Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Αλκμήνη Πάκα, Μόνικα Θέμου, Αννα Αρβανιτάκη' | 14 Φεβρουαρίου 2024, 22:48

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Κείμενο παρατηρήσεων στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο των: Αλκμήνη Πάκα Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ Μόνικα Θέμου Χωροτάκτη, Πολεοδόμο Συγκοινωνιολόγο Μηχανικό MA, M.Sc. Άννα Αρβανιτάκη Χωροτάκτη Πολεοδόμο Αρχιτέκτονα Μηχανικό MA, M.Sc. Το κείμενο του νομοσχεδίου χρήζει περεταίρω επεξεργασίας δεδομένου ότι χρησιμοποιεί συχνά αδόκιμες λέξεις (π.χ. μεταχείριση αιγιαλών) ή δίνει κρίσιμους ορισμούς με ασάφεια (π.χ. διακριτό τμήμα αιγιαλού) Θεωρούμε ότι το νομοσχέδιο επιχειρεί να δώσει έμφαση στην εμπορική εκμετάλλευση παρά στα κύρια χαρακτηριστικά του αιγιαλού και της παραλίας που είναι η κοινοχρησία, ο πολιτισμός και τα σημαντικά οικοσυστήματα του παράκτιου χώρου καθώς και η τρωτότητα του στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Επισημαίνουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Ιδιαίτερα η προστασία των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο του ν. 1650/1986(όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει). Ο νόμος αυτός συνιστά τη σημαντικότερη και πληρέστερη εξειδίκευση των διατάξεων του άρθρου 24 του Συντάγματος. Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 επήλθε ρητή κατοχύρωση της αρχής της αειφορίας, που επιτάσσει την στάθμιση της οι¬κονομικής ανάπτυξης σε αντιπαραβολή με την περιβαλλοντική προστασία. Είναι επομένως επιβεβλημένο το κράτος να προβεί σε σύνταξη πλαισίου προστασίας και διαφύλαξης του περιβάλλοντος των ακτών, διασφάλιση της γραμμής αιγιαλού και της ζώνης παραλίας, εξασφαλίζοντας και προστατεύοντας την κοινοχρησία, τον πολιτισμό και τα σημαντικά οικοσυστήματα του παράκτιου χώρου και εκ των υστέρων να προβαίνει σε εκμίσθωση των ακτών. Έτσι παρατηρούμε ότι σύμφωνα με : 1. Στο άρθρο 10 ‘Διατήρηση της Βιολογικής Ποικιλίας’ του Ν. 3022/02 (ΦΕΚ Α 144/19-6-02) ‘Κύρωση των τροποποιήσεων της Σύμβασης της Βαρκελώνης του 1976 για την προστασία της Μεσογείου Θάλασσας από τη ρύπανση και των τροποποιήσεων του Πρωτοκόλλου του 1980 ‘για την προστασία της Μεσογείου Θάλασσας από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές, αναφέρεται: «……Τα Συμβαλλόμενα Μέρη, μεμονωμένα ή από κοινού, θα λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλίας, των σπάνιων ή ευαίσθητων οικοσυστημάτων, καθώς επίσης και των ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας τα οποία είναι σπάνια, έχουν ελαττωμένους πληθυσμούς, είναι απειλούμενα ή κινδυνεύοντα, καθώς και των οικοτόπων τους, στην περιοχή στην οποία εφαρμόζεται η παρούσα Σύμβαση….» 2. Το πρωτόκολλο, «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών» κυρώθηκε από Συμβαλλόμενα Μέρη και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Μαρτίου 2011. Όπως αναφέρεται σε αυτό « είναι απαραίτητο να εφαρμόζεται μια περιβαλλοντικά αειφόρος, οικονομικά δίκαιη, κοινωνικά υπεύθυνη και πολιτισμικά ευαίσθητη διαχείριση των παράκτιων ζωνών λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη την ευθραυστότητα των παράκτιων οικοσυστημάτων και τοπίων». Η χώρα μας δεν έχει προχωρήσει, παρά του ότι το είχε αρχίσει, στην θεσμοθέτηση του ειδικού χωροταξικού πλαισίου «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών», ως όφειλε. Ο ν. 2204/1994 προτάσσει ότι η προστασία των ακτών προϋποθέτει την κατάρτιση σχετικών χωροταξικών σχεδίων, εθνικής στρατηγικής για την προαγωγή της ΟΔΠΖ. Το Πρωτόκολλο έχει υπογραφεί από 15 Συμβαλλόμενα Μέρη της Σύμβασης και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η υπογραφή και η κύρωση του Πρωτοκόλλου από την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ευρωπαϊκό δίκαιο και δεσμεύει τα Κράτη Μέλη και τα ινστιτούτα της. Συνεπώς, η εφαρμογή του είναι δεσμευτική και για την Ελλάδα , παρόλο που δεν προχώρησε σε Εθνική Στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση του παράκτιου χώρου. Βασικά στοιχεία της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών είναι: • προστασία και αειφόρος χρήση των παράκτιων ζωνών, • διαφύλαξη των φυσικών πόρων από τις οικονομικές δραστηριότητες (γεωργία, βιομηχανία, αλιεία, υδατοκαλλιέργεια, τουρισμός, αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, χρήση συγκεκριμένων φυσικών πόρων,υποδομή, ενεργειακές εγκαταστάσεις, λιμένες και θαλάσσιες εργασίες και δομές,θαλάσσιες δραστηριότητες), • προστασία των χαρακτηριστικών ορισμένων ειδικών παράκτιων οικοσυστημάτων, • αναγνώριση της φυσικής και πολιτιστικής αξία των παράκτιων τοπίων, • διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής, αρχαιολογικής και την ιστορικής κληρονομιάς των παράκτιων ζωνών, • εξασφάλιση αποτελεσματικής διακυβέρνησης και συμμετοχής ενδιαφερομένων μερών, • ανάληψη δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης, κατάρτισης, εκπαίδευσης και έρευνας. Επιπλέον η νομολογία του συμβουλίου της Επικρατείας για το θέμα της προστασίας των θαλασσών και παράκτιων περιοχών μεταξύ άλλων αναφέρει: α) Το ζήτημα της προστασίας των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία για τρεις καταρχάς λόγους: Πρώτον, οι περιοχές αυτές αποτελούν κατεξοχήν ευαίσθητα από περιβαλλοντική άποψη οικοσυστήματα. Δεύτερον, τα οικοσυστήματα αυτά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία εν γένει των ανθρωπογενών συστημάτων. Τρίτον, η προστασία των ευαίσθητων αυτών οικοσυστημάτων προσλαμβάνει πρόσθετο ενδιαφέρον σε χώρες, όπως η Ελλάδα και οι λοιπές Μεσογειακές χώρες, οι οποίες έχουν εκτεταμένες ακτές. β) Οι «θαλάσσιες και παράκτιες προστατευόμενες περιοχές» αποτελούν σημαντικό τμήμα της κατηγορίας των «ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών» του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος. {Βλ. Σχετικά την έκθεση Oceans and the Law of the Sea, Report of the Secretary General, United Nations General Assembly, Fifty-third session, 1998 (A/53/456), παρ. 317-322}. Ιδιαίτερη σημασία έχει εν προκειμένω η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Η Σύμβαση κυρώθηκε από την Ελλάδα με το ν. 2321/1995. γ) Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα και η Agenda 21 δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα παράκτια οικοσυστήματα. Η Agenda 21 περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο (κεφ. 17), το οποίο αφορά την προστασία των ακτών, που θεωρούνται ως «ευπαθή οικοσυστήματα». Συγκεκριμένα: 1.Ως προς την κοινοχρησία θεωρούμε ότι δεν εξασφαλίζεται η ζώνη παραλίας ενώ εμπορευματοποιούνται πλείστες ακτές. Έτσι ενώ το κράτος όφειλε να καθορίσει ζώνη παραλίας τουλάχιστον 50 μέτρα όπως όριζε ο ν.2971/2001 (και με τροποποίηση μειώθηκε σε 30μ). και όσο οι πολίτες ευελπιστούν στην εξασφάλιση αυτής της ζώνης, προωθείται με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο όχι απλά περαιτέρω μείωση του ελάχιστου πλάτους, αλλά κατάργηση αυτού. Τονίζουμε ότι δεν υφίσταται διακριτή ευχέρεια της Διοίκησης ως προς τον καθορισμό αιγιαλού(ΣΤΕ 377/2002,3143/1992), δεδομένου ότι ο αιγιαλός δεν δημιουργείται με σχετική πράξη της Πολιτείας (η πράξη που εκδίδεται για τον καθορισμό της οριογραμμής του αιγιαλού είναι διαπιστωτική της υφιστάμενης κατάστασης), αλλά προκύπτει από φυσικά φαινόμενα(ΣΤΕ 1870/2010). Ο καθορισμός δε ζώνης παραλίας είναι αναγκαίος για την απρόσκοπτη επικοινωνία με τη θάλασσα και για τη διαφύλαξη των μορφολογικών στοιχείων και των οικοσυστημάτων που συνθέτουν το παράκτιο τοπίο. Κι ενώ προωθείται η κατάργηση του ελαχίστου πλάτους παραλίας τα σημερινά Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), αναφέρουν σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας έως το 2030,2050,2100 που θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην παράκτια ζώνη. Αν σήμερα ωθούμε με τη δόμηση και την εκμετάλλευση σε κατάργηση τη ζώνη παραλίας, αύριο θα πληρώνουμε από κοινού πανάκριβα τείχη μέσα στη θάλασσα προκειμένου να διαφυλάξουμε ή να αποζημιώσουμε, με επιτακτική ανάγκη, ότι τώρα δημιουργείται δίπλα στο κύμα. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα ΠεΣΠΚΑ και την αναγκαιότητα καθορισμού ικανού πλάτους κοινόχρηστης ζώνης παραλίας. Επιπλέον τίθεται το ερώτημα πως εξασφαλίζεται η κοινοχρησία σε μια παραλία με το 50% αυτής να εκμισθώνεται από επιχειρήσεις και το άλλο 50% να διατίθεται για όλους τους «άλλους»? Είναι δυνατόν το σύνολο κατοίκων και επισκεπτών να εξομοιώνεται με το κοινό συγκεκριμένου αριθμού επιχειρήσεων? Έτσι προτείνουμε να μειωθεί σε 20% το ποσοστό που μπορεί να εκμισθώνεται σε μια παραλία και όχι πάνω από 2.000 τ.μ. Πιθανή αύξηση να επέρχεται με ταυτόχρονη αύξηση ποσοστού καθορισμού και εξασφάλισης της κοινοχρησίας, ζωνών αιγιαλού και παραλίας ανά τη χώρα και όχι πάνω από 30% και 2000 τ.μ. στο σύνολο του αιγιαλού -παραλίας. Ως προς την εξασφάλιση διόδων υπενθυμίζουμε την παράγραφο 8.3.2 του άρθρου 23 του ν.1337/1983 σύμφωνα με την οποία ‘ανά ιδιωτικό κτήμα που βρίσκεται στη ζώνη των 500 μ. από την γραμμή παραλίας οφείλει να αφήνει διόδους προσπέλασης ανά 300μ. το πολύ 350 μ’. 2. Ως προς τον πολιτισμό θεωρούμε ότι πλήρης απαγόρευση εκμίσθωσης απαιτείται όχι μόνο σε παραλίες που γειτνιάζουν με αρχαιολογικούς χώρους αλλά και σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού (και για τις οποίες κρατάει την αρμοδιότητα το Υπουργείο Πολιτισμού) ως «τόποι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους». Οι τόποι αυτοί με ρύθμιση του ΥΠΠΟΑ χαρακτηρίζονται ως «ιστορικοί τόποι». Το ίδιο επιβάλλεται και για τα «τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους» που έχουν χαρακτηριστεί και την αρμοδιότητα των οποίων έχει το ΥΠΕΝ. 3. Ως προς τα οικοσυστήματα του παράκτιου χώρου, τη σημαντικότητα των οποίων προαναφέρουμε, σύμφωνα με όλο το σχετικό πλαίσιο προστασίας Εθνικό και Κοινοτικό, θεωρούμε ότι καμιά παραλία που ανήκει σε περιοχή Natura δεν πρέπει να εκμισθώνεται προκειμένου να διασφαλίζεται ο προορισμός ως τόπων προστασίας και ως «κοινόχρηστων αγαθών». Επιπλέον για οποιαδήποτε παραλία που δεν εμπίπτει σε ιδιαίτερο καθεστώς προστασίας, η εκμίσθωση θα πρέπει να είναι δυνατή μετά από μελέτη που θα αξιολογεί το οικοσύστημα και θα προτείνει μέτρα διαφύλαξης και αφού έχει επιπροσθέτως οριστεί ζώνη παραλίας με ελάχιστο πλάτος μεγαλύτερο ή ίσο των 30μέτρων και έχουν απαλλοτριωθεί, σύμφωνα με το υπάρχον σήμερα θεσμικό πλαίσιο, τυχών κτίσματα. Καμμία παραλία-αιγιαλός δεν πρέπει επίσης να εκχωρείται προς εκμίσθωση όταν η γραμμή αιγιαλού είναι μικρότερη των 100 μέτρων. Επισημαίνουμε ότι στον ορισμό του αιγιαλού αφαιρέθηκε η πρόταση «Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Η αφαίρεση δεν είναι τυπική αλλά ουσιαστική για το πνεύμα του νόμου.Ειδικά αν ληφθεί υπόψη και η παράλειψη της αμέσως επόμενης αναφοράς του 4607/2019 «Η προστασία των κοινοχρήστων πραγμάτων και του οικοσυστήματος αυτών …είναι ευθύνη του Κράτους, το οποίο μεριμνά για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής, διαχείρισης, εποπτείας και ελέγχου τους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού». Ο δε ορισμός της απλής εκμίσθωσης άρθρο 13 του 2971/2001 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει){«Απλή χρήση» αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων, ως στοιχείων πολιτισμού και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους}, έχει τροποποιηθεί και ειδικότερα τα βιοτικά χαρακτηριστικά αναφέρονται μόνο στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο στο άρθρο 12παρ.1β όπου γίνεται λόγος για καταγγελία αλλοίωσης των βιοτικών χαρακτηριστικών. Καταγραφή και αξιολόγηση δεν αναφέρονται πουθενά ώστε να έχει εφαρμογή η σχετική καταγγελία! Συνοψίζοντας: η παραλία, ο αιγιαλός, η όχθη και παρόχθια ζώνη κάθε υδάτινου οικοσυστήματος υπόκεινται στην προστασία του Κράτους και η ακώλυτη χρήση τους αποτελεί δικαίωμα κάθε πολίτη. Κάθε δυνατή εκμίσθωση προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος γίνεται εφόσον δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους όπως αυτός προαναφέρεται.