις αρχικές διατάξεις, η προνομιακή μεταχείριση των μεγάλων υδροηλεκτρικών ενισχύεται με την αδικαιολόγητη εξαίρεση τους από την υποχρέωση υποβολής εγγυητικής επιστολής και ετήσιου τέλους άδειας. Αντιθέτως, και ενώ οι συνθήκες στην αγορά έχουν ωριμάσει για την υλοποίηση έργων μικρών ανεμογεννητριών, το Υπουργείο αναβάλλει εκ νέου την ανάπτυξη τους, παραπέμποντας στις ελληνικές καλένδες την υλοποίηση του σχετικού ειδικού προγράμματος.

Δε μπορούμε, τέλος, να μη σχολιάσουμε τις fast track διαδικασίες με τις οποίες το ΥΠΕΚΑ καλεί τους ενδιαφερόμενους να καταθέσουν τα σχόλια τους εντός 3 ημερών από τη δημοσίευση του σχεδίου νόμου.

Άρθρο 1
Θέματα πρόσβασης στα δίκτυα

Η παράγραφος 2 να τροποποιηθεί ως εξής:

2. Στο τέλος της παραγράφου 4 του άρθρου 8 του ν. 3468/2006 προστίθενται νέα εδάφια ως εξής:
«Εφόσον κατά την ημερομηνία λήξης ισχύος της οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης έχει συναφθεί η σχετική Σύμβαση Σύνδεσης, η διάρκεια ισχύος της Προσφοράς Σύνδεσης παρατείνεται έως την ημερομηνία υλοποίησης των έργων από τον διαχειριστή σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης Σύνδεσης ή τη λήξη της προθεσμίας εκτέλεσης των σχετικών έργων από τον διαχειριστή, οποιοδήποτε συμβεί αργότερα.

Τα αιτήματα χορήγησης Προσφοράς Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ ισχύος έως και 8 MW υποβάλλονται…».

Η παράγραφος 3 να τροποποιηθεί ως εξής:

«Με την αποδοχή της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ των άρθρων 3 και 4 του ν. 3468/2006, συνυποβάλλεται στον αρμόδιο διαχειριστή εγγυητική επιστολή, απευθυνόμενη στον εν λόγω διαχειριστή, εκτός και εάν υφίσταται διαδικασία αναστολής υπογραφής συμβάσεων σύνδεσης, οπότε η υποβολή της εγγυητικής γίνεται εντός δύο (2) μηνών από την άρση της εν λόγω αναστολής. Η αποδοχή της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης γίνεται το αργότερο εντός δύο (2) μηνών από τη χορήγησή της. Η μη αποδοχή της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης εντός της προθεσμίας του προηγουμένου εδαφίου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη λήξη της. Η εγγυητική επιστολή είναι αορίστου διάρκειας ή ορισμένης (κατ’ ελάχιστον διετούς) διάρκειας, υποχρεωτικά ανανεούμενη προ της λήξεώς της, και μέχρι τη θέση του σταθμού σε δοκιμαστική λειτουργία ή, εάν δεν προβλέπεται περίοδος δοκιμαστικής λειτουργίας, μέχρι την ενεργοποίηση της σύνδεσής του. Το ύψος της εγγυητικής επιστολής ορίζεται, ανά μονάδα ονομαστικής ισχύος του αιτήματος σε μεγαβάτ (MW), σε τριάντα χιλιάδες Ευρώ (€ 30.000) για το τμήμα της ισχύος έως και 10 MW, μειούμενου αναλογικά για ισχύ μικρότερη του 1 MW, είκοσι χιλιάδες Ευρώ (€ 20.000) για το τμήμα της ισχύος από 10 MW έως και 100 MW και δέκα χιλιάδες Ευρώ (€ 10.000) για το τμήμα της ισχύος πάνω από 100 MW. Η ανωτέρω εγγυητική επιστολή καταπίπτει υπέρ του ειδικού λογαριασμού του άρθρου 40 του ν. 2773/1999, εάν δεν ανανεωθεί τουλάχιστον τρεις (3) εργάσιμες ημέρες πριν από τη λήξη της ή εάν εντός του χρονικού διαστήματος ισχύος της οριστικής προσφοράς σύνδεσης δεν έχει συναφθεί σύμβαση σύνδεσης. Με την υπογραφή της σύμβασης σύνδεσης και την πληρωμή του κόστους των έργων σύνδεσης στον διαχειριστή ή την τεκμηρίωση προς τον διαχειριστή ότι έχει πραγματοποιηθεί το σύνολο των δαπανών για την υλοποίηση των έργων σύνδεσης σε περίπτωση που τα έργα αυτά υλοποιούνται από τον παραγωγό, το ποσό της εγγυητικής επιστολής μειώνεται στο ένα τέταρτο του αρχικού ποσού. Εάν ο σταθμός δεν τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία ή, εάν δεν προβλέπεται περίοδος δοκιμαστικής λειτουργίας, δεν συντελεστεί ενεργοποίηση της σύνδεσής του εντός της διάρκειας ισχύος της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, καταπίπτει υπέρ του αρμόδιου Διαχειριστή η εγγυητική επιστολή και ενημερώνεται σχετικά εγγράφως με συστημένη επιστολή ο Παραγωγός. Η εγγυητική επιστολή καταπίπτει μόνο εάν η καθυστέρηση Ενεργοποίησης της Σύνδεσης οφείλεται στον Παραγωγό και όχι σε δικαστική απόφαση ή διοικητική πράξη που συνεπάγεται αναστολή εργασιών εγκατάστασης του σταθμού. Σε κάθε περίπτωση Ενεργοποίησης της Σύνδεσης εντός της διάρκειας ισχύος της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, επιστρέφεται στον Παραγωγό η εγγυητική επιστολή από τον αρμόδιο Διαχειριστή, εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών. Επιστρέφεται, επίσης, σε κάθε περίπτωση ακύρωσης τυχόν, απαιτούμενης στο πλαίσιο της αδειοδοτικής διαδικασίας, άδειας ή έγκρισης με δικαστική απόφαση.

Με απόφαση του Υπουργού …. ενδιαφερόμενου.

Από την υποχρέωση υποβολής της ανωτέρω εγγυητικής επιστολής εξαιρούνται οι σταθμοί ΑΠΕ που εγκαθίστανται σε κτίρια, ανεξαρτήτως ισχύος».

Η παράγραφος 4 να τροποποιηθεί ως εξής:

«4. Η υποχρέωση υποβολής της εγγυητικής επιστολής της παραγράφου 3 καταλαμβάνει και όλες τις περιπτώσεις για τις οποίες έχει χορηγηθεί Οριστική Προσφορά Σύνδεσης πριν από την έναρξη ισχύος της παρούσας παραγράφου, εφόσον εντός διαστήματος τριών (3) μηνών από την έναρξη ισχύος αυτής δεν συναφθεί σύμβαση σύνδεσης με το Σύστημα ή το Δίκτυο ή δεν χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης. Η εγγυητική επιστολή του προηγούμενου εδαφίου υποβάλλεται στο διαχειριστή, ο οποίος έχει χορηγήσει ή διαχειρίζεται, βάσει της παραγράφου 2 του άρθρου 22 του παρόντος, την οριστική προσφορά σύνδεσης, εντός διαστήματος τεσσάρων (4) μηνών από την έναρξη ισχύος της παρούσης παραγράφου. Το ύψος της εγγυητικής επιστολής ισούται με το ήμισυ της προβλεπόμενης στην παράγραφο 3 και μειώνεται βάσει των διατάξεων της ίδιας παραγράφου. Εάν δεν υποβληθεί εγκαίρως κατά τα ανωτέρω η εγγυητική επιστολή, η οριστική προσφορά σύνδεσης παύει να ισχύει αυτοδικαίως με την παρέλευση του ανωτέρω διαστήματος των τεσσάρων (4) μηνών και εκκινούν οι διαδικασίες ανάκλησης της άδειας παραγωγής, εφόσον πρόκειται για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ του άρθρου 3 του ν. 3468/2006. Η ΡΑΕ τηρεί μητρώο των αδειών παραγωγής, που παύουν να ισχύουν κατά τα ανωτέρω, το οποίο αναρτά στον διαδικτυακό τόπο της. Προϋπόθεση για τη χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης από τον Διαχειριστή για αιτήματα που έχουν υποβληθεί μέχρι την έναρξη ισχύος της παρούσας παραγράφου για χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης είναι η υποβολή από τον ενδιαφερόμενο της εγγυητικής επιστολής της παραγράφου 3.»

Η παράγραφος 5 να τροποποιηθεί ως εξής:

«5. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής μπορεί να προβλέπεται η καταβολή διαχειριστικής αμοιβής υπέρ του αρμόδιου διαχειριστή για την εξέταση των αιτημάτων για χορήγηση Προσφοράς Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Με την ίδια απόφαση καθορίζεται το ύψος της διαχειριστικής αμοιβής, η κλιμάκωσή του και κάθε σχετική λεπτομέρεια για την καταβολή του, καθώς και οι ποινικές ρήτρες σε περίπτωση μη τήρησης από τον διαχειριστή των προθεσμιών που ορίζει ο νόμος για τη χορήγηση Προσφοράς Σύνδεσης».

Στην Παρ. 3 να προστεθεί:
Η ανωτέρω εγγυητική επιστολή καταπίπτει υπέρ του ειδικού λογαριασμού του άρθρου 40 του ν. 2773/1999, εάν δεν ανανεωθεί τουλάχιστον τρεις (3) εργάσιμες ημέρες πριν από τη λήξη της ή εάν εντός του χρονικού διαστήματος ισχύος της οριστικής προσφοράς σύνδεσης δεν έχει συναφθεί σύμβαση σύνδεσης, εκτός από περιπτώσεις που εκκρεμεί δικαστική απόφαση ή για λόγους ανωτέρας βίας ή όταν αποδεικνύεται αδικαιολόγητη καθυστέρηση έκδοσης αποφάσεων των αρμόδιων υπηρεσιών.

Επίσης:
Παρ. 3:… Η εγγυητική επιστολή δύναται να επιστρέφεται στον ενδιαφερόμενο μετά από αίτημά του, σε περίπτωση που ο σταθμός δεν μπορεί να υλοποιηθεί λόγω έκδοσης από την αρμόδια αρχή απόφασης απόρριψης σχετικού αιτήματος για χορήγηση άδειας χρήσης νερού για τη λειτουργία του σταθμού, όπου αυτή προβλέπεται ως προαπαιτούμενο από τις κείμενες διατάξεις…
Η παραπάνω παράγραφος θα πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής:
…Η εγγυητική επιστολή δύναται να επιστρέφεται στον ενδιαφερόμενο μετά από αίτημά του, σε περίπτωση που:
α) ο σταθμός δεν μπορεί να υλοποιηθεί λόγω έκδοσης από την αρμόδια αρχή απόφασης απόρριψης σχετικού αιτήματος για χορήγηση άδειας χρήσης νερού για τη λειτουργία του σταθμού, όπου αυτή προβλέπεται ως προαπαιτούμενο από τις κείμενες διατάξεις
β) εκκρεμεί δικαστική απόφαση ή για λόγους ανωτέρας βίας ή όταν αποδεικνύεται αδικαιολόγητη καθυστέρηση έκδοσης αποφάσεων των αρμόδιων υπηρεσιών και γίνει ανάκληση της άδειας παραγωγής από τον ενδιαφερόμενο.

Στην παράγραφο 4 του άρθρου 1 προβλέπεται ότι προϋπόθεση για την χορήγηση οριστικής προσφοράς σύνδεσης που αφορά εκκρεμή αιτήματα, αποτελεί η κατάθεση εγγυητικής επιστολής, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου όπου για νέα αιτήματα απαιτείται η κατάθεση της εγγυητικής με την απόδοχή της οριστικής προσφοράς σύνδεσης.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 2

Προτείνεται η αλλαγή από «8 MW» στα «2 MW» και να προστεθεί η κάτωθι πρόταση στο τέλος της τελευταίας παραγράφου: «Οι αρμόδιοι Διαχειριστές, ξεχωριστά ή από κοινού όταν αυτό απαιτείται, θα αποφαίνονται θετικά ή αρνητικά στο αίτημα για χορήγηση Προσφοράς Σύνδεσης αποκλειστικά εντός τριών (3) μηνών.»

Αρμόδιος για την υποβολή των αίτηματων των έργων μεγέθους άνω των 2MW πρέπει να είναι ο Διαχειριστής του Συστήματος (ΑΔΜΗΕ Α.Ε.), δεδομένου ότι, όπως έχει αποδειχθεί, ο Διαχειριστής του Δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.) είναι υπερφορτωμένος εργασιακά και είναι πολύ δύσκολο να διαχειριστεί χρονικά τον όγκο τέτοιων αιτημάτων. Η υποβολή των αιτημάτων απευθείας στον Διαχειριστή του Συστήματος σε συνδυασμό με τον προτεινομένο χρονικό περιορισμό, καθιστά τα αιτήματα κεντρικά διαχειρίσιμα, αλλά και την επένδυση προβλέψιμη κι ως εκ τούτου βιώσιμη.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3

Προτείνεται να προστεθεί η κάτωθι φράση μετά το ανεξαρτήτως ισχύος… «,όπως επίσης και οι σταθμοί ΑΠΕ οι οποίοι έχουν ενταχθεί στη διαδικασία Στρατηγικών Επενδύσεων του Νόμου 3894/2010.»

Τα έργα τα οποία έχουν ενταχθεί στη διαδικασία Στρατηγικών Επενδύσεων (fast track) είναι έργα στρατηγικής σημασίας και δημοσίου συμφέροντoς με πολλές σημαντικές και καίριες για τη χώρα δεσμεύσεις όπως μεταξύ άλλων την νομική δέσμευση ελάχιστου απασχολούμενου προσωπικού, επικαιροποιημένες και από τον πρόσφατα ψηφισθέντα επενδυτικό νόμο. Η ένταξη των έργων στην διαδικασία fast track προϋπόθετει την κατάθεση της προκαταβολής διαχειριστικής αμοιβής και τη μέχρι προσφάτως υποβολή μεγάλου μεγέθους εγγυητικής επιστολής. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω αλλά και το μέγεθος των έργων που έχουν ενταχθεί ή/και θα ενταχθούν στην διαδικασία αυτή, τα έργα fast track θα πρέπει να εξαιρούνται της επιπρόσθετης εγγυητικής επιστολής.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 5

Προτείνεται η διαγραφή της παραγράφου.

Υιοθετώντας την πολιτική της εγγυητικής επιστολής σε συνδυασμό με την υφιστάμενη διαχειριστική αμοιβή που προκαταβάλλεται με την υποβολή του αιτήματος Προσφοράς Σύνδεσης, χωρίς να υπάρχει ουσιαστικά χρονικός περιορισμός για την απάντηση από τον αρμόδιο Διαχειριστή, δεν θεωρείται σκόπιμη η πιθανώς μελλοντική ύπαρξη μίας δεύτερης επιπρόσθετης διαχειριστικής αμοιβής.

ΣΙΛΣΙΟ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΠΑΡΚΑ Α.Ε.

(Βλ. Σχόλιο μας στο Άρθρο 10 σχετικά με σταθμούς αυτοπαραγωγών που συμψηφίζουν την ενέργεια που παράγουν σε ετήσια βάση)

Δεδομένου ότι οι σταθμοί του άρθρου 10 που προτείνονται να συμψηφίζουν την παραγωγή τους σε ετήσια βάση μπορούν να εγκαθίστανται από οικιακούς καταναλωτές και μικρές επιχειρήσεις, για τη διευκόλυνση της διαδικασίας προτείνεται η τροποποίηση του τελευταίου εδαφίου της Παραγράφου 3:

“Από την υποχρέωση υποβολής της ανωτέρω εγγυητικής επιστολής εξαιρούνται οι σταθμοί ΑΠΕ που εγκαθίστανται σε κτίρια, ανεξαρτήτως ισχύος.”

ως εξής:

“Από την υποχρέωση υποβολής της ανωτέρω εγγυητικής επιστολής εξαιρούνται οι σταθμοί ΑΠΕ που εγκαθίστανται σε κτίρια, ανεξαρτήτως ισχύος και οι σταθμοί του άρθρου 10 του παρόντος που συμψηφίζουν την ενέργεια που παράγουν σε ετήσια βάση.”

Άρθρο 1

Παρ. 1.
Θεωρούμε ότι θα πρέπει ο συνολικά αποδεσμευμένος ηλεκτρικός χώρος που προκύπτει μετά την παρέλευση της τριετίας από τους δικαιούχους, ανά εξάμηνο να ανακατανέμεται σύμφωνα με τις εκκρεμείς αιτήσεις και τη σχετική γνωμάτευση της ΡΑΕ.

Παρ 3.
Στη δεδομένη οικονομική συγκυρία η καταβολή εγγυητικής επιστολής δυσχεραίνει περαιτέρω την υλοποίηση των έργων. Προτείνουμε τουλάχιστον την μείωση του ποσού της εγγυητικής στο ένα τέταρτο για κάθε κατηγορία.

Παρ 4.
Προτείνουμε την τροποποίηση του άρθρου ως ακολούθως: «Η υποχρέωση υποβολής της εγγυητικής επιστολής της παραγράφου 3 καταλαμβάνει και όλες τις περιπτώσεις για τις οποίες έχει χορηγηθεί Οριστική Προσφορά Σύνδεσης πριν από την έναρξη ισχύος της παρούσας παραγράφου, εφόσον εντός διαστήματος οκτώ (8) μηνών από την έναρξη ισχύος αυτής δεν συναφθεί σύμβαση σύνδεσης με το Σύστημα ή το Δίκτυο ή δεν χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης.». Και παρακάτω, «εάν δεν υποβληθεί εγκαίρως κατά τα ανωτέρω η εγγυητική επιστολή, η οριστική προσφορά σύνδεσης παύει να ισχύει αυτοδικαίως με την παρέλευση του ανωτέρου διαστήματος των εννέα (9) μηνών.

Παρ 5.
Η απόφαση για πληρωμή κόστους εξέτασης από τον αρμόδιο φορέα δεν θα πρέπει να αφορά τα ήδη υποβληθέντα αιτήματα. Δηλαδή, θα πρέπει να εξαιρούνται τα αιτήματα που έχουν κατατεθεί στον αρμόδιο διαχειριστή μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος.

Σε μια ιδιαιτέρως κρίσιμη οικονομική συγκυρία για την Χώρα μας, όπου η δημιουργία ενός αναπτυξιακού περιβάλλοντος αποτελεί όχι απλά προτεραιότητα αλλά ουσιαστικά μονόδρομο, ο επενδυτικός χώρος των ΑΠΕ έχει δεχθεί σημαντικά διαδοχικά πλήγματα με τελευταίο αυτό της επιβολής ειδικών εισφορών. Στα πλαίσια αυτά και υπό συνθήκες ιδιαίτερα δυσμενείς στο εγχώριο τραπεζικό και χρηματοοικονομικό περιβάλλον, η απαίτηση για παροχή εγγυητικών επιστολών αποτελεί μια ακόμη σημαντική τροχοπέδη στην προσπάθεια ανάκαμψης του κλάδου των ΑΠΕ και ιδιαιτέρως της αιολικής ενέργειας που στοχοποιείται βάναυσα και άδικα, ενώ θα αποτελέσει και ανυπέρβλητο εμπόδιο στην υλοποίηση έργων με αξιόλογα οφέλη σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Η τραπεζική εγγύηση, αλλά και η εγγύηση εν γένει, παρέχεται για τη διασφάλιση ενός δικαιώματος/απαίτησης ενός μέρους προς το άλλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι αντιληπτό ποιά απαίτηση ή ποιο δικαίωμα επιχειρείται να διασφαλισθεί και έναντι τίνος. Συνεπώς, πρόκειται για γραφειοκρατικού τύπου αντίληψη (και περιττή επιβάρυνση) για τη λειτουργία της εγγύησης που στο μυαλό κάποιων μοιάζει ως πίεση για την υλοποίηση κάποιας ενέργειας του ιδιώτη, για ζήτημα που βρίσκεται εκτός ελέγχου του. Συγκεκριμένα, είτε η καθυστέρηση του ιδιώτη να χρηματοδοτηθεί (το κύριο σημερινό πρόβλημα), είτε να περατώσει την αδειοδοτικη διαδικασία, οφείλεται καθαρά σε αρρυθμίες του κράτους και όχι δικές του. Επομένως, έρχεται η διοίκηση να επιβάλει στον ιδιώτη επενδυτή να κάνει
κάτι, για την αδυναμία του οποίου υπεύθυνο είναι το ίδιο το κράτος! Συμπερασματικά το μέτρο δεν εκπληρώνει το σκοπό, για το οποίο θεσπίζεται και, συνεπώς, είναι και νομικά ελεγκτέο για λόγους παραβίασης της αρχής της αναλογικότητας.

Θεωρούμε, λοιπόν, ότι η συγκεκριμένη διάταξη που αφορά την απαίτηση υποβολή εγγυητικής επιστολής υφαρπάζει τη δουλειά, τις πολυετείς προσπάθειες και τις επενδύσεις δεκάδων επιχειρήσεων ΑΠΕ και των εργαζομένων τους και θα πρέπει στο σύνολο της να επανεξεταστεί.

Εκτιμούμε ότι ένας τρόπος επίλυσης του ζητήματος που προσπαθεί να διευθετήσει η εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου, δηλαδή η δέσμευση ηλεκτρικού χώρου από μη υλοποιήσιμα έργα ΑΠΕ, μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει η άμεση εφαρμογή του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου για τις ανακλήσεις αδειών, όπως αυτές προβλέπονται στο ν. 3468/2006, όπως ισχύει, και στον Κανονισμό Αδειών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Μέχρι τώρα, το πλαίσιο αυτό δεν έχει χρησιμοποιηθεί δεόντως και επομένως δεν μπορεί να ληφθεί ένα δυσμενέστερο μέτρο, αν προηγουμένως δεν έχει αποδειχθεί ατελέσφορο το υφιστάμενο πλαίσιο. Έτσι, αν εφαρμοστεί το ανωτέρω πλαίσιο είναι προφανές ότι θα απελευθερωθεί ικανότατος ηλεκτρικός χώρος, χωρίς να απαιτηθεί να υποβληθούν οι πραγματικοί επενδυτές σε υπέρογκες επιβαρύνσεις

Σε κάθε περίπτωση και στα πλαίσια της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης παραθέτουμε τα σχόλια μας επί συγκεκριμένων άρθρων του Σχεδίου Νόμου.

Παράγραφος 3:
Η επιβολή προσκόμισης εγγυητικής με τα αναφερόμενα ποσά που κρίνονται ως υπέρογκα, θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια σε κάθε επενδυτική προσπάθεια στον τομέα των ΑΠΕ και κυρίως της αιολικής ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση προτείνουμε την κατάργηση της αναγκαιότητας προσκόμισης εγγυητικής επιστολής.

Παράγραφος 4:
Η εν λόγω παράγραφος δεν λαμβάνει υπ’ όψιν της την περίπτωση της ανάπτυξης αιολικών σταθμών σε περιοχές οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί ως «περιοχές με κορεσμένο δίκτυο» όπου η διαδικασία χορήγησης Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης αναστέλλεται.
Συγκεκριμένα, υφίσταται δυσεπίλυτο πρόβλημα για τους επενδυτές αυτούς που έχουν ήδη υποβάλει αίτημα έκδοσης Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, δεδομένο ότι θα παρέλθει άπρακτη η περίοδος των έξι (6) μηνών χωρίς φυσικά να καταστεί δυνατό να προχωρήσει η διαδικασία έκδοσης της Άδειας Εγκατάστασης και σύναψης της Σύμβασης Σύνδεσης, υποχρεούμενοι έτσι να υποβάλλουν χωρίς λόγο και αδίκως εγγυητική επιστολή.

Σε περίπτωση τελικώς που ισχύσει το δυσμενές σενάριο των εγγυητικών, ειδικά για τις περιοχές με «κορεσμένο» δίκτυο, προτείνουμε η εγγυητική να προσκομίζεται και για τις περιπτώσεις επενδυτών που έχουν αποκτήσει άδεια εγκατάστασης και εντός του προβλεπόμενου εξαμήνου αλλά δεν έχουν παρουσιάσει πρόοδο υλοποίησης της επένδυσής τους. Κι αυτό γιατί αν για παράδειγμα ένας επενδυτής έχει λάβει για το έργο του σε περιοχή με «κορεσμένο» δίκτυο, Άδεια Εγκατάστασης τον Οκτώβριο του 2014, δεν θα απαιτείται σύμφωνα με τις προτεινόμενες διατάξεις να καταβάλει εγγυητική επιστολή και για δύο (2) επιπλέον έτη, δηλαδή μέχρι την έναρξη παράτασης της Άδειας Εγκατάστασης, καταλαμβάνοντας ηλεκτρικό χώρο (εις βάρος όσων έχουν δυνατότητα να υλοποιήσουν τα έργα τους, αλλά δεν δύναται λόγω του «κορεσμού»), ακόμη κι αν δεν παρουσιάζει καμία πρόοδο στο έργο του, επιδιώκοντας ενδεχομένως να μπει ακόμη και σε μια διαδικασία «εμπορίου αδειών».

Επιπροσθέτως, σε περίπτωση τελικώς που ισχύσει το δυσμενές σενάριο της προσκόμισης εγγυητικών για περιοχές με κορεσμένο δίκτυο (π.χ. Πελοπόννησος) θωρούμε ότι η περίοδος μέχρι την 1η Δεκεμβρίου του 2014 (καταληκτική ημερομηνία για προσκόμιση εγγυητικής) αποτελεί ιδιαιτέρως μεγάλο χρονικό διάστημα για έργα τα οποία σήμερα έχουν εξασφαλίσει την αναγκαία χρηματοδότηση και αναμένουν την άρση του «κορεσμού» διαμέσου της απελευθέρωσης ηλεκτρικού χώρου. Κι αυτό γιατί λόγω της μεγάλης αναμονής για υλοποίηση, λόγω της μη άρσης του «κορεσμού», είναι πολύ πιθανό τα έργα αυτά να εγκαταλειφτούν λόγω και της απώλειας της χρηματοδότησης τους. Εάν λοιπόν ισχύσει αυτή η περίπτωση ζητούμε αλλαγή της ημερομηνίας θέσης σε ισχύ της διάταξης σε πολύ προγενέστερο χρόνο από την 1η Μαΐου 2014, εντός του 2013.

Για την ΕΛΙΚΑ Α.Ε.
Σωκράτης Κωνσταντινίδης
Δ/νων Σύμβουλος

Εξακολουθούμε να θεωρούμε ότι η λύση της παροχής εγγυητικών επιστολών κατά τη φάση της οριστικής προσφοράς σύνδεσης για την άρση του θεωρητικού κορεσμού των δικτύων, είναι ανεφάρμοστη και θα οδηγήσει στην πλήρη αδράνεια και αναστολή επενδυτικών αποφάσεων. Η δέσμευση του ηλεκτρικού χώρου θα έπρεπε να επέρχεται μόνο κατά την υπογραφή σύμβασης σύνδεσης με το διαχειριστή. Το ύψος της ΕΕ που προβλέπεται στο άρθρο 1 είναι εξωφρενικό. Για ένα μέσο αιολικό πάρκο 10-12MW το ύψος της ΕΕ που πρέπει να υποβληθεί είναι σχεδόν 3% του CAPEX, με αναρίθμητους παράγοντες ρίσκου ως προς την επιτυχή αδειοδότηση και κατασκευή του έργου. Θα πρέπει τουλάχιστον η υπουργική απόφαση που θα καθορίσει τις λεπτομέρειες να προβλέπει την επιστροφή της ΕΕ σε περιπτώσεις αδυναμίας ή με μεγάλη καθυστέρηση λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών, λήψης των υπολειπόμενων αδειών και σε περιπτώσεις δικαστικών προσφυγών κατά τη φάση κατασκευής.

Το Σχέδιο Νόμου για «Ρυθμίσεις θεμάτων ΑΠΕ και άλλες διατάξεις» ήρθε για διαβούλευση στις 16.4.13 και μόνο για τρεις ημέρες, χρόνος ελάχιστος για ένα κείμενο δυσνόητο, με γραφειοκρατική δομή, όπου παράγραφοι, υποπαράγραφοι νόμων δεκαετίας και εικοσαετίας αλλάζουν, τροποιούνται, διαγράφονται χωρίς, όμως στο τέλος, να δημιουργείται ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ και τη ΣΗΘΥΑ που να δίνει προοπτική, να διορθώνει υπερβολές, παραλείψεις και λάθη προηγούμενων νόμων, που διαστρέβλωσαν την αγορά Ενέργειας στην Ελλάδα.
Ο ΕΣΣΗΘ πιστεύει ότι το Σχέδιο Νόμου δεν ανταποκρίνεται στις προθέσεις του ΥΠΕΚΑ να ξεκαθαρίσει την υπάρχουσα κατάσταση στο χώρο των ΑΠΕ κ ΣΗΘΥΑ.

Αναφορικά με τη ΣΗΘΥΑ, ο ΕΣΣΗΘ υποβάλλει τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
1. Στο Άρθρο 1 παραγραφο 3, τελευταία υποπαράγραφος αλλάζει ως ακολούθως: «Από την υποχρέωση υποβολής της ανωτέρω εγγυητικής επιστολής εξαιρούνται οι σταθμοί ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ που εγκαθίστανται σε κτίρια, ανεξαρτήτως ισχύος».
2. Στο άρθρο 2 παράγραφο 1 να προστεθεί στο τέλος της παραγράφου, «μειούμενο αναλογικά για ισχύ μικρότερη του 1 MW”.
3. Η φιλοσοφία της παραγράφου 6 του Άρθρου 2 εμπεριέχει πολλές ασάφειες και δεν ανταποκρίνεται σε συνθήκες για ένα ξεκαθαρό επενδυτικό περιβάλλον που έχει ανάγκη η Χώρα. Ο επενδυτής – ιδιαίτερα ο ξένος – δεν θα επενδύσει σε χώρα που ο Νόμος εμπεριέχει ασάφειες και δυνητικές αναπροσαρμογές υπουργών και ρυθμιστών.
4. Ο ΕΣΣΗΘ διαφωνεί κάθετα με την παράγραφο 7 του Άρθρου 2 και προτείνει τη διαγραφή της. Δεν είναι δυνατόν να εξομοιώνονται πολύ μικρές και μικρές μονάδες ΑΠΕ ή ΣΗΘΥΑ, με μεγάλες μονάδες υψηλού κεφαλαιουχικού κόστους και να πληρώνουν «ίδιου ύψους ετήσιο τέλος».
5. Στο Άρθρο 11 ο ΕΣΣΗΘ ζητά να απαλειφθεί η φράση «καθώς και να καθορίζεται ο συντελεστής ρήτρας φυσικού αερίου (ΣΡ) της παρούσης». Ο συντελεστής ρήτρας ΦΑ δίνεται ως premium για το επιπλέον κόστος του ΦΑ-και όχι ως F-i-T όπως στην περίπτωση των ΑΠΕ – σε συμπαραγωγούς με χρήση ΦΑ για τη λειτουργία του σταθμού ΣΗΘ, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα χρησιμοποιούσαν λέβητες με οποιοδήποτε καύσιμο και ΗΕ από το Δίκτυο, κύρια παραγόμενη από ορυκτά καύσιμα. Άρα η χρήση της ΣΗΘ μειώνει τις εκπομπές αερίων ρύπων και εξοικονομεί πρωτογενή ενέργεια.
6. Ο ΕΣΣΗΘ προτείνει την παρακάτω διατύπωση να εισαχθεί στο Σχέδιο Νόμου ως νέο άρθρο «Σε σταθμούς ΣΗΘΥΑ, που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο για τη λειτουργία τους, η έκτακτη εισφορά ορίζεται ως 10% επι της διαφοράς της αξίας του εκάστοτε μηνιαίου τιμολογίου του ΛΑΓΗΕ αφαιρουμένης της αξίας του αντίστοιχου μηνιαίου τιμολογίου αγοράς φυσικού αερίου του παρόχου ΦΑ ενός εκάστου παραγωγού ΣΗΘΥΑ».
7. Ο ΕΣΣΗΘ προτείνει στο Κεφάλαιο Γ, Άρθρο 22, παράγραφος 2 να προστεθεί διατύπωση «Η ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. διαχειρίζεται και τις προσφορές σύνδεσης πολύ – μικρών μονάδων ΣΗΘΥΑ, έως 50 kWe, με βάση τις απαραίτητες συμβάσεις σύνδεσης των μονάδων ΣΗΘΥΑ με το Δίκτυο»

Κύριοι,

Η μείωση της δέσμευση της οριστικής προσφοράς σύνδεσης μεταξύ του αρμόδιου διαχειριστή και του δικαιούχου από 4 σε 3 έτη είναι ανακόλουθο με τη διάρκια ισχύος της άδειας εγκατάστασης 2 μηνών + 2 μηνών + 18 μηνών που έπεται της αδειοδοτικής διαδικασίας.

Προτείνουμε να παραμείνει τουλάχιστον 4 έτη.

Κύριοι,

Η μείωση της δέσμευσης της οριστικής προσφοράς σύνδεσης μεταξύ του αρμόδιου διαχειριστή και του δικαιούχου από 4 σε 3 έτη είναι ανακόλουθο με τη διάρκεια ισχύος της άδειας εγκατάστασης 2 ετων + 2 ετων + 18 μηνών που έπεται της αδειοδοτικής διαδικασίας.

Προτείνουμε να παραμείνει τουλάχιστον 4 έτη.

Πως γίνεται να λήγει η διάρκεια ισχύος της Προσφοράς Σύνδεσης, όταν έχει υπογραφεί η Σύμβαση Σύνδεσης.
Για τα περισσότερα έργα οι συμβάσεις σύνδεσης υπογράφησαν 6 μήνες μετά την χορήγηση της προσφοράς σύνδεσης και οι επενδυτές κατέβαλλαν Εγγυητικές Επιστολές 2 ετούς διάρκειας. Επίσης η προθεσμία του Διαχειριστή για την κατασκευή των έργων σύνδεσης ήταν 8 ή 10 μήνες.
Άρα το χρονικό διάστημα που αφήνετε είναι 2 μήνες για τα έργα.
Επίσης εμμέσως με την ψήφιση λήγουν προσφορές σύνδεσης που έχουν εκδοθεί 18μήνες πριν!
Άρα ξαφνικά και αιφνίδια ακυρώνονται επενδύσεις που μπορεί να έχουν ξεκινήσει να γίνουν.
Κατ’ελάχιστον πρέπει να προστεθεί στις μεταβατικές διατάξεις 6 μηνη προθεσμία από την εναρξη ισχύος του παρόντος

Η νοοτροπία εκκαθάρισης του δικτύου από αιτήματα που καθυστερούν μέσω εγγυητικών επιστολών είναι εκτός λογικής και γεννούν νομικό θέμα αποζημιώσεων επενδυτών για ευθύνες και αμέλειες του κράτους που καλείται να πληρώσει ο επενδυτής μέσω εξόδων του έκδοσης εγγυητικών επιστολών.

Κομβικό σημείο μετατόπισης της ευθύνης υλοποίησης έργου στον επενδυτή αποτελεί η έκδοση της ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Είναι απολύτως ενδεχόμενο, μετά την ΕΚΔΟΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΣΥΝΔΕΣΗΣ να μην εκδίδεται η ΑΔΕΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ λόγω ευθύνης και καθυστερήσεων των διοικητικών αρχών. Η εταιρεία μας έχει παράδειγμα έργο ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ στην ΗΠΕΙΡΟ όπου μετά την έκδοση της ΕΠΟ και των οριστικών όρων σύνδεσης, η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ και η ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ κωλυσιεργούν επί ενάμιση χρόνο τη διαδικασία έκδοσης ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ για λόγους διαδικαστικούς διευκρίνισης αρμοδιότητας αδειοδότησης εκ μέρους ενός ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ του οποίου ζητείται εκ των υστέρων από την ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ η γνωμοδότησή του (χωρίς να είναι δεσμευτική αυτή για την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ η οποία ήδη έχει γνωμοδοτήσει)την ευθύνη της οποίας δεν αναλαμβάνει αναζητώντας ο ίδιος νομική συμβουλή από το ΥΠΕΚΑ . Για το θέμα αυτό, η μη έκδοση ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ εντός 6 μηνών προφανώς με ευθύνη της ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ, δίνει το δικαίωμα αναζήτησης αποζημίωσης της εταιρείας μας για την έκδοση εγγυητικής επιστολής με βάση τον νέο νόμο από ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ και ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣ.

Παρόμοια γενικεύοντας επαναλαμβάνουμε το ουτοπικό ζήτημα της επιβολής εγγυητικών επιστολών σε επενδυτή πριν την έκδοση ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, όπου τοποθετείται η έναρξη ευθύνης υλοποίησης του επενδυτή.

H εγγυητική επιστολή σαν μέτρο αποτελεί απαράδεκτη επιβάρυνση της αδειοδοτικής διαδικασίας για τον επενδυτή,που ρισκάρει μάλιστα να χάσει με ευθύνη παράλειψης ή καθυστέρησης δυσκίνητων και ανεύθυνων δημοσίων υπηρεσιών.

Θα έπρεπε μάλιστα να προβλέπεται η επιστροφή της εγγυητικής επιστολής (αν τυχόν επιβληθεί μετά την έκδοση της ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ) για το διάστημα που η ισχύς της ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ έχει αναβληθεί από δικαστική απόφαση.

Θυμίζουμε ότι προτείνεται επί χρόνια αντί αυτού του μέτρου, η διαδικασία εκκαθάρισης του δικτύου από ΑΔΕΙΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ και ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ έργων από την ΡΑΕ και το ΥΠΕΚΑ, αφού θα ήταν εύκολα δυνατό με απλό έλεγχο του λόγου εμπλοκής των έργων και της οικονομικής δυνατότητας των εταιρειών να θεσπίσει κανόνα ακύρωσης της ΑΔΕΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ των εν λόγω έργων. Θα προτείναμε επίσης ενδεχομένως ως αποτελεσματικό εργαλείο επιτάχυνσης των επενδύσεων την δυνατότητα καλύτερων φορολογικών κινήτρων για τις επενδύσεις αιολικών πάρκων που υλοποιούνται αμέσως μετά την ΑΔΕΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ με εσπευσμένη διαδικασία υπογραφής ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΣΥΝΔΕΣΗΣ και τελικής θέσης σε λειτουργία του ΕΡΓΟΥ (εντός χρονικού διαστήματος π.χ. 3 και 24 μηνών αντίστοιχα). ΠΡΟΤΙΜΗΣΤΕ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ και ΟΧΙ ΑΔΙΚΑ ΑΝΤΙΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΧΑΡΑΤΣΙΑ για τα οποία μάλιστα ευθύνεται το ίδιο το κράτος και όχι ο επενδυτής.

Τέλος, η απαίτηση για κατάθεση στον αρμόδιο διαχειριστή επιστολής κατ’ αρχήν ενδιαφέροντος πιστωτικού ιδρύματος για τη χρηματοδότηση του σταθμού, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, δεδομένου ότι:
– ζητείται εγγυητική επιστολή
– ο διαχειριστής δεν έχει ούτε αρμοδιότητα ούτε και δυνατότητα να αξιολογήσει την οικονομική επάρκεια του επενδυτή (για την οποία άλλωστε δεν αρκεί μια επιστολή ενδιαφέροντος)
– η επιστολή αυτή είναι άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος, καθώς εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι δεσμευτικού χαρακτήρα. Και αυτό διότι οποιοδήποτε σοβαρό πιστωτικό ίδρυμα δεν θα αναλάβει σαφή υποχρέωση χρηματοδότησης ενός έργου που δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τη διαδικασία αδειοδότητησης.

Σε μία κρίσιμη καμπή της ελληνικής οικονομίας, όταν οι κυβερνώντες διατείνονται ότι επιθυμούν «ΑΝΑΠΤΥΞΗ», είναι απορίας άξιον γιατί έρχονται στη βουλή για ψήφιση αντιαναπτυξιακοί νόμοι.
Όταν το ίδιο το κράτος δεν εφαρμόζει τους υπάρχοντες νόμους και κανονισμούς και έρχεται να εφαρμόσει πρακτικές που αποτρέπει κάθε επενδυτή να εμπλακεί με την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα, διερωτάται κανείς για τους προσβλεπόμενους στόχους του Υπουργείου και της Κυβέρνησης γενικότερα. Διερωτάται αν κάθε φορά ενθαρρύνονται οι μη τηρούντες του νόμους. Αν κάθε φορά επιβραβεύεται η ανομία, με νέους νόμους που αλλάζουν τελείως τους όρους του παιχνιδιού. Ποιος μη Έλλην επενδυτής θα επενδύσει σε ένα τέτοιο περιβάλλον;
Ειδικότερα: Διαφαίνεται ότι ο στόχος επιβολής Εγγυητικών Επιστολών είναι για να ξεκαθαρίσει το τοπίο από επενδυτές που είτε δεν θέλουν, είτε δεν μπορούν να προχωρήσουν στην υλοποίηση των έργων τους, ώστε να γίνει ξεκαθάρισμα, και να αποσυμφορηθούν τα δίκτυα.
Και διερωτάται κανείς:
Α. Γιατί δεν εφαρμόζεται ο υπάρχων και ισχύων Νόμος και Κανονισμός της ΡΑΕ που προβλέπει ανακλήσεις αδειών?
Β. Σε μία περίοδο που ο κάθε επενδυτής στην Ελλάδα ψάχνει για χρηματοδότηση, είναι σωστό και νόμιμο το κράτος που ευθύνεται για την κατάσταση αυτή να ζητά εγγυήσεις που θα εκπέσουν αν ο επενδυτής καθυστερήσει; Είναι ή όχι αντιαναπτυξιακό το μέτρο αυτό;
Γ. Σε ποιο ακριβώς σημείο του νομοσχεδίου το κράτος αναλαμβάνει την οποιαδήποτε ευθύνη, αν με δική του ευθύνη προκύψουν καθυστερήσεις και καταπέσει κάποια εγγυητική; Διαφεύγει της προσοχής του συντάξαντος το νομοσχέδιο ή δεν γνωρίζει την διαδικασία, που προβλέπει την έγκριση και έκδοση δύο τουλάχιστον αδειών από τη στιγμή της οριστικής έγκρισης των όρων σύνδεσης μέχρι τη στιγμή που δύνανται να ξεκινήσουν οι εργασίες; Αναφέρομαι βέβαια στην άδεια εγκατάστασης και την οικοδομική άδεια. Και ναι μεν προβλέπεται χρονικό περιθώριο για την άδεια εγκατάστασης χωρίς όμως πρόβλεψη ποινής ή διαδικασίας αντίδρασης του επενδυτή αν «υπάρχει φόρτος εργασίας», δεν προβλέπεται όμως καμμία προθεσμία για την οικοδομική άδεια, αφήνοντας τον κάθε επενδυτή έρμαιο στη διάθεση του κάθε υπευθύνου.
Δ. Με την εφαρμογή του άρθρου επιβάλλεται εγγύηση εκ μέρους του επενδυτή, χωρίς αντίστοιχα το κράτος να αναλαμβάνει το ρόλο του αρωγού για την επένδυση που διατείνεται ότι επιθυμεί.

Ελπίζω ότι θα αποσυρθεί το παρόν άρθρο για το καλό της ψυχολογίας των επενδυτών στην Ελλάδα.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΜΙΧΑΣ
ΜΠΕΝΕΡ ΑΕ

Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Μικρών Υδροηλεκτρικών Εργων (ΕΣΜΥΕ) συμμετέχοντας στη διαβούλευση του νομοσχεδίου για τις ΑΠΕ που κατατέθηκε, εκφράζει τη γενική αντίθεσή του στο πνεύμα του όσον αφορά την υποχρέωση προσκόμισης εγγυητικών επιστολών για τη διατήρηση των όρων σύνδεσης στα ΜΥΗΕ, το κόστος διατήρησης των αδειών παραγωγής και τις χρονικές ρυθμίσεις των αδειών εγκατάστασης, ιδιαίτερα μέσα στη σημερινή πρωτόγνωρη κρίση.

Τα ΜΥΗΕ πρέπει να εξαιρεθούν των προαναφερόμενων διατάξεων για τους παρακάτω λόγους:

1. Τα ΜΥΗΕ κατέχουν ελαχιστότατο ποσοστό επί του συνόλου των όρων σύνδεσης για όλες τις ΑΠΕ. Συγκεκριμένα:
Οι συνολικές οριστικές προσφορές σύνδεσης των ΜΥΗΕ ανέρχονται στο 2,6% ( 143,5 ΜW) της συνολικής ισχύος των οριστικών προσφορών σύνδεσης που έχουν χορηγηθεί για όλες τις ΑΠΕ ( 5,4 GW). Εξ αυτών μόνο τα 105,94 ΜW κατέχουν οριστική προσφορά σύνδεσης σε ισχύ και εξ αυτών των 105,94 ΜW μόνο τα 28,90 ΜW έχουν υλοποιήσιμο τρόπο σύνδεσης στην Μ.Τ., ποσοστό 0,5% της συνολικής ισχύος των προσφορών σύνδεσης για όλες τις ΑΠΕ.
2. Σταθεροποιούν το δίκτυο παράγοντας ενέργεια βάσης, μειώνοντας το ρυθμιστικό κόστος του δικτύου, επιτρέποντας την περαιτέρω διείσδυση τεχνολογιών ΑΠΕ με στοχαστική συμπεριφορά
3. Υστερούν όσoν αφορά τον εθνικό στόχο για το 2020 με ενδιάμεσο σταθμό το 2014 με ετήσια διείσδυση μικρότερη από 5% πολύ απέχουσα από το μέσο όρο διείσδυσης των ΑΠΕ τα τελευταία χρόνια.
4. Δεν έχει παρατηρηθεί σοβαρή δέσμευση ηλεκτρικού χώρου από μη υλοποιημένα ΜΥΗΕ. Οι άδειες εγκατάστασης ΜΥΗΕ είναι ελάχιστες, σχεδόν όλα κατασκευάζονται αμέσως μετά την έκδοση της άδειας εγκατάστασης, οι ρυθμίσεις που προτείνονται είναι οριζόντιες χωρίς να λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν την πραγματική κατάσταση της ανάπτυξης των ΜΥΗΕ.
4. Έχουν ουσιαστική αδειοδοτική διαδικασία μετά τους όρους σύνδεσης με αβέβαιη έκβαση
5. Στις περιπτώσεις κοινών όρων σύνδεσης σε 5,8,10 έργα, είναι αδιανόητο ο επενδυτής να δώσει εγγυητική όταν το έργο του εξαρτάται και από άλλους επενδυτές ως προς την ωρίμανση των έργων και την κοινή πληρωμή τους.
6. Στη σημερινή πρωτόγνωρη χρηματοπιστωτική συγκυρία και αβεβαιότητα, δεν είναι δυνατό να ζητούνται εγγυητικές επιστολές όταν υπάρχει σοβαρή περίπτωση να χάσει ο επενδυτής τα χρήματά του λόγω μη εξασφάλισης της χρηματοδότησης, αλλαγή της πολιτικής των τραπεζών κατά τη διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης, αβεβαιότητες του αναπτυξιακού νόμου και λοιπών μη προβλέψιμων καταστάσεων
7. Οι διατάξεις αυτές σε συνδυασμό και με την έκτακτη εισφορά καθιστούν απαγορευτική τη διάχυση των ΑΠΕ στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων ΜΥΗΕ έως τώρα και οδηγούν σε σταδιακό αφελληνισμό όλων των ΑΠΕ.
8. Η χορήγηση εγγυήσεων των επιχειρήσεων έναντι του κράτους προϋποθέτει και το αυτονόητο, την χορήγηση δηλαδή αντίστοιχων εγγυήσεων του κράτους έναντι των επιχειρήσεων. Προϋποθέτει δηλαδή ότι το κράτος θα τηρήσει την υπογραφή του και δεν θα αλλάζει συνεχώς τους όρους του παιχνιδιού (νόμους, συμβάσεις, κλπ). Ιδιαίτερα αν μιλάμε για μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (που αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του κλάδου των ΜΥΗΕ) η πολιτική αυτή με τις τόσες αντιφάσεις και αβεβαιότητες είναι μαθηματικά βέβαιο ότι οδηγεί στην καταστροφή τους.
Προϋποθέτει ότι το κράτος θα τηρήσει το νομικό πλαίσιο που το ίδιο έχει θεσπίσει έτσι ώστε να μπορέσει ο επενδυτής να ολοκληρώσει την διαδικασία αδειοδότησης εντός των θεσμοθετημένων προθεσμιών χωρίς να θέτει νέα εμπόδια.
Προϋποθέτει ότι το κράτος θα έχει ένα σταθερό Εθνικό Ενεργειακό σχεδιασμό για την διείσδυση των ΑΠΕ, για την μικρή αποκεντρωμένη παραγωγή, την συμμετοχή των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην παραγωγή ενέργειας, στην παραγωγή ενέργειας που θα σέβεται το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες , θα δημιουργήσει ένα ασφαλές επενδυτικό περιβάλλον έτσι ώστε να μπορέσει κάποιος να επενδύσει.
Προϋποθέτει ότι το κράτος θα εξασφαλίσει ένα υγιές τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό περιβάλλον το οποίο θα στηρίξει την επιχειρηματικότητα, ιδιαίτερα την μικρή επιχειρηματικότητα. Εκτός κι αν υπάρχουν άλλοι τρόποι να γίνει αυτό.
Με λίγα λόγια πρέπει πρώτα το κράτος να είναι φερέγγυο και συνεπές απέναντι στις υποχρεώσεις του και μετά να ζητά το ίδιο από τους «αντισυμβαλλόμενους» του.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:
1. Την απόσυρση της υποχρέωσης προσκόμισης εγγυητικής επιστολής για τα ΜΥΗΕ. και του κόστους διατήρησης των αδειών παραγωγής
2. Η θεσμοθετούμενη προτεραιότητα στο δίκτυο των ΜΥΗΕ να διευκρινισθεί ότι ισχύει και στα έργα που διαθέτουν ήδη προσωρινούς ή οριστικούς όρους σύνδεσης. Άλλως δεν θα βοηθήσει σε καμιά περαιτέρω διείσδυση ΜΥΗΕ στο δίκτυο. Η προθεσμία των 2 μηνών που τίθεται για την προτεραιότητα στα δίκτυα είναι εντελώς κενή περιεχομένου αν ληφθεί υπόψιν η αδειοδοτική διαδικασία των ΜΥΗΕ. Τα ΜΥΗΕ που θα υποβάλουν εντός του διμήνου για όρους σύνδεσης με βάση την ουσιαστική παύση έκδοσης νέων αδειών παραγωγής ( λόγω της απόλυτης υποστελέχωσης της ΡΑΕ με δύο άτομα για όλες τις ΑΠΕ) είναι σχεδόν ή απολύτως ανύπαρκτα. Τα ΜΥΗΕ ( με βάση τα προτερήματα τους σε σχέση με την παραγωγή ενέργειας βάσης) πρέπει να έχουν προτεραιότητα στα δίκτυα χωρίς χρονικό περιορισμό.
3.Άμεσα πρέπει να χορηγηθούν και άλλες δεσμευτικές προσφορές σύνδεσης σε νέα έργα Α.Π.Ε. μέχρι μια εύλογη υπερδέσμευση (overbooking) του διαθέσιμου ηλεκτρικού χώρου (π.χ. στο διπλάσιο) ανά περιοχή.
Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ δεν θα αντιμετωπίσουν το (ούτως ή άλλως απίθανο έως αδύνατο) ενδεχόμενο να υλοποιηθούν όλα τα έργα και να αδυνατούν να τα εξυπηρετήσουν, στις νέες δεσμευτικές προσφορές που θα χορηγούν μέσω του overbooking στα νέα έργα θα περιλαμβάνεται ειδικός όρος σύμφωνα με τον οποίο, εάν κατά την λειτουργία των έργων εμφανιστεί πρόβλημα ασφάλειας του ηλεκτρικού συστήματος επειδή έχουν τελικά υλοποιηθεί περισσότερα έργα Α.Π.Ε. από όσα αυτό είναι δυνατό να δεχθεί, τότε τα έργα αυτά θα περικόπτονται κατά προτεραιότητα.
4. Αμεση υλοποίηση των έργων υποδομής (δίκτυα) ιδιαίτερα σε περιοχές υψηλού ενεργειακού δυναμικού όπου υπάρχουν πολλές αιτήσεις που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν ή «ικανοποιούνται» με την κοροϊδία των κοινών όρων σύνδεσης που στην ουσία ακυρώνουν την υλοποίηση των έργων που εμπλέκονται σε αυτούς.
Ως προς τις επιμέρους ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, ο ΕΣΜΥΕ καταθέτει τις απόψεις του στο κατά άρθρο σχολιασμό στην διαδικασία της Διαβούλευσης.

Η θέσπιση της Εγγυητικής Τραπεζικής Επιστολής κατά τη στιγμή της αποδοχής των Οριστικών Όρων Σύνδεσης θα έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση του διαχειριστικού και οικονομικού βάρους για τους επενδυτές ΑΠΕ καθώς και την πλήρη απαξίωση όλου του κλάδου.

Θέλουμε να τονίσουμε ότι οποιαδήποτε ουσιώδης αναμόρφωση Θα πρέπει να γίνει σε εύλογο χρόνο και μέσα από διάλογο με τον αρμόδιο κλάδο. Η διάρκεια και η μορφή αυτής της διαβούλευσης δεν αποτελούν έναν έγκυρο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να συλλεχθούν με ουσιαστικό τρόπο οι απόψεις των ενδιαφερόμενων πάνω σε αυτό το θέμα.

Με εκτίμηση,

Α. Γιαννόπουλος
Δ/ντής Ανάπτυξης
Enel Green Power Hellas

Προφανώς το πνεύμα του νόμου είναι η ταχεία ανάπτυξη των επενδύσεων που εκκρεμούν σήμερα. Το ερώτημα είναι σε ποιο περιβάλλον θα γίνει αυτή η ανάπτυξη. Η άναρχη και βεβιασμένη εισχώριση στο σύστημα τεχνολογιών επιβαρυντικών για τα υφιστάμενα δίκτυα και ταυτόχρονα η τροχοπέδηση άλλων τεχνολογιών σταθεροποιητικών σε αυτά (όπως τα ΜΥΗΕ) δημιούργησε μια χαοτική κατάσταση η οποία σε καμία περίπτωση δε λύνεται με την επιβολή εγγυήσεων χρήσης ηλεκτρικού χώρου, ιδίως όταν αυτός είναι θεωρητικός και σε καμία περίπτωση υφιστάμενος τεχνικά με τις τεχνικές προϋποθέσεις που εξετάζεται σήμερα.
Εύλογο είναι το ερώτημα , ποιος σοβαρός επενδυτής θα δεσμεύσει τα χρήματά του, δεδομένου του κόστους του χρήματος και της έντονης ανασφάλειας απώλειάς τους λόγω τόσο τεχνικών αβεβαιοτήτων όσο και δυσχερειών της αγοράς.
Η πρόσθετη λοιπόν επικινδυνότητα της επένδυσης, η οποία τίθεται στο αρχικό στάδιο υλοποίησής της, λειτουργεί άκρως αντιφατικά ως προς το πνεύμα του νόμου και της εν γένει εξέλιξης και ανάπτυξης των ΑΠΕ όπως αυτή ορίζεται βάσει των προσδοκιών της ΕΕ.
Είναι αναγκαίο λοιπόν να αποσυρθεί άμεσα η συγκεκριμένη διάταξη και να δοθούν κίνητρα και όχι εμπόδια για την ανάπτυξη τεχνολογιών ευνοϊκών για τα δίκτυα.
Το πλήθος των ανεφάρμοστων διατάξεων του Ν. 3468 ως προς την άρση ανενεργών αδειών οι οποίες καταλαμβάνουν χώρο στο δίκτυο και συγχρόνως η επιβολή πρόσθετων μέτρων καθαρά εισπρακτικού χαρακτήρα, δημιουργούν έντονα τη βεβαιότητα μιας νέας αποτυχίας και ακόμα χειρότερα τη δημιουργία μιας νέας κατάστασης πολύ χειρότερης της σημερινής.
Η αφοριστική στάση σας απέναντι στα ΜΥΗΕ επί σειρά ετών και το σημερινό χτύπημα κάτω από τη μέση με την επιβολή εγγυητικών και λοιπόν οικονομικών δεσμεύσεων μόνο προς την ανάπτυξη του κλάδου δεν οδηγούν!

Παράγραφος 3
Αρθρο 1. παρ.3: «Με την υπογραφή της σύμβασης σύνδεσης το ποσό της εγγυητικής επιστολής μειώνεται στο ένα τέταρτο του αρχικού ποσού.»
Προφανώς η εγγυητική επιστολή έχει το όποιο «νόημα» μέχρι τη θέση σε ισχύ της σύμβασης σύνδεσης. Με αυτήν ρυθμίζονται θέματα αποπληρωμής του κόστους των έργων και καταβάλλεται το σύνολο του τιμήματος για την κατασκευή των έργων. Άρα γιατί να παραμείνει έστω και το ¼ της εγγυητικής;

«Στην περίπτωση χορήγησης μιας κοινής Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης για την σύνδεση περισσοτέρων των τριών ( 3) σταθμών διαφορετικού ενδιαφερομένου στο Σύστημα ή το Δίκτυο, η εγγυητική επιστολή επιστρέφεται στους ενδιαφερόμενους, μετά από αίτημα τους, εάν εντός διαστήματος ενός ( 1) έτους από την χορήγηση της δηλωθεί υπαναχώρηση ενός από αυτούς για την κατασκευή του σταθμού υπό την προϋπόθεση ότι έχει ανακληθεί η οικεία άδεια παραγωγής ή η οικεία προσφορά σύνδεσης για τους σταθμούς του άρθρου 4 του ν. 3468/2006, μετά από αίτημα του ενδιαφερόμενου»

Σχόλιο : Πρέπει να καταργηθεί η «κοροϊδία» των κοινών όρων σύνδεσης. Είναι αδύνατον να υλοποιηθούν έργα με κοινούς όρους σύνδεσης λόγω της ιδιαίτερης δυσκολίας σύγχρονης αδειοδοτικής τους ωρίμανσης και οικονομικής δυνατότητας να υλοποιηθούν συγχρόνως πληρώνοντας τα έργα σύνδεσης με το δίκτυο. Στην όποια περίπτωση η υποχρέωση προσκόμισης εγγυητικής σε τέτοιες περιπτώσεις μόνο περιπλέκει επιπλέον το πρόβλημα. Η ρύθμιση ,που προβλέπει την δυνητική επιστροφή της εγγυητικής αν έστω ένας υπαναχωρήσει οικειοθελώς αιτούμενος ανάκληση της άδειας παραγωγής του έργου του, δεν ρυθμίζει την περίπτωση που δεν υπαναχωρεί αλλά καθυστερεί ή αδυνατεί να πληρώσει την υλοποίηση του κατανεμηθέντος με τους κοινούς όρους σύνδεσης τιμήματος και γενικά κωλυσιεργεί την υλοποίηση του σταθμού του χωρίς όμως να παραιτείται ζητώντας ανάκληση της άδειας παραγωγής. Η τυχόν επιμονή σε αυτή την ρύθμιση όχι απλά δεν λύνει το πρόβλημα αλλά αντίθετα το περιπλέκει επιπλέον.

«Η εγγυητική επιστολή δύναται να επιστρέφεται στον ενδιαφερόμενο μετά από αίτημά του, σε περίπτωση που ο σταθμός δεν μπορεί να υλοποιηθεί λόγω έκδοσης από την αρμόδια αρχή απόφασης απόρριψης σχετικού αιτήματος για χορήγηση άδειας χρήσης νερού για τη λειτουργία του σταθμού, όπου αυτή προβλέπεται ως προαπαιτούμενο από τις κείμενες διατάξεις.»

Σχόλιο: Πρέπει να προβλέπεται η επιστροφή της εγγυητικής όχι μόνο για τη μη λήψη της άδειας χρήσης νερού αλλά και σε οποιαδήποτε περίπτωση δεν ολοκληρώνεται η διαδικασία με υπαιτιότητα της διοίκησης.

« Αιτήσεις για χορήγηση προσφορών σύνδεσης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής των περιπτώσεων δ΄ , ε’ και ζ΄ έως και ιε΄ του πίνακα τιμολόγησης παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, της περίπτωσης β΄, της παραγράφου 1 του άρθρου 13 του ν. 3468/2006 (Α΄ 129), όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του ν. 3851/2010 (Α΄ 85), οι οποίες υποβάλλονται μέχρι τις 30.06.2013, εξετάζονται από τον αρμόδιο Διαχειριστή κατά προτεραιότητα έναντι λοιπών αιτήσεων.».

Η παράγραφος αυτή πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής:

«5. Αιτήσεις για χορήγηση προσφορών σύνδεσης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής των περιπτώσεων δ΄, ε’ και ζ΄ έως και ιε΄ του πίνακα τιμολόγησης παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, της περίπτωσης β΄, της παραγράφου 1 του άρθρου 13 του ν. 3468/2006 (Α΄ 129), όπως αντικαταστάθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του ν. 3851/2010 (Α΄ 85), οι οποίες υποβάλλονται ή έχουν υποβληθεί ή έχει εκδοθεί προσφορά σύνδεσης (οριστική ή μη) μέχρι τις 30.06.2014, εξετάζονται ή να επανεξετάζονται αυτοδίκαια από τον αρμόδιο Διαχειριστή κατά προτεραιότητα έναντι λοιπών αιτήσεων.»

Σε διαφορετική περίπτωση, η προτεραιότητα των ΜΥΗΕ στα δίκτυα δε θα επιφέρει καμία αλλαγή στο ρυθμό διείσδυσης.

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο αντιμετωπίζει όλες τις ΑΠΕ με τον ίδιο τρόπο. Η διείσδυσή τους, όμως, στο ενεργειακό ισοζύγιο είναι τελείως διαφορετική.

Αν η Ελλάδα ενδιαφέρεται να προωθήσει μορφές ΑΠΕ όπως η βιομάζα και η γεωθερμία, που βρίσκονται σε πρακτικά μηδενικό επίπεδο, τότε θα πρέπει σε αυτές τις ΑΠΕ να εισαχθούν από το νομοσχέδιο κίνητρα και όχι αντικίνητρα.

Ως προς το άρθρο 1:
Παρ. 1: ορθή η μείωση της διάρκειας της οριστικής προσφοράς σύνδεσης στα 3 έτη, πρέπει ωστόσο να διευκρινιστεί αν η νέα ρύθμιση καταλαμβάνει και τις ήδη ισχύουσες οριστικές προσφορές σύνδεσης.
Παρ. 3: ορθή η επιβολή εγγυητικής επιστολής για την δέσμευση του ηλεκτρικού χώρου, αλλά τα ποσά, παρά την μείωση σε σχέση με το προηγούμενο σχέδιο νόμου, παραμένουν υψηλά για τα δεδομένα της εποχής. Παράλληλα, εφόσον επιβάλλεται στον επενδυτή η έκδοση εγγυητικής επιστολής, θα πρέπει όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες να εξυπηρετούν κατά προτεραιότητα τα έργα ΑΠΕ και να μην υπάρχουν άνευ λόγου καθυστερήσεις σε οιοδήποτε στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας (π.χ. να λαμβάνονται άμεσα οι δεσμευτικοί όροι σύνδεσης και η άδεια εγκατάστασης, να υπογράφονται άμεσα η σύμβαση σύνδεσης και η σύμβαση αγοραπωλησίας, άμεση λήψη οικοδομικής άδειας και πρωτόκολλου εγκατάστασης), με δεδομένο ότι η εγγυητική επιστολή συνεπάγεται και έξοδα διαχείρισης επί του ποσού αυτής, που φυσικά επιβαρύνουν τον επενδυτή.
Παρ. 5: η διαχειριστική αμοιβή αναφέρεται εντελώς αόριστα, με αποτέλεσμα ο επενδυτής να μη δύναται να γνωρίζει σαφώς εκ των προτέρων το κόστος ανάπτυξης.

Λαμπαδάριος και Συνεργάτες