1. Τα άρθρα 7 και 8 του ν. 2939/2001,αντικαθίστανται ως εξής:
« Άρθρο 7
Ειδικές διατάξεις οργάνωσης και λειτουργίας ΑΣΕΔ και ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών
1. Τα ΑΣΕΔ και τα ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών λαμβάνουν κατά κύριο λόγο υπόψη, εκτός απ` όσα ορίζονται στο άρθρο 4Β., και τις απαιτήσεις σε θέματα προστασίας της ποιότητας, της γνησιότητας και των τεχνικών χαρακτηριστικών των συσκευασμένων αγαθών και των χρησιμοποιούμενων υλικών και αποβλέπουν: α) Στην συλλογή αποβλήτων συσκευασίας από τον καταναλωτή ή άλλο τελικό χρήστη ή από τη ροή των αποβλήτων, προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης αποβλήτων. β) Στην προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και στην ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας με τη χρησιμοποίηση βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών.
γ) Στην επίτευξη των ποσοτικών στόχων που τους τίθενται σύμφωνα με το άρθρο 10 του παρόντος νόμου.
2. Με απόφαση του Ε.Ο.ΑΝ. μπορούν να ρυθμίζονται θέματα για τον επιμερισμό των υποχρεώσεων στους οριζόμενους σύμφωνα με την παράγρ. 12 του άρθρου 2 του παρόντος ως παραγωγούς. Στην λειτουργία των ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών συμμετέχουν οι ΟΤΑ Α΄Βαθμού ή οι ΦΟΣΔΑ ή και οι φορείς κοινωνικής οικονομίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 8. Τα ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών είναι ανοικτά στη συμμετοχή των λοιπών οικονομικών παραγόντων.
3. Η οργάνωση από τα ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών της χωριστής συλλογής των επιμέρους υλικών συσκευασίας από γυαλί, πλαστικό, μέταλλα ή χαρτί, είναι υποχρεωτική. Με απόφαση του Ε.Ο.ΑΝ. που εκδίδεται μετά από αίτηση του οικείου Ο.Τ.Α, η οποία συνοδεύεται από τεκμηριωμένη πρόταση για την οργάνωση της συλλογής αποβλήτων συσκευασίας, επιτρέπεται να εξαιρούνται από την υποχρέωση χωριστής συλλογής πλαστικά και μέταλλα σε οριοθετημένες περιοχές ΟΤΑ για λόγους αποκλειστικά τεχνικούς, περιβαλλοντικούς ή οικονομικούς.
4. Για την έγκριση οργάνωσης και λειτουργίας κάθε ΑΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών,
απαιτείται ο παραγωγός α) Να εφαρμόζει σύστημα εγγυοδοσίας.
β) Να καταθέσει στον Ε.Ο.ΑΝ. φάκελο με μελέτη και στοιχεία από τον οποίο: αα) να αποδεικνύεται ότι ο παραγωγός διαθέτει την απαιτούμενη οικονομική και τεχνική υποδομή για την εφαρμογή του ΑΣΕΔ ββ) να αποδεικνύεται ότι το ΑΣΕΔ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του άρθρου 4Β, γγ) να προσδιορίζονται οι στόχοι και οι μέθοδοι εναλλακτικής διαχείρισης με ειδικές προβλέψεις για τα νησιά και τις απομακρυσμένες περιοχές. Οι στόχοι που υποχρεούται να επιτύχει κάθε ΑΣΕΔ είναι αυτοί που προβλέπονται στο άρθρο 10 του παρόντος νόμου με αναγωγή στις ποσότητες συσκευασιών του παραγωγού, με χρονική κλιμάκωση και δδ) το ποσό του εγγυοδοτικού αντιτίμου.
Το ειδικότερο περιεχόμενο του ανωτέρω φακέλου περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ του παρόντος νόμου.
5. Για την έγκριση οργάνωσης και λειτουργίας κάθε ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών απαιτείται ο φορέας ΣΣΕΔ:
α) Να καταθέσει στον Ε.Ο.ΑΝ. φάκελο με μελέτη και στοιχεία από τον οποίο:
αα) Να αποδεικνύεται ότι ο φορέας ΣΣΕΔ είναι σύμφωνος με τις διατάξεις των παρ. 2 έως και 8 του άρθρου 4Α, διαθέτει την απαιτούμενη τεχνική υποδομή και οικονομική κατάσταση για την λειτουργία του ΣΣΕΔ και ότι το ΣΣΕΔ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του άρθρου 4Β.
ββ) Να προσδιορίζεται το ποσό της χρηματικής εισφοράς που καταβάλλουν στον φορέα ΣΣΕΔ οι παραγωγοί που εντάσσονται στο ΣΣΕΔ. Η εισφορά πρέπει να προσδιορίζεται με την εφαρμογή διαφανών, αντικειμενικών και ευχερώς ελέγξιμων κριτηρίων όπως το είδος, ο όγκος και το βάρος της συσκευασίας, η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων, το ρυπαντικό φορτίο και το κόστος διαχείρισης των συγκεκριμένων αποβλήτων .
γγ) Να καθορίζονται το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής, το είδος των συσκευασιών, οι στόχοι, το χρονοδιάγραμμα επίτευξής τους και οι μέθοδοι εναλλακτικής διαχείρισης. Ειδική πρόβλεψη απαιτείται για τα νησιά και τις απομακρυσμένες περιοχές.
Οι στόχοι που υποχρεούται να επιτύχει το ΣΣΕΔ είναι αυτοί που προβλέπονται στο άρθρο 10 του παρόντος νόμου με αναγωγή στις ποσότητες συσκευασιών των παραγωγών που έχουν ενταχθεί στο ΣΣΕΔ, με χρονική κλιμάκωση.
δδ) Να προσδιορίζεται το ποσό του εγγυοδοτικού αντιτίμου, εφόσον εφαρμόζεται σύστημα εγγυοδοσίας,
εε) Να προκύπτει ότι διασφαλίζεται η χωριστή συλλογή των επιμέρους υλικών συσκευασίας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρ. 3 του παρόντος άρθρου.
Το ειδικότερο περιεχόμενο του ανωτέρω φακέλου περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ του παρόντος νόμου.
β) Να διασφαλίζει τη δυνατότητα ένταξης χωρίς διακρίσεις στο ΣΣΕΔ των ενδιαφερόμενων παραγωγών συσκευασιών
γ) Να προσδιορίζει το πλαίσιο των συμβάσεων ένταξης των παραγωγών στο ΣΣΕΔ με περιγραφή των συμβατικών υποχρεώσεων των μερών και
δ) Να διασφαλίζει την κατάρτιση συμβάσεων συνεργασίας του φορέα ΣΣΕΔ με τους ΟΤΑ Α΄ Βαθμού ή με τους φορείς κοινωνικής οικονομίας σύμφωνα με το άρθρο 8, και να προσδιορίζει το πλαίσιο των συμβάσεων αυτών.
6. Με την απόφαση έγκρισης οργάνωσης και λειτουργίας κάθε ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ συσκευασιών, επιβάλλονται όροι που αφορούν ιδίως: α) Τον προσδιορισμό των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων εναλλακτικής διαχείρισης και τις αντίστοιχες προθεσμίες για την επίτευξή τους.
β) Την εφαρμοστέα βασική μέθοδο για την συλλογή των αποβλήτων συσκευασιών. Οι ποσοτικοί στόχοι του ΑΣΕΔ ή του ΣΣΕΔ πρέπει να επιτυγχάνονται με την εφαρμογή της μεθόδου αυτής. Οι στόχοι που επιτυγχάνονται με άλλους τρόπους, δεν περιλαμβάνονται στους ποσοτικούς στόχους, αλλά καταγράφονται διακριτά.
γ) Τον τρόπο επιβεβαίωσης των ποσοτήτων αποβλήτων συσκευασίας που ανακυκλώνονται.
δ) Την υποχρέωση παρακολούθησης, σε τακτά διαστήματα, των αποτελεσμάτων των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων που έχουν επιτευχθεί στις καθορισμένες προθεσμίες και την γνωστοποίησή τους στον Ε.Ο.ΑΝ.
ε) Την μη υπέρβαση του ανώτατου ύψους αποθεματικού που ορίζεται στην παρ. 14 του άρθρου 4A.
ε) Την υποχρέωση δημοσιοποίησης, μέσω του τύπου ή με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο εξίσου προσιτό στο κοινό, της δράσης του ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ, των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων που επιδιώκει και των αποτελεσμάτων της παρακολούθησης. στ) Τον προσδιορισμό της χρηματικής εισφοράς που καταβάλλουν στο φορέα ΣΣΕΔ οι παραγωγοί που εντάσσονται στο ΣΣΕΔ και τον τρόπο και τις προϋποθέσεις αναπροσαρμογής της σε τακτά διαστήματα.
Άρθρο 8
Όροι και προϋποθέσεις για την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών
1. Η εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών οργανώνεται από:
α) τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α΄ Βαθμού ή
β) από τους φορείς ΑΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών ή
γ) τους φορείς ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών υποχρεωτικά στην περίπτωση αυτή σε συνεργασία με ΟΤΑ Α΄ βαθμού ή ΦΟΔΣΑ και τους φορείς κοινωνικής οικονομίας εφόσον προβλέπεται στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΔΑ) ή υπάρχει έγγραφη συμφωνία αυτών με τους ΟΤΑ Α΄ Βαθμού.
2. Για την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών από ΟΤΑ Α΄ βαθμού, ο ΟΤΑ υποβάλλει στον Ε.Ο.ΑΝ. αίτηση που συνοδεύεται από το σχέδιο εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών για έγκριση. Το σχέδιο συνοδεύεται από φάκελο και στοιχεία και πρέπει:
α) Να καθορίζεται το είδος των αποβλήτων συσκευασιών, οι στόχοι, το χρονοδιάγραμμα επίτευξής τους και η μέθοδος εναλλακτικής διαχείρισης που θα ακολουθηθεί. Ειδική πρόβλεψη απαιτείται για τα νησιά και τις απομακρυσμένες περιοχές. Οι στόχοι που υποχρεούται να επιτύχει ο ΟΤΑ είναι αυτοί που προβλέπονται στο άρθρο 10 του παρόντος νόμου, με αναγωγή στις ποσότητες των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών αρμοδιότητάς του και με χρονική κλιμάκωση.
β) Να προκύπτει ότι διασφαλίζεται η χωριστή συλλογή των επιμέρους αποβλήτων υλικών συσκευασίας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγράφο 3 του άρθρου 7 του παρόντος νόμου.
γ) Να αποδεικνύεται ότι ο ΟΤΑ διαθέτει την απαιτούμενη τεχνική και οικονομική υποδομή για την εφαρμογή και τη βιώσιμη λειτουργία του.
Η απόφαση έγκρισης του ΕΟΑΝ εκδίδεται εντός δύο (2) μηνών από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης με το σχέδιο εναλλακτικής διαχείρισης και πλήρη φάκελο, εφόσον πληρούνται οι στόχοι, οι όροι και οι προϋποθέσεις του παρόντος νόμου. Αν η αίτηση απορριφθεί, ο ΟΤΑ υποχρεούται να συνεργαστεί για την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών, άμεσα με φορέα ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών.
3. Οι ΟΤΑ που οργανώνουν την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών, υποχρεούνται να καταρτίζουν και να υποβάλλουν στον ΕΟΑΝ μέχρι την 30η Απριλίου κάθε έτους, λεπτομερή ετήσια έκθεση σχετικά με τον τρόπο εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους καθώς και αναλυτικά οικονομικά και ποσοτικά στοιχεία, κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Η έκθεση περιλαμβάνει και τον προγραμματισμό για το επόμενο ημερολογιακό έτος.
4. Για την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών από τα ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών, καταρτίζεται εξαετής σύμβαση συνεργασίας μεταξύ του/ των φορέων ΣΣΕΔ και των ΟΤΑ Α΄ βαθμού και μεταξύ του φορέα ΣΣΕΔ και των φορέων κοινωνικής οικονομίας, εφόσον οι τελευταίοι προβλέπονται στα ΤΣΔΑ ή υπάρχει έγγραφη συμφωνία αυτών με τους ΟΤΑ Α΄ βαθμού.
Με τη σύμβαση καθορίζονται ιδίως:
α) Τα επιχειρησιακά σχέδια της εναλλακτικής διαχείρισης που ενδεικτικά περιλαμβάνουν τις εργασίες διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών που αναλαμβάνουν τα αντισυμβαλλόμενα μέρη, τους ποσοτικούς στόχους, το χρονοδιάγραμμα επίτευξής τους, και τις προδιαγραφές των ανακτώμενων υλικών.
β) Το πλαίσιο, οι όροι και τα κριτήρια υπολογισμού του ανταλλάγματος που καταβάλλεται από τον φορέα ΣΣΕΔ στους ΟΤΑ Α΄ Βαθμού και στους φορείς κοινωνικής οικονομίας Το αντάλλαγμα μπορεί να συνίσταται αποκλειστικά ή μερικά στην παροχή εξοπλισμού. Το χρηματικό αντάλλαγμα πρέπει να ανταποκρίνεται στο πραγματικό κόστος της συνολικής διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών στο οποίο συνυπολογίζεται η μείωση των δαπανών των φορέων κοινωνικής οικονομίας λόγω της εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών και
γ) τα μέτρα που λαμβάνονται και οι συνέπειες που επέρχονται στην περίπτωση αθέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων των μερών.
5.Οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 7 εφαρμόζονται και για τις υποχρεώσεις των ΟΤΑ Α΄ βαθμού που προκύπτουν είτε από την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης των δημοτικών συσκευασιών,, είτε από την εκτέλεση της συμβάσεως συνεργασίας με φορέα ΣΣΕΔ. Οι ΟΤΑ Α΄ βαθμού λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την ομαλή και αποδοτική λειτουργία της εναλλακτικής διαχείρισης. Τα μέτρα αυτά αναφέρονται κυρίως στην εφαρμογή συστημάτων επιστροφής και συλλογής των αποβλήτων συσκευασιών με υποχρεωτική τη συμμετοχή του καταναλωτή ή του τελικού χρήστη. Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του ΟΤΑ Α΄ Βαθμού, που δημοσιεύεται στην ΕτΚ μπορούν να εξειδικεύονται τα μέτρα του προηγούμενου εδαφίου και να προβλέπεται η επιβολή προστίμου από 20 έως 500 ευρώ, ανάλογα με την βαρύτητα και τη συχνότητα της παράβασης, σε βάρος του καταναλωτή ή του τελικού χρήστη που δεν συμμορφώνεται με τα μέτρα αυτά.
6.Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας που εκδίδεται μετά από εισήγηση του ΕΟΑΝ καθορίζονται το ειδικότερο περιεχόμενο της έκθεσης της παραγράφου 3, τα ελάχιστα μέτρα που λαμβάνονται για την ομαλή και αποδοτική λειτουργία της εναλλακτικής διαχείρισης κατά τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 5 και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου.
7. Σε κάθε περίπτωση δεν αποκλείεται η δραστηριότητα των ατόμων που ευκαιριακά ασχολούνται με τη συλλογή ανακυκλώσιμων χρησιμοποιημένων υλικών, καθώς και των σχολείων, προσκόπων, οικολογικών οργανώσεων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με την προϋπόθεση ότι δεν παρακωλύεται το έργο των εγκεκριμένων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης.
2. Το άρθρο 9 του ν. 2939/2001 καταργείται.
Επιβολή ενός μοντέλου συλλογής σε όλη τη χώρα (4 ρεύματα)
Άρθρο 7, Παρ. 3 «3. Η οργάνωση από τα ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών της χωριστής συλλογής των επιμέρους υλικών συσκευασίας από γυαλί, πλαστικό, μέταλλα ή χαρτί, είναι υποχρεωτική. Με απόφαση του Ε.Ο.ΑΝ. που εκδίδεται μετά από αίτηση του οικείου Ο.Τ.Α, η οποία συνοδεύεται από τεκμηριωμένη πρόταση για την οργάνωση της συλλογής αποβλήτων συσκευασίας, επιτρέπεται να εξαιρούνται από την υποχρέωση χωριστής συλλογής πλαστικά και μέταλλα σε οριοθετημένες περιοχές ΟΤΑ για λόγους αποκλειστικά τεχνικούς, περιβαλλοντικούς ή οικονομικούς.»
Tο κύριο επιχείρημα της Διοίκησης για την υποχρεωτική αυτή επιβολή των τεσσάρων ρευμάτων είναι ότι προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία.
Αυτό είναι ανακριβές όπως αποδεικνύεται από το γνωστό διευκρινιστικό Ευρωπαϊκό νομικό κείμενο που αναφέρεται πιο κάτω, όσο και από το γεγονός ότι παρά την (δυνητική) πρόβλεψη των τεσσάρων ρευμάτων που γίνεται στην οδηγία 98/2008, σήμερα, οκτώ χρόνια αργότερα, τέσσερα ρεύματα υπάρχουν σε τέσσερες μόνον (σχετικά μικρές ) χώρες της ΕΕ: Ολλανδία, Σουηδία, Τσεχία και Φιλανδία. Όλες οι υπόλοιπες 24 χώρες δεν εφαρμόζουν τέσσερα ρεύματα χωρίς βέβαια να παρανομούν έναντι του Ευρωπαϊκού Δικαίου (έχουν δύο ή τρία ρεύματα),(πηγή: Assessment of separate collection schemes in the 28 capitals of the EU in cooperation with Copenhagen Resource Institute 13/11/15 for EU Commission).
Δηλαδή τα τέσσερα ρεύματα εφαρμόζονται σε ένα πολύ μικρό ποσοστό, γύρο στο 10%, της ΕΕ.
Στη χώρα μας υπάρχουν δύο ρεύματα (μπλε κάδος και μπλε κώδωνας), ενώ τα 2/3 του χαρτιού συλλέγεται σε ξεχωριστό ρεύμα.
Γίνονται επίσης και πιλοτικά έργα όπου εξετάζεται η σκοπιμότητα τρίτου κάδου για το χαρτί με στόχο τις μεγαλύτερες ποσότητες διότι δεν υφίσταται ζήτημα ποιότητας.
Διερωτάται λοιπόν κανείς που βασίζεται η άποψη της Διοίκησης ότι τα τέσσερα ρεύματα είναι υποχρεωτικά λόγω ΕΕ;
Δεν είναι ορθό από τεχνική και οικονομική άποψη να επιβάλλεται στους ΟΤΑ μια μοναδική μέθοδος σε όλη τη χώρα, δηλαδή χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές συνθήκες. Η επιβολή αυτή είναι σε αντίθεση με την υπό εξέλιξη διαδικασία σύνταξης ΤΣΔΑ που ζητά από τους ΟΤΑ να καθορίσουν τη μέθοδο συλλογής, άρα να αποφασίσουν οι ίδιοι οι ΟΤΑ για τη βέλτιστη μέθοδο συλλογής.
Η απόφαση για τον αριθμό και το είδος των ρευμάτων είναι τεχνική και οικονομική, αφορά πρωτίστως τους Δήμους και σε κάθε περίπτωση πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα πραγματικά στοιχεία και αποτελέσματα συγκεκριμένων έργων.
Υπογραμμίζεται ότι δεν είναι υποχρεωτικά τα τέσσερα ρεύματα στην Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Συγκεκριμένα το σχετικό κείμενο της ΕΕ “Guidelines on the interpretation of key provisions of Directive 2008/98/EC on waste June 2012” και ειδικότερα η παράγραφος «4.3.4 Possibility of co-mingling» αναφέρει:
«…On the other hand, setting up a separate collection is also subject to the principle of proportionality (subject to Article 10 (2) WFD: necessity and technical, environmental and economic practicability). Considering that the aim of separate collection is high-quality recycling the introduction of a separate collection system is not necessary if the aim of high-quality recycling can be achieved just as well with a form of co-mingled collection.
So co-mingled collection of more than one single waste streams may be accepted as meeting the requirement of separate collection, but the benchmark of “high quality recycling” of separately collected single waste streams has to be examined; if subsequent separation can achieve high quality recycling similar to that achieved with separate collection, then co-mingling would be in line with Article 11 WFD and the principles of waste hierarchy. Practically, this usually excludes co-mingled of bio-waste and other “wet waste fractions” with dry fractions such as e.g. paper. On the other hand, subject to available separation technology, the co-mingled of certain dry recyclables (e.g. metal and plastic) should be possible, if these materials are being separated to high quality standards in a subsequent treatment process.»
Είναι λοιπόν σαφές από την παράθεση της εγκυκλίου του Γενικού Διευθυντή της DG Environment κ. Karl Falkenberg ότι το ενιαίο ρεύμα ανακυκλωσίμων, είναι αποδεκτό, εφόσον παράγονται ανακυκλώσιμα υλικά υψηλής ποιότητας.
Εδώ και δεκατέσσερα χρόνια στη χώρα μας λειτουργούν ΚΔΑΥ (σήμερα είναι 32) που δέχονται το ρεύμα του μπλε κάδου και παράγουν υλικά υψηλής ποιότητας όπως Χαρτί, Πλαστικά (ΡΕΤ, HDPE, LDPE, mixed plastics) Αλουμίνιο, Σίδηρο, υλικά που επιτυγχάνουν υψηλές τιμές στην αγορά των δευτερογενών υλικών στα ίδια επίπεδα με εκείνες της διεθνούς αγοράς.
Τόσο η οδηγία της Ε.Ε. 98/2008 (άρθρα 10 και 11) όσο και ο νόμος 4042 (άρθρα 27 και 27) προβλέπουν δυνητικά την χωριστή συλλογή για την διευκόλυνση ή τη βελτίωση της ανάκτησης και υπό την αίρεση ότι είναι εφικτή από τεχνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής πλευράς.
Εύλογο είναι το ερώτημα ποιος είναι ο στόχος της προτεινόμενης ρύθμισης που αλλάζει το σύνολο του σχεδιασμού, απαξιώνει τις επενδύσεις που έχουν γίνει στην υποδομή της ανακύκλωσης, και επιφέρει επιβάρυνση στους Δήμους (συλλογή 4-6 ρευμάτων), στην ΕΕΑΑ (π.χ. λειτουργία ΚΔΑΥ) και τελικά στον πολίτη (π.χ. χώρος και χρόνος για περίπλοκη διαλογή στο σπίτι, δηλ. 4 ως 6 διαφορετικές σακούλες!). Αυτή η επιβάρυνση δεν έχει υπολογιστεί. Για αυτό το λόγο η ΕΕΑΑ προτείνει να υλοποιηθούν σχετικά έργα σε συνεργασία με Δήμους, στα οποία θα υπάρξει αναλυτική καταγραφή των στοιχείων απόδοσης και κόστους, ώστε να αξιολογηθούν τα συμπεράσματα και στη συνέχεια να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα.
Πρόταση:
Να παραμείνει ως έχει η πρόβλεψη του Νόμου 4042/2012 και των σχετικών οδηγιών της ΕΕ, δηλ.
«Η οργάνωση από τα ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών της χωριστής συλλογής των επιμέρους υλικών συσκευασίας από γυαλί, πλαστικό, μέταλλα ή χαρτί, γίνεται σύμφωνα με το άρθρα 26 και 27 του Νόμου 4042/2012.»
4. Άρθρο 7 Παρ. 3: Τα 4 ρεύματα όπως τίθενται θα αυξήσουν το κόστος και όχι τις ανακτώμενες ποσότητες: Οι οικολογικές οργανώσεις από την περίοδο διαβούλευσης του ΕΣΔΑ είχαμε επισημάνει ότι η επιλογή για ένα, δύο, τρία, τέσσερα ή περισσότερα ρεύματα στην ΔσΠ δεν είναι ιδεολογικό θέμα, αλλά καθαρά τεχνικό και οικονομικό και θα έπρεπε στην Ελλάδα της κρίσης να είμαστε ευέλικτοι. Για το λόγο αυτό είχαμε προτείνει άλλους βέλτιστους τρόπους για να αυξηθεί ποσοτικά και ποιοτικά η ΔσΠ των διαφορετικών υλικών. Επαναλαμβάνουμε ότι τα 4 ρεύματα της ανακύκλωσης, έτσι όπως τίθενται στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, θα καταφέρουν να επιτύχουν σχεδόν το αδιανόητο: σημαντική αύξηση του σημερινού κόστους ανά τόνο χωρίς να διασφαλίζεται η αύξηση και το πιο πιθανό είναι ότι οι καταγραφόμενες ποσότητες των ανακτώμενων υλικών θα μειωθούν. Για παράδειγμα τα πλαστικά, τα μέταλλα και οι μικτές συσκευασίες είναι 10-13 διαφορετικά υλικά, που θα πρέπει να διαχωριστούν για να οδηγηθούν για ανακύκλωση σε διαφορετικούς αποδέκτες. Αφού θα πρέπει να πάνε τελικά για περαιτέρω διαχωρισμό δεν έχει νόημα να βάζουμε δύο κάδους (για πλαστικό και μέταλλα). Βάζοντας δύο κάδους απλώς αυξάνουμε σημαντικά το κόστος με τις πολλές παρενέργειες που θα υπάρξουν (π.χ. μεγαλύτερη αφαίρεση πολύτιμων υλικών από τους κάδους). Για το γυαλί έχουμε προτείνει να υπάρχει στοχευμένος ξεχωριστός κάδος εκεί που παράγεται πολύ γυαλί και το υπόλοιπο λίγο γυαλί από κατοικίες να τοποθετείται μαζί με τα πλαστικά και τα μέταλλα. Είναι γνωστό ότι το χαρτί και άλλα υλικά (μέταλλο, πλαστικό) τα αφαιρούν οι χιλιάδες ρακοσυλλέκτες συστηματικά από τους μπλε κάδους και η ενδεχόμενη χωριστή συλλογή θα αυξήσει τις αφαιρούμενες ποσότητες πολύ περισσότερο και με περαιτέρω αύξηση του κόστους της ανακύκλωσης, που πληρώνουν οι καταναλωτές. Άρα, για το χαρτί θα μπορούσε, εάν το επιλέξουν οι τοπικοί δήμοι, να δημιουργηθεί ξεχωριστό ρεύμα κυρίως σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές, που υπάρχει μικρή ή καθόλου αφαίρεση υλικών. Για τις μεγάλες πόλεις προτείνεται ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί χωριστό ρεύμα μόνο πιλοτικά (σε μερικούς αντιπροσωπευτικούς δήμους) και εν συνεχεία να εκτιμηθεί το χρονοδιάγραμμα της ενδεχόμενης επέκτασης της χωριστής συλλογής του. Η παραπάνω στρατηγική συλλογής διαφορετικών ρευμάτων επιτρέπεται σαφώς από την Οδηγία 98/2008 με την προϋπόθεση να ανακτώνται καθαρά υλικά με μεγάλη χρηματική αξία, που ήδη επιτυγχάνεται από το σύστημα συλλογής με τον μπλε κάδο. Άρα, τους όποιους χρηματικούς πόρους υπάρχουν θα πρέπει να τους αξιοποιήσουμε: α) στην επέκταση του μπλε κάδου σε δήμους, νησιά, απομακρυσμένες περιοχές και περιοχές δήμων που δεν υπάρχουν σήμερα, β) στην πύκνωση του μπλε κάδου όπου χρειάζεται, γ) στην προμήθεια νέου εξοπλισμού κάδων και Α/Φ, δ) στην υλοποίηση στοχευμένων προγραμμάτων ενημέρωσης, και ε) στην κάλυψη του αυξημένου λειτουργικού κόστους, λόγω των προηγούμενων. Για τις οικολογικές οργανώσεις είναι κάτι παραπάνω από αυτονόητο ότι αυτή είναι η κατάλληλη και εφαρμόσιμη πολιτική για την σημαντική αύξηση της ανακύκλωσης στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Για τις όποιες αλλαγές και εξαιρέσεις από τα 4 ρεύματα είναι πρακτικά ανέφικτο να παίρνουν οι ΟΤΑ άδεια από τον ΕΟΑΝ (τουλάχιστον με την σημερινή του στελέχωση), αφού ούτε τις πολύ σοβαρότερες εγκρίσεις-ανανεώσεις αρκετών ΣΣΕΔ δεν έχει ολοκληρώσει ο ΕΟΑΝ για χρόνια, πόσο μάλλον τις ενδεχόμενες εκατοντάδες αιτήσεις εξαιρέσεων για τους ΟΤΑ. Πρακτικά θα «φρακάρουν» οι όποιες αιτήσεις για εξαιρέσεις στον ΕΟΑΝ. Προτείνεται τα 4 ρεύματα να μην έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα, αλλά να αποφασίζουν οι ίδιοι οι ΟΤΑ το πόσα ρεύματα υλικών είναι τεχνικά και οικονομικά αποτελεσματικά στην περιοχή τους, είτε μόνοι τους, εάν κάνουν δικό τους πρόγραμμα ανακύκλωσης, είτε σε συνεργασία με τα ΣΣΕΔ, εάν συνεργάζονται μαζί τους.
Άρθρο 7, Παρ. 3
Η γενική και δια νόμου επιβολή των τεσσάρων ρευμάτων θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στα νοικοκυριά, στους Δήμους και στα υφιστάμενα έργα ανακύκλωσης, χωρίς να προκύπτει εκ των προτέρων όφελος.
Η απόφαση για τον αριθμό και το είδος των ρευμάτων είναι τεχνική και οικονομική, αφορά πρωτίστως τους Δήμους και οφείλει να τεκμηριώνεται από πραγματικά στοιχεία και δεν είναι σκόπιμο να αντιμετωπίζεται με νομική επιταγή.
Δεν είναι δυνατόν να επιβάλλεται στους ΟΤΑ μια μοναδική μέθοδος σε όλη τη χώρα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές συνθήκες. Η επιβολή αυτή είναι σε αντίθεση με την υπό εξέλιξη διαδικασία σύνταξης ΤΣΔΑ που ζητά από τους ΟΤΑ να καθορίσουν τη μέθοδο συλλογής, άρα να αποφασίσουν οι ίδιοι οι ΟΤΑ για τη βέλτιστη μέθοδο συλλογής.
Υπογραμμίζεται ότι δεν είναι υποχρεωτικά τα τέσσερα ρεύματα στην Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Συγκεκριμένα το σχετικό κείμενο της ΕΕ “Guidelines on the interpretation of key provisions of Directive 2008/98/EC on waste June 2012” και ειδικότερα η παράγραφος «4.3.4 Possibility of co-mingling» αναφέρει: «…On the other hand, setting up a separate collection is also subject to the principle of proportionality (subject to Article 10 (2) WFD: necessity and technical, environmental and economic practicability). Considering that the aim of separate collection is high-quality recycling the introduction of a separate collection system is not necessary if the aim of high-quality recycling can be achieved just as well with a form of co-mingled collection.
So co-mingled collection of more than one single waste streams may be accepted as meeting the requirement of separate collection, but the benchmark of “high quality recycling” of separately collected single waste streams has to be examined; if subsequent separation can achieve high quality recycling similar to that achieved with separate collection, then co-mingling would be in line with Article 11 WFD and the principles of waste hierarchy. Practically, this usually excludes co-mingled of bio-waste and other “wet waste fractions” with dry fractions such as e.g. paper. On the other hand, subject to available separation technology, the co-mingled of certain dry recyclables (e.g. metal and plastic) should be possible, if these materials are being separated to high quality standards in a subsequent treatment process.
Είναι λοιπόν σαφές από την παράθεση της εγκυκλίου του Γενικού Διευθυντή της DG Environment κ. Karl Falkenberg ότι το ενιαίο ρεύμα ανακυκλωσίμων, είναι αποδεκτό, εφόσον παράγονται ανακυκλώσιμα υλικά υψηλής ποιότητας. Εδώ και δεκατέσσερα χρόνια στη χώρα μας λειτουργούν ΚΔΑΥ (σήμερα είναι 32) που δέχονται το ρεύμα του μπλε κάδου και παράγουν υλικά υψηλής ποιότητας όπως π.χ. Χαρτί, Πλαστικό – (ΡΕΤ, HDPE, LDPE, mixed plastics) Αλουμίνιο, Σίδερο, υλικά που επιτυγχάνουν υψηλές τιμές στην αγορά των δευτερογενών υλικών στα ίδια επίπεδα με εκείνες της διεθνούς αγοράς. Συνεπώς στη χώρα μας τηρούνται οι απαιτήσεις του προαναφερόμενου κειμένου της ΕΕ.
Τόσο η οδηγία της Ε.Ε. 98/2008 (άρθρα 10 και 11) όσο και ο νόμος 4042/2012 (άρθρα 27 και 27) προβλέπουν δυνητικά την χωριστή συλλογή για την διευκόλυνση ή τη βελτίωση της ανάκτησης και υπό την αίρεση ότι είναι εφικτή από τεχνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής πλευράς.
Εύλογο είναι το ερώτημα ποιος είναι ο στόχος της προτεινόμενης ρύθμισης που αλλάζει το σύνολο του σχεδιασμού, απαξιώνει τις επενδύσεις που έχουν γίνει στην υποδομή της ανακύκλωσης, και επιφέρει επιβάρυνση στους Δήμους (συλλογή 4-6 ρευμάτων), στην ΕΕΑΑ (π.χ. λειτουργία ΚΔΑΥ) και τελικά στον πολίτη (π.χ. χώρος και χρόνος για περίπλοκη διαλογή στο σπίτι, δηλ. 4 ως 6 διαφορετικές σακούλες!). Αυτή η επιβάρυνση δεν έχει υπολογιστεί. Για αυτό το λόγο η ΕΕΑΑ προτείνει να υλοποιηθούν σχετικά έργα σε συνεργασία με Δήμους, στα οποία θα υπάρξει αναλυτική καταγραφή των στοιχείων απόδοσης και κόστους, ώστε πρώτα να αξιολογηθούν τα συμπεράσματα και στη συνέχεια να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα.
Πρόταση: Να παραμείνει ως έχει η πρόβλεψη του Νόμου 4042/2012 και των σχετικών οδηγιών της ΕΕ.
«Η οργάνωση από τα ΑΣΕΔ ή ΣΣΕΔ αποβλήτων συσκευασιών της χωριστής συλλογής των επιμέρους υλικών συσκευασίας από γυαλί, πλαστικό, μέταλλα ή χαρτί, γίνεται σύμφωνα με το άρθρα 26 και 27 του Νόμου 4042/2012.»
Άρθρο 7 4β)
Μάλλον από παραδρομή αναφέρονται οι φορείς κοινωνικοί οικονομίας, ενώ έπρεπε να αναφέρονται οι ΟΤΑ.
Διόρθωση: «…να ανταποκρίνεται στο πραγματικό κόστος της συνολικής διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών στο οποίο συνυπολογίζεται η μείωση των δαπανών των ΟΤΑ Α΄ Βαθμού ή των ΦΟΔΣΑ λόγω της εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασιών…»
Σε σχέση με τα άρθρα 7§3 και 12§3 και την υιοθέτηση των 4 ρευμάτων (γυαλί, πλαστικό, μέταλλα, χαρτί) θεωρούμε ότι δεν μπορεί να είναι υποχρεωτική με εξαιρέσεις σε οριοθετημένες περιοχές ΟΤΑ, καθώς δεν θα προσφέρει πρακτικό όφελος στην χώρα. Αντιθέτως θα επιβαρύνει τα νοικοκυριά και τα υφιστάμενα έργα ανακύκλωσης, καθώς θα προκαλέσουν σοβαρά λειτουργικά προβλήματα στα έργα ανακύκλωσης και θα επιβαρύνουν σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων, το κόστος των συσκευασιών και εν τέλει την τιμή των προϊόντων των επιχειρήσεων. Επιπλέον με δεδομένη τη σημερινή συγκυρία είναι αμφίβολο κατά πόσο οι ΟΤΑ θα μπορούν να υποστηρίξουν το όλο εγχείρημα.
Στο Άρθρο 7. του Σχεδίου Νόμου / Άρθρο 8 του Ν. 2939/2001 «Όροι και προϋποθέσεις για την εναλλακτική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασιών» :
1. Οπουδήποτε αναφέρεται ο όρος «φορείς κοινωνικής οικονομίας», αυτός αντικαθίσταται από τον όρο «πάροχοι υπηρεσιών εναλλακτικής διαχείρισης αστικών αποβλήτων συσκευασιών» ή – χάριν συντομίας – «πάροχοι».
Αιτιολόγηση : Σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλ. οι σχετικές διατάξεις, και ιδιαίτερα η παράγραφος 1.γ), ψηφιστούν ως έχουν στο υπό διαβούλευση Σχέδιο Νόμου, θεωρούμε ότι αυτές : α) αντίκεινται και στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό, β) καταστρατηγούν την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ενδιαφερομένων και γ) ενδέχεται να κριθούν ακολούθως ως αντισυνταγματικές.
2. Στην Παράγραφο 1.γ) προστίθεται :
«Οι ΟΤΑ Α’ βαθμού υποχρεούνται να ενσωματώσουν στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤοΣΔΑ) λειτουργούσες ήδη, στα διοικητικά τους όρια από οποιουσδήποτε ως άνω παρόχους συναφών υπηρεσιών, Μονάδες εναλλακτικής διαχείρισης αστικών αποβλήτων συσκευασιών, τις οποίες και λαμβάνουν υπόψη τους στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των ΤοΣΔΑ καθώς επίσης και των συναφών σχεδίων που υποβάλλουν οι ΟΤΑ Α’ βαθμού προς τον ΕΟΑΝ».
3. Μεταξύ των Παραγράφων 1 και 2 προστίθενται οι εξής Παράγραφοι :
3.1. «Οι ΟΤΑ Α’ βαθμού αλλά και γενικότερα οι οικονομικοί παράγοντες σε σχέση με τις συσκευασίες επιτρέπεται να αναθέτουν, ο καθένας για λογαριασμό του, τη διαχείριση αστικών αποβλήτων συσκευασιών τους σε δημόσιο/δημοτικό οργανισμό ή σε οποιονδήποτε άλλο πάροχο υπηρεσιών εναλλακτικής διαχείρισης αστικών αποβλήτων συσκευασιών της επιλογής τους. Από αυτούς τους οικονομικούς παράγοντες σε σχέση με τις συσκευασίες, οι ΟΤΑ Α’ βαθμού και οι ΦοΔΣΑ προβαίνουν σε σχετικές αναθέσεις σύμφωνα με τις προβλεπόμενες από τη νομοθεσία διαγωνιστικές διαδικασίες.
Αντίστοιχα, επιχειρηματικός φορέας (είτε ιδιωτικός, είτε συνεταιριστικής μορφής, είτε κοινωνικής οικονομίας/κοινωνικής βάσης/κοινωνικής πρωτοβουλίας κ.λπ.) δύναται να δραστηριοποιείται ως πάροχος υπηρεσιών στη διαχείριση αστικών αποβλήτων συσκευασιών είτε συνεργαζόμενος με ΟΤΑ Α’ βαθμού και αναλαμβάνοντας την εκτέλεση έργου για λογαριασμό του μετά από διαγωνιστική διαδικασία, είτε συνεργαζόμενος απ’ ευθείας με δημότες, καταστηματάρχες, εμπόρους ή άλλους οικονομικούς παράγοντες σε σχέση με τις συσκευασίες.»
Αιτιολόγηση : Βλ. σχετικά : άρθρο 24, §1 του Νόμου 4042/2012 «Ευθύνη για τη διαχείριση των αποβλήτων» : «Οι αρχικοί παραγωγοί ή άλλοι κάτοχοι αποβλήτων πραγματοποιούν οι ίδιοι την επεξεργασία των αποβλήτων ή αναθέτουν την επεξεργασία σε έμπορο ή σε οργανισμό ή σε επιχείρηση που εκτελεί εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων ή μέσω διακανονισμού με δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό συλλογής αποβλήτων σύμφωνα με τα άρθρα 14 και 29″.
3.2. «Ο πάροχος υπογράφει από κοινού με το αντίστοιχο ΣΕΕΔ την προβλεπόμενη από την Παράγραφο 4 του προκείμενου άρθρου σύμβαση, και : είτε α) αναλαμβάνει από τον ΟΤΑ Α’ βαθμού ή από ΦοΔΣΑ κατόπιν διαγωνισμού την εναλλοκτική διαχείριση των αστικών αποβλήτων συσκευασιών, είτε β) αναλαμβάνει την εναλλακτική διαχείριση αστικών μη δημοτικών (οικιακών κ.ά.) αποβλήτων συσκευασιών από τους παραγωγούς και κατόχους τους (δηλ. από δημότες, καταστηματάρχες, εμποροβιοτέχνες κ.λπ. ως οικονομικούς παράγοντες σε σχέση με τις συσκευασίες κατόπιν δικής τους επιλογής).
Στην περίπτωση 3.3.2. β) ως άνω, οι ΟΤΑ Α’ βαθμού υποχρεούνται να υπογράφουν με τους παρόχους την προβλεπόμενη σύμφωνα με την Παράγραφο 4 του προκείμενου άρθρου σύμβαση με τους παρόχους, όπως ακριβώς και στην περίπτωση 3.3.2. α) ως άνω.»
3.3. «Ο οικείος ΟΤΑ Α’ βαθμού ασκεί ελεγκτικό ρόλο στον πάροχο ή στους παρόχους, που δραστηριοποιούνται στη διοικητική του περιοχή, όσον αφορά :
* Τη νομιμότητα λειτουργίας του/τους (απαραίτητες άδειες),
* Την ποσότητα και ποιότητα των αστικών αποβλήτων συσκευασιών που διαχειρίζεται ο πάροχος κατά το συγκεκριμένο κάθε φορά χρονικό διάστημα : μέσω των νόμιμων παραστατικών διαχείρισης
* Την συμβατότητα του τρόπου συλλογής και μεταφοράς των αποβλήτων συσκευασιών με τον δημοτικό Κανονισμό Καθαριότητας και τους ισχύοντες νόμους περί περιβαλλοντικής διαχείρισης.»
Χρήσιμη (στην εφαρμογή του άρθρου) θα είναι η διαμόρφωση τυποποιημένων σχεδίων σύμβασης με τους ΟΤΑ, τροποποιήσιμων βέβαια, προκειμένου να κερδίζεται χρόνος, πράγμα μεγάλης σημασίας για την επίτευξη των στόχων του Εθνικού Σχεδιασμού.
Και τα πρόστιμα χρειάζονται για την μη τήρηση των κανόνων και των προγραμμάτων διαχείρισης των ανακυκλώσιμων υλικών, όμως πρέπει να συσταθεί και ο κατάλληλος φορέας-υπηρεσία που θα επιβάλει τα Πρόστιμα. (δεν πρέπει να υπεισέρχεται στο στάδιο αυτό παρέμβαση των Δήμων, απλά στους Δήμους να αποδίδονται τα έσοδα για ενίσχυση της ανακύκλωσης και των Υποδομών της.
Βέβαια η θεσμοθέτηση κινήτρων είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός παράγοντας για την ποιοτική και μεθοδική ανακύκλωση.
Η ίδρυση Πράσινων Σημείων και η χωροθέτηση ελεγχόμενων χώρων υποδοχέων μπαζών (για διαχείριση των υλικών ή για αποκατάσταση ανενεργών λατομείων βάση των μελετών αποκατάστασης τους κλπ ), είναι πλέον απαραίτητα. Πρέπει να βοηθηθούν οι Δήμοι στην κατεύθυνση αυτή και νομοθετικά.
Να καθιερωθεί παράλληλα και η ηλεκτρονική κάρτα καταγραφής & ελέγχου ανακύκλωσης του Πολίτη, των επιχειρήσεων κλπ , (με αρχική εφαρμογή στους ελεγχόμενους χώρους ανακύκλωσης (όπως: Π.Σ , Υποδ. μπαζών,ΧΥΤ, «έξυπνοι» κάδοι ανακύκλωσης, ανακύκλωση «πόρτα -πόρτα» κλπ) ), βάση της οποίας ο κάθε φορέας διαχείρισης θα καθορίζει και τα αντίστοιχα κίνητρα για την ποιοτική ανακύκλωση των διαφόρων ρευμάτων, ακόμη θα μπορεί και να ελέγχει την εφαρμογή του παρόντος νομοθετικού πλαισίου.