Ρύθμιση 02 – ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Άρθρο 1:
Το Περιβαλλοντικό τέλος και με τον ανταποδοτικό χαρακτήρα του προς τους ΟΤΑ είναι στη σωστή κατεύθυνση. Όμως υπάρχουν τα εξής προβλήματα:
• Ανταποδοτικότητα (?): Πως διασφαλίζεται η «πλήρης» ανταποδοτικότητα του περιβαλλοντικού τέλους, όταν θα καταλήγει το τέλος μέσω ΑΑΔΕ (τακτικού προϋπολογισμού) στο Πράσινο Ταμείο και σύμφωνα με την εμπειρία του αντίστοιχου τέλους της πλαστικής σακούλας) μπορεί να κρατηθεί το 20%;
• Γραφειοκρατία και Καθυστέρηση: Το ανταποδοτικό τέλος από την πλαστική σακούλα καταλήγει μέσω ΑΑΔΕ στον ΕΟΑΝ. Με τις διαδικασίες που απαιτούνται το ανταποδοτικό τέλος της πλαστικής σακούλας του 2018 θα δοθεί στους καταναλωτές στο τέλος του 2019. Πότε εκτιμάται ότι το περιβαλλοντικό τέλος για την Κυκλική Οικονομία θα επιστρέφει στους ΟΤΑ;

Άρθρο 2
Η ρύθμιση δημιουργεί προβλήματα και παρενέργειες για την υλοποίησή της:
• Μπορεί να δημιουργήσει οικονομικές αδικίες μεταξύ των ΟΤΑ, αφού η διαδικασία ολοκλήρωσης μιας ΜΕΑ εξαρτάται και από δημόσιες υπηρεσίες ή εξωγενείς παράγοντες και όχι μόνο από τον ίδιο τον ΟΤΑ. Π.χ. κάποιος ΟΤΑ να ξεκινήσει γρήγορα την κατασκευή της ΜΕΑ αλλά για πολλούς λόγους να καθυστερήσει πολύ η λειτουργία της και εν τω μεταξύ να απολαμβάνει εκπτώσεις της περιβαλλοντικής εισφοράς 35% και 70%, ενώ τα σκουπίδια του θα πηγαίνουν 100% σε ΧΥΤΑ-ΧΑΔΑ. Αντίθετα, άλλος ΟΤΑ μπορεί να καθυστερήσει πάρα πολύ περιβαλλοντική αδειοδότηση της ΜΕΑ (π.χ. λόγω καθυστερήσεων στις απαλλοτριώσεις ή στη χωροθέτηση), αλλά μετά να κατασκευασθεί πολύ γρήγορα η ΜΕΑ. Αυτός ο ΟΤΑ θα πληρώσει ενδεχομένως περισσότερο περιβαλλοντικό τέλος από τον προηγούμενο ΟΤΑ, παρά την ενδεχόμενη νωρίτερα λειτουργία της ΜΕΑ του.
• Αύξηση γραφειοκρατίας και οργανωτικού & οικονομικού κόστους: Το Υπ. Εσωτερικών θα πρέπει να ελέγχει για αρκετά χρόνια το στάδιο κατασκευής των πολλών ΜΕΑ, που θα γίνουν σε όλη την Ελλάδα. Άρα, θα αυξηθεί η γραφειοκρατία και το κόστος για ΥΠΕΣ και ΦΟΔΣΑ. Το κόστος αυτό θα πρέπει να εκτιμηθεί.
• Νομοθέτηση του εξής Α Παράδοξου: Δύο ΟΤΑ θα στέλνουν την ίδια ποσότητα απορριμμάτων σε διαφορετικούς ΧΥΤΑ του ίδιου ΦΟΔΣΑ και ο ένας μπορεί να έχει έκπτωση στο περιβαλλοντικό τέλος 70% και ο άλλος 0%, ενώ και οι δύο δήμοι δημιουργούν το ίδιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος για τον ΧΥΤΑ.
• Νομοθέτηση του εξής Β Παράδοξου: Δύο ΟΤΑ εξυπηρετούνται από δυο διαφορετικές ΜΕΑ και ο πρώτος έχει υπολείμματα που του αντιστοιχούν από την ΜΕΑ του 45% και ο άλλος ΟΤΑ 25%, Ο πρώτος ΟΤΑ επιβαρύνει σαφώς περισσότερο οικονομικά και περιβαλλοντικά τον ΧΥΤΑ, σε σχέση με τον δεύτερο ΟΤΑ, χωρίς να πληρώνει κάποιο περιβαλλοντικό τέλος.
• Νομοθέτηση του εξής Γ Παράδοξου: Στις περιπτώσεις που ένας ΟΤΑ ασκεί αρμοδιότητες ΦΟΔΣΑ τα άρθρα 1-2 πρακτικά δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα (βλέπε άρθρο 2, παρ. 3), απλώς αυξάνουν την γραφειοκρατία και το κόστος στο εσωτερικό του ΟΤΑ.
• Ίδιο περιβαλλοντικό τέλος ανά τόνο: Το περιβαλλοντικό και οικονομικό όφελος για το ΧΥΤΑ από κάποιο ΟΤΑ υπάρχει από την στιγμή που πράγματι στέλνει λιγότερες ποσότητες ή πολύ λιγότερα υπολείμματα. Άρα, λογικά θα έπρεπε να ισχύει το ίδιο περιβαλλοντικό τέλος ανά τόνο που εισέρχεται στο ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ ανεξάρτητα το ποιος ΟΤΑ είναι ή σε πιο στάδιο κατασκευής είναι η ΜΕΑ του.

Προτάσεις
• Να ισχύσει το περιβαλλοντικό τέλος ανά τόνο με τα ποσά και το χρονοδιάγραμμα αύξησης, που περιέχεται στο άρθρο 1, αλλά να είναι ίδιο για όλους τους ΟΤΑ χωρίς εκπτώσεις ανάλογα με το στάδιο κατασκευής των ΜΕΑ. Τα κίνητρα για να γίνουν γρήγορα οι ΜΕΑ υπάρχουν και στην κλιμάκωση της αύξησης του τέλους και στην πλήρη απαλλαγή του με την λειτουργία της ΜΕΑ. Όποιος ΟΤΑ καταφέρει και κατασκευασθεί γρήγορα η ΜΕΑ του θα τύχει γρήγορα της απαλλαγής του περιβαλλοντικού τέλους.
• Το περιβαλλοντικό τέλος να εισπράττεται από τους ΦΟΔΣΑ.
• Οι ΦΟΔΣΑ να έχουν για κάθε ΟΤΑ ένα ειδικό κωδικό με το περιβαλλοντικό τέλος που έχει πληρώσει. Θα το παίρνουν πίσω οι ΟΤΑ με χρηματοδοτούμενες δράσεις Κυκλικής Οικονομίας, που θα προτείνει ο κάθε ΟΤΑ και θα χρηματοδοτούνται από τον αντίστοιχο ΦΟΔΣΑ.
• Αυτό το περιβαλλοντικό τέλος δεν θα επιβάλλεται στους ΟΤΑ όταν θα αρχίσουν να εξυπηρετούνται από ΜΕΑ.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ –ΣΧΟΛΙΑ
Επί της πρότασης νομοθετικής ρύθμισης για την ενίσχυση δράσεων κυκλικής
οικονομίας
Γενικές Παρατηρήσεις:
1.Για να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή της ΜΕΑ, απαιτούνται χρηματοοικονομική μελέτη, ΥΓΟΣ, κ.λπ., για να προκύψει η ακριβής (!!!!) τιμή του τέλους εισόδου το οποίο θα καταβάλλουν οι Δήμοι στο ΦοΔΣΑ. Βέβαια οι παραδοχές για τη σύνταξη των μελετών αυτών είναι λίαν αβέβαιες, εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες και έχουν χρονικό ορίζοντα 25ετίας και προφανώς δεν ήταν γνωστά τα νέα δεδομένα που θα επιβληθούν. Με βάση το αποτέλεσμα αυτών των μελετών, προκύπτει μια τιμή εισόδου (gate fee) στη ΜΕΑ.
Η Διαχειριστική Αρχή λοιπόν, λόγω των προϋποθέσεων που επιβάλλει το ΕΣΠΑ 2014-2020 για τη χρηματοδότηση της κατασκευής της ΜΕΑ, απαιτεί όπως το Διοικητικό Συμβούλιο του ΦοΔΣΑ που θα λειτουργήσει τη ΜΕΑ, να λάβει δεσμευτική απόφαση ότι δεν θα αυξήσει το τέλος εισόδου στη ΜΕΑ.
Έρχεται σήμερα το ΥΠΕΝ και απαιτεί (θέλει να νομοθετήσει) έναν νέο άγνωστο μέχρι πρότινος, τρόπο τιμολόγησης. Τελικά ο ΦοΔΣΑ με ποιόν τρόπο θα τιμολογεί; Αυτόν που απαιτεί το ΕΣΠΑ ή αυτόν που θέλει να νομοθετήσει το ΥΠΕΝ;
2.Από το ΕΣΔΑ και το ΠΕΣΔΑ, επιβλήθηκε όπως για τους υπολογισμούς της δυναμικότητας των ΜΕΑ, να ληφθούν ως δεδομένα ότι η συνολική ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων θα είναι περίπου σταθερή στο μέλλον (και όχι αυξανόμενη) και ότι η Διαλογή στη Πηγή τόσο των ανακυκλώσιμων υλικών όσο και των βιοαποβλήτων, θα είναι πάρα πολύ μεγάλη. Με βάση λοιπόν αυτούς τους υπολογισμούς, έγιναν οι προσαρμογές-τροποποιήσεις των αντίστοιχων μελετών. Στη περίπτωση που αποδειχθεί στη πράξη (πράγμα μάλλον βέβαιο) ότι αυτές οι προβλέψεις που επέβαλε υποχρεωτικά το Κράτος ήταν άστοχες, τότε αναγκαστικά κάποιες ποσότητες θα πρέπει να θάβονται κατ’ ευθείαν, δηλαδή χωρίς να έχουν «περάσει» από τη ΜΕΑ, τότε ο ΦοΔΣΑ θα καταβάλλει πρόστιμο επειδή το Κράτος επέβαλε άστοχες προβλέψεις;
Μια πιθανή απάντηση (ψέμα όμως) είναι ότι στη περίπτωση αυτή ο ΦοΔΣΑ θα δηλώνει την ποσότητα των συμμείκτων η οποία δεν θα είναι εφικτό να «περάσει» από τη ΜΕΑ, ως υπόλειμμα, για να μην καταβάλλει το πρόστιμο. Αυτό θέλει το ΥΠΕΝ;
3.Στο σχετικό δελτίο τύπου της 03/01/2019 του ΥΠΕΝ, καθώς και στην επιστολή προς ΚΕΔΕ, ΕΝΠΕ, Δίκτυο ΦοΔΣΑ, κ.λπ., αναφέρεται «….συνολικά μειώνουν το κόστος διαχείρισης προς όφελος των δημοτών…..». Είναι λάθος ή εσκεμμένο ψέμα. Ποιά μείωση του κόστους θα έχουμε; Με τα χωριστά δρομολόγια για τα βιοαποδομήσιμα και για τα 4 χωριστά δρομολόγια για υλικά συσκευασίας ή με την ενεργοβόρα λειτουργία της ΜΕΑ; Να είμαστε ειλικρινείς. Για το Περιβάλλον (με επιφυλάξεις) και για τη μη εξάντληση των φυσικών πόρων λόγω ανάκτησης υλικών, ναι. Όχι όμως για τη μείωση του κόστους.

Άρθρο 1
Παράγρ. 1:
Στο άρθρο 43 του Ν.4042/2012 περιλαμβάνονταν μόνον μερικές υποκατηγορίες (όχι όλες) των δημοτικών αποβλήτων. Τώρα αφού περιλαμβάνονται όλες οι υποκατηγορίες της 20, το ποσόν των 10€/τόνο θα καταβάλλεται για όλα τα δημοτικά απόβλητα.
Για τα απόβλητα κατηγορίας 17 (ΑΕΚΚ) τα οποία περιλαμβάνονταν στο άρθρο 43 του Ν.4042/2012 για τη καταβολή τέλους ταφής, πλέον αυτό δεν θα καταβάλλεται.
Εάν τα Πράσινα Σημεία κατασκευαστούν και λειτουργήσουν πριν από τη λειτουργία της ΜΕΑ, τότε μικρομπάζα, πράσινα, απόβλητα κήπων, ανακυκλώσιμα, κ.λπ, που θα υφίστανται μια στοιχειώδη επεξεργασία (τεμαχισμό, διαχωρισμό, κ.λπ.) θα θάβονται χωρίς να καταβάλλεται το πρόστιμο;

Παράγρ. 2:
Για να δούμε πού οδηγεί αυτός τρόπος, αναφέρουμε το παράδειγμα της Δυτικής Θεσσαλίας:
Σήμερα παράγονται συνολικά περίπου 80.000 τν/έτος απορρίμματα, εκ των οποίων οι 8.000 τόνοι πάνε στο ΚΔΑΥ και τα υπόλοιπα προς ταφή. Λόγω των υποχρεωτικών παραδοχών του ΕΣΔΑ αλλά και του ΠΕΣΔΑ, η ΜΕΑ θα κατασκευασθεί με γραμμή συμμείκτων 45.000τν/έτος και γραμμή βιοαποδομήσιμων 14.000τν/έτος.
Θεωρώντας ότι τα πρώτα 2-3 χρόνια από την έναρξη λειτουργίας της ΜΕΑ η διαλογή στη πηγή των ανακυκλώσιμων θα αυξηθεί κατά 25% ήτοι θα έχουμε 10.000τν/έτος στο ΚΔΑΥ και ότι ο στόχος για τα βιοαποδομήσιμα θα επιτευχθεί κατά 50% (ήτοι στη γραμμή των βιοαποδομήσιμων θα έρχονται 7.000τν/έτος, τότε στη ΜΕΑ στη γραμμή των συμμείκτων θα έρχονται 80.000-10.000-7.000=63.000 Τν. Η γραμμή συμμείκτων όμως έχει σχεδιασθεί με δυναμικότητα 45.000τν/έτος. Άρα ποσότητα 18.000τν/έτος θα θάβονται χωρίς προηγούμενη επεξεργασία, συνεπώς ο ΦοΔΣΑ θα καταβάλλει πρόστιμο 18.000Χ10,00€= 180.000€/έτος. Δηλαδή ποσόν περίπου ίδιο με τη περίπτωση που θα πληρώνουμε εάν τη ποσότητα των 63.000τν/έτος τη θάβουμε χωρίς να επεξεργασθεί στη ΜΕΑ (63.000Χ3,00€=189.000€), στη περίπτωση 2 του πίνακα (μείωση περιβαλλοντικής εισφοράς κατά 70%), έχοντας δηλώσει την υπογραφή της σύμβασης κατασκευής του έργου. Και φυσικά στη περίπτωση αυτή ο ΦοΔΣΑ δεν θα υφίσταται το σημαντικό κόστος λειτουργία της γραμμής συμμείκτων της ΜΕΑ.
Πρέπει λοιπόν να δοθεί διευκρίνιση για τη περίπτωση κατά την οποία λειτουργεί μεν η ΜΕΑ, όμως για οποιονδήποτε λόγο (επάρκεια, βλάβη, απεργία, κ.λπ.) μια ποσότητα ΑΣΑ θάβεται χωρίς επεξεργασία.

Ας δούμε λοιπόν πόσο δίκαιο είναι να καλείται ο ΦοΔΣΑ (δηλαδή σε τελική ανάλυση να πληρώσει ο δημότης αυξημένο τέλος διάθεσης, το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και κατά 100%) να καταβάλλει αυτό το τέλος διάθεσης, τη στιγμή κατά την οποία οι καθυστερήσεις για την υλοποίηση της ΜΕΑ οφείλονται σε τρίτους, τους οποίους δεν μπορεί να επηρεάσει ΦοΔΣΑ.
Αναφέρουμε τη περίπτωσή μας (ΜΕΑ Δυτικής Θεσσαλίας):
•Νοέμβριος 2011 υποβάλλουμε στην τότε ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ φάκελο για την έκδοση της ΑΕΠΟ με βάση τα τότε δεδομένα.
•Δεκέμβριος 2013 (δηλ. 2 χρόνια μετά) εκδίδεται η ΑΕΠΟ
•Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα (Άνοιξη 2014) συντάσσουμε τη προμελέτη και τα τεύχη δημοπράτησης, πλην όμως τη χρονική στιγμή εκείνη δεν υπάρχει χρηματοδοτικό πρόγραμμα (Λήξη του ΕΣΠΑ 2007-2013, έναρξη του ΕΣΠΑ 2014-2020)
•Αναμένοντας τη σχετική πρόσκληση για ένταξη στο ΕΣΠΑ 2014-2020, ξεκινά η διαδικασία αναθεώρησης του ΕΣΔΑ και κατ΄ ακολουθία και του ΠΕΣΔΑ Θεσσαλίας, πράγμα που σημαίνει ότι όλα τα σχετικά θα αναθεωρηθούν, οπότε θα πρέπει να περιμένουμε.
•Το ΕΣΔΑ κυρώνεται τον Δεκ. 2015 και το ΠΕΣΔΑ Θεσσαλίας τον Οκτώβριο 2016.
•Με βάση τα νέα δεδομένα του ΠΕΣΔΑ, μέσα στον επόμενο μήνα (Νοέμβριος 2016) υποβάλλουμε στη ΔΙΠΑ/ΥΠΕΝ, φάκελο τροποποίησης της ΑΕΠΟ προκειμένου αυτή να εναρμονισθεί με τα νέα δεδομένα, όπως απαιτεί η νομοθεσία.
•Παρά το ότι πρόκειται για τροποποίηση, η νέα ΑΕΠΟ εκδίδεται από τη ΔΙΠΑ, 11 μήνες αργότερα (Οκτώβριος 2017).
•Άμεσα προβαίνουμε στη τροποποίηση της προμελέτης, σύμφωνα με τη τροποποιημένη ΑΕΠΟ.
•Ήδη όμως, Αύγουστος 2016, εκδίδεται ο νέος Νόμος για τις Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, ο οποίος χρήζει σημαντικών ερμηνευτικών εγκυκλίων, αποφάσεων, κ.λπ., ειδικά για τέτοιας φύσεως έργα.
•Αναμένουμε τη πρόσκληση για υποβολή πρότασης ένταξης της κατασκευής της ΜΕΑ στο ΕΣΠΑ 2014-2020, η οποία πρόσκληση εκδίδεται τον Σεπτέμβριο 2017.
•Άμεσα τον ίδιο μήνα, υποβάλλουμε το σχετικό φάκελο της πρότασής μας προς χρηματοδότηση της κατασκευής του έργου.
•Η απόφαση ένταξης προς χρηματοδότηση εκδίδεται 13 μήνες μετά την υποβολή της πρότασης.
•Λόγω της πολυπλοκότητας του νόμου για τις συμβάσεις δημοσίων έργων, αναμένουμε έγκριση τευχών δημοπράτησης από αντίστοιχο έργο, προκειμένου να το χρησιμοποιήσουμε ως υπόδειγμα για τη δική μας ΜΕΑ.
Εν κατακλείδι λοιπόν ξεκινήσαμε τον Νοέμβριο 2011 (υποβολή για ΑΕΠΟ), είμαστε στον Ιανουάριο 2019 (7,5 χρόνια μετά) και ακόμη, χωρίς υπαιτιότητα του Φορέα μας, δεν έχει καταστεί εφικτή η δημοπράτηση (όχι η κατασκευή) της ΜΕΑ. Φυσικά ουδείς γνωρίζει πότε θα ξεκινήσει η κατασκευή (ενστάσεις, προδικαστικές προσφυγές, κ.λπ., κατά τη δημοπράτηση) αλλά και πότε θα αρχίσει να λειτουργεί η ΜΕΑ.
Μήπως για την επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης των ΠΕΣΔΑ, το Κράτος θα πρέπει να επιβάλλει ποινές κυρίως στις δικές του (κρατικές) Υπηρεσίες;
Δεν είναι άδικο να πληρώνει πρόστιμο ο Φορέας μας λόγω μη λειτουργίας της ΜΕΑ, τη στιγμή που από τα προαναφερθέντα είναι σαφές ότι οι καθυστερήσεις οφείλονται σε διαδικασίες και υπηρεσίες που ο Φορέας μας ουδεμία επίδραση μπορεί να έχει;
Άρθρο 2
Παράγρ. 2:
Πού είναι το «Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων»; ΘΑ γίνει και ΘΑ το τροφοδοτήσουμε οι ΦοΔΣΑ.

Πλιάσσας Ορέστης

Ο ΦοΔΣΑ Περιφερειακής Ενότητας (ΠΕ) Λάρισας, στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για την ενίσχυση δράσεων κυκλικής οικονομίας, μέσω της περιβαλλοντικής εισφοράς, και τον ‘Κανονισμό Τιμολόγησης των ΦοΔΣΑ’, αποτιμά θετικά αυτές τις δύο ρυθμίσεις, καθώς συμβάλλουν στη δημιουργία κινήτρων για τη διαχείριση των ΑΣΑ, βάσει της πυραμίδας διαχείρισης των αποβλήτων (πρόληψη, διαλογή στην πηγή) και αντικινήτρων για να αποθαρρυνθεί η διάθεση (υγειονομική ταφή).
Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Κυκλική Οικονομία θέτει πλέον ως στόχο για το 2035, αφενός μεν να περιοριστεί η υγειονομική ταφή στο 10% μέγιστο, αφετέρου δε να αυξηθεί η ανακύκλωση στο 65%. Για να επιτευχθεί αυτή η τεράστια πρόοδος στη χώρα μας είναι προφανές ότι εκτός από έργα, εξοπλισμό και ευαισθητοποίηση χρειαζόμαστε και ένα πακέτο κινήτρων – αντικινήτρων για τους ΦοΔΣΑ/Δήμους, και εν τέλει, για τους πολίτες, αλλά και πρόσθετα χρηματοδοτικά εργαλεία (πέραν των συμβατικών διαθέσιμων εργαλείων του ΕΣΠΑ και των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, ΣΕΔ).
Mε τις προτεινόμενες ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ:
1. Καταργείται το ειδικό τέλος ταφής (Άρθρο 43, Ν. 4042/2012) και στη θέση αυτού θεσμοθετείται η περιβαλλοντική εισφορά κυκλικής οικονομίας ως εργαλείο για την χρηματοδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας, μέσω της αποτροπής της ταφής αποβλήτων. Το καταργούμενο τέλος ταφής είχε τιμωρητικό χαρακτήρα με μεγάλο κόστος (35,00€/tn έως 60,00€/tn) και δεν προβλεπόταν να χρησιμοποιηθεί για την χρηματοδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας, ενώ η περιβαλλοντική εισφορά, σύμφωνα με την προτεινόμενη διάταξη νόμου, έχει εύλογο ύψος, της τάξης των 10,00€/tn για τον πρώτο χρόνο εφαρμογής.
Το ποσό αυτό απομειώνεται περαιτέρω ανάλογα με το βαθμό προόδου των έργων επεξεργασίας του ΦοΔΣΑ (περιβαλλοντική αδειοδότηση και σύμβαση κατασκευής έργου, αντίστοιχα) και έχει αποκλειστική χρήση για δράσεις κυκλικής οικονομίας, συμβάλλοντας, τόσο στην επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης των έργων του οικείου ΠΕΣΔΑ, όσο και τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού εργαλείου για δράσεις κυκλικής οικονομίας.
2. Η νέα τιμολογιακή πολιτική των ΦοΔΣΑ καθορίζεται από τις αρχές ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’ και ‘της ανταποδοτικότητας – διαφάνειας’, καθώς και τη δημιουργία κινήτρων για τη μείωση του όγκου και της επικινδυνότητας των αποβλήτων και της ανακύκλωσης – ανάκτησής τους, ενώ σύμφωνα με την προτεινόμενη ΚΥΑ καθορίζεται στη βάση της επίτευξης των στόχων της ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ και της κυκλικής οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωγραφικές και πληθυσμιακές, κοινωνικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες των ΟΤΑ, βάσει του Ν. 4555/2018.
Ο ΦοΔΣΑ και οι ΟΤΑ ΠΕ Λάρισας της Περιφέρειας Θεσσαλίας ιστορικά έχουν την πρωτιά στην Ελλάδα, όσον αφορά στην επίλυση του θέματος των ΧΑΔΑ (που ταλαιπωρούν ακόμη έτερες περιοχές της ελληνικής επικράτειας). Στην ΠΕ Λάρισας, μάλιστα, λειτουργεί εδώ και 20 έτη υποδειγματικά ΧΥΤΑ, αλλά και ΚΔΑΥ εδώ και μία δεκαετία.
Σήμερα, ο ΦοΔΣΑ και οι ΟΤΑ της ΠΕ Λάρισας, είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στην εποχή των σύγχρονων εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης και των δράσεων διαλογής στην πηγή, καθώς ξεκινάμε σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας:
1. Την ωρίμανση της νέας υπερσύγχρονης Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων της οικείας Περιφερειακής Ενότητας με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2019.
2. Την υποβολή ώριμων προτάσεων των οικείων ΟΤΑ για χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Θεσσαλίας, όσο αφορά σε δράσεις διαλογής στην πηγή βιοαποβλήτων (καφέ κάδοι), καθώς και των Πράσινων Σημείων, σύμφωνα με τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων τους.
Για αυτό, ο νέος ‘Κανονισμός Τιμολόγησης των ΦοΔΣΑ’ που προτείνεται από το ΥΠΕΝ θα συμβάλλει θετικά στις μελλοντικές δράσεις τόσο του ΦοΔΣΑ ΠΕ Λάρισας, όσο και των οικείων ΟΤΑ.
Τέλος, για τη σαφή εφαρμογή των ανωτέρω ρυθμίσεων προτείνουμε να συμπεριληφθούν διευκρινήσεις που θα αφορούν:
1. Στο επερχόμενο έτος (2020) για λόγους έγκαιρου οικονομικού προγραμματισμού των ενδιαφερόμενων μερών.
2. Στην απόδοση των πόρων της περιβαλλοντικής εισφοράς για δράσεις κυκλικής οικονομίας των ΟΤΑ Α’ Βαθμού και Συνδέσμους αυτών στην αυτή Περιφερειακή Ενότητα.
3. Στην τιμολόγηση των βιομηχανικών αποβλήτων, ως προς τον προσδιορισμό της Ενιαίας Τιμής Αναφοράς (ΕΤΑ) αυτών.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Φο.Δ.Σ.Α ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ

2. ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ

Α) Σύμφωνα με τις διακηρύξεις της Πολιτείας, η εκ βάθρων αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΦοΔΣΑ αποσκοπεί στην επιτάχυνση και βελτιστοποίηση των διαδικασιών επίτευξης της ολοκληρωμένης διαχείρισης των Α.Σ.Α.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, η «τιμωρητική» λογική της επιβολής τέλους, αναλόγως του βαθμού υλοποίησης των απαιτούμενων έργων, είναι κατ’ αρχήν αιτιολογημένη, υπό την έννοια ότι δεν πρόκειται περί εισπρακτικού μέτρου, αλλά περί μέτρου πίεσης των Ο.Τ.Α. και των ΦοΔΣΑ. Είναι όμως πράγματι έτσι;
Υπενθυμίζουμε ότι στο άρθρο 225 παρ. 3 εδ. δ’ του ν. 4555/2028, προβλέπεται η αδειοδότηση λειτουργίας ενός ΦοΔΣΑ, αρκεί εντός των διοικητικών ορίων ενός από τους δήμους- μέλη του να έχει προβλεφθεί τουλάχιστον ένας χώρος υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) αποβλήτων και τουλάχιστον μία μονάδα μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων ή άλλο έργο ή υποδομή, ώστε να ολοκληρώνεται εντός των ορίων του ΦοΔΣΑ η διαχείριση των αποβλήτων, σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, που προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 35 του ν. 4042/2012.
Εν τούτοις, σε καμία διάταξη νόμου δεν προβλέπεται καμία απολύτως επίπτωση για τις περιπτώσεις των ΦοΔΣΑ, οι οποίοι μπορεί μεν να έχουν εντάξει στο ΠΕΣΔΑ μια πρόταση κατασκευής μονάδας, αλλά είτε δεν την υλοποιούν εντός της χρονικής ισχύος του υφιστάμενου ΠΕ.Σ.Δ.Α., είτε δεν την υλοποιούν καθόλου.
Κατά συνέπεια, εκ των πραγμάτων, η εφαρμογή του ν. 4555/2018 δεν αποσκοπεί στην επίτευξη της ολοκληρωμένης διαχείρισης των Α.Σ.Α. μέσω της σύστασης αποτελεσματικών ΦοΔΣΑ, αφού αν αυτός ήταν ο σκοπός της ρύθμισης, τότε δεν θα επιτρεπόταν η λειτουργία των ΦοΔΣΑ που δεν την επιτυγχάνουν.
Η λύση στο ζήτημα της αποτελεσματικής λειτουργίας των ΦοΔΣΑ με σκοπό την επίτευξη της ολοκληρωμένης διαχείρισης, δεν είναι η επιβολή τέλους, αλλά η υποχρεωτική συγχώνευση των ΦοΔΣΑ σε περίπτωση μη επίτευξης των στόχων υλοποίησης των έργων διαχείρισης Α.Σ.Α. εντός συγκεκριμένων χρονικών ορίων, σε ΦοΔΣΑ που πληροί τις αντίστοιχες προϋποθέσεις.
Αντιθέτως, η διατήρηση τέτοιων αναποτελεσματικών ΦοΔΣΑ σε συνδυασμό με την πρόβλεψη του τέλους, αποδεικνύει ότι ο σκοπός επιβολής του τέλους είναι αποκλειστικά εισπρακτικός ως δημόσιο έσοδο.
Όντως, η καθιέρωση του ποσού των 10 ευρώ/τόνο αποβλήτων που διατίθεται χωρίς προηγούμενη επεξεργασία, για την επιδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας, δεν είναι τίποτα άλλο παρά επιβολή φόρου στους δήμους της χώρας, μη εξαιρουμένων ούτε των Δήμων που ασκούν αρμοδιότητες ΦοΔΣΑ
Η είσπραξή του μέσω της ΑΑΔΕ, το καθιστά αυτόματα δημόσιο έσοδο, τη διαχείριση του οποίου θα έχουν τα συναρμόδια υπουργεία (ΥΠΕΣ & ΥΠΕΝ) μέσω του Πράσινου Ταμείου, χωρίς καμιά διασφάλιση της ανταποδοτικότητας με την έννοια της χρηματοδότησης αντίστοιχου ύψους επενδύσεων προς το ύψος των εισπραττόμενων ποσών ανά περιοχή της χώρας. Στους ΦοΔΣΑ ανατίθεται ο ρόλος του εισπράκτορα από τους δήμους-μέλη και η απόδοσή του στην ΑΑΔΕ. Μάλιστα ως εγγυητής-πιστοποιητής των στοιχείων υπολογισμού του φόρου και τυχόν μειώσεών του από τους ΦοΔΣΑ ορίζεται η Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, τον ρόλο και την αξιοπιστία της οποίας έχουν βιώσει οι ΦΟΔΣΑ στο πετσί τους.
Η επιβολή του φόρου αυτού, είναι η με πλάγιο, ωραιοποιημένο και συγκαλυμμένο τρόπο, επαναφορά του καταργούμενου τέλους υγειονομικής ταφής, που στην πράξη δεν κατέστη ποτέ δυνατή η είσπραξή του.

Β) Εξ αιτίας των συνεχών νομοθετικών παρεμβάσεων ως προς το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ, σήμερα υφίστανται ΦοΔΣΑ που έχουν προκύψει από τη συγχώνευση προϋφιστάμενων σχημάτων.
Εμφανίζεται έτσι το φαινόμενο συνύπαρξης στον ίδιο ΦοΔΣΑ, κάποιων Ο.Τ.Α. που υπό το κέλυφος των προϋφιστάμενων ΦοΔΣΑ έχουν επιτύχει ένα βαθμό υλοποίησης έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης, με Ο.Τ.Α. οι οποίοι ανήκαν σε προϋφιστάμενο ΦοΔΣΑ που δεν είχε προβεί σε κανένα σχεδιασμό ή κατασκευή έργου διαχείρισης Α.Σ.Α. Με το δεδομένο ότι το τέλος μοιράζεται αναλογικά σε όλους τους Δήμους μέλη του ΦοΔΣΑ που προέκυψε από την συγχώνευση τότε για ποιο λόγο θα πρέπει οι Ο.Τ.Α. οι οποίοι είχαν επιτύχει ένα προωθημένο βαθμό υλοποίησης έργων διαχείρισης Α.Σ.Α., να «τιμωρούνται» για τις καθυστερήσεις των Ο.Τ.Α. που δεν το είχαν επιτύχει, με την επιβολή τέλους στο ΦοΔΣΑ που συμμετέχουν, το οποίο, εκ του νόμου, βαρύνει κατ’ αναλογία όλα τα μέλη του ΦοΔΣΑ;

Γ) Με τις διατάξεις των άρθρων 225 – 247 του ν. 4555/2018, οι Δήμοι κλήθηκαν να αποφασίσουν για τη συμμετοχή τους σε ένα ΦοΔΣΑ, χωρίς να έχουν γνώση του ενδεχομένου επιβολής ή μη τέλους διαχείρισης, αναλόγως του βαθμού προόδου των έργων διαχείρισης Α.Σ.Α. κάθε ΦοΔΣΑ.
Με την προτεινόμενη Κ.Υ.Α. οι Δήμοι καλούνται εκ των υστέρων να καταβάλουν το τίμημα της επιλογής που έκαναν, χωρίς να ξέρουν ότι αυτή έχει τίμημα.
Οι αποφάσεις των Δήμων θα ήταν προφανώς διαφορετικές, αν γνώριζαν ότι ο βαθμός υλοποίησης κάθε έργου θα έχει επιπτώσεις στα ποσά που θα κληθούν να καταβάλουν στον οικείο ΦοΔΣΑ.
Η επιβολή του τέλους προς το ΦοΔΣΑ για την μη ολοκλήρωση των έργων (ΜΕΑ, ΜΕΒΑ κτλ) για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων, δεν μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα και χωρίς μεγάλη μεταβατική περίοδο, όσο δηλαδή δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του ΦοΔΣΑ.
Σημειώνεται ότι οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των έργων διαχείρισης ΑΣΑ είναι σε μεγάλο βαθμό βασική ευθύνη της πολιτείας η οποία α) δεν έχει ολοκληρώσει το θεσμικό επίπεδο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ τα τελευταία 10 έτη, β) δεν δίνει τα εργαλεία και το προσωπικό για να λειτουργήσουν οι ΦοΔΣΑ , και γ) επί σειρά ετών με στοχευμένες παρεμβάσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση έχει εμποδίσει και την εφαρμογή του νόμου, και την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδιασμού των ΦοΔΣΑ και της κατασκευής των έργων αυτών.
Τίθεται το ερώτημα αν οι Δήμοι και οι ΦοΔΣΑ έχουν μόνο την υποχρέωση καταβολής προστίμων αν ευθύνονται για τις καθυστερήσεις στην διαχείριση των ΑΣΑ, ή αν έχουν και το δικαίωμα να απαιτήσουν αποζημιώσεις, αν για τις καθυστερήσεις αυτές ευθύνονται φορείς του ελληνικού κράτους.

Δ) Μέχρι σήμερα, δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των συναρμόδιων φορέων (ΕΟΑΝ, ΕΕΑΑ, συστήματα διαχείρισης ανακυκλώσιμων υλικών) ώστε να ολοκληρωθούν τα προβλεπόμενα και απαιτούμενα επιχειρησιακά σχέδια, να διασφαλιστούν οι πηγές χρηματοδότησής τους, και να πραγματοποιηθούν οι προμήθειες του απαιτούμενου εξοπλισμού (οχήματα, κάδοι) για την εξυπηρέτηση της διαχείρισης των διακριτών ρευμάτων των ΑΣΑ. Ακόμη και ο διαγωνισμός για την πρόσληψη προσωπικού στον τομέα της καθαριότητας των ΟΤΑ καθυστερεί, με αποτέλεσμα να μην υφίσταται ούτε το απαιτούμενο προσωπικό.
Τέλος, η πρόταση για δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης βιοαποβλήτων δεν υποστηρίζεται ικανοποιητικά από τα διαθέσιμα κονδύλια, ενώ η προτροπή του Υπουργείου να κατευθυνθούν τα βιοαπόβλητα σε μονάδες του ιδιωτικού τομέα, παραγνωρίζει το γεγονός ότι αυτές αφ’ ενός δεν επαρκούν, και αφ’ ετέρου δεν είναι γεωγραφικά κατανεμημένες, με αποτέλεσμα το κόστος μεταφοράς των βιοαποβλήτων να είναι απολύτως απαγορευτικό.
Τα τελευταία έτη η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι ΦοΔΣΑ εναγωνίως επιμένουν στην αναζήτηση ενδιάμεσων λύσεων, με ολοκληρωμένες προτάσεις μέχρι την ολοκλήρωση των ΠΕΣΔΑ, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη από την πολιτεία. Αυτή είναι η κύρια αιτία των καθυστερήσεων στην υλοποίηση των έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Η επιβολή τέλους δεν μπορεί να επιβληθεί χωρίς να έχει καταστεί εκ των προτέρων σαφές ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί πριν το πέρας της ισχύος του παρόντος ΠΕΣΔΑ.
Είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα εκ των προτέρων γνωστό, σαφές και αδιαμφισβήτητο χρονικό όριο, πέρα από το οποίο ο κάθε ΦοΔΣΑ και ο κάθε ΟΤΑ θα κληθούν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Το όριο αυτό δεν μπορεί παρά να είναι το χρονικό όριο της υλοποίησης των προβλεπόμενων έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης που έχουν δρομολογήσει οι ΦοΔΣΑ.

Βασική θέση μας, είναι η ανάγκη μείωσης της ταφής και η εφαρμογή ανώτερων ιεραρχικά τεχνολογιών Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων που θα συνεισφέρουν στην εφαρμογή του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας και των νέων Οδηγιών της Ε.Ε.
Η θέσπιση οικονομικών κινήτρων για την εκτροπή από την ταφή αποτελεί βασική μας θέση και κατά τη γνώμη μας καθοριστική παράμετρο τόσο για την τυπική επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσο και για την ουσιαστική αλλαγή σελίδας και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών.
Με αυτά τα δεδομένα δε θα μπορούσαμε παρά να αναγνωρίσουμε τις θετικές προθέσεις των υπό συζήτηση ρυθμίσεων αφού κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Εντούτοις πιστεύουμε ότι αυτές πρέπει να επεκταθούν για την επίτευξη του ρυθμού αλλαγής που χρειάζεται η χώρα.

Νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας
Στο έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής της ΕΕ SWD(2017) 3.2.2017 41 final για την επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ στην Ελλάδα, αναφέρεται σαφώς ότι «η διαχείριση αποβλήτων είναι ο τομέας που παρατηρούνται τα μεγαλύτερα προβλήματα με τους παράνομους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) και τα πολύ χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης, αλλά και διαχείρισης των επικινδύνων αποβλήτων». Ειδικά στο Μέρος Ι αναφέρεται ρητώς ότι «για τη μετατροπή σε μια κυκλική, πράσινη και ανταγωνιστική οικονομία προτείνεται η επιβολή και σταδιακή αύξηση του φόρου υγειονομικής ταφής με στόχο την κατάργηση της υγειονομικής ταφής των ανακυκλώσιμων και γενικότερα αξιοποιήσιμων αποβλήτων». Τα έσοδα προτείνεται να χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) και τις εναλλακτικές υποδομές.
Επίσης, στο από 24.9.2018 έγγραφο της ΕΕ «The early warning report for Greece” SWD(2018) 418 final, αναφέρεται πως μια βασική έλλειψη της χώρας μας είναι η απουσία οικονομικών κινήτρων. Πρόταση και πάλι είναι η εφαρμογή του τέλους ταφής σε συνδυασμό με το σύστημα “pay as you throw”.
Θεωρούμε ότι η νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, δηλαδή η κατάργηση του ειδικού τέλους ταφής όπως αυτό έχει θεσπιστεί με το άρθρο 43 του Ν.4042/2012 και η αντικατάσταση του με το μέτρο περιβαλλοντικής εισφοράς των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) που καθυστερούν την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, δεν είναι αρκετή για να κινητοποιήσει / μοχλεύσει τις επενδύσεις κυκλικής οικονομίας που χρειάζεται η χώρα και ειδικά για τους πιο κάτω λόγους:
1. Η προτεινόμενη εισφορά είναι πολύ χαμηλή (10 αντί για 35 €/t) με σταδιακή αύξηση έως τα 35 αντί του 60 €/t στο ειδικό τέλος ταφής σε ένα κράτος που το κόστος ταφής είναι ούτως ή άλλως χαμηλό. Η προτεινόμενη ρύθμιση δεν μπορεί να αποτελέσει καθοριστική παράμετρο αλλαγής αποφάσεων με προσανατολισμό προς τις ανώτερες ιεραρχικά βαθμίδες της Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και μέχρι η περιβαλλοντική εισφορά να ανέλθει τουλάχιστον στο ύψος των 35 €/t.
2. Το πεδίο εφαρμογής της προτεινόμενης εισφοράς είναι αρκετά περιορισμένο. Δεν καλύπτονται τα υπολείμματα και τα δευτερογενή προϊόντα των μονάδων επεξεργασίας τα οποία εξαιτίας των ποιοτικών τους προδιαγραφών καταλήγουν σε ταφή ενώ θα έπρεπε να ανακυκλώνονται/αξιοποιούνται, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό σε αναποτελεσματική λειτουργία των μονάδων επεξεργασίας (καθώς είναι πιο φτηνή η ταφή από την επένδυση στην αναβαθμισμένη ποιότητα των μονάδων).
3. Η επιβολή τέλους ταφής είναι ένα μέτρο που συνδέεται με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και απαιτείται η άμεση εφαρμογή του λόγω των καθυστερήσεων που έχουμε επιδείξει στη διαχείριση των αποβλήτων. Η εφαρμογή του δεν είναι τιμωριτική αλλά έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα. Τα έσοδα του πρέπει να υποστηρίζουν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής. Με την ωρίμανση των έργων αυτών η ποσότητα που θα οδηγείται σε ταφή θα μειωθεί και κατ’ επέκταση, εφόσον εφαρμόζεται το τέλος ταφής, το κόστος για τους Δήμους και τους πολίτες. Ο πολίτης, μέσα από τα ορατά οικονομικά δεδομένα, θα μπορεί πλέον τεκμηριωμένα να αξιολογεί τις προσπάθειες του Δήμου προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η χώρα μας δεν έχει εφαρμόσει το ειδικό τέλος ταφής όπως και μόλις 4 χώρες της ΕΕ: Κύπρος (CΥ), Γερμανία (DΕ), Ουγγαρία (ΗR), Μάλτα (ΜΤ). Στη Γερμανία (DE) και σε άλλα Κράτη Μέλη εφαρμόζεται πλήρης απαγόρευση ταφής ανεπεξέργαστων σύμμεικτων απορριμμάτων. Στα 24 Κράτη Μέλη που εφαρμόζεται τέλος ταφής αυτό ποικίλει και ανέρχεται έως και 113€/t στο Βέλγιο (BE) ενώ στη γειτονική Βουλγαρία (ΒG) από το 2017 εφαρμόζεται φόρος 20€/t με πρόβλεψη να φτάσει στα 50€/t το 2020.

Συμπερασματικά προτείνουμε:
• Εφαρμογή της νέας περιβαλλοντικής εισφοράς με βάση όμως το κόστος που προβλέπεται από το Άρθρο 43 του Ν.4042/2012 (35 έως 60 €/t) ως το μόνο αποτελεσματικό οικονομικό κίνητρο για την εκτροπή από την ταφή. Η εισφορά αυτή είναι απαραίτητο να επεκταθεί στους κωδικούς του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) της παρ.1 του άρθρου 43 του Ν.4042/2012, αλλά και στα προϊόντα των μονάδων επεξεργασίας τα οποία καταλήγουν σε ταφή εξαιτίας των ποιοτικών τους προδιαγραφών ενώ θα έπρεπε να αξιοποιούνται.
• Τα έσοδα να χρηματοδοτούν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής. Με την ωρίμανση των έργων αυτών θα διασφαλιστεί αποτελεσματικά η προστασία του περιβάλλοντος και θα μειωθεί η οικονομική επιβάρυνση των Δήμων και των πολιτών.
• Να εκπονηθούν άμεσα επιχειρησιακά σχέδια για τη μετάβαση από την σημερινή κατάσταση στην κυκλική οικονομία με θεσμικό/δεσμευτικό χαρακτήρα, που να αντιστοιχούν τους πόρους που υπάρχουν και αυτούς που μπορούν να μοχλευθούν με τις δράσεις που απαιτούνται έως το 2030.
• Να επιταχυνθούν οι αναγκαίες διαδικασίες υλοποίησης των υποδομών όπως η διαδικασία χωροθέτησης και αδειοδότησης των προβλεπόμενων από τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) εγκαταστάσεων και να δρομολογηθούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες κατασκευής τους.

Βασική θέση μας, είναι η ανάγκη μείωσης της ταφής και η εφαρμογή ανώτερων ιεραρχικά τεχνολογιών Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων που θα συνεισφέρουν στην εφαρμογή του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας και των νέων Οδηγιών της Ε.Ε.
Η θέσπιση οικονομικών κινήτρων για την εκτροπή από την ταφή αποτελεί βασική μας θέση και κατά τη γνώμη μας καθοριστική παράμετρο τόσο για την τυπική επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσο και για την ουσιαστική αλλαγή σελίδας και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών.
Με αυτά τα δεδομένα δε θα μπορούσαμε παρά να αναγνωρίσουμε τις θετικές προθέσεις των υπό συζήτηση ρυθμίσεων αφού κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Εντούτοις πιστεύουμε ότι αυτές πρέπει να επεκταθούν για την επίτευξη του ρυθμού αλλαγής που χρειάζεται η χώρα.

Νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας
Στο έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής της ΕΕ SWD(2017) 3.2.2017 41 final για την επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ στην Ελλάδα, αναφέρεται σαφώς ότι «η διαχείριση αποβλήτων είναι ο τομέας που παρατηρούνται τα μεγαλύτερα προβλήματα με τους παράνομους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) και τα πολύ χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης, αλλά και διαχείρισης των επικινδύνων αποβλήτων». Ειδικά στο Μέρος Ι αναφέρεται ρητώς ότι «για τη μετατροπή σε μια κυκλική, πράσινη και ανταγωνιστική οικονομία προτείνεται η επιβολή και σταδιακή αύξηση του φόρου υγειονομικής ταφής με στόχο την κατάργηση της υγειονομικής ταφής των ανακυκλώσιμων και γενικότερα αξιοποιήσιμων αποβλήτων». Τα έσοδα προτείνεται να χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) και τις εναλλακτικές υποδομές.
Επίσης, στο από 24.9.2018 έγγραφο της ΕΕ «The early warning report for Greece” SWD(2018) 418 final, αναφέρεται πως μια βασική έλλειψη της χώρας μας είναι η απουσία οικονομικών κινήτρων. Πρόταση και πάλι είναι η εφαρμογή του τέλους ταφής σε συνδυασμό με το σύστημα “pay as you throw”.
Θεωρούμε ότι η νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, δηλαδή η κατάργηση του ειδικού τέλους ταφής όπως αυτό έχει θεσπιστεί με το άρθρο 43 του Ν.4042/2012 και η αντικατάσταση του με το μέτρο περιβαλλοντικής εισφοράς των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) που καθυστερούν την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, δεν είναι αρκετή για να κινητοποιήσει / μοχλεύσει τις επενδύσεις κυκλικής οικονομίας που χρειάζεται η χώρα και ειδικά για τους πιο κάτω λόγους:
1. Η προτεινόμενη εισφορά είναι πολύ χαμηλή (10 αντί για 35 €/t) με σταδιακή αύξηση έως τα 35 αντί του 60 €/t στο ειδικό τέλος ταφής σε ένα κράτος που το κόστος ταφής είναι ούτως ή άλλως χαμηλό. Η προτεινόμενη ρύθμιση δεν μπορεί να αποτελέσει καθοριστική παράμετρο αλλαγής αποφάσεων με προσανατολισμό προς τις ανώτερες ιεραρχικά βαθμίδες της Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και μέχρι η περιβαλλοντική εισφορά να ανέλθει τουλάχιστον στο ύψος των 35 €/t.
2. Το πεδίο εφαρμογής της προτεινόμενης εισφοράς είναι αρκετά περιορισμένο. Δεν καλύπτονται τα υπολείμματα και τα δευτερογενή προϊόντα των μονάδων επεξεργασίας τα οποία εξαιτίας των ποιοτικών τους προδιαγραφών καταλήγουν σε ταφή ενώ θα έπρεπε να ανακυκλώνονται/αξιοποιούνται, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό σε αναποτελεσματική λειτουργία των μονάδων επεξεργασίας (καθώς είναι πιο φτηνή η ταφή από την επένδυση στην αναβαθμισμένη ποιότητα των μονάδων).
3. Η επιβολή τέλους ταφής είναι ένα μέτρο που συνδέεται με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και απαιτείται η άμεση εφαρμογή του λόγω των καθυστερήσεων που έχουμε επιδείξει στη διαχείριση των αποβλήτων. Η εφαρμογή του δεν είναι τιμωριτική αλλά έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα. Τα έσοδα του πρέπει να υποστηρίζουν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής. Με την ωρίμανση των έργων αυτών η ποσότητα που θα οδηγείται σε ταφή θα μειωθεί και κατ’ επέκταση, εφόσον εφαρμόζεται το τέλος ταφής, το κόστος για τους Δήμους και τους πολίτες. Ο πολίτης, μέσα από τα ορατά οικονομικά δεδομένα, θα μπορεί πλέον τεκμηριωμένα να αξιολογεί τις προσπάθειες του Δήμου προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η χώρα μας δεν έχει εφαρμόσει το ειδικό τέλος ταφής όπως και μόλις 4 χώρες της ΕΕ: Κύπρος (CΥ), Γερμανία (DΕ), Ουγγαρία (ΗR), Μάλτα (ΜΤ). Στη Γερμανία (DE) και σε άλλα Κράτη Μέλη εφαρμόζεται πλήρης απαγόρευση ταφής ανεπεξέργαστων σύμμεικτων απορριμμάτων. Στα 24 Κράτη Μέλη που εφαρμόζεται τέλος ταφής αυτό ποικίλει και ανέρχεται έως και 113€/t στο Βέλγιο (BE) ενώ στη γειτονική Βουλγαρία (ΒG) από το 2017 εφαρμόζεται φόρος 20€/t με πρόβλεψη να φτάσει στα 50€/t το 2020.

Συμπερασματικά προτείνουμε:
• Εφαρμογή της νέας περιβαλλοντικής εισφοράς με βάση όμως το κόστος που προβλέπεται από το Άρθρο 43 του Ν.4042/2012 (35 έως 60 €/t) ως το μόνο αποτελεσματικό οικονομικό κίνητρο για την εκτροπή από την ταφή. Η εισφορά αυτή είναι απαραίτητο να επεκταθεί στους κωδικούς του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) της παρ.1 του άρθρου 43 του Ν.4042/2012, αλλά και στα προϊόντα των μονάδων επεξεργασίας τα οποία καταλήγουν σε ταφή εξαιτίας των ποιοτικών τους προδιαγραφών ενώ θα έπρεπε να αξιοποιούνται.
• Τα έσοδα να χρηματοδοτούν έργα προώθησης της κυκλικής οικονομίας και αποφυγής της ταφής. Με την ωρίμανση των έργων αυτών θα διασφαλιστεί αποτελεσματικά η προστασία του περιβάλλοντος και θα μειωθεί η οικονομική επιβάρυνση των Δήμων και των πολιτών.
• Να εκπονηθούν άμεσα επιχειρησιακά σχέδια για τη μετάβαση από την σημερινή κατάσταση στην κυκλική οικονομία με θεσμικό/δεσμευτικό χαρακτήρα, που να αντιστοιχούν τους πόρους που υπάρχουν και αυτούς που μπορούν να μοχλευθούν με τις δράσεις που απαιτούνται έως το 2030.
• Να επιταχυνθούν οι αναγκαίες διαδικασίες υλοποίησης των υποδομών όπως η διαδικασία χωροθέτησης και αδειοδότησης των προβλεπόμενων από τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) εγκαταστάσεων και να δρομολογηθούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες κατασκευής τους.

2.ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ

Α) Σύμφωνα με τις διακηρύξεις της Πολιτείας, η εκ βάθρων αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΦοΔΣΑ αποσκοπεί στην επιτάχυνση και βελτιστοποίηση των διαδικασιών επίτευξης της ολοκληρωμένης διαχείρισης των Α.Σ.Α.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, η «τιμωρητική» λογική της επιβολής τέλους, αναλόγως του βαθμού υλοποίησης των απαιτούμενων έργων, είναι κατ’ αρχήν αιτιολογημένη, υπό την έννοια ότι δεν πρόκειται περί εισπρακτικού μέτρου, αλλά περί μέτρου πίεσης των Ο.Τ.Α. και των ΦοΔΣΑ. Είναι όμως πράγματι έτσι;
Υπενθυμίζουμε ότι στο άρθρο 225 παρ. 3 εδ. δ’ του ν. 4555/2028, προβλέπεται η αδειοδότηση λειτουργίας ενός ΦοΔΣΑ, αρκεί εντός των διοικητικών ορίων ενός από τους δήμους- μέλη του να έχει προβλεφθεί τουλάχιστον ένας χώρος υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) αποβλήτων και τουλάχιστον μία μονάδα μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων ή άλλο έργο ή υποδομή, ώστε να ολοκληρώνεται εντός των ορίων του ΦοΔΣΑ η διαχείριση των αποβλήτων, σύμφωνα με το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, που προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 35 του ν. 4042/2012.
Εν τούτοις, σε καμία διάταξη νόμου δεν προβλέπεται καμία απολύτως επίπτωση για τις περιπτώσεις των ΦοΔΣΑ, οι οποίοι μπορεί μεν να έχουν εντάξει στο ΠΕΣΔΑ μια πρόταση κατασκευής μονάδας, αλλά είτε δεν την υλοποιούν εντός της χρονικής ισχύος του υφιστάμενου ΠΕ.Σ.Δ.Α., είτε δεν την υλοποιούν καθόλου.
Κατά συνέπεια, εκ των πραγμάτων, η εφαρμογή του ν. 4555/2018 δεν αποσκοπεί στην επίτευξη της ολοκληρωμένης διαχείρισης των Α.Σ.Α. μέσω της σύστασης αποτελεσματικών ΦοΔΣΑ, αφού αν αυτός ήταν ο σκοπός της ρύθμισης, τότε δεν θα επιτρεπόταν η λειτουργία των ΦοΔΣΑ που δεν την επιτυγχάνουν.
Η λύση στο ζήτημα της αποτελεσματικής λειτουργίας των ΦοΔΣΑ με σκοπό την επίτευξη της ολοκληρωμένης διαχείρισης, δεν είναι η επιβολή τέλους, αλλά η υποχρεωτική συγχώνευση των ΦοΔΣΑ σε περίπτωση μη επίτευξης των στόχων υλοποίησης των έργων διαχείρισης Α.Σ.Α. εντός συγκεκριμένων χρονικών ορίων, σε ΦοΔΣΑ που πληροί τις αντίστοιχες προϋποθέσεις.
Αντιθέτως, η διατήρηση τέτοιων αναποτελεσματικών ΦοΔΣΑ σε συνδυασμό με την πρόβλεψη του τέλους, αποδεικνύει ότι ο σκοπός επιβολής του τέλους είναι αποκλειστικά εισπρακτικός ως δημόσιο έσοδο.
Όντως, η καθιέρωση του ποσού των 10 ευρώ/τόνο αποβλήτων που διατίθεται χωρίς προηγούμενη επεξεργασία, για την επιδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας, δεν είναι τίποτα άλλο παρά επιβολή φόρου στους δήμους της χώρας, μη εξαιρουμένων ούτε των Δήμων που ασκούν αρμοδιότητες ΦοΔΣΑ
Η είσπραξή του μέσω της ΑΑΔΕ, το καθιστά αυτόματα δημόσιο έσοδο, τη διαχείριση του οποίου θα έχουν τα συναρμόδια υπουργεία (ΥΠΕΣ & ΥΠΕΝ) μέσω του Πράσινου Ταμείου, χωρίς καμιά διασφάλιση της ανταποδοτικότητας με την έννοια της χρηματοδότησης αντίστοιχου ύψους επενδύσεων προς το ύψος των εισπραττόμενων ποσών ανά περιοχή της χώρας. Στους ΦοΔΣΑ ανατίθεται ο ρόλος του εισπράκτορα από τους δήμους-μέλη και η απόδοσή του στην ΑΑΔΕ. Μάλιστα ως εγγυητής-πιστοποιητής των στοιχείων υπολογισμού του φόρου και τυχόν μειώσεών του από τους ΦοΔΣΑ ορίζεται η Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, τον ρόλο και την αξιοπιστία της οποίας έχουν βιώσει οι ΦΟΔΣΑ στο πετσί τους.
Η επιβολή του φόρου αυτού, είναι η με πλάγιο, ωραιοποιημένο και συγκαλυμμένο τρόπο, επαναφορά του καταργούμενου τέλους υγειονομικής ταφής, που στην πράξη δεν κατέστη ποτέ δυνατή η είσπραξή του.

Β) Εξ αιτίας των συνεχών νομοθετικών παρεμβάσεων ως προς το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ, σήμερα υφίστανται ΦοΔΣΑ που έχουν προκύψει από τη συγχώνευση προϋφιστάμενων σχημάτων.
Εμφανίζεται έτσι το φαινόμενο συνύπαρξης στον ίδιο ΦοΔΣΑ, κάποιων Ο.Τ.Α. που υπό το κέλυφος των προϋφιστάμενων ΦοΔΣΑ έχουν επιτύχει ένα βαθμό υλοποίησης έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης, με Ο.Τ.Α. οι οποίοι ανήκαν σε προϋφιστάμενο ΦοΔΣΑ που δεν είχε προβεί σε κανένα σχεδιασμό ή κατασκευή έργου διαχείρισης Α.Σ.Α. Με το δεδομένο ότι το τέλος μοιράζεται αναλογικά σε όλους τους Δήμους μέλη του ΦοΔΣΑ που προέκυψε από την συγχώνευση τότε για ποιο λόγο θα πρέπει οι Ο.Τ.Α. οι οποίοι είχαν επιτύχει ένα προωθημένο βαθμό υλοποίησης έργων διαχείρισης Α.Σ.Α., να «τιμωρούνται» για τις καθυστερήσεις των Ο.Τ.Α. που δεν το είχαν επιτύχει, με την επιβολή τέλους στο ΦοΔΣΑ που συμμετέχουν, το οποίο, εκ του νόμου, βαρύνει κατ’ αναλογία όλα τα μέλη του ΦοΔΣΑ;

Γ) Με τις διατάξεις των άρθρων 225 – 247 του ν. 4555/2018, οι Δήμοι κλήθηκαν να αποφασίσουν για τη συμμετοχή τους σε ένα ΦοΔΣΑ, χωρίς να έχουν γνώση του ενδεχομένου επιβολής ή μη τέλους διαχείρισης, αναλόγως του βαθμού προόδου των έργων διαχείρισης Α.Σ.Α. κάθε ΦοΔΣΑ.
Με την προτεινόμενη Κ.Υ.Α. οι Δήμοι καλούνται εκ των υστέρων να καταβάλουν το τίμημα της επιλογής που έκαναν, χωρίς να ξέρουν ότι αυτή έχει τίμημα.
Οι αποφάσεις των Δήμων θα ήταν προφανώς διαφορετικές, αν γνώριζαν ότι ο βαθμός υλοποίησης κάθε έργου θα έχει επιπτώσεις στα ποσά που θα κληθούν να καταβάλουν στον οικείο ΦοΔΣΑ.
Η επιβολή του τέλους προς το ΦοΔΣΑ για την μη ολοκλήρωση των έργων (ΜΕΑ, ΜΕΒΑ κτλ) για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων, δεν μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα και χωρίς μεγάλη μεταβατική περίοδο, όσο δηλαδή δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του ΦοΔΣΑ.
Σημειώνεται ότι οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των έργων διαχείρισης ΑΣΑ είναι σε μεγάλο βαθμό βασική ευθύνη της πολιτείας η οποία α) δεν έχει ολοκληρώσει το θεσμικό επίπεδο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ τα τελευταία 10 έτη, β) δεν δίνει τα εργαλεία και το προσωπικό για να λειτουργήσουν οι ΦοΔΣΑ , και γ) επί σειρά ετών με στοχευμένες παρεμβάσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση έχει εμποδίσει και την εφαρμογή του νόμου, και την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδιασμού των ΦοΔΣΑ και της κατασκευής των έργων αυτών.
Τίθεται το ερώτημα αν οι Δήμοι και οι ΦοΔΣΑ έχουν μόνο την υποχρέωση καταβολής προστίμων αν ευθύνονται για τις καθυστερήσεις στην διαχείριση των ΑΣΑ, ή αν έχουν και το δικαίωμα να απαιτήσουν αποζημιώσεις, αν για τις καθυστερήσεις αυτές ευθύνονται φορείς του ελληνικού κράτους.

Δ) Μέχρι σήμερα, δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των συναρμόδιων φορέων (ΕΟΑΝ, ΕΕΑΑ, συστήματα διαχείρισης ανακυκλώσιμων υλικών) ώστε να ολοκληρωθούν τα προβλεπόμενα και απαιτούμενα επιχειρησιακά σχέδια, να διασφαλιστούν οι πηγές χρηματοδότησής τους, και να πραγματοποιηθούν οι προμήθειες του απαιτούμενου εξοπλισμού (οχήματα, κάδοι) για την εξυπηρέτηση της διαχείρισης των διακριτών ρευμάτων των ΑΣΑ. Ακόμη και ο διαγωνισμός για την πρόσληψη προσωπικού στον τομέα της καθαριότητας των ΟΤΑ καθυστερεί, με αποτέλεσμα να μην υφίσταται ούτε το απαιτούμενο προσωπικό.
Τέλος, η πρόταση για δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης βιοαποβλήτων δεν υποστηρίζεται ικανοποιητικά από τα διαθέσιμα κονδύλια, ενώ η προτροπή του Υπουργείου να κατευθυνθούν τα βιοαπόβλητα σε μονάδες του ιδιωτικού τομέα, παραγνωρίζει το γεγονός ότι αυτές αφ’ ενός δεν επαρκούν, και αφ’ ετέρου δεν είναι γεωγραφικά κατανεμημένες, με αποτέλεσμα το κόστος μεταφοράς των βιοαποβλήτων να είναι απολύτως απαγορευτικό.
Τα τελευταία έτη η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι ΦοΔΣΑ εναγωνίως επιμένουν στην αναζήτηση ενδιάμεσων λύσεων, με ολοκληρωμένες προτάσεις μέχρι την ολοκλήρωση των ΠΕΣΔΑ, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη από την πολιτεία. Αυτή είναι η κύρια αιτία των καθυστερήσεων στην υλοποίηση των έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Η επιβολή τέλους δεν μπορεί να επιβληθεί χωρίς να έχει καταστεί εκ των προτέρων σαφές ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί πριν το πέρας της ισχύος του παρόντος ΠΕΣΔΑ.
Είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα εκ των προτέρων γνωστό, σαφές και αδιαμφισβήτητο χρονικό όριο, πέρα από το οποίο ο κάθε ΦοΔΣΑ και ο κάθε ΟΤΑ θα κληθούν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Το όριο αυτό δεν μπορεί παρά να είναι το χρονικό όριο της υλοποίησης των προβλεπόμενων έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης που έχουν δρομολογήσει οι ΦοΔΣΑ.

Γενικές διαπιστώσεις – προτάσεις:

Ο ΦΟΔΣΑ ΚΜ έχει ως βασική θέση, όπως άλλωστε έχουμε διατυπώσει σε διαφορετικές ευκαιρίες μας, την ανάγκη μείωσης της ταφής και την εφαρμογή ανώτερων ιεραρχικά τεχνολογιών Διαχείρισης Αποβλήτων που θα συνεισφέρουν στην εφαρμογή του μοντέλου της Κυκλικής Οικονομίας. Άλλωστε πέρα από την εφαρμογή βήμα -βήμα του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ (ήδη ξεκινά εντός Φλεβάρη η δοκιμαστική λειτουργιά του Εργοστασίου Σερρών και έχουν ήδη υπογραφεί οι συμβάσεις μελετών των δυο ΜΕΑ Ανατολικού και Δυτικού τομέα), έχει εκφράσει και την πρόταση του «ΕΓΝΑΤΙΑ Διαχείρισης Υπολειμμάτων» για το 2035, συμβαδίζοντας απολύτως με τις αναθεωρημένες οδηγίες (Ιούνιος 2018) για τα απόβλητα της ΕΕ.
Με αυτά τα δεδομένα δεν θα μπορούσαμε παρά να αναγνωρίσουμε τις προθέσεις των υπό συζήτηση ρυθμίσεων αφού κινούνται προς τη θετική κατεύθυνση. Εντούτοις πιστεύουμε ότι αυτές πρέπει να επεκταθούν για την επίτευξη του ρυθμού αλλαγής που χρειάζεται η χώρα.
Η εν λόγω πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ είναι στην κατεύθυνση αυτή καθώς συμβαδίζει με την ιεράρχηση της διαχείρισης αποβλήτων, ενθαρρύνοντας -μέσω νέων οικονομικών εργαλείων – την αποτροπή και δραστική μείωση της ταφής.
Οι δύο νέες ρυθμίσεις του ΥΠΕΝ, που τροποποιούν την τιμολογιακή πολιτική των ΦοΔΣΑ με έμμεσο στόχο και τα δημοτικά τέλη και ενισχύουν την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία και οι οποίες τέθηκαν σε διαβούλευση, φαίνεται να κινούνται με βάση το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, στηριζόμενες στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Οι προτεινόμενες αλλαγές στην τιμολογιακή πολιτική των στερεών αποβλήτων, που αποφασίστηκαν σε συνεργασία με τη ΓΓ Συντονισμού και Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΣ, συνδέονται με τον νέο νόμο για την ανακύκλωση (ν. 4496/2017), τις διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ν. 4555/2018), το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων.
Και ενώ η νέα νομοθεσία προβλέπει την δημιουργία κινήτρων για τη μείωση των αποβλήτων και την ενδυνάμωση της ανακύκλωσης, σε συνάρτηση με την απόδοση της διαλογής στην πηγή, την εκτροπή οργανικών αποβλήτων από την ταφή, τη συλλογή αποβλήτων συσκευασιών ανά κάτοικο και την πραγματοποιηθείσα ανακύκλωση με την δημιουργία οικονομικών κίνητρων για ΟΤΑ Α’, πολίτες και επιχειρήσεις, παρόλα αυτά δεν δίνει λύση στο αρχικό βασικό πρόβλημα των ΟΤΑ Α΄ βαθμού για την οργάνωση των δράσεων και παρεμβάσεων για την οργάνωση και εκτέλεση της παρεχόμενης υπηρεσίας σε συνάρτηση της διαλογής στην πηγή, την εκτροπή οργανικών αποβλήτων από την υγειονομική ταφή, την συλλογή αποβλήτων συσκευασίας ανά κάτοικο και
την πραγματοποιηθείσα ανακύκλωση σε σχέση με τους στόχους των α’ βαθμού ΟΤΑ.
Κρίνεται αναγκαίο λοιπόν να υπάρξει σχετική πρόβλεψη του ΥΠΕΝ για χρηματοδότηση των α’ βαθμού ΟΤΑ για πρόσληψη αναγκαίου προσωπικού και ενίσχυση των χρηματοδοτικών εργαλείων, ώστε να υπάρξουν πόροι για την οργάνωση και προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού προς ενίσχυση της ανακύκλωσης και ιδιαίτερα ενισχύοντας την συλλογή στην πηγή.
Επιπλέον η καταγραφή των πιστοποιημένων στοιχείων που καταγράφονται στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ) δέον είναι να διασφαλιστεί με τις απαραίτητες δικλείδες για την αντικειμενικότητα τους. (Άρθρο 4, παρ. 4).
Στο πλαίσιο δε της διαβούλευσης, παραθέτουμε τις παρακάτω απόψεις μας.

• Αρ. 1 «Ενίσχυση δράσεων κυκλικής οικονομίας»

-παρ.1. « Για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας……… .Η ισχύς της παρούσης αρχίζει την 1 Ιουλίου 2019 και το ποσό αυξάνεται κατά πέντε (5) ευρώ από 1.1.2021 και το ποσό αυξάνεται κατά πέντε (5) ευρώ από 1.1.2021 και κάθε έτος, έως τα τριάντα πέντε (35) ευρώ.»

-Η ισχύς της παρούσας ρύθμισης, κατά την άποψη μας, θα πρέπει να αρχίζει από την 1-1-2020, δεδομένου ότι μέχρι την 1-6-2019 που ορίζεται ως χρόνος ισχύς της παρούσας οι ΦοΔΣΑ, δεν δύναται να έχουν εντάξει στον προϋπολογισμό τους, το συνολικό κόστος περιβαλλοντικής εισφοράς, προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα ανταποδοτικότητας (εναρμόνιση στον προϋπολογισμό της απόφασης από τους Δήμους- μέλη και τον ΦΟΔΣΑ, τροποποιήσεις, αναμορφώσεις ώστε να προβλεφτεί και η περιβαλλοντική εισφορά).
Συνεπώς κρίνεται αναγκαίο, προκομμένου να μην διαταραχθεί η οικονομική βιωσιμότητα των ΦΟΔΣΑ η ισχύς να αρχίσει από 1-1-2020 ώστε να υπάρχουν οι κατάλληλες προσαρμογές που απαιτούνται.

• Αρ. 1 «Ενίσχυση δράσεων κυκλικής οικονομίας»
-παρ.2 «1. Για την επιτάχυνση των διαδικασιών υλοποίησης των ΠΕΣΔΑ, το προς την παρ. 1 θα μειώνεται ανάλογα με την πρόοδο των προβλεπόμενων μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων αποβλήτων (ΜΕΑ) και μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ) αρμοδιότητας ΦΟΔΣΑ ως εξής:»
-Κρίνεται αναγκαίο ότι πρέπει να προστεθεί ένα ακόμα στάδιο -μεταξύ 1 και 2- το οποίο θα έχει σχέση με την διασφάλιση χρηματοδοτικού εργαλείου κατασκευής της έκαστης μονάδας ΜΕΑ/ΜΕΒΑ , καθώς η δράση υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ επηρεάζεται από εξωγενής παράγοντες του ΦΟΔΣΑ.
-Σε περίπτωση δε που οι καθυστερήσεις δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του ΦΟΔΣΑ για την υλοποίηση του ΠΕΣΔΑ (π.χ. καθυστέρηση έγκρισης περιβαλλοντικής αδείας , ενστάσεις κατά την φάση των διαγωνιστικών διαδικασιών ) θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα κατοχύρωσης του σταδίου υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ με προσφυγή στην Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Εσωτερικών κατά την έκδοση των διαπιστωτικών πράξεων.

Πρόταση μεταβολής του σχετικού Πινάκα

Κλίμακα – Πρόοδος έργων ΜΕΑ/ΜΕΒΑ Μείωση
περιβαλλοντικής εισφοράς
0 -Καμία Ενέργεια 0%
1 -Περιβαλλοντική αδειοδότηση μονάδας (ΜΕΑ/ΜΕΒΑ) 35%
2 -Διασφάλιση χρηματοδοτικού εργαλείου κατασκευής 50%
3 -Σύμβαση κατασκευής ή/και προμήθειας του συνόλου του έργου για την υλοποίηση μονάδας (ΜΕΑ/ΜΕΒΑ) 70%
4- Λειτουργία μονάδας (ΜΕΑ/ΜΕΒΑ) 100%

Ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης ( ΕΣΔΑΚ) με αφορμή την δημόσια διαβούλευση για τον κανονισμό τιμολόγησης των ΦΟΔΣΑ και την περιβαλλοντική εισφορά κυκλικής οικονομίας , είναι θετικός σε κάθε βήμα που οδηγεί στην ορθολογική- με βάση την πυραμίδα προτεραιοτήτων – διαχείριση των ΑΣΑ με έμφαση στην πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή, ανάκτηση υλικών ή/και ενέργειας και στον δραστικό περιορισμό της ταφής. Άλλωστε αυτό είναι και το νέο Ευρωπαικό πρότυπο με βάση τις νέες οδηγίες της ΕΕ ( Ιούλιος 2018) για τα απόβλητα στο πλαίσιο της πολιτικής για την Κυκλική Οικονομία.

Ο ΕΣΔΑΚ έχει ήδη ξεκινήσει πρωτοβουλίες ( πιλοτικά , ευρωπαικά προγράμματα, τοπικά προγράμματα σε Δήμους της Κρήτης) σε όλο το φάσμα της πυραμίδας διαχείρισης και έχει σχεδιάσει και τις μεγαλύτερες δράσεις που εντάσσονται στο Περιβαλλοντικό Πάρκο Κυκλικής Οικονομίας του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης για το οποίο σήμερα εκπονούνται σταδιακά όλες οι επιμέρους μελέτες ωρίμανσης του.

Γι’ αυτό το λόγο , είμαστε θετικοί στην πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ τον κανονισμό τιμολόγησης των ΦΟΔΣΑ και την περιβαλλοντική εισφορά κυκλικής οικονομίας καθώς συμβάλλουν στο νέο πρότυπο διαχείρισης αυτό της κυκλικής οικονομίας.

Όσον αφορά στις 2 νέες προτεινόμενες ρυθμίσεις :

1.Η νέα τιμολογιακή πολιτική των ΦΟΔΣΑ σύμφωνα με την προτεινόμενη ΚΥΑ βασίζεται στο θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ και της Ελλάδας, και καθορίζεται στη βάση της επίτευξης των στόχων της ολοκληρωμένης διαχείρισης των ΑΣΑ και της κυκλικής οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωγραφικές και πληθυσμιακές, κοινωνικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες των Ο.Τ.Α. βάσει του ν. 4555/2018 και προσδιορίζεται από:
α. την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»,
β. την αρχή της ανταποδοτικότητας και της διαφάνειας,
γ. τη δημιουργία κινήτρων για τη μείωση του όγκου και της επικινδυνότητας των αποβλήτων και της ανακύκλωσης – ανάκτησής τους και
δ. την κάλυψη του συνόλου των απαιτήσεων που θέτει η κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία.

2.Η περιβαλλοντική εισφορά κυκλικής οικονομίας αποτελεί εργαλείο για την χρηματοδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας μέσω της αποτροπής της ταφής . Έχει ύψος 10 ευρώ /τν (+5 ευρώ/τν κατ έτος αύξηση) έως 35 ευρώ / τν , η οποία μειώνεται στο ύψος των 6,5 ευρω/τν και 3,5 ευρώ/τν ανάλογα με τον βαθμό προόδου ( Απόφαση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης & σύμβαση εκτέλεσης έργου αντίστοιχα) με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών συμμόρφωσης με τους οικείους ΠΕΣΔΑ.

Το ειδικό τέλος ταφής όπως ορίζεται στο άρθρο 43 του ν. 4042/2012 ,καταργείται, και αυτό είναι θετικό καθώς θεσμοθετήθηκε ως μέτρο αποτροπής της ταφής χωρίς όμως να συνδυάζεται με μέτρα ενθάρρυνσης της ορθολογικής διαχείρισης ΑΣΑ όπως αυτά που εισάγονται με την νέα ΚΥΑ Κανονισμού Τιμολόγησης των ΦΟΔΣΑ και ως εκ τούτου ο αποκλειστικά αποτρεπτικός χαρακτήρας του σε συνδυασμό με το ύψους του ( από 35 euro/tn και έως 60 euro/tn) το καθιστά αποσπασματικό και υπέρμετρο. Επιπρόσθετα ως οικονομικός πόρος, δεν προβλέπει την δυνατότητα χρήσης του για χρηματοδότηση δράσεων κυκλικής οικονομίας.

Για την σωστή εφαρμογή των ανωτέρω ρυθμίσεων από τους ΦΟΔΣΑ θα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες διατυπώσεις και διευκρινήσεις στα εξής σημεία
1.Καθορισμός ενιαίου, αντικειμενικού τρόπου καταχώρησης στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων του ΥΠΕΝ των στοιχείων από πλευράς των Δήμων για την οικιακή κομποστοποίηση
2.Διευκρίνηση ότι δεν προσμετρούνται στην Περιβαλλοντική Εισφορά τυχόν ποσότητες πέραν της μέγιστης δυναμικότητας λειτουργίας των ΜΕΑ που αναγκαστικά για ένα μεταβατικό διάστημα θα εκτρέπονται σε ταφή – μέχρι να αποδώσουν πλήρως οι δράσεις διαλογής στην πηγή από τους Δήμου.
3.Διευκρίνηση των χρονικών οροσήμων υπολογισμού της περιβαλλοντικής εισφοράς και της διαπίστωσης του βαθμού προόδου έργων ΠΕΣΔΑ για την μείωση της καθώς και των χρονικών οροσήμων καταβολής από πλευράς ΦΟΔΣΑ και ανάκτησης της από τους Δήμους.
4.Διευκρίνηση του τρόπου , πλήρους διάθεσης του επιβληθέντος ποσού περιβαλλοντικής εισφοράς , υπέρ δράσεων κυκλικής οικονομίας των ΟΤΑ και ΦΟΔΣΑ.