Άρθρο 26: (Παραρτήματα οδηγίας 2012/18/ΕΕ) Παραρτήματα

Στο παράρτημα Ι Μέρος 1 στον πίνακα με τα Αερολύματα:
«τι σημαίνει «καθαρό», δεν δίνεται ο ορισμός!»

…στο πίνακα με τα πετρελαιοειδή:
«Η βενζίνη και το πετρέλαιο στην ίδια κατηγορία ποσοτήτων. Δεν θα ήταν θεμιτό να έχουν άλλα όρια?»

ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
Εδάφιο 3
Πως εφαρμόζεται ο κανόνας του 2%?
Αν σε μία αποθήκη υπάρχουν 400 τόνοι σε 50 διαφορετικά μίγματα κατηγορίας Ε2 ( ορια 200 – 500 άρα το 2%=4-10τόνοι)και κανένα δεν ξεπερνά του 10 τόνους (και μάλιστα σε συσκευασίες LQ που δεν υπερβαίνουν τα 20 κιλά ή λίτρα) υπολογίζονται ή όχι για την επικινδυνόητα της εγκατάστασης?

Στο Παράρτημα ΙΧ εισάγεται, μαζί με τους κινδύνους πρόκλησης μεγάλων ατυχημάτων από φυσικά αίτια (π.χ. από σεισμό), το ζήτημα της ανάλυσης κινδύνων που μπορούν να προκύψουν από τρομοκρατική ενέργεια σε βιομηχανική εγκατάσταση. Με τις σημειώσεις που ακολουθούν, θέλουμε να εκφράσουμε τις επιφυλάξεις μας για το αν η ανάλυση κινδύνων και επιπτώσεων από τρομοκρατικές ενέργειες ανήκει στο περιεχόμενο της Κοινοτικής Οδηγίας 2012/18.
Επισημαίνουμε αρχικά, ότι στο κείμενο της Οδηγίας 2012/18/ΕΕ, που δημοσιεύτηκε στις 24.7.2012 στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν υπάρχει αναφορά για ανάλυση τρομοκρατικής ή άλλη κακόβουλης ενέργειας (όπως: κλοπή επικίνδυνων ουσιών, καταστροφή εξοπλισμού από πρόσωπα αντιτιθέμενα στη λειτουργία της εγκατάστασης, καταστροφή αποθηκευτικού εξοπλισμού για να συγκαλυφθούν κλοπές ή απώλειες ουσιών κλπ).
Θεωρούμε ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με την ανάλυση και την αντιμετώπιση προσχεδιασμένων κακόβουλων ενεργειών εναντίον βιομηχανικών εγκαταστάσεων αποτελούν αντικείμενα της Μελέτης Επιτήρησης- Φύλαξης και Προστασίας της Εγκατάστασης (Security Study).
Η Μελέτη Φύλαξης και Προστασίας μιας Εγκατάστασης εξετάζει σκόπιμες και κακόβουλες ενέργειες, που μπορούν να πραγματοποιηθούν από επιτιθέμενα πρόσωπα, ενώ η Μελέτη Ασφάλειας (Safety Study) διερευνά ατυχήματα που ξεκινούν ακούσια και δεν συνιστούν εκδηλώσεις ανθρώπινης επιθετικότητας.
Στα βασικά εγχειρίδια που χρησιμοποιούνται για τη σύνθεση των Μελετών Ασφαλείας και των Σχεδίων Έκτακτης Ανάγκης (εκδόσεις των: Center for Chemical Process Safety (CCPS)- American Institute of Chemical Engineers (AIChE), American Petroleum Institute (API), «Coloured Books» της TNO, εκδόσεις της Elsevier’s Industrial Safety Series κλπ) δεν περιλαμβάνεται μεθοδολογία για την ανάλυση κινδύνων από τρομοκρατική ενέργεια. Στο βιβλίο «Fires, explosions, and toxic gas dispersions» των Μάρκου Ασσαέλ-Κωνσταντίνου Κακόσιμου (ΑΠΘ) γίνεται ανάλυση των επιπτώσεων τρομοκρατικής επίθεσης με διασπορά τοξικών αερίων, αλλά αυτό το θέμα δεν υπάγεται στα Βιομηχανικά Ατυχήματα.
Η πιθανότητα να συμβεί βιομηχανικό ατύχημα από τρομοκρατική επίθεση θεωρείται απειροελάχιστη, ενώ δεν έχουν αναφερθεί ατυχήματα με χαρακτηριστικά τρομοκρατικής δραστηριότητας στην Ευρώπη. Οι υπόνοιες που είχαν διατυπωθεί για ενδεχόμενο δόλο στην έκρηξη του εργοστασίου λιπασμάτων AZF στη Τουλούζη (21-9-2001) δεν επιβεβαιώθηκαν με την ολοκλήρωση της πολύμηνης δικαστικής διαδικασίας. Με βάση τα προαναφερθέντα, δεν υπάρχουν δεδομένα για βιομηχανικά ατυχήματα που προέκυψαν από τρομοκρατικές ενέργειες.
Συνοψίζοντας σημειώνουμε ότι
1. οι προβλέψεις για τους κινδύνους από τρομοκρατική ενέργεια πρέπει να αντιμετωπίζονται από τη Μελέτη Φύλαξης και Προστασίας της εγκατάστασης και όχι από τη Μελέτη Ασφαλείας. Η Security study έχει διαφορετικό περιεχόμενο από τη Safety Study.
2. Η Οδηγία 2012/18 δεν περιέχει αναφορά σε τρομοκρατικές ή άλλες κακόβουλες ενέργειες.
3. Στη βιβλιογραφία των Μεγάλων ατυχημάτων σε Βιομηχανικές εγκαταστάσεις δεν υπάρχουν δεδομένα για μεγάλα ατυχήματα από τρομοκρατικές ενέργειες και δεν υπάρχει μεθοδολογία για την ανάλυση κινδύνων από τρομοκρατικές ενέργειες.
4. Η πιθανότητα να συμβεί βιομηχανικό ατύχημα από τρομοκρατική επίθεση θεωρείται απειροελάχιστη.
Και ως εκ τούτου προτείνουμε να γίνει διαχωρισμός και να παραλειφθεί το ζήτημα των κινδύνων από τρομοκρατικές ενέργειες από το περιεχόμενο του σχεδίου της υπό διαβούλευση ΚΥΑ.

Παράρτημα ΙΧ

A. Παράρτημα ΙΧ.3 –Ζώνες γενικά
Η παράγραφος 3 και ο σχετικός Πίνακας ζωνών έχουν ενταχθεί δύο φορές στο κείμενο. Προφανώς, η δεύτερη αναφορά της παραγράφου 3 και του σχετικού Πίνακα των Ζωνών προστασίας και πολ/κών φαινομένων πρέπει να διαγραφεί.

Ο Πίνακας Ζωνών της παραγράφου 3 του Παραρτήματος ΙΧ περιλαμβάνει, προφανώς εκ παραδρομής, στοιχεία τα οποία είναι ασύμβατα με την πρακτική που έχει ακολουθηθεί τα τελευταία 15 χρόνια σχετικά με τις Ζώνες προστασίας και πολ/κών φαινομένων. Λεπτομέρειες και προτάσεις επί των επιμέρους θεμάτων παρουσιάζονται στις ακόλουθες ενότητες:

Β. Παράρτημα ΙΧ.3 -Ζώνη Πολ/κών Φαινομένων
Σε ότι αφορά τη Ζώνη πολ/κών φαινομένων (domino) που αφορά στην έκθεση θερμική ακτινοβολία, αναφέρεται η συνήθης, μέχρι σήμερα, τιμή αναφοράς θερμικής ακτινοβολίας 37,5 kW/m2. Παρά ταύτα, παραπλεύρως από την παραπάνω τιμή αναφέρεται και τιμή θερμικής δόσης ίση με 1500 TDU. Η ανωτέρω τιμή θερμικής δόσης σχετίζεται με ένταση θερμικής ακτινοβολίας 15 kW/m2 (και αφορά τη Ζώνη Προστασίας Ι, με χρόνο έκθεσης 40 seconds) και όχι με ένταση θερμικής ακτινοβολίας 37,5 kW/m2.
Επομένως προτείνεται η διαγραφή της τιμή θερμικής δόσης 1500 TDU για τη ζώνη Domino.

Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι η Ζώνη πολ/κών φαινομένων σχετίζεται με έκθεση εξοπλισμού και η τιμή αναφοράς της έντασης θερμικής ακτινοβολίας 37,5 kW/m2 σχετίζεται και με τα δεδομένα που παρουσιάζονται στο TNO GREEN ΒΟΟΚ για χρόνο έκθεσης εξοπλισμού της τάξης των 20 minutes.
Επομένως, η τιμή των 37,5 kW/m2 πράγματι είναι κατάλληλη τιμή αναφοράς για τη Ζώνη πολ/κών φαινομένων για σχετικά μακρόχρονα φαινόμενα, όπως η φωτιά λίμνης (pool fire) και η γλώσσα φωτιάς (jet flame), αλλά προφανώς δεν μπορεί να ισχύει για βραχυχρόνια φαινόμενα όπως το BLEVE/fireball (τυπική διάρκεια φαινομένου – και ως τούτου έκλυσης θερμικής ακτινοβολίας- 10-40 seconds, ανάλογα του μεγέθους δεξαμενής). Αρα, θα πρέπει να είναι σαφές ότι, για περιστατικά BLEVE/fireball δεν ισχύει η τιμή αναφοράς των 37,5 kW/m2 και για περιστατικά τέτοιου τύπου θα πρέπει να καθοριστεί άλλη τιμή αναφοράς για τη Ζώνη πολ/κών φαινομένων.
Σημειώνεται ότι η Ζώνη πολ/κών φαινομένων που υπολογίζεται με ένταση θερμικής ακτινοβολίας 37,5 kW/m2, είναι πολύ υψηλότερη από την ακτίνα της πύρινης σφαίρας (προσέγγιση που έχει εφαρμοστεί σε μελέτες ασφάλειας για τη Ζώνη πολ/κών φαινομένων).

Γ. Παράρτημα ΙΧ.3-Ζώνες Προστασίας
Ο Πίνακας της παραγράφου 3 του Παραρτήματος ΙΧ, περιλαμβάνει, σε κάθε Ζώνη προστασίας έναντι θερμικής ακτινοβολίας, τιμές τόσο για την ένταση θερμικής ακτινοβολίας όσο και για τη θερμική δόση.
Η παραπάνω σύνδεση για κάθε Ζώνη απαιτεί σταθερό χρόνο έκθεσης. Συμβατικά, ο χρόνος έκθεσης που θεωρείται είναι 40 seconds, όπως αναφέρεται και στην σχετική επεξήγηση του Παραρτήματος για τη θερμική δόση (TDU).
Όμως για φαινόμενα BLEVE/fireball η διάρκεια του φαινομένου (επομένως και η έκλυση θερμικής ακτινοβολίας και η έκθεση σε αυτή) είναι σαφώς μικρότερη (π.χ. για δεξαμενή LPG 50 tn , η διάρκεια του BLEVE είναι περίπου 15 seconds). Επομένως είναι δυνατό να δημιουργηθεί σύγχυση, γεγονός που έχει εκδηλωθεί σε μελέτες ασφάλειας εγκαταστάσεων με δεξαμενές LPG στο παρελθόν καθώς και υπερσυντηρητική εκτίμηση του εύρους των Ζωνών προστασίας.
Με δεδομένο ότι οι Ζώνες προστασίας σχετίζονται με συγκεκριμένη πιθανότητα για εκδήλωση συγκεκριμένου τύπου βλάβης στον εκτιθέμενο πληθυσμό είναι προφανώς ότι η κατάλληλη μονοσήμαντη παράμετρος για τον ορισμό της Ζώνης είναι η θερμική δόση (με βάση την αντίστοιχη συνάρτηση probit) και όχι η ένταση της θερμικής ακτινοβολίας.
Επομένως, προτείνεται στον σχετικό πίνακα :
• να μην αναφέρονται οι τιμές θερμικής ακτινοβολίας και να αναφέρονται μόνο οι τιμές θερμικής δόσης, με προσθήκη στην επεξήγηση της έννοιας TDU, ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται χρόνος έκθεσης 40 seconds, με εξαίρεση τα περιστατικά BLEVE/fireball, για τα οποία ο χρόνος έκθεσης θα πρέπει να ορίζεται ίσος με τη διάρκεια του φαινομένου και έως μέγιστη τιμή 40 seconds ή,
• κάτω από τον πίνακα να δοθεί ως παραπομπή ότι οι τιμές θερμικής ακτινοβολίας των Ζωνών προστασίας αφορούν σε χρόνο έκθεσης 40 seconds, και ότι σε περιστατικά BLEVE/fireball, η σχετική ένταση θερμικής ακτινοβολίας θα πρέπει να υπολογίζεται από την τιμή της θερμικής δόσης και το χρόνο έκθεσης που θα ισούται με τη διάρκεια του φαινομένου και έως μέγιστη τιμή 40 seconds.

Επιπλέον, εκτιμώ ότι θα ήταν καλύτερο να δοθεί ξεκάθαρα ο ορισμός της θερμικής δόσης ως TDU=Τexp x Q^(4/3) (Τexp=χρόνος έκθεσης σε seconds και Q=ένταση θερμικής ακτινοβολίας σε kW/m2).

Επιπρόσθετα:
i. Για τη Ζώνη προστασίας Ι, η τιμή θερμικής δόσης (700 TDU) δεν συμβαδίζει με την αναφερόμενη ένταση θερμικής ακτινοβολίας (15 kW/m2, για χρόνο έκθεσης 40 seconds). Η ορθή τιμή θερμικής δόσης για τη Ζώνη προστασίας Ι είναι 1500 TDU.
ii. Για τη Ζώνη προστασίας ΙΙ, η τιμή θερμικής δόσης (350 TDU) δεν συμβαδίζει με την αναφερόμενη ένταση θερμικής ακτινοβολίας (6 kW/m2, για χρόνο έκθεσης 40 seconds). Η ορθή τιμή θερμικής δόσης για τη Ζώνη προστασίας ΙΙ είναι 450 TDU.

Σε ότι αφορά την παράμετρο IDLH, η οποία είναι διαθέσιμη μόνο για πολύ περιορισμένο αριθμό ουσιών, προτείνεται η αναφορά της δυνατότητας εκτίμησης της μέσω της παραμέτρου LC50 (LC50=IDLH x 10, όπως αυτή αναφέρεται στο εγχειρίδιο Technical Guidance for Hazards Analysis – Emergency Planning for Extremely Hazardous Substances, U.S. Environmental Protection Agency, Federal Emergency Management Agency, U.S. Department of Transportation, December 1987 και στα αντίστοιχα παραρτήματα των Γενικών ΣΑΤΑΜΕ Θριάσιου-Θεσσαλονίκης-Πειραιά.

Σε ότι αφορά τις λοιπές τοξικολογικές παραμέτρους, μία ιδεατή προσέγγιση θα ήταν, κατ’ αναλογία με την προσέγγιση των Γενικών ΣΑΤΑΜΕ Θριάσιου-Θεσσαλονίκης-Πειραιά, η παροχή -τουλάχιστον για μία βασική λίστα χημικών ουσιών- να δοθούν οι τιμές LC1, LC50 οι οποίες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στις μελέτες ασφάλειας, για να αποφευχθεί η περίπτωση χρήσης ασύμβατων τοξικολογικών δεδομένων για την ίδια ουσία από διαφορετικές εγκαταστάσεις (ιδιαίτερα στην εποχή μας που πλειάδα τοξικολογικών δεδομένων είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο του κανονισμού REACH και του αντίστοιχου κανονισμού για τα βιοκτόνα).

Δ. Παράρτημα ΙΧ.3 –Πίνακες σεναρίων γενικά
Σημειώνεται ότι οι Πίνακες σεναρίων έχουν ενταχθεί δύο φορές (με μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους) στο κείμενο. Προφανώς, η δεύτερη αναφορά των Ππινάκων σεναρίων πρέπει να διαγραφεί.

Ε. Παράρτημα ΙΧ.2 –Σενάρια ατυχημάτων
Η αναφορά ότι η ανάπτυξη σεναρίων γίνεται συνήθως με δενδρογράμματα μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση σχετικά με την αναγκαιότητα χρήση τους στις μελέτες ασφάλειας.
Προτείνεται η διαγραφή του ανωτέρω κειμένου ή η κατάλληλη αναπροσαρμογή του, καθώς και άλλες μέθοδοι αναγνώρισης κινδύνου (πχ. HAZOP) περιλαμβάνουν την αναγνώριση των βασικών πρωτογενών γεγονότων που μπορούν να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητα τελικά γεγονότα.

Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει περισσότερο σαφές με ποιό τρόπο θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι πίνακες των σεναρίων ατυχημάτων, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την σύνδεση τους με τα σενάρια για τα οποία γίνεται ποσοτικοποίηση επιπτώσεων. Για παράδειγμα υπάρχει απαίτηση για υπολογισμούς σεναρίων συγκεκριμένου μεγέθους διαφυγής (όπως αυτά αναφέρονται στους πίνακες), ή είναι αποδεκτή και η εφαρμογή εναλλακτικών μεγεθών οπών διαφυγής –με εξαίρεση τα χείριστα σενάρια (δηλ. πλήρη διάρρηξη σωλήνωσης και «καταστροφική» αστοχία δεξαμενής)? Με την παρούσα διατύπωση θα μπορούσε να ζητηθεί αναπροσαρμογή υπολογισμού σεναρίων υφιστάμενων μελετών π.χ. διότι η οπή διάβρωση έχει θεωρηθεί 10 mm αντί των 5 του πϊνακα, χωρίς ουσιαστικό όφελος.
Προτείνεται η απαλοιφή αναφοράς σε συγκεκριμένα μεγέθη οπών διαφυγής (για μικρές οπές διαφυγές) και η γενική αναφορά σε αυτά, καθώς ειδικά στις διαφυγές από μικρές οπές διαφυγής υπάρχουν διεθνώς διαφορετικές προσεγγίσεις για τα εξεταζόμενα μεγέθη.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι τύποι ατυχημάτων που αναφέρονται στον Πίνακα δεν οδηγούν απαραίτητα σε απαίτηση υπολογισμών επιπτώσεων (όπως π.χ. για την περίπτωση θραυσμάτων, όπου οι σχετικές υπολογιστικές προσεγγίσεις έχουν στοχαστικό χαρακτήρα).
Στον Πίνακα σεναρίων ατυχημάτων που αφορά τα πετρελαιοειδή αναφέρονται συγκεκριμένα μεγέθη αστοχιών. Παρά ταύτα, για άλλες κατηγορίες εγκαταστάσεων (π.χ. LPGs, χημικά) δεν αναφέρονται αντίστοιχα μεγέθη αστοχιών. Με τον τρόπο αυτό επέρχεται σύγχυση σχετικά με τις απαιτούμενες περιπτώσεις αστοχιών στους παραπάνω τύπους εγκαταστάσεων.
Προτείνεται η αποφυγή αναφοράς μεγέθους αστοχιών στους επιμέρους πίνακες για κάθε κατηγορία εγκατάστασης και η υιοθέτηση πρόσθετου πίνακα με τα απαιτούμενα μεγέθη αστοχιών (με ειδική και συγκεκριμένη αναφορά στα χείριστα σενάρια και γενικόλογη αναφορά στα μεγέθη που σχετίζονται με μικρές αστοχίες).

Παράρτημα ΙΧ. Δεν προβλέπεται στη νέα Κοινοτική Οδηγία 2012/18/EE το εν λόγω Παράρτημα και προτείνεται, αν παραμείνει στην ΚΥΑ, να αναφέρεται ως Πίνακας με ενδεικτικά (όπως είναι στην πραγματικότητα) και όχι ελάχιστα σενάρια ατυχημάτων, δίνοντας τη δυνατότητα σε περιπτώσεις ειδικών ουσιών που δεν καλύπτονται πλήρως από το Παράρτημα να ακολουθήσουν ειδικές μεθοδολογίες για εξειδικευμένα σενάρια ατυχημάτων.
Εναλλακτικά, προτείνεται να καθορισθούν τα ελάχιστα απαιτούμενα αντιπροσωπευτικά σενάρια ατυχημάτων για κάθε τύπο εγκατάστασης (κλάδο) σε συνεργασία με τους φορείς εκπροσώπησης των εγκαταστάσεων και να καθιερωθούν επίσημα (π.χ. θεσμοθέτηση καλής πρακτικής) για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της νέας Κοινοτικής Οδηγίας 2012/18/EE στην Ελλάδα.