Ανάλογα με τη χρήση των ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών, τις περιοχές προσέγγισης, το μήκος, το βαθμό δυσκολίας και το είδος τους, αυτά διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
1. Μονοπάτια μεγάλων διαδρομών: Αυτά είναι διαδρομές μεγάλου μήκους που διασχίζουν ορεινές και όχι μόνο περιοχές. Εν μέρει συμπίπτουν με επαρχιακούς, αγροτικούς και δασικούς δρόμους ή με παλιά μονοπάτια. Περνούν από βουνά, δάση, ποτάμια, φαράγγια, πηγές, λίμνες, σπήλαια, παραδοσιακούς οικισμούς, γεωλογικούς σχηματισμούς, αρχαιολογικούς και ιστορικούς τόπους, αλλά και από καταλύματα και συγκοινωνιακούς κόμβους και έχουν κατά τμήματα διαφορετικό βαθμό δυσκολίας. Αποτελούν άξονες επικοινωνίας και χρησιμοποιούνται για πολυήμερες εκδρομές 4 έως 40 ημερών. Σε αυτά περιλαμβάνονται τόσο τα ευρωπαϊκά όσο και τα εθνικά μονοπάτια.
α) Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια είναι 11 στον αριθμό με κωδική ονομασία Ε1 – Ε11. Από αυτά φτάνουν στην Ελλάδα:
– Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 αρχίζει από τα Πυρηναία διασχίζει την Ευρώπη, Βαλκανικές Χώρες και μπαίνει στην Ελλάδα από τη Φλώρινα (φυλάκιο Νίκης). Κατευθύνεται νότια και αφού περάσει από τα σπουδαιότερα ορεινά συγκροτήματα της Κεντρικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου, καταλήγει στο Γύθειο. Συνεχίζει επίσης στην Κρήτη και τη διασχίζει με την ίδια λογική από τα δυτικά προς τα ανατολικά (συνολικό μήκος εντός Ελλάδας 900km)
– Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6 διασχίζει τη βόρεια Ελλάδα από τα δυτικά προς τα ανατολικά της Χώρας ακολουθώντας περίπου την Εγνατία Οδό (συνολικό μήκος εντός Ελλάδας 600km)
β) Τα εθνικά μονοπάτια διαγράφουν διαδρομές αποκλειστικά εντός της χώρα οι οποίες συνδέονται τις περισσότερες φορές με τα ευρωπαϊκά μονοπάτια Ε4 και Ε6. Μέχρι σήμερα υπάρχουν 8 διαδρομές εθνικών μονοπατιών στον αριθμό (βλ. Παράρτημα IV)
2. Μονοπάτια μικρών διαδρομών: Αυτά καλύπτουν διάφορες ανάγκες των ορεινών πληθυσμών αλλά και επισκεπτών της φύσης. Περνούν από περιοχές διακεκριμένου ορεινού όγκου ακολουθώντας συνήθως την πορεία «πρόποδες προς κορυφή», περνούν από ορεινά χωριά, ορειβατικά καταφύγια, αναρριχητικά πεδία, φαράγγια και άλλες απομονωμένες διαδρομές. Επίσης περνούν από φυσικά ή πολιτιστικά αξιοθέατα και χρησιμοποιούνται για ημερήσιες εκδρομές με μια ή δυο διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα ή ορειβατικά καταφύγια.
Κατηγοριοποίηση των μονοπατιών μικρών διαδρομών ανάλογα με το σκοπό χρήσης τους:
Τα ορειβατικά – πεζοπορικά μονοπάτια ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν και το χώρο που αναπτύσσονται διακρίνονται σε:
α) Μονοπάτια αναψυχής (Ε): Αυτά απευθύνονται σε πεζοπόρους που επιθυμούν κυρίως να εξερευνήσουν μία περιοχή και να απολαύσουν τη φύση.
β) Εκπαιδευτικά – θεματικά μονοπάτια (L): Απευθύνονται σε επισκέπτες που επιθυμούν να γνωρίσουν και να ενημερωθούν για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον μιας περιοχής.
Μπορεί να ενσωματώνουν στη διαδρομή τους ιδιαίτερα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία όπως τοπία, ρέματα, αρχαιολογικούς χώρους, παλιά πέτρινα γεφύρια, μοναστήρια, εκκλησίες κ.λπ. Μπορεί επίσης να είναι μονοπάτια που συνδέονται με ιδιαίτερες παραδοσιακές παραγωγικές διαδικασίες (π.χ. μονοπάτια κρασιού, μονοπάτια καπνού, τα μονοπάτια της ελιάς κλπ). Σε κάποιες περιπτώσεις ο προορισμός είναι ένα πολιτιστικό δρώμενο (π.χ. πανηγύρι, φεστιβάλ κλπ) και σε κάποιες άλλες πολιτιστικό χαρακτηριστικό αποτελεί το ίδιο το μονοπάτι (ιστορικό μονοπάτι, καλντερίμι κλπ). Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και τα εκπαιδευτικά μονοπάτια που προορίζονται για τη μελέτη της φύσης (φυτά, δέντρα, κύκλος νερού, ερπετά, έντομα, πουλιά, αλληλεξάρτηση ειδών, διατροφική αλυσίδα, γεωλογικοί σχηματισμοί, γεωμορφολογία, κλπ)
γ) Αθλητικά μονοπάτια (S): Είναι μονοπάτια που έχουν τα χαρακτηριστικά των μονοπατιών αναψυχής με τη διαφορά ότι έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (βαθμός δυσκολίας, επίστρωση οδοστρώματος κλπ) που τα κάνουν κατάλληλα και ελκυστικά για τρέξιμο, ποδηλασία κ.α. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν στη διαδρομή αυτών σκαλοπάτια ή βαθμίδες. Απευθύνονται ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας τους σε δρομείς, ποδηλάτες ή επισκέπτες που επιθυμούν να εξερευνήσουν μια περιοχή. Η χρήση τους απαγορεύεται από μηχανοκίνητα μέσα.
δ) Μονοπάτια διαβίωσης (D): Αφορούν σε μονοπάτια που έχουν δημιουργηθεί για τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων της υπαίθρου. Ο προορισμός τους είναι καλλιεργούμενα κτήματα, νερόμυλοι, βοσκότοποι, στάνες, δάση για υλοτομία, κλπ.
ε) Μονοπάτια προσβάσιμα σε ΑμεΑ (Α): Τα μονοπάτια που είναι προσβάσιμα σε ΑμεΑ μπορεί να ανήκουν σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες μπορεί όμως να είναι και ειδικά μονοπάτια κατασκευασμένα για την εξυπηρέτηση αυτής της ιδιαίτερης κατηγορίας χρηστών ή/και για θεραπευτικούς σκοπούς. Στα μονοπάτια ή τμήματα μονοπατιών που χρησιμοποιούνται είτε αποκλειστικά ή/και από εμποδιζόμενα άτομα, πρέπει να ισχύουν ειδικές προδιαγραφές κατασκευής όπως περιγράφονται παρακάτω στο Άρθρο 6.
Άρθρο 2, παρ.1: Μεγάλες διαδρομές από 4 μέρες και πάνω.
παρ. 1α: Το Ε4 ξεκινά πλέον από τα σύνορα με Βουλγαρία
παρ. 1β: Υπάρχουν ήδη 19 Εθνικά μονοπάτια που δεν τα αναφέρει στο παράρτημα και δεν χρησιμοποιούν αυτή την κωδικοποίηση.
Η ΕΟΟΑ είχε προτείνει παλαιότερα μια αρίθμηση των Εθνικών μονοπατιών μεγάλων διαδρομών η οποία κυμαίνεται από 01 – 10 για τη Βόρειο Ελλάδα και τη Θεσσαλία, 11 – 19 για τη Δυτική Ελλάδα και τη Φωκίδα, 21 – 29 για την Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια, 31 – 39 για την Πελοπόννησο και 41 – 49 για την Κρήτη. Γιατί πρέπει να γίνει νέα κωδικοποίηση ενώ υπάρχει ένα σχετικό υπόδειγμα; Γιατί δεν χρησιμοποιούνται τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα;
Κατηγοροποίηση: Ένα μονοπάτι μπορεί να εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς, δεν είναι αναγκαία η αυστηρή κατηγοριοποίηση τους, μόνο αν έχουν αποκλειστικό σκοπό π.χ. ποδηλατικά. Τα εκπαιδευτικά μπορούν να ονομαστούν (ορθότερα)ως μονοπάτια περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ερμηνείας. Αθλητικά: Τα μονοπάτια πεζών και ποδηλατών πρέπει να διαχωριστούν ως ξεχωριστές κατηγορίες. Είναι διαφορετικός ο σχεδιασμός, οι υποδομές,ο σκοπός και υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος.
6) Η όσο το δυνατό απλοποίηση του τρόπου κωδικοποίησης και σήμανσης μπορεί να συμβάλλει στην ευκολότερη σήμανση των διαδρομών και την συντήρησή τους. Η μεγάλη ποικιλία σε είδη πινακίδων (χρώματα, κωδικοί) είναι παράγοντες που προσθέτουν εμπόδια. Ένα μονοπάτι μπορεί να ανήκει συγχρόνως σε περισσότερες από μια από τις κατηγορίες που αναφέρονται (αναψυχής, θεματικά-εκπαιδευτικά κλπ) ή ένα τμήμα κάποιου μονοπατιού αναψυχής μπορεί να έχει τα χαρακτηριστικά του αθλητικού:
– Να μην επιλεγεί ποικιλία στους χρωματισμούς των πινακίδων σήμανσης και περιορισμός του είδους του μονοπατιού με αυτόν τον τρόπο. Προτείνουμε για την καλή πληροφόρηση και διευκόλυνση των επισκεπτών να γίνει η ενημέρωση για τις δυνατότητες που παρέχει η διαδρομή στην υποδοχή του μονοπατιού, στις πινακίδες κατεύθυνσης με αναγραφή του αντίστοιχου γράμματος και πιθανόν σε άλλα επιλεγμένα σημεία όπου να φαίνονται οι αντίστοιχοι συμβολισμοί/κωδικοί. Όλα τα παραπάνω μπορεί να αναφέρεται με τον ίδιο τρόπο και στα ενημερωτικά φυλλάδια, στο διαδίκτυο κλπ. Άρθρο11,2
8) Η επιλογή του χρωματισμού καλό είναι να εξυπηρετεί πρωτίστως την ανάγκη καλής διακριτικής ικανότητας σε περιπτώσεις ιδιαίτερων καιρικών συνθηκών, ομίχλη, βροχή, έντονη βλάστηση κλπ. Σήμανση μονόχρωμη σε κόκκινο, πράσινο, πορτοκαλί χρώμα, κι αν ακόμη φέρουν επιγραφή στο εσωτερικό τους, δεν είναι διακριτά. Επίσης η όσο το δυνατό απλούστερη και μικρότερη σε αριθμό επιλογή χρωμάτων και σχεδίων εξυπηρετεί το χαμηλό κόστος κατασκευής αλλά και (κυρίως) την ευκολία συντήρησης πού είναι πολύ δύσκολη διαδικασία και εκεί υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Συνεπώς Η κατηγοριοποίηση δεν έχει καμία χρησιμότητα στην σήμανση παρά μόνον στην περιγραφή των μονοπατιών και στους χάρτες και δεν πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση στην σήμανση :
– Προτείνουμε την διχρωμία στο σχεδιασμό των σημάτων (πινακίδες κατεύθυνσης) κατά μήκος των διαδρομών. Ένα καλό παράδειγμα είναι η κατασκευή αλουμινένιων σημάτων σε κίτρινο χρώμα (εργοστασιακή ηλεκτροστατική βαφή) εντός του οποίου να επικολλάται αυτοκόλλητο (ποιότητας 8ετίας) κόκκινου χρώματος. Εντός του αυτοκόλλητου μπορεί να χαραχτεί ο κωδικός του μονοπατιού που μετά την αφαίρεση θα φαίνεται στο χρώμα της βάσης, το κίτρινο, εικόνα 1. Η αναγραφή οποιουδήποτε στοιχείου μπορεί και να γίνει και σε οποιοδήποτε σημείο του σήματος. Για την οικονομία χώρου ( ιδιαίτερα το τετράγωνο για να αφήσει χώρο πρέπει να είναι μικρότερο σε μέγεθος), ευκολία κατασκευής (ευκολότερη επικόλληση), αντοχή (χωρίς γωνίες το αυτοκόλλητο όπως αν ήταν πχ τετράγωνο ή ρόμβος) το καλύτερο σχήμα αυτοκόλλητου εντός της πινακίδας είναι ο κύκλος. Στις τέσσερις γωνίες της πινακίδας μπορούν να επικολληθούν διάφορα διακριτικά. Άρθρο 11 Β
Στην Ελλάδα, ίσως στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα μονοπάτια δημιουργήθηκαν ως “μονοπάτια διαβίωσης”, με κάποια από αυτά να χρησιμοποιούνται για πάνω από 6000 χρόνια… Με την γενίκευση του πεζοπορικού τουρισμού, οι χρήσεις τους διευρύνθηκαν. Έτσι σχεδόν όλα τα μονοπάτια έχουν πολλαπλές χρήσεις, ακόμη και τα Ευρωπαϊκά ή τα Εθνικά, που στην ουσία απαρτίζονται από επιμέρους μονοπάτια (και αρκετή άσφαλτο). Η κατηγοριοποίησή τους σε σχέση με τις χρήσεις τους δεν πιστεύουμε πως ωφελεί σε κάτι. Τα περισσότερα μονοπάτια ούτως ή άλλως συνδυάζουν περισσότερες χρήσεις. Η απλή κατηγοριοποίηση σε Ευρωπαϊκά, Εθνικά και Τοπικά είναι ίσως πιο απλή και βοηθάει το χρήστη να επιλέξει τη διαδρομή που θέλει.
Να αναφέρουμε πως εδώ τίθεται και πάλι το θέμα του “ορειβατικού μονοπατιού”. Το ορειβατικό μονοπάτι είναι μία από τις κατηγορίες των πεζοπορικών μονοπατιών. Έχει γραφτεί ορισμός των ορειβατικών μονοπατιών στην αρχή του “2” αλλά δεν παρουσιάζεται ως ξεχωριστή κατηγορία
(“Αυτά καλύπτουν διάφορες ανάγκες των ορεινών πληθυσμών αλλά και επισκεπτών της φύσης. Περνούν από περιοχές διακεκριμένου ορεινού όγκου ακολουθώντας συνήθως την πορεία «πρόποδες προς κορυφή», περνούν από ορεινά χωριά, ορειβατικά καταφύγια, αναρριχητικά πεδία, φαράγγια και άλλες απομονωμένες διαδρομές. Επίσης περνούν από φυσικά ή πολιτιστικά αξιοθέατα και χρησιμοποιούνται για ημερήσιες εκδρομές με μια ή δυο διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα ή ορειβατικά καταφύγια.”).
Από το άρθρο 02, παράγραφος 2, εύκολα μπορεί κανείς να βγάλει το συμπέρασμα πως ένα παραλιακό μονοπάτι μήκους 500 μέτρων είναι ένα “μονοπάτι μικρού μήκους” που περνάει από περιοχή διακεκριμένου ορεινού όγκου, ακολουθώντας συνήθως την πορεία “πρόποδες προς κορυφή”, περνάει από ορεινά χωριά κτλ…”. Να τονίσουμε εδώ πως η ορειβασία συγκαταλέγεται στην πεζοπορία πολύ οριακά, καθώς συχνά απαιτείται και η χρήση των χεριών ή και τεχνικού εξοπλισμού.
Τα μονοπάτια αποτελούσαν το κύριο οδικό δίκτυο από την αρχαιότητα μέχρι τον 19ο αιώνα. Βαθμιαία αντικαταστάθηκαν με αμαξιτούς δρόμους και η χρήση τους για σκοπούς μετακίνησης, εμπορίου, παραγωγικών δραστηριοτήτων, θρησκευτικών – λατρευτικών αναγκών κ.α. εγκαταλείφθηκε. Βαθμιαία πάλι, κατά την διάρκεια κυρίως του 20ου αιώνα άρχισαν, τα ίδια μονοπάτια, να χρησιμοποιούνται για σκοπούς φυσιολατρικούς, εξερευνητικούς, αναψυχής, άθλησης κ.α. Η ιστορική αυτή «διαδρομή» των μονοπατιών δεν μπορεί να μην λαμβάνεται υπόψη κατά την κατηγοριοποίησή τους. Έτσι, μπορούν να διακριθούν σε τρείς κατηγορίες: 1) Αυτά που συνέδεαν μεταξύ τους διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Κυρίως πρόκειται για τα μονοπάτια που διέσχιζαν τα Βαλκάνια και παραπέρα, που συνέδεαν τις εδαφικές περιοχές της Ρωμαϊκής, ύστερα της Βυζαντινής, ύστερα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η αντιστοίχισή τους είναι τα σημερινά μονοπάτια με την κωδική σήμανση Ε. 2) Αυτά που συνέδεαν ένα κέντρο (πόλη, κάστρο) με τα χωριά και τους οικισμούς της περιφέρειάς του, καθώς και τα χωριά μεταξύ τους. 3) Αυτά που συνέδεαν τα χωριά και τους οικισμούς με θέσεις παραγωγικών δραστηριοτήτων (γεωργία, κτηνοτροφία), εγκαταστάσεων προβιομηχανικών εκμεταλλεύσεων (νερόμυλους, ανεμόμυλους, πριονιστήρια, νεροτριβές, λιοτρίβια, αλώνια κ.α.), θρησκευτικών – λατρευτικών ασχολιών (ξωκλήσια, σπήλαια) κ.α. Σε πολλές περιπτώσεις οι άνω κατηγορίες μονοπατιών συνέπιπταν ολικά ή μερικά. Τα μονοπάτια περνούσαν από θέσεις με νερό (πηγή, πηγάδι) και ξωκλήσια που χρησίμευαν και ως καταφύγια σε περιπτώσεις ανάγκης.
Ολα τα πιό πάνω μονοπάτια πρέπει να καταγραφούν, να καθαριστούν, να συντηρηθούν και να επισκευαστούν (στα τμήματα που απαιτείται) και να σημανθούν για χρήση φυσιολατρική, οικοτουριστική κλπ.
Μετά από αυτά η κατηγοριοποίηση που επιχειρείται ιδιαίτερα στα μονοπάτια μικρών διαδρομών κρίνεται τεχνητή μη ανταποκρινόμενη στην πραγματικότητα και πρέπει, αν κρίνεται οπωσδήποτε αναγκαίο, να επαναδιατυπωθεί, αφού ληφθεί υπόψη και ότι οι οποιοδήποτε χαρακτηρισμοί αφορούν τις διαδρομές (κυριολεκτικά τον σκοπό της διαδρομής) και όχι τα μονοπάτια καθεαυτά. Μία ορισμένη διαδρομή μάλιστα που για κάποιον είναι θρησκευτική για κάποιον άλλον μπορεί να είναι πολιτισμική κ.ο.κ.
Το ενδεχόμενο αθλητικών μονοπατιών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως επίστρωση οδοστρώματος, πρέπει να αποκλειστεί ως ασύμβατο με τους σκοπούς διαχείρισης των μονοπατιών που πρέπει να είναι η διατήρηση των ιστορικών, πολιτισμικών, λαογραφικών κλπ χαρακτηριστικών τους.
Στα μονοπάτια μικρών διαδρομών και στην είσοδο να γίνεται και ονοματοδοσία των μονοπατιών π.χ.μονοπάτι ελευθερίας Μελούνα Τσαριτσάνης ή μονοπάτι, Αλαμάνας-Το χάνι της Γραβιάς ή μονοπάτι Μυκηναϊκή Ακρόπολη Όρθης ή της Διάβας το κουκούλι ή το μονοπάτι των Κάκτων ή της Μουτζουνιάς[Κίστου ή Λαδανιάς],το μονοπάτι των νερόμυλων, το μονοπάτι των βοτάνων κ.α.Με σκοπό οι ορειβάτες,πεζοπόροι και αθλητές να γνωρίσουν την ιστορία,τον πολιτισμό,τα βότανα,τα χόρτα,τις φυσικές τοποθεσίες του κάθε τόπου.Επίσης στην πύλη εισόδου του μονοπατιού να υπάρχουν λίγες πληροφορίες για την κάθε ονοματοδοσία και αυτό θα είναι ένα επιπλέον κέντρισμα να ψάξουν για περισσότερες πληροφορίες σε άλλες πηγές,όπως βιβλία,περοδικά,διαδίκτυο.κ.α.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΗΔΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ (ΜΑΙΝΑΛΟΝ, ΑΝΔΡΟΣ) ΚΑΙ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΥΠΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ (ΜΕΤΣΟΒΟ, ΣΚΙΑΘΟΣ, ΧΙΟΣ, ΞΑΝΘΗ) ΑΠΟ ΤΗΝ «ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΕΖΟΠΟΡΩΝ» ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ
Άρθρο 2
– Θα πρέπει στην εν λόγω Υπουργική απόφαση να συμπεριληφθεί ειδική μνεία για τα ήδη δύο πιστοποιημένα και τα τέσσερα υπό πιστοποίηση πεζοπορικά μονοπάτια, τις μελλοντικές τους επεκτάσεις, καθώς και για όσα στο μέλλον πιστοποιηθούν από την “ERA” , τα οποία έχουν δικό τους σύμβολο σήμανσης – σήμα, κατοχυρωμένο από την «ERA» κλπ
Στο σχέδιο της Υπουργικής απόφασης συγχέονται παλαιά, ήδη υπάρχοντα μονοπάτια, με νέα, τα οποία δεν έχουν ακόμη χαραχθεί και γενικά επικρατεί μία ασάφεια για το ποιές διατάξεις αφορούν τα νέα και ποιές τα ήδη υπάρχοντα. Η φιλοσοφία διάνοιξης των παλαιών μονοπατιών ήταν τελείως διαφορετική και εμείς οφείλουμε να τα διαφυλάξουμε, να τα προστατεύσουμε και κυρίως να τα αναδείξουμε ως κομμάτι της παράδοσης και της εθνικής μας κληρονομιάς. Η κατάταξή τους σε κατηγορίες όπως μονοπάτι αναψυχής, εκπαιδευτικό-θεματικό ή αθλητικό δεν συνεισφέρει σε κάτι , αντιστρόφως μπορεί να δημιουργήσει πληθώρα προβλημάτων όπως ένα μονοπάτι να ενταχθεί υποχρεωτικά σε μία κατηγορία ενώ μπορεί να εξυπηρετεί και την άλλη. Γιά παράδειγμα ένας παλιός αγροτικός δρόμος, σήμερα μπορεί να εξακολουθεί να εξυπηρετεί τους αγρότες για να πηγαίνουν με τα υποζύγια ή με τα πόδια στα χωράφια τους, να χρησιμοποιείται και ως μονοπάτι αναψυχής από τους περιπατητές και δύο φορές τον χρόνο να διοργανώνεται σε αυτό ένας ημιμαραθώνιος βουνού και να αξιοποιείται και αθλητικά. Παράλληλα ένα τμήμα του πχ. 1.000 μέτρα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από ΑΜΕΑ. Στις περιπτώσεις αυτές οι χρωματισμοί και ο διαχωρισμός σε κατηγορίες, μόνο σύγχυση μπορεί να φέρει.
Θα πρέπει να προστεθεί και μια άλλη κατηγορία μονοπατιών τα λεγόμενα τεχνικά μονοπάτια όπως είναι η «via feratta».
Τα συγκεκριμένα μονοπάτια διασχίζουν δύσβατες, απόκρημνες πλαγιές μεγάλης κλίσης και η κίνηση σε αυτά γίνεται με ειδικά στερεωμένα συρματόσχοινα και τεχνητά μεταλλικά πατήματα πακτωμένα στον βράχο και απευθύνονται μόνο σε εκπαιδευμένους ορειβάτες, με χρήση ειδικού εξοπλισμού.
Τα ποδηλατικά μονοπάτια θα πρέπει να ανήκουν σε ξεχωριστή κατηγορία με ξεχωριστές υποκατηγορίες όπως και τα ορειβατικά, καθώς η τεχνικές διάνοιξης όπως και η λογική σχεδιασμού τους έχει μια εντελώς διαφορετική λογική απο αυτή του πεζοπορικού μονοπατιού. Επίσης δε θα πρέπει να εντάσσονται αποκλειστικά στα αθλητικά μονοπάτια (παρ. 2γ) καθ’ ότι η ποδηλασία είναι για τους περισσότερους αναψυχή και δευτερευόντως αθλητική ενασχόληση.
Σημαντικό είναι επίσης να υπάρξει και κατηγορία »ΜΙΚΤΟΎ ΜΟΝΟΠΑΤΙΟΥ» με την ανάλογη σήμανση, ούτως ώστε να εξαλειφθούν οι όποιες συμπλοκές συμπλοκές υπάρχουν εδώ και χρόνια κυρίως σε περιαστικά δάση (πχ Υμηττός, Σειχ Σου κτλ) μεταξύ ποδηλατών και πεζοπόρων. Στα εν λόγω μονοπάτια θα επιτρέπεται η διέλευση σε όλους τους χρήστες
Στην Ελλάδα έχουμε δύο κύρια είδη μονοπατιών τα Ε και τα Ο. Τα Ε είναι τα ευρωπαϊκά Ε4 και Ε6 και τα Ο τα εθνικά, π.χ. Ο3. Το πρόβλημα με τα υφιστάμενα μονοπάτια είναι πως όσο βρίσκεσαι στον κύριο όγκο του βουνού η σήμανση είναι συνήθως καλή, τα ενδιάμεσα τμήματα που συνδέουν τους ορεινούς όγκους και στα μικρότερα βουνά αυτά χάνονται (χωρίς σήμανση και συντήρηση) και ακόμα χειρότερα συχνά γίνονται δρόμοι. Άνθρωποι που έχουν προσπαθήσει να διασχίσουν το Ε4 σε όλο του το μήκος συνάντησαν τις μεγαλύτερές δυσκολίες ακριβώς σε αυτά τα τμήματα.
Αν και υπάρχει μια μικρή αναφορά στα «αρχαιολογικά μονοπάτια» [β] προτείνεται η προσθήκη δύο ακόμα κατηγοριών:
Στ) Μονοπάτια των περιηγητών και των ξένων χαρτογράφων: Τα μονοπάτια, ακόμα και δασικοί δρόμοι σήμερα, αναφέρονται σε περιγραφές ξένων αλλά Ελλήνων περιηγητών όπως ο Παυσανίας (υπάρχουν στην Αρκαδία και αλλού), Leake κ.ά. καθώς και σε χάρτες όπως π.χ. του Κάουπερτ.
Ζ) Νησιώτικα μονοπάτια, ίσως από τα ωραιότερα στην Ελλάδα. Είναι σημαντικά όχι μόνο γιατί συμβάλουν οικονομικά και τουριστικά αλλά κυρίως γιατί οι ξερολιθιές που υπάρχουν εκεί και τα διαμορφώνουν συγκρατούν τα έδαφος και συμβάλουν στη διατήρηση των ευαίσθητων αυτών οικοσυστημάτων. Συνήθως η προσοχή μας πάει στα μονοπάτια της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά αυτά τα μονοπάτια των νησιών είναι ένας πλούτος που χάνεται και πρέπει να σωθεί.
Στην κατηγορία ε) «Μονοπάτια προσβάσιμα σε ΑμεΑ» προτείνεται να αξιοποιηθούν καλές πρακτικές από άλλες χώρες όπως π.χ. Αυστρία, Γερμανία. Καλές πρακτικές περιγράφονται στην έκδοση των Naturefriends International “Accessible Tourism for All” http://www.nfi.at/index.php?option=com_content&task=view&id=582&Itemid=1&lang=en
ΑΡΘΡΟ 2
Η αναφορά σε ξεχωριστή κατάταξη των Ευρωπαϊκών Μονοπατιών έχει γίνει με διακρατική συνεργασία και ουσιαστικά αφορά τον καθορισμό μιας διαδρομής που συνδυάζει ένα πλήθος κυρίως υφισταμένων μονοπατιών, αγροτικών δρόμων κλπ. και αναφέρεται σε μια ευρύτερη χωροταξική κλίμακα.
Σημειώνεται ότι δεν εντοπίσαμε στο Παράρτημα IV τις αναφερόμενες; 8 διαδρομές των εθνικών μονοπατιών.
Θα ήταν άσκοπο να οριστούν τεχνικές προδιαγραφές για τις διαδρομές του Άρθρου 2, παρά μόνο κατευθύνσεις επιλογής σε τοπική κλίμακα, ώστε να αποφεύγονται νέες διανοίξεις.
Εξάλλου η κατηγοριοποίηση που προτείνεται, κρίνεται σε μεγάλο βαθμό «τεχνητή», που μπορεί να εξυπηρετεί κάποια διοικητική διαδικασία. Στην πραγματικότητα όμως δεν ανταποκρίνεται στον πολυ-λειτουργικό χαρακτήρα των μονοπατιών, τα οποία συνδυάζουν σειρά χρήσεων.
Για παράδειγμα, τα μονοπάτια αναψυχής μπορεί να είναι ταυτόχρονα και μονοπάτια εκπαιδευτικά, αθλητικά και διαβίωσης. Διαφοροποιούνται οι ποδηλατικές διαδρομές.
Στην κατηγοριοποίηση των μονοπατιών μικρών διαδρομών ανάλογα με την χρήση τους όπως αυτή εμφανίζεται στο άρθρο 2 στην πρακτική τους εφαρμογή το ένα εμπεριέχει το άλλο.(πχ. Ένα μονοπάτι αναψυχής μπορεί να είναι ταυτόχρονα και αναψυχής και διαβίωσης και εκπαιδευτικό). Επιπλέον στην κατηγορία αθλητικά εμπεριέχονται και τα ποδηλατικά που όμως έχουν διαφορετικές τεχνικές προδιαγραφές .
Πιστεύω ότι η κατηγοριοποίηση των μονοπατιών μικρών διαδρομών ανάλογα με την χρήση τους πρέπει να είναι η κάτωθι:
1. Μονοπάτια γενικού σκοπού με υποκατηγορίες
Α. Μονοπάτια Αναψυχής
Β. Μονοπάτια Εκαπιδευτικά – Θεματικά μονοπάτια
Γ. Μονοπάτια Διαβίωσης
2. Αθλητικά μονοπάτια
3. Ποδηλατικά μονοπάτια
4. Μονοπάτια προσβάσιμα σε ΑμΕΑ
Παράγραφος 1: Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια είναι 12 έτσι πρέπει να γίνουν οι αντίστοιχες αλλαγές Ε1 – Ε12
Παράγραφος 2: Δεν νομίζω ότι χρησιμεύει κάπου η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση των μονοπατιών.
παρ.1, αντί για τον όρο πολυήμερες εκδρομές 4 έως 40 ημερών, προτιμότερο κατά την άποψη μου είναι να χρησιμοποιηθεί ο όρος ορειβατικές εξορμήσεις ….
Υποπαρ.α) αντί για τον όρο φτάνουν στην Ελλάδα, προτιμότερο κατά την άποψη μου είναι να χρησιμοποιηθεί ο όρος διασχίζουν ….
Νομίζω ότι θα πρέπει να γίνει λίγο πιο εκτενή αναφορά στα ευρωπαϊκά μονοπάτια Ε4 και Ε6, που αποτελούν τον εθνικό κορμό του δικτύου των μονοπατιών της χώρας μας, και για τα οποία η χώρα μας κατά καιρούς έχει πάρει ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για την συντήρηση τους. Μάλλον θα πρέπει να συμπεριληφθεί η πληροφόρηση για αυτά σε κάποιο παράρτημα και πλούσιο υλικό μπορεί να βρεθεί στην Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης (Ε.Ο.Ο.Α), που κατά καιρούς έχει συντάξει και σχετικά ενημερωτικά φυλλάδια.
Υποπαρ. β) Και εδώ νομίζω ότι στο σχετικό παράρτημα θα πρέπει να υπάρξει κάποια εκτενέστερη περιγραφική αναφορά για τα εθνικά μονοπάτια.
παρ.2, κάθε μονοπάτι μπορεί κατά περίπτωση να εξυπηρετήσει ένα ή και όλους τους αναφερόμενους στο άρθρο σκοπούς χρήσεις, επομένως η προτεινόμενη κατηγοριοποίηση δεν νομίζω να προσφέρει τίποτα. Υπάρχουν βέβαια και ειδικές περιπτώσεις αλλά αυτές δεν ορίζουν τον κανόνα. Εδώ ίσως πρέπει να εξεταστεί από ποιους θα χρησιμοποιούνται τα μονοπάτια, γιατί είναι αρκετές οι φορές που τυχαίνει να χρησιμοποιείται το μονοπάτι (την ίδια ώρα) από όχι και τόσο συμπλέουσες χρήσεις (π.χ. πεζοπορία, κυνήγι, ποδήλατα βουνού, μηχανές eduro).
Να αποσαφηνιστεί ότι τα μονοπάτια αναψυχής μπορούν να βρίσκονται και σε θύλακες προστατευμένων περιοχών μέσα στον αστικό ιστό.
Ψάχνω τις 8 Ελληνικές διαδρομές στο Παράρτημα που υποδεικνύετε και δεν τις βρίσκω. Υπάρχουν? Παράλληλα, στην Ελληνική Βιβλιογραφία αναφέρονται πολλές περισσότερες Ελληνικές διαδρομές (αν δεν κάνω λάθος 19).
Τα Ευρωπαϊκά και τα εθνικά μονοπάτια στο εξωτερικό είναι άθροισμα άλλων υπαρχόντων μονοπατιών. Δηλαδή εκμεταλλεύονται τα μονοπάτια των μικρών (όπως τις περιγράφει το νομοσχέδιο) διαδρομών, κάνοντας επιλογή από τα υπάρχοντα μονοπάτια. Μονοπάτι ειδικά Ευρωπαϊκό ή Εθνικό δεν έχει απήχηση αν δεν αποτελείται από μονοπάτια μικρών διαδρομών τα οποία μπορούν να συντηρηθούν σε τοπικό επίπεδο.
Στο άρθρο 2 πρέπει να γίνει μια άλλη πιο γενική κατηγοριοποίηση σε:
1. Υφιστάμενα μονοπάτια
2. Νέα μονοπάτια
Υφιστάμενα μονοπάτια είναι όσα υπήρχαν πριν από το 1980 (Προτείνω το 1980 γιατί τότε περίπου άρχισαν οι χρηματοδοτήσεις από την ΕΕ και οι κατασκευές νέων μονοπατιών)
Ένα μονοπάτι θεωρείται υφιστάμενο αν συντρέχει μια από τις παρακάτω προϋποθέσεις (μια πρώτη σκέψη):
1.1. Είναι αποτυπωμένο σε οποιονδήποτε χάρτη (της ΓΥΣ ή άλλων φορέων), ή σκαρίφημα, ή περιγραφή σε κείμενο, έκδοσης πριν το 1980
1.2. Βεβαιώνεται η ύπαρξή του από τρεις τουλάχιστον κατοίκους της περιοχής, γεννημένους πριν το 1960, με ευθύνη του οικείου δήμου.
1.3. Είναι καταγεγραμμένο σε φωτογραφίες ή κινηματογραφικό φιλμ προγενέστερα του 1980
Νέα μονοπάτια είναι όσα κατασκευάστηκαν από το 1980 και μετά, ή όσα σχεδιάζονται να κατασκευαστούν προκειμένου να συνδέσουν υπάρχοντα μονοπάτια ώστε να αποκτήσουν γραμμικότητα.
Σημείωση 1: Τα ευρωπαϊκά μονοπάτια που διασχίζουν την Ελλάδα, σε μεγάλα τμήματά τους ακολουθούν δασικούς χωματόδρομους, ακόμη και ασφάλτινους δρόμους. Αυτό είναι αδιανόητο για έναν ευρωπαίο χρήστη, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν έρχονται αλλοδαποί επισκέπτες να περπατήσουν στα Ελληνικά τμήματα των ευρωπαϊκών μονοπατιών. Αν δεν υπάρχουν παλαιά μονοπάτια που θα μπορεί να ακολουθήσει ένα Ευρωπαϊκό ή Εθνικό μονοπάτι, τότε θα πρέπει να κατασκευάζεται εξαρχής ένα καινούργιο μονοπάτι που να συνδέει τα υπάρχοντα μονοπάτια μεταξύ τους. Οι προδιαγραφές κατασκευής ενός καινούργιου μονοπατιού θα πρέπει να περιλαμβάνονται σε ξεχωριστή κατηγορία μέσα στο κείμενο αυτό για τον καθορισμό των τεχνικών προδιαγραφών.
Σημείωση 2: Ο επιπλέον λόγος που πρέπει να μπει αυτή η κατηγοριοποίηση είναι γιατί θα πρέπει να προβλεφθεί στις προδιαγραφές, η απόλυτη διατήρηση των τεχνικών χαρακτηριστικών των υφιστάμενων μονοπατιών (ξερολιθικές τεχνικές, κλίσεις, πλάτος καταστρώματος, κλπ).
Σημειώσεις στο υπάρχον κείμενο:
1. Στο 1 «Μονοπάτια μεγάλων διαδρομών» θα πρέπει να αλλάξει η διάρκεια από 4 έως 40 ημερών και να γίνει «από 4 ημέρες και πάνω», γιατί ένα ευρωπαϊκό μονοπάτι 6.000 χλμ δεν περπατιέται σε 40 μέρες.
2. Στο 1α, που αναφέρεται στο Ε4 πρέπει να διορθωθεί. Το Ε4 μπαίνει στην Ελλάδα από την Βουλγαρία (Προμαχώνα), ακολουθεί το Ε6 μέχρι Φλώρινα, μετά πάει Όλυμπο, Μετέωρα, Δελφούς, Γύθειο, Κρήτη και συνεχίζει Κύπρο. Η είσοδος από Φλώρινα είχε σχεδιαστεί αρχικά, αλλά το 1990 άλλαξε ο σχεδιασμός και πλέον εισέρχεται από Βουλγαρία, όπως μπορείτε να δείτε στην Wikipedia. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Map_of_the_European_Long_Distance_Paths.png Στον χάρτη ωστόσο της ERA δείχνει το E4 να πηγαίνει κατευθείαν από Προμαχώνα προς Όλυμπο χωρίς να πηγαίνει πρώτα Φλώρινα. Μάλλον στην Ελλάδα δεν ασχολείται κανείς με τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια και δεν υπάρχει κανείς που να γνωρίζει πραγματικά τι ισχύει.
Το μήκος εντός Ελλάδας είναι 1600 χλμ και όχι 900 χλμ. Επίσης το Ε6 έχει μήκος εντός Ελλάδας 1.400 χλμ και όχι 600
3. Στο 1β που αναφέρεται στα Εθνικά μονοπάτια, παραπέμπει σε ένα παράρτημα IV το οποίο αναφέρεται μόνο στους κωδικούς νομών. Ωστόσο α) υπάρχουν ήδη 8 Εθνικά μονοπάτια που δεν τα αναφέρει στο παράρτημα και δεν χρησιμοποιούν αυτή την κωδικοποίηση, και β) ένα Εθνικό μονοπάτι μπορεί να διασχίζει και πολλούς διαφορετικούς νομούς, άρα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ένα τέτοιο μονοπάτι κάποιος κωδικός νομού. Όταν το μονοπάτι αλλάζει νομό θα αλλάζει και η ονομασία του;
Η ΕΟΟΑ είχε προτείνει παλαιότερα μια αρίθμηση των Εθνικών μονοπατιών μεγάλων διαδρομών η οποία κυμαίνεται από 01 – 10 για τη Βόρειο Ελλάδα και τη Θεσσαλία, 11 – 19 για τη Δυτική Ελλάδα και τη Φωκίδα, 21 – 29 για την Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια, 31 – 39 για την Πελοπόννησο και 41 – 49 για την Κρήτη. Δείτε στο λινκ http://www.eooa.gr/?page_id=568 και στο λινκ http://www.pezoporia.gr/pez/routes.asp?toggle=2
Ίσως πρέπει η ΕΟΟΑ να ασχοληθεί ξανά με τα μονοπάτια και να ξεκαθαρίσει το θέμα.
4. Στο 2 που αναφέρεται στην διαφοροποίηση των ορειβατικών μονοπατιών, έχω δυο προτάσεις: α) να αφαιρεθεί εντελώς το 2ε που αναφέρεται σε μονοπάτια προσβάσιμα σε ΑμεΑ. Αυτή η κατηγορία μονοπατιών θα πρέπει να εμπίπτει στα περιαστικά μονοπάτια (η οποία θα πρέπει να προστεθεί) και όχι στα ορειβατικά, και β) να προστεθεί μια καινούργια κατηγορία με την ονομασία «τεχνικά μονοπάτια». Πρόκειται για μια νέα κατηγορία μονοπατιών που στην Ευρώπη έχουν αναπτυχθεί πάρα πολύ, και στην Ελλάδα ελάχιστα, έχουν όμως προοπτική. Είναι αυτά που στην Ευρώπη αποκαλούν “via ferrata”. Ο ορισμός είναι όπως παρακάτω:
Τα τεχνικά μονοπάτια είναι μονοπάτια που διασχίζουν απόκρημνες πλαγιές ή ορθοπλαγιές βράχου, όπου η κίνηση εξασφαλίζεται με την χρήση τεχνητών μέσων (τεχνητά πατήματα και συρματόσχοινα) και η ασφάλεια απαιτεί χρήση υλικών αυτασφάλισης από τον κάθε χρήστη. Τα μονοπάτια αυτά χρησιμοποιούνται μόνο από εκπαιδευμένους ορειβάτες, ή εφόσον υπάρχει συνοδεία έμπειρων οδηγών βουνού.