Υπουργείο Δικαιοσύνης

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Δημήτρης Τσαρπαλής' | 31 Μαρτίου 2021, 22:47

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η αρχή της κοινής ανατροφής (shared parenting) όπου το παιδί εξασφαλίζει τουλάχιστον το 35% του χρόνου του με κάθε γονέα, έχει εισαχθεί στο οικογενειακό δίκαιο των περισσότερων κρατών-μελών της Ε.Ε. (ενδεικτικά αναφέρουμε: Γαλλία, Μ. Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Βέλγιο, Δανία, Ισπανία (Καταλονία), Σουηδία, Ελβετία, Γερμανία, Φινλανδία, Αυστρία, Ρουμανία) αλλά και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου (ενδεικτικά αναφέρουμε: ΗΠΑ 25 πολιτείες, Αυστραλία, Καναδάς, Μεξικό, Βραζιλία), ακόμα και στην Αφρική (Νότιος Αφρική). Στις περισσότερες εξ αυτών μάλιστα, επιβάλλεται ή υποστηρίζεται και το σύστημα της εναλλασσόμενης κατοικίας (shared residence), όπου το παιδί μπορεί να διαμένει εξίσου και με τους δύο γονείς. Στο πεδίο της επιστημονικής έρευνας, εξάλλου τα τελευταία σαράντα χρόνια, η επιστημονική κοινότητα φαίνεται επίσης να αναδεικνύει την κοινή ανατροφή και την εναλλασσόμενη κατοικία ως το κατ’ αρχήν ιδανικό μοντέλο ανατροφής καταδεικνύοντας τα οφέλη που έχει ο ίσος χρόνος με τους δύο γονείς στην ψυχική ευημερία του παιδιού (Abarbanel, 1979; Bauserman, 2002; Bjarnarson & Arnarson, 2011; Vezzetti, 2012; Bergstrom et al, 2013; Nielsen, 2013; Warshak, 2014; Nielsen, 2014; Bergstrom et al, 2015; Vezzetti, 2016; Nielsen; 2017; Turunem, 2017). Επίσης, τα μοντέλα της κοινής ανατροφής και εναλλασσόμενης κατοικίας ανταποκρίνονται στις επιταγές υπερνομοθετικών κειμένων για τα δικαιώματα του παιδιού και την ισότητα των δύο φύλων, όπως η Διεθνής Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού που είναι ο 2101/1992 νόμος του κράτους μας (ΔΣΔΠ), (αρ. 9 & αρ. 18), ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. (αρ. 24 και αρ. 21), η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ – αρ. 8 παρ. 1 & αρ. 14), καθώς και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Συμμορφούμενο με τις εξελίξεις, το Διεθνές Δίκαιο και τα αποτελέσματα της επιστημονικής κοινότητας, το Συμβούλιο της Ευρώπης (CoU, 2015) με το ψήφισμα με αριθμό 2079/2015 υιοθέτησε παμψηφεί την κοινή ανατροφή και την εναλλασσόμενη κατοικία. Η Ελλάδα ψήφισε το ψήφισμα με αριθμό 2079/2015. Στο Σύνταγμα (άρ. 4 παρ. 2) ορίζεται ότι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ειδικότερα ως προς τη ρύθμιση των σχέσεων των γονέων με τα παιδιά τους, στο άρθρο 1511 ΑΚ αναφέρεται ότι κάθε απόφαση των Δικαστηρίων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να σέβεται την ισότητα μεταξύ των δύο γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου. Αλλά και είναι διεθνώς παραδεκτό ότι οι σύζυγοι πρέπει να απολαμβάνουν ισότητα δικαιωμάτων και ευθυνών μεταξύ τους και ως προς τις σχέσεις τους με τα παιδιά τους, τόσο κατά τη διάρκεια του γάμου όσο και μετά από τη λύση του (Πρωτ. 7 της ΕΣΔΑ, άρ. 5). Παρομοίως, τα συμβαλλόμενα κράτη πρέπει να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για την εξασφάλιση της ισότητας των δικαιωμάτων και των ευθυνών των συζύγων σε σχέση με το γάμο, κατά τον έγγαμο βίο και κατά τη λύση του (Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα – ΔΣΑΠΔ, αρ. 23, παρ. 4). Οι αρχές της γονεϊκής ισότητας αναγνωρίζονται σε νομολογιακό επίπεδο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), αλλά και από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Τα παραπάνω δικαιώματα εντάσσονται κατ’ ουσίαν και στο γενικότερο δικαίωμα του ίδιου του παιδιού στην κοινή ανατροφή-φροντίδα-επιμέλειά του από τους δύο γονείς του. Προκειμένου το νέο Οικογενειακό Δίκαιο να προστατεύει ουσιαστικά τα δικαιώματα των παιδιών, επιβάλλεται να διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: 1. Αδιάσπαστες, κοινές γονικές ευθύνες και δικαιώματα (γονική μέριμνα), χωρίς διαχωρισμό μεταξύ επιμέλειας και λοιπής γονικής μέριμνας. 2. Να προσδιοριστεί́ στον Νόμο ότι είναι δικαίωμα και προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού́ να ανατρέφεται εξίσου και κοινά και από τους δύο γονείς του. 3. Κατά́ νομικό́ τεκμήριο, κοινή́ άσκηση γονικής μέριμνας - επιμέλειας (συνεπιμέλεια) και από́ τους δύο γονείς, ανεξάρτητα από́ την μεταξύ́ τους νομική́ σχέση (έγγαμοι, διαζευγμένοι, σε διάσταση, χωρίς γάμο, κλπ). 4. Αφαίρεση της επιμέλειας μονό σε περιπτώσεις αποδεδειγμένης ακαταλληλότητας γονέα. 5. Κατά́ νομικό τεκμήριο, επαρκής (35% - 50%) χρόνος διαβίωσης με εναλλασσόμενη κατοικία, για τους γονείς που δεν τους έχει αφαιρεθεί́ η γονική́ μερίμνα/επιμέλεια (δηλαδή που δεν είναι αποδεδειγμένα ακατάλληλοι ως γονείς), πλην των περιπτώσεων που υπάρχει άλλη έγγραφη συμφωνία μεταξύ́ τους. 6. Προσδιορισμός του τόπου κατοικίας του παιδιού́ ως ο τόπος της τελευταίας κοινής κατοικίας των γονέων πριν την διάσπαση της συμβίωσης. Ο τόπος κατοικίας μπορεί́ να αλλάξει μόνο με έγγραφη συμφωνία των γονέων ή με οριστική́ δικαστική́ απόφαση. Κατοικία του παιδιού είναι οι κατοικίες και των δύο γονέων του. 7. Να προσδιοριστεί στον Νόμο ότι είναι δικαίωμα του παιδιού να έχει επαρκή (35% - 50%) χρόνο διαβίωσης - με φυσική παρουσία και με ισόποσες διανυκτερεύσεις - και με τους δύο γονείς και υποχρέωση και των δύο γονέων να εξυπηρετούν το δικαίωμα αυτό, μεταξύ άλλων και πρακτικά́ στις φυσικές μετακινήσεις. 8. Θέσπιση σχεδίου ανατροφής (parenting plan) στο οποίο οι ασκούντες τη γονική μέριμνα/επιμέλεια γονείς θα συμφωνούν στα θέματα ανατροφής του παιδιού, όπως ποια θρησκευτική παιδεία θα έχει, σε ποιο σχολείο θα φοιτήσει, ποιος παιδίατρος θα το παρακολουθεί, σε ποιες εξωσχολικές δραστηριότητες θα συμμετέχει κλπ. Τα πεδία που δεν μπορούν να συμπληρώσουν από κοινού οι γονείς θα τα συμπληρώνει ο δικαστής. 9. Θέσπιση επιβαρυντικής περίστασης σε περιπτώσεις ψευδών κατηγοριών και ισχυρισμών σε διαφορές που αφορούν στις σχέσεις γονέα παιδιού́ – παράλληλα τούτο να συνιστά κακή άσκηση της γονικής μέριμνας/επιμέλειας και να επισύρει την αφαίρεσή της. 10. Αυστηρές ποινές για όσους παραβιάζουν τους όρους συνεπιμέλειας, ιδίως με σκοπό την αποξένωση, έως και αφαίρεση της γονικής μεριμνας/επιμέλειας. Ποινικοποίηση της γονικής αποξένωσης. Η Πολιτεία καλείται να προστατεύσει θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών, όχι απλώς υπακούοντας στις διεθνείς της δεσμεύσεις, και τα πορίσματα των επιστημόνων, αλλά με ειλικρινή βούληση αλλαγής του μοντέλου της επιμέλειας στην Ελλάδα. Δεν πρόκειται για υπέρβαση, αλλά για την υιοθέτηση του αυτονόητου.