Διακρίνονται τα παρακάτω είδη πινακίδων σήμανσης ορειβατικών μονοπατιών:
α) πινακίδες υποδοχής,
β) πινακίδες κατεύθυνσης
γ) πινακίδες θέσης και
δ) πινακίδες επισήμανσης
ε) πινακίδες ενημέρωσης
στ) ετικέτα πιστοποίησης
Συγκεκριμένα, για τις παραπάνω πινακίδες πρέπει να ισχύουν τα κάτωθι:
α) Οι πινακίδες υποδοχής πρέπει να έχουν διαστάσεις έως 1,00 x 2,00m ή 2 m2, ανάλογα με τις πληροφορίες που παρέχουν (π.χ. αποτύπωμα μονοπατιού σε χάρτη). Σε αυτές συγκαταλέγονται συντεταγμένες, υψομετρική μεταφορά (τομή με κλίσεις) , υψόμετρα, επισημάνσεις για το χρόνο της πορείας, τον βαθμό δυσκολίας, τα σημεία στάσης, τα σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος κλπ. Τοποθετούνται στην αφετηρία και στο τέλος κάθε διαδρομής (μονοπατιού) προκειμένου να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για το μήκος ή τη διάρκεια πορείας, το υψόμετρο, το βαθμό δυσκολίας, τα σημεία αφετηρίας (Α) και τέλους (Τ) του μονοπατιού (τοποθεσίες), τις θέσεις στάθμευσης (αριθμός και αποστάσεις). (βλ. υπόδειγμα χάρτη του Παραρτήματος V)
β) Οι πινακίδες κατεύθυνσης ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών πρέπει να είναι επαρκείς και αμφίδρομες και τοποθετούνται σε εμφανή σημεία, κάθετα ως προς τον άξονα πορείας του μονοπατιού ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που έχει ο περιπατητής, σε τέτοιο ύψος, ώστε να διακρίνονται από απόσταση. Συνήθως επιλέγεται το ύψος των 1,30 – 1,50m από το έδαφος χωρίς αυτό να είναι απόλυτα δεσμευτικό, δεδομένου ότι σε μεγάλες κλίσεις θα πρέπει η σήμανση να βρίσκεται στην ευθεία των ματιών, για να γίνεται εύκολα αντιληπτή. Επίσης, τοποθετούνται ανάλογα με το ανάγλυφο και τη βλάστηση και σε κάθε σημείο αλλαγής πορείας (στροφές, διακλαδώσεις και διασταυρώσεις). Όταν το μονοπάτι διασχίζει πυκνό δάσος, οι πινακίδες πρέπει να τοποθετούνται σε κοντινές αποστάσεις, ακόμη και ανά 20 – 50m, ώστε να προσφέρεται η βεβαιότητα στον περιπατητή ότι δεν θα χαθεί, ενώ σε ανοιχτά πεδία οι αποστάσεις μπορούν να φτάνουν τα 200 – 300m. Στο άρθρο 11 περιγράφονται οι διαστάσεις και τα χρώματα των πινακίδων κατεύθυνσης. Όταν το ορειβατικό – πεζοπορικό μονοπάτι αλλάζει κατεύθυνση, αυτό σημαίνεται με βέλος στην ίδια απόχρωση του μονοπατιού. (Εικόνα 25)
γ) Οι πινακίδες θέσης κατατοπίζουν τον επισκέπτη για το που βρίσκεται. Τοποθετούνται σε χώρους στάθμευσης ή σε σημεία από όπου αλλάζουν σημαντικά τα χαρακτηριστικά της διαδρομής που ακολουθεί, προειδοποιώντας τον επισκέπτη (αλλαγή βαθμού δυσκολίας, υψομέτρου, βλάστησης κ.λπ.). Οι διαστάσεις τους να μην ξεπερνούν τις διαστάσεις των 0,50 x 0, 70m ή 0,40 m2 (Εικόνα 22).
δ) Οι πινακίδες επισήμανσης ακολουθούν τους κανόνες της προηγούμενης παραγράφου. Επιπλέον πρέπει να φέρουν έντονο χρώμα (μαύρα γράμματα σε λευκό φόντο με πορτοκαλί πλαίσιο πάχους περίπου 3 εκ.), προκειμένου να γίνονται άμεσα αντιληπτές. Ενημερώνουν εγκαίρως για πιθανούς κινδύνους στα σημεία προσπέλασης όπως επικίνδυνη διαδρομή λόγω πιθανής κατολίσθησης ή απότομες κλίσεις, πιθανές δύσκολες καιρικές συνθήκες, κ.λπ. Τοποθετούνται ακόμη και σε έκτακτα περιστατικά στην αρχή και τέλος κάθε διαδρομής. Επίσης υπενθυμίζουν όπου χρειάζεται τους κανόνες καλής συμπεριφοράς του επισκέπτη κ.α. Τέλος, επισημαίνουν τα μονοπάτια Ιδίας Ευθύνης (επιπλέον από την πινακίδα υποδοχής). Οι διαστάσεις τους να μην ξεπερνούν τις διαστάσεις των 0,50 x 0, 70m ή 0,40 m2
ε) Οι πινακίδες ενημέρωσης δίνουν στον επισκέπτη πληροφορίες για επιλεγμένα στοιχεία του οικοσυστήματος / περιβάλλοντος όπως π.χ. φυτά (όνομα ή και φωτογραφία), πετρώματα, οικολογία, ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία. Τοποθετούνται κατά μήκος της διαδρομής και σε συσχετισμό με τα σημεία ή αντικείμενα ενδιαφέροντος. Οι διαστάσεις τους να μην ξεπερνούν τις διαστάσεις των 0,50 x 0, 70m ή 0,40 m2.
στ) Η ετικέτα πιστοποίησης θα τοποθετείται σε πινακίδα 0,15×0,30. Η πινακίδα θα χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το αριστερό τμήμα θα φέρει το λογότυπο του ΥΠΕΝ σε χρώμα πράσινο – καφέ. Το δεξί τμήμα, το οποίο θα είναι αφαιρετό, θα αναγράφει την ημερομηνία παραλαβής του μονοπατιού, την ημερομηνία τελευταίας συντήρησής του, την ημερομηνία επόμενης υποχρεωτική συντήρησής του, καθώς και τον υπεύθυνο συντήρησης κατά περίπτωση. Κάθε φορά που πραγματοποιούνται εργασίες συντήρησης, ο υπεύθυνος αναλαμβάνει την υποχρέωση επικαιροποίησης των παραπάνω στοιχείων, στην πινακίδα της ετικέτας πιστοποίησης, αλλάζοντας το αφαιρετό τμήμα της.
στ: To κρίσιμο σημείο εδώ είναι ο φορέας πιστοποίησης. Η πιστοποίηση, ειδικά στο πεδίο, είναι μια σύνθετη, απαιτητική διαδικασία η οποία πρέπει να γίνεται από τρίτους ανεξάρτητους οργανισμούς με αποδεδειγμένη ικανότητα στο συγκεκριμένο θέμα.
Για τη σήμανση, έχοντας δουλέψει σε εκατοντάδες χιλιόμετρα μονοπατιών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Κίνα, Ισλανδία, Γαλλία κ.ά.) πιστεύουμε πως χρειάζονται μόνο γενικοί κανόνες και όχι συγκεκριμένες διαστάσεις και προδιαγραφές. Η σήμανση, κυρίως η σήμανση κατεύθυνσης, έχει στόχο να βοηθήσει τον πεζοπόρο να περπατά χωρίς τη συνεχή χρήση χάρτη, ώστε να έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του για να απολαύσει τα φυσικά και πολιτιστικά αξιοθέατα και να διαβάσει ενδεχομένως έναν οδηγό με πληροφορίες για τα αξιοθέατα. Προτείνουμε την απλοποίηση του άρθρου με την εξής αναφορά στη σήμανση:
Η σήμανση διαχωρίζεται σε 4 επιμέρους κατηγορίες:
α) Σήμανση κατεύθυνσης με χρώμα ή μεταλλικά πινακιδάκια, ή κάποιον άλλο τρόπο (οι διαστάσεις να είναι ενδεικτικές, καθώς η πρακτική έχει δείξει πως συχνά δεν υπάρχει επαρκές υπόβαθρο για μεγάλες διαστάσεις)
β) Σήμανση κατεύθυνσης με πινακίδες που αναγράφουν προορισμούς (με βέλος), χρόνο και απόσταση
γ) Σήμανση “υποδοχής” στο μονοπάτι με πινακίδες μικρού μεγέθους που έχουν το χάρτη του μονοπατιού, τεχνικές πληροφορίες και μικρό κείμενο επεξήγησης σε ελληνικά και αγγλικά. Εδώ αν οι πινακίδες αυτές είναι 2 τετραγωνικά μέτρα όπως αναφέρει το άρθρο, στην περίπτωση που 5 μονοπάτια έχουν κοινή αφετηρία τί γίνεται; Δημιουργούμε ένα τοίχο 10 τετραγωνικών μέτρων;
δ) Σήμανση με “κεντρικές” πινακίδες σε κομβικά σημεία του τόπου από τον οποίο διέρχεται το μονοπάτι ή του τόπου όπου υπάρχει δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών. Οι πινακίδες αυτές έχουν ένα χάρτη της ευρύτερης περιοχής, καθώς και αναφορά στις πεζοπορικές διαδρομές, τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά και τα σημεία εκκίνησης.
Σχετικά με την πιστοποίηση, έχουμε αναφέρει και σε ανώτερο άρθρο πως η πιστοποίηση πρέπει να εξυπηρετεί σκοπούς προβολής και μάρκετινγκ. Αυτός ο σκοπός εξυπηρετείται επαρκώς από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία (European ramblers Association). Διαφορετικά δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα καθώς δεν υπάρχει κίνητρο τουριστικό από πίσω. Ταυτόχρονα, δημιουργείται ένα γραφειοκρατικό χάος για το οποίο το Δημόσιο δεν έχει ούτε την οικονομική δυνατότητα, ούτε το ανθρώπινο δυναμικό, ούτε και την εμπειρία και την κουλτούρα της πεζοπορίας για να το αντιμετωπίσει. Αντίθετα, προτείνουμε, όταν γίνεται ένα έργο μονοπατιού, η δημόσια αρχή που το παραλαμβάνει, να είναι απολύτως υπεύθυνη για το έργο και να είναι υποχρεωμένη να το φροντίζει. Εάν το έργο που παρέλαβε ήταν, όπως έχει γίνει συχνά, εμφανώς για κατασπατάληση χρήματος, τότε να αποδίδονται οι ανάλογες ευθύνες σε αυτόν που το παρέλαβε ή στον “εργολάβο”.
Να προστεθεί η κατηγορία
ζ) Πινακίδες σήμανσης
Και να γίνουν τα απαραίτητα σχέδια στο παράρτημα II
και η περιγραφή
ζ) Οι πινακίδες σήμανσης πρέπει να είναι επαρκείς και αμφίδρομες και να τοποθετούνται σε εμφανή σημεία, κάθετα ως προς τον άξονα πορείας του μονοπατιού ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που έχει ο περιπατητής, σε τέτοιο ύψος, ώστε να διακρίνονται από απόσταση. Είναι κατασκευασμένες από αλουμίνιο, πάχους 2 χιλ που καρφώνονται πάνω σε δένδρα ή άλλα σταθερά σημεία ή στηρίζονται σε στύλους. Ο τρόπος αυτός χρησιμοποιείται κυρίως όταν η περιοχή είναι δενδρώδης ή δασώδης ή υπάρχουν σταθερά σημεία που μπορούν να στηριχθούν ή να πακτωθούν οι πινακίδες. Το σχήμα των πινακίδων είναι άσπρα τετράγωνα διαστάσεων 15Χ15 εκ. και ένα άλλο εσωτερικό που θα είναι βαμμένο με το χρώμα της διαδρομής , διαστάσεων 9Χ9 εκ. Στο εσωτερικό χρωματισμένο τετράγωνο θα αναγράφεται με γράμματα αναλόγου χρώματος ο αριθμός προτεραιότητας του μονοπατιού.
Μία νόρμα για την απόσταση πινακίδων μεταξύ τους είναι τα 70 μ. Η μεγαλύτερη ή μικρότερη απόσταση θα κριθεί στην εφαρμογή στο πεδίο.
Σημειώνουμε ότι αν υπάρχουν δέντρα υπάρχει η δυνατότητα της κάθετης προς το δέντρο πινακίδας με αμφίπλευρο τύπωμα ώστε να εξοικονομούνται πινακίδες.
Από την τελευταία παράγραφο στ) αντιλαμβάνομαι ότι η πρόθεση είναι την πιστοποίηση να την δίνει το Υπουργείο.
Έχω μερικές παρατηρήσεις να κάνω.
1. Για να δοθεί μια πιστοποίηση, κάποιος ή κάποιοι θα πρέπει να περπατήσουν όλο το μονοπάτι, όσα χιλιόμετρα και να είναι, και να ελέγξουν την κατάστασή του ανάλογα και με το είδος του (εύκολο, δύσκολο, κλπ). Ποιος θα είναι αυτός; Κάποιος υπάλληλος του Υπουργείου; Ο οποίος πιθανόν δεν έχει περπατήσει ποτέ στην ζωή του; Και όχι μόνο θα βαριέται να περπατήσει στο μονοπάτι όσα χιλιόμετρα και αν είναι αυτό (σκεφτείτε ένα Εθνικό μονοπάτι με μήκος 300 χλμ), αλλά δεν θα έχει την ικανότητα να το κάνει. Σκεφτείτε για παράδειγμα να πρέπει να δώσει πιστοποίηση σε ένα τεχνικό μονοπάτι via ferrata. Το πιο πιθανό είναι ότι θα περπατήσει τα πρώτα 100 μέτρα στις δυο άκρες του μονοπατιού μετά το αυτοκίνητο και θα δώσει έτσι την πιστοποίηση, όπως γινόταν στο παρελθόν οι πιστοποιήσεις για μονοπάτια που χρηματοδοτήθηκαν από προγράμματα.
2. Η πιστοποίηση έχει κόστος. Κάποιος θα πρέπει να μετακινηθεί, να κοιμηθεί και να φάει πιθανόν για μέρες και να πάρει κάποια αμοιβή (αν είναι υπάλληλος του Υπουργείο θα πάρει εκτός έδρας, κλπ). Αυτό το κόστος ποιος το καλύπτει; Το Υπουργείο;
3. Η πιστοποίηση δεν πρέπει να αφορά μόνο στον καθαρισμό του μονοπατιού και στην επαρκή σήμανση. Πρέπει να περιλαμβάνει και τεχνικά χαρακτηριστικά (αν είναι δύσκολο ή εύκολο), ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τοπίων που διέρχεται, διατήρηση ή μη παραδοσιακών αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών, και πολλά άλλα, τα οποία αποτελούν από μόνα τους έναν ολόκληρο τόμο προδιαγραφών και χαρακτηριστικών.
4. Η πιστοποίηση πρέπει να συνοδεύεται και από προβολή του μονοπατιού, έτσι ώστε να μαζεύει χρήστες.
Η πιστοποίηση θεωρώ ότι δεν θα πρέπει να είναι δουλειά του Υπουργείου. Αυτή η αρμοδιότητα θα πρέπει να δοθεί είτε στην Ομοσπονδία ορειβασίας, είτε σε κάποιον άλλο σχετικό φορέα (Σωματείο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Υπαίθριων Δραστηριοτήτων, (ΣΕΤΕΥΔ) ή στο Σωματείο Ελλήνων Οδηγών Βουνού (ΣΕΟΒ)), ή ακόμη και σε μια αστική μη κερδοσκοπική με ειδίκευση στο συγκεκριμένο αντικείμενο.